ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ នៅប្រទេសខ្លះគេនៅនឹកចងចាំថ្ងៃទី៣០ខែមករាឆ្នាំ១៩៣៣
ថាជាថ្ងៃដែលគេត្រៀមរៀបចំវិធីឆ្ពោះទៅរកសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរឆ្នាំ១៩៣៩ - ១៩៤៥។ ពិធីបុណ្យរំលឹកខួបព្រឹត្តិការណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ កាលពី៧៥ ជា ប់ទាក់ទងនឹងហេតុការណ៍
ដែលនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ មេដឹកនាំគណបក្ស ដែលលេចមុខថាខ្លាំងជាងគេបំផុតក្នុងការ
បោះឆ្នោតជាតិ ត្រូវបានចាត់តាំងជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលស្របតាមបញ្ញត្តិច្បាប់ របស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។ គណបក្សនេះមិនបានទទួលសម្លេងឆ្នោតភាគច្រើនដាច់ខាតទេ ដទៃផ្សេងទៀតក៏មិនបាន
រួមសហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នាដែរ ។
គណបក្សនេះបានទទួលការគាំទ្រជាបង្អែកពីនិន្នាការសំខាន់ៗពីរយ៉ាងក្នុងសង្គម៖ គឺគណបក្សនេះត្រូវបានប្រជាជនគាំទ្រយ៉ាងទូលំទូលាយ គណបក្សនេះបាននៅលើផ្លូវ
ដែលធ្វើឲ្យប្រជាជនមានការពេញចិត្ត ហើយចាប់អារម្មណ៍ចំពោះគណបក្សដែលមានជំហរប្រកាន់
គំនិតជាតិនិយម ហើយក៏ត្រូវបានគាំទ្រដោយផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃក្រុមដឹកនាំឧស្សាហកម្មធំៗ ។
ប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់ជាច្រើនមានការអាក់អន់ចិត្តនឹងឃើញប្រទេសជិតខាងរីកចម្រើន
រីឯប្រទេសអាល្លឺម៉ង់នៅតែរងទុក្ខលំបាកដោយសារតែការរឹតត្បិតផ្ដើមចេញពីសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយ
ពីឆ្នាំ ១៩១៤ - ១៩១៨ ។ ទោះបីជាមានភាពខុសគ្នាដ៏សំខាន់ទាំងអស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រក៏ដោយ ក៏អារម្មណ៍នៅក្នុងអតីតកាលក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់គឺហាក់បីដូចជាប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងពាក្យសំដី
នៅក្នុងបុព្វកថានៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៩៣ ដែលចែងថា៖”យើងប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ដែលធ្លាប់មាន
អារ្យធម៌ឧត្ដុង្គឧត្ដម ប្រទេសជាតិស្ដុកស្ដម្ភ ធំទូលាយ ថ្កុំថ្កើងរុងរឿង កិត្យានុភាពខ្ពង់ខ្ពស់ ភ្លឺចែងចាំង
ដូចពេជ្រពណ្ណរាយ បានធ្លាក់ខ្លួនដ៏សែនរន្ធត់ ក្នុងអំឡុងពីរទសវត្សចុងក្រោយនេះ ឆ្លងកាត់ទុក្ខសោកវិនាស
អន្តរាយ ទ្រុឌទ្រោមឱនថយមហាសោកស្ដាយ…”ជាជំនួសឲ្យការនឹកចងចាំថាការរងទុក្ខលំបាក និង
ការវិនាសអន្តរាយ ជាប្រតិកម្មដល់ទង្វើផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ គឺមានការឆ្លើយតបទៅនឹងស្មារតីភ្ញាក់រឭកប្រកាន់គំនិតជាតិនិយម ដើម្បីកសាងឡើងវិញនូវកម្លាំងអតីតកាលរបស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ហើយធ្វើយ៉ាងនេះបាននាំឲ្យមាន
បាតុកម្មមហាជនគួរជាទីមោទនៈ ។
រដ្ឋាភិបាលថ្មី នៅពេលឡើងកាន់អំណាចភ្លាមក៏បានចាប់ផ្ដើមពង្រឹងអំណាចខ្លួនឯងថែមទៀត ដោយបានផ្លាស់ប្ដូរចរន្តនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ៖
មេដឹកនាំគណបក្សជាតិនិយមសង្គមនិយមដែលមានអំណាចលេចមុខលេចមាត់ គឺគណបក្ស ”ណាស៊ី” ហ៊ីត្លែរ
បានអំពាវនាវបំផុសមនោសញ្ចេតនាពីគ្រប់សមាជិកដែលប្រកបដោយមនោសញ្ចេតនារំជួលចិត្តយ៉ាងទូលំទូលាយ៖
”រដ្ឋាភិបាលជាតិនឹងចាត់ទុកបញ្ហានេះជាអាទិភាពកំពូលមុនគេបង្អស់ដើម្បីរៀបចំកសាងឡើងវិញនូវឯកភាពស្មារតី
និង ឆន្ទៈក្នុងចំណោមប្រជាជនយើង ។ វានឹងការពារយ៉ាងរឹងមាំ…នូវមូលដ្ឋានសម្រាប់សីលធម៌របស់យើងទាំងអស់គ្នា សម្រាប់គ្រួសារដែលជាឫសគល់នៃអង្គរដ្ឋាភិបាល និង របស់ជាតិ” ។
ប៉ុន្តែនៅពេលនោះ ភ្លាមៗបន្ទាប់មក សៀវភៅទាំងឡាយ ត្រូវបានហាមឃាត់ដោយរដ្ឋាភិបាលក្នុងឆ្នាំ១៩៣៥ ជាបញ្ហាដែលត្រូវចាត់ទុកជារឿងសំខាន់ដែលត្រូវប្រុងប្រយ័ត្ន ឬ ដែលមិនស្របនឹងអ្វីដែលត្រូវចាត់ជា ”វប្បធម៌អាល្លឺម៉ង់” ។ ប្រជាមតិត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងអតីតទឹកដីសារអារឡែន (Saarland) ក្នុងឆ្នាំ១៩៣៣៥ ដែលក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយ ជាផ្នែកមួយរបស់ប្រទេសជិតខាង គឺប្រទេសបារាំង ដែលនឹងត្រូវបង្វិលឲ្យទៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់វិញ ។ ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៥ ដដែលនេះច្បាប់ដែលទាក់ទងដល់ការកំណត់សញ្ជាតិអាល្លឺម៉ង់ ត្រូវបានដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ដើម្បីធានាថា ”ជាតិសាសន៍អាល្លឺម៉ង់” គប្បីត្រូវរក្សាឲ្យនៅល្អបរិសុទ្ធ ដោយដកហូតសិទ្ធិជាប្រជាពលរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ពីមនុស្សរាប់លាននាក់ដែលបានរស់នៅក្នុងទឹកដីអាល្លឺម៉ង់ ប៉ុន្តែគឺជាអ្នកដែលមានសាវតារជាជនភាគតិច និង គោរពសាសនាពិសេស គឺពួកជ្វីហ្វ ។
ការអះអាង និង ការយកចិត្តទុកដាក់ពិនិត្យឲ្យបានច្បាស់នូវអត្តសញ្ញាណអាល្លឺម៉ង់ជារឿងចម្បងមុនអ្វីៗទាំងអស់ ទីបំផុតក៏ឈានចូលមកដល់សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរទៀត ។ គេបានប៉ាន់ស្មានថាសង្គ្រាមនេះបានបណ្ដាលឲ្យស្លាប់មនុស្សអស់រវាងពី ៥៥ ទៅ ៦០ លាននាក់ ។
ក្នុងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យរំលឹកខួបថ្ងៃទី ៣០ មករា ១៩៣៣ មានអត្ថបទមួយនៅក្នុង New York Times ដែលមានឃ្លាសំដីថា ”ប្រទេសភាគច្រើនធ្វើពិធីបុណ្យរំលឹកខួបជោគជ័យល្អបវរនៅក្នុងអតីតកាលរបស់គេ ។ ដោយឡែក ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ធ្វើពិធីបុណ្យរំលឹកខួបតែរឿងអាក្រក់ៗបំផុតរបស់ខ្លួនទៅវិញ” ។
ហើយអត្ថបទនោះបានបន្តស្រង់ព្រឹត្តិការណ៍ទាក់ទងនឹងអតីតកាលដែលមានរួចហើយ និង ដែលមានផែនការគ្រោងរៀបចំ៖
• សំណង់រំលឹកព្រឹត្តិការណ៍ខ្ទេចខ្ទាំដែលមានកម្ពស់លេចត្រដែតនៅចំកណ្ដាលទីក្រុងប៊ែរឡាំង
• និងមានការចាប់ផ្ដើមសាងសង់វិមានពីរនៅទីក្រុងប៊ែរឡាំង៖ មួយនៅក្បែរអគាររដ្ឋសភាសម្រាប់រំលឹកចងចាំប្រជាជននៃក្រុមជនជាតិភាគតិច Gypsies ដែលត្រូវសម្លាប់ និង មួយទៀតសម្រាប់រំលឹកចងចាំប្រជាជនដែលរួមរ័កជាមួយភេទដូចគ្នា មនុស្សទាំងនោះត្រូវបានប្រមូលតាមរបៀបជាប្រព័ន្ធ ហើយសម្លាប់ចោលពីព្រោះតែទាក់ទងនឹងជំនឿផ្លូវភេទដូចនេះ
• ពិព័រណ៍ថ្មីដ៏ធំមួយត្រូវបានបើកនៅក្នុងជំរំប្រមូលផ្ដុំ Bergen-Belsen
• នៅឯជំរុំសម្លាប់រង្គាលដាចាវ វិមានថ្មីមួយសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរនឹងត្រូវបើកទទួលភ្ញៀវក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ
• នៅក្នុងក្រុង Erfurt មានសារមន្ទីរមួយទុកសម្រាប់រំលឹកចងចាំឈាបនដ្ឋានសម្រាប់មនុស្សត្រូវបានគេសម្លាប់
• ពិព័រណ៍ពីរបង្ហាញពីតួនាទីរបស់ប្រព័ន្ធអយស្មយានអាល្លឺម៉ង់ រៀបចំសម្រាប់ដឹកជញ្ជូនមនុស្សរាប់លាននាក់ដែលគេយកទៅសម្លាប់ចោល ។
មានការកើនឡើងជាញឹកញាប់ក្នុងអំឡុងពេល១៧ឆ្នាំដែលខ្ញុំធ្វើការនៅកម្ពុជាហើយដែលខ្ញុំត្រូវបានភ្ញៀវ
ទេសចរបរទេសស្នើឲ្យខ្ញុំជូនគេទៅមើលកន្លែងជាទីរំលឹកអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង និង ជើងឯក ។ ហើយយូរៗម្ដងខ្ញុំទាល់គំនិតពុំអាចឆ្លើយសំណួរទាក់ទងនឹងបញ្ហាហេតុអ្វីបានជាមណ្ឌលទាំង
នេះហាក់ដូចជាពុំសូវបានទទួលការយកចិត្តទុកដាក់ពីសាធារណជនកម្ពុជា និងរដ្ឋអំណាចកម្ពុជា ។ ជាពិសេសមណ្ឌលប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯក ដែលត្រូវបានចុះកិច្ចសន្យាប្រគល់ការគ្រប់គ្រងឲ្យទៅក្រុមហ៊ុនពាណិជ្ជកម្មមួយ ហើយនៅទីនោះហាងលក់វត្ថុចាស់ៗគ្រប់ប្រភេទដែលគេប្រមូលទុកហើយយកមកដាក់លក់
ឲ្យទេសចរទូទៅ ប៉ុន្តែគ្មានឯកសារ និង ការផ្សព្វផ្សាយសម្រាប់ការលក់ ដែលជាការរំលឹកដល់ជនរងគ្រោះ ដោយអំពើប្រល័យពូជសាសន៍កម្ពុជា បានធ្វើឲ្យភ្ញៀវទេសចរជាច្រើនកើតមានការងឿងឆ្ងល់ច្របូកច្របល់ក្នុងគំនិត
ទ្វេឡើង៖ អំពីប្រវត្តិរឿងរ៉ាវដែលបានកើតឡើង និង អំពីភាពគ្មានការយកចិត្តទុកដាក់ និង ការគិតគូរពិចារណាអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រដូចនេះសោះ ។
ព្រឹត្តិការណ៍ខ្លះនាពេលថ្មីៗ និង បច្ចុប្បន្ននេះបានចោទសំណួរជាថ្មីទៀត៖ តើសង្គមកម្ពុជាដោះស្រាយប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួនយ៉ាងដូចម្ដេច?
ពិធីបុណ្យរំលឹកខួបទី ៥០នៃទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា និង ចិន ដែលបានលើកឡើងក្នុងពេលទស្សនកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនដោយបាននិយាយសំដៅ
ទៅលើការទំនាក់ទំនង ដ៏យូរអង្វែង និង កិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រកបដោយផ្លែផ្ការវាងប្រទេសទាំងពីរ ។ ប៉ុន្តែគេពុំឃើញមាននិយាយពីពេលវេលាដែលប្រជាជនកម្ពុជារាប់លាននាក់បានស្លាប់បាត់បង់អាយុជីវិតក្នុង
របបខ្មែរក្រហម ដែលរដ្ឋាភិបាលចិន ជាបង្អែកអន្តរជាតិដ៏រឹងមាំរបស់គេឡើយ ។
គេរំពឹងថា មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បំផុតដែលនៅរស់រានមានជីវិតពីររបបខ្មែរក្រហមគឺ ”បងធំទីពីរ” នួន ជា នឹងប្រឈមមុខក្នុងអង្គជំនុំជំរះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា គឺសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម នៅថ្ងៃទី ៤ ខែ កុម្ភៈឆ្នាំ ២០០៨ នេះ ។ និយាយម្យ៉ាងគឺ គាត់នេះបានបញ្ជាក់ពីខាងដើមហើយថា គាត់ចង់ប្រើតុលាការនេះដើម្បីពន្យល់ហេតុការណ៍ពិតជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម័យកាលពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ។ ម្យ៉ាងទៀតគេដឹងថា គាត់បាននិយាយកាលពីឆ្នាំ ១៩៩៦ នៅពេលបញ្ចប់ការវាយប្រហារផ្នែកយោធា និង ការចុះចូលរបស់ក្រុមតូចៗចុងក្រោយ របស់ខ្មែរក្រហមថា៖ ”សូមបំភ្លេចរឿងដើមចោលទៅ” ។
ការដែលមិនបានដោះស្រាយបញ្ហា អយុត្តិធម៌ក្នុងអតីតកាល ដោយមិនបាននិយាយអ្វីបន្តិចអំពីអ្វីដែលត្រូវបានធ្វើនៅក្នុងអតីតកាល ជួនកាលត្រូវគេគោរពដូចរបៀបដោះស្រាយអនាគតតាមបែបអាស៊ី ។ ប្រការដែលរឿងនេះមិនដើរគឺជាការពិតផ្ដើមចេញពីភាពតានតឹងដែលបំបែកបំបាក់ម្ដងហើយម្ដងទៀតរវាងប្រទេសជប៉ុន
និង ប្រទេស ចិន កូរ៉េ និង ប្រទេសដទៃទៀត ដែលទទួលរងអំពើអយុត្តិធម៌ពីជប៉ុនក្នុងអតីតកាល ។ ហើយការពិភាក្សាជាសាធារណៈនាបច្ចុប្បន្ននេះអំពីកាកសំណល់របស់អតីតកាល ។ ហើយការពិភាក្សាជាសាធារណៈនាបច្ចុប្បន្ននេះអំពីកាកសំណល់របស់អតីតប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី ស៊ូហាតូ បានបង្ហាញជាថ្មីម្ដងទៀត៖ វាមិនមែនជាឥរិយាបថចម្លែក ពីបស្ចិមប្រទេសនោះទេដែលនឹងសាកសួររកយុត្តិធម៌ជាប្រវត្តិសាស្ត្រយ៉ាងនេះ ។ ការវាយតម្លៃសមិទ្ធផលវិជ្ជមានយ៉ាងច្រើនរបស់អតីតប្រធានាធិបតីនេះ ដោយមិនគិតពី
មនុស្សស្លាប់ពី៥០០.០០០ ដល់ ១ រងការកាប់សម្លាប់ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីក្រោយពេលគាត់បានធ្វើរដ្ឋប្រហារនោះ មិនអាចឲ្យគេទទួលយកបានទេក្នុងសង្គមឥណ្ឌូនេស៊ី ។ប្រហែលជានៅកម្ពុជា ការដោះស្រាយបញ្ហាចម្បងជាប្រវត្តិសាស្ត្រទាក់ទងនឹងអាយុជីវិតមនុស្សដែលស្លាប់អស់ហើយនោះនឹងទៅជាធូរស្រួល នៅពេលដែលវាក្លាយជារឿងធម្មតាក្នុងសង្គមដែលនឹងប្រឈម និង ដោះស្រាយបញ្ហាពិសេសៗថែមទៀត និង បញ្ហាតូចតាចដែលងាយឲ្យបញ្ជាក់បាន ដូចជាករណីនៃឃាតកជាប់សង្ស័យថាបានសម្លាប់ប្រធានសហជីពសេរីកម្មករ កាលពីឆ្នាំ ២០០៤ ព្រះមហាក្សត្រក៏ទ្រង់បានបញ្ចេញនូវការសង្ស័យដែរថានីតិវិធីត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ត្រូវបានប្រតិបត្តិតាម
ដែរ ឬ អត់ នៅពេលកាត់ទោសពួកេគ ។ មិនមែនតែស្ថាប័នច្បាប់ខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះទៀត មេធាវីរបស់ជនជាប់ចោទ និងការកំពូលត្រូវតែបើកសវនាការឧទ្ធរណ៍ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះដើម្បីរកយុត្តធម៌ឲ្យជនជាប់ចោទ ។
ប្រហែលជាអាច ប្រសិនបើសមាជិករបស់សង្គមសាធារណៈនិយាយឮៗឲ្យបានញឹកញាប់ និង ឲ្យបានកាន់តែធម្មតា ពេលណាករណីទាំងឡាយទោះតូចក្ដីបានប្រែធាតុទៅជាខុសឆ្គង នោះព្រឹត្តិការណ៍ធំៗ ហើយជាបន្ទុកធ្ងន់ផងទៀតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រហែលជាអាចទទួលការយកចិត្តទុកដាក់ល្អប្រសើរ
ឡើងមិនខាន ៕
ថាជាថ្ងៃដែលគេត្រៀមរៀបចំវិធីឆ្ពោះទៅរកសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរឆ្នាំ១៩៣៩ - ១៩៤៥។ ពិធីបុណ្យរំលឹកខួបព្រឹត្តិការណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ កាលពី៧៥ ជា ប់ទាក់ទងនឹងហេតុការណ៍
ដែលនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ មេដឹកនាំគណបក្ស ដែលលេចមុខថាខ្លាំងជាងគេបំផុតក្នុងការ
បោះឆ្នោតជាតិ ត្រូវបានចាត់តាំងជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលស្របតាមបញ្ញត្តិច្បាប់ របស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។ គណបក្សនេះមិនបានទទួលសម្លេងឆ្នោតភាគច្រើនដាច់ខាតទេ ដទៃផ្សេងទៀតក៏មិនបាន
រួមសហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នាដែរ ។
គណបក្សនេះបានទទួលការគាំទ្រជាបង្អែកពីនិន្នាការសំខាន់ៗពីរយ៉ាងក្នុងសង្គម៖ គឺគណបក្សនេះត្រូវបានប្រជាជនគាំទ្រយ៉ាងទូលំទូលាយ គណបក្សនេះបាននៅលើផ្លូវ
ដែលធ្វើឲ្យប្រជាជនមានការពេញចិត្ត ហើយចាប់អារម្មណ៍ចំពោះគណបក្សដែលមានជំហរប្រកាន់
គំនិតជាតិនិយម ហើយក៏ត្រូវបានគាំទ្រដោយផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃក្រុមដឹកនាំឧស្សាហកម្មធំៗ ។
ប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់ជាច្រើនមានការអាក់អន់ចិត្តនឹងឃើញប្រទេសជិតខាងរីកចម្រើន
រីឯប្រទេសអាល្លឺម៉ង់នៅតែរងទុក្ខលំបាកដោយសារតែការរឹតត្បិតផ្ដើមចេញពីសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយ
ពីឆ្នាំ ១៩១៤ - ១៩១៨ ។ ទោះបីជាមានភាពខុសគ្នាដ៏សំខាន់ទាំងអស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រក៏ដោយ ក៏អារម្មណ៍នៅក្នុងអតីតកាលក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់គឺហាក់បីដូចជាប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងពាក្យសំដី
នៅក្នុងបុព្វកថានៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៩៣ ដែលចែងថា៖”យើងប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ដែលធ្លាប់មាន
អារ្យធម៌ឧត្ដុង្គឧត្ដម ប្រទេសជាតិស្ដុកស្ដម្ភ ធំទូលាយ ថ្កុំថ្កើងរុងរឿង កិត្យានុភាពខ្ពង់ខ្ពស់ ភ្លឺចែងចាំង
ដូចពេជ្រពណ្ណរាយ បានធ្លាក់ខ្លួនដ៏សែនរន្ធត់ ក្នុងអំឡុងពីរទសវត្សចុងក្រោយនេះ ឆ្លងកាត់ទុក្ខសោកវិនាស
អន្តរាយ ទ្រុឌទ្រោមឱនថយមហាសោកស្ដាយ…”ជាជំនួសឲ្យការនឹកចងចាំថាការរងទុក្ខលំបាក និង
ការវិនាសអន្តរាយ ជាប្រតិកម្មដល់ទង្វើផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ គឺមានការឆ្លើយតបទៅនឹងស្មារតីភ្ញាក់រឭកប្រកាន់គំនិតជាតិនិយម ដើម្បីកសាងឡើងវិញនូវកម្លាំងអតីតកាលរបស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ហើយធ្វើយ៉ាងនេះបាននាំឲ្យមាន
បាតុកម្មមហាជនគួរជាទីមោទនៈ ។
រដ្ឋាភិបាលថ្មី នៅពេលឡើងកាន់អំណាចភ្លាមក៏បានចាប់ផ្ដើមពង្រឹងអំណាចខ្លួនឯងថែមទៀត ដោយបានផ្លាស់ប្ដូរចរន្តនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ៖
មេដឹកនាំគណបក្សជាតិនិយមសង្គមនិយមដែលមានអំណាចលេចមុខលេចមាត់ គឺគណបក្ស ”ណាស៊ី” ហ៊ីត្លែរ
បានអំពាវនាវបំផុសមនោសញ្ចេតនាពីគ្រប់សមាជិកដែលប្រកបដោយមនោសញ្ចេតនារំជួលចិត្តយ៉ាងទូលំទូលាយ៖
”រដ្ឋាភិបាលជាតិនឹងចាត់ទុកបញ្ហានេះជាអាទិភាពកំពូលមុនគេបង្អស់ដើម្បីរៀបចំកសាងឡើងវិញនូវឯកភាពស្មារតី
និង ឆន្ទៈក្នុងចំណោមប្រជាជនយើង ។ វានឹងការពារយ៉ាងរឹងមាំ…នូវមូលដ្ឋានសម្រាប់សីលធម៌របស់យើងទាំងអស់គ្នា សម្រាប់គ្រួសារដែលជាឫសគល់នៃអង្គរដ្ឋាភិបាល និង របស់ជាតិ” ។
ប៉ុន្តែនៅពេលនោះ ភ្លាមៗបន្ទាប់មក សៀវភៅទាំងឡាយ ត្រូវបានហាមឃាត់ដោយរដ្ឋាភិបាលក្នុងឆ្នាំ១៩៣៥ ជាបញ្ហាដែលត្រូវចាត់ទុកជារឿងសំខាន់ដែលត្រូវប្រុងប្រយ័ត្ន ឬ ដែលមិនស្របនឹងអ្វីដែលត្រូវចាត់ជា ”វប្បធម៌អាល្លឺម៉ង់” ។ ប្រជាមតិត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងអតីតទឹកដីសារអារឡែន (Saarland) ក្នុងឆ្នាំ១៩៣៣៥ ដែលក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយ ជាផ្នែកមួយរបស់ប្រទេសជិតខាង គឺប្រទេសបារាំង ដែលនឹងត្រូវបង្វិលឲ្យទៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់វិញ ។ ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៥ ដដែលនេះច្បាប់ដែលទាក់ទងដល់ការកំណត់សញ្ជាតិអាល្លឺម៉ង់ ត្រូវបានដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ដើម្បីធានាថា ”ជាតិសាសន៍អាល្លឺម៉ង់” គប្បីត្រូវរក្សាឲ្យនៅល្អបរិសុទ្ធ ដោយដកហូតសិទ្ធិជាប្រជាពលរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ពីមនុស្សរាប់លាននាក់ដែលបានរស់នៅក្នុងទឹកដីអាល្លឺម៉ង់ ប៉ុន្តែគឺជាអ្នកដែលមានសាវតារជាជនភាគតិច និង គោរពសាសនាពិសេស គឺពួកជ្វីហ្វ ។
ការអះអាង និង ការយកចិត្តទុកដាក់ពិនិត្យឲ្យបានច្បាស់នូវអត្តសញ្ញាណអាល្លឺម៉ង់ជារឿងចម្បងមុនអ្វីៗទាំងអស់ ទីបំផុតក៏ឈានចូលមកដល់សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរទៀត ។ គេបានប៉ាន់ស្មានថាសង្គ្រាមនេះបានបណ្ដាលឲ្យស្លាប់មនុស្សអស់រវាងពី ៥៥ ទៅ ៦០ លាននាក់ ។
ក្នុងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យរំលឹកខួបថ្ងៃទី ៣០ មករា ១៩៣៣ មានអត្ថបទមួយនៅក្នុង New York Times ដែលមានឃ្លាសំដីថា ”ប្រទេសភាគច្រើនធ្វើពិធីបុណ្យរំលឹកខួបជោគជ័យល្អបវរនៅក្នុងអតីតកាលរបស់គេ ។ ដោយឡែក ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ធ្វើពិធីបុណ្យរំលឹកខួបតែរឿងអាក្រក់ៗបំផុតរបស់ខ្លួនទៅវិញ” ។
ហើយអត្ថបទនោះបានបន្តស្រង់ព្រឹត្តិការណ៍ទាក់ទងនឹងអតីតកាលដែលមានរួចហើយ និង ដែលមានផែនការគ្រោងរៀបចំ៖
• សំណង់រំលឹកព្រឹត្តិការណ៍ខ្ទេចខ្ទាំដែលមានកម្ពស់លេចត្រដែតនៅចំកណ្ដាលទីក្រុងប៊ែរឡាំង
• និងមានការចាប់ផ្ដើមសាងសង់វិមានពីរនៅទីក្រុងប៊ែរឡាំង៖ មួយនៅក្បែរអគាររដ្ឋសភាសម្រាប់រំលឹកចងចាំប្រជាជននៃក្រុមជនជាតិភាគតិច Gypsies ដែលត្រូវសម្លាប់ និង មួយទៀតសម្រាប់រំលឹកចងចាំប្រជាជនដែលរួមរ័កជាមួយភេទដូចគ្នា មនុស្សទាំងនោះត្រូវបានប្រមូលតាមរបៀបជាប្រព័ន្ធ ហើយសម្លាប់ចោលពីព្រោះតែទាក់ទងនឹងជំនឿផ្លូវភេទដូចនេះ
• ពិព័រណ៍ថ្មីដ៏ធំមួយត្រូវបានបើកនៅក្នុងជំរំប្រមូលផ្ដុំ Bergen-Belsen
• នៅឯជំរុំសម្លាប់រង្គាលដាចាវ វិមានថ្មីមួយសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរនឹងត្រូវបើកទទួលភ្ញៀវក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ
• នៅក្នុងក្រុង Erfurt មានសារមន្ទីរមួយទុកសម្រាប់រំលឹកចងចាំឈាបនដ្ឋានសម្រាប់មនុស្សត្រូវបានគេសម្លាប់
• ពិព័រណ៍ពីរបង្ហាញពីតួនាទីរបស់ប្រព័ន្ធអយស្មយានអាល្លឺម៉ង់ រៀបចំសម្រាប់ដឹកជញ្ជូនមនុស្សរាប់លាននាក់ដែលគេយកទៅសម្លាប់ចោល ។
មានការកើនឡើងជាញឹកញាប់ក្នុងអំឡុងពេល១៧ឆ្នាំដែលខ្ញុំធ្វើការនៅកម្ពុជាហើយដែលខ្ញុំត្រូវបានភ្ញៀវ
ទេសចរបរទេសស្នើឲ្យខ្ញុំជូនគេទៅមើលកន្លែងជាទីរំលឹកអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង និង ជើងឯក ។ ហើយយូរៗម្ដងខ្ញុំទាល់គំនិតពុំអាចឆ្លើយសំណួរទាក់ទងនឹងបញ្ហាហេតុអ្វីបានជាមណ្ឌលទាំង
នេះហាក់ដូចជាពុំសូវបានទទួលការយកចិត្តទុកដាក់ពីសាធារណជនកម្ពុជា និងរដ្ឋអំណាចកម្ពុជា ។ ជាពិសេសមណ្ឌលប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯក ដែលត្រូវបានចុះកិច្ចសន្យាប្រគល់ការគ្រប់គ្រងឲ្យទៅក្រុមហ៊ុនពាណិជ្ជកម្មមួយ ហើយនៅទីនោះហាងលក់វត្ថុចាស់ៗគ្រប់ប្រភេទដែលគេប្រមូលទុកហើយយកមកដាក់លក់
ឲ្យទេសចរទូទៅ ប៉ុន្តែគ្មានឯកសារ និង ការផ្សព្វផ្សាយសម្រាប់ការលក់ ដែលជាការរំលឹកដល់ជនរងគ្រោះ ដោយអំពើប្រល័យពូជសាសន៍កម្ពុជា បានធ្វើឲ្យភ្ញៀវទេសចរជាច្រើនកើតមានការងឿងឆ្ងល់ច្របូកច្របល់ក្នុងគំនិត
ទ្វេឡើង៖ អំពីប្រវត្តិរឿងរ៉ាវដែលបានកើតឡើង និង អំពីភាពគ្មានការយកចិត្តទុកដាក់ និង ការគិតគូរពិចារណាអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រដូចនេះសោះ ។
ព្រឹត្តិការណ៍ខ្លះនាពេលថ្មីៗ និង បច្ចុប្បន្ននេះបានចោទសំណួរជាថ្មីទៀត៖ តើសង្គមកម្ពុជាដោះស្រាយប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួនយ៉ាងដូចម្ដេច?
ពិធីបុណ្យរំលឹកខួបទី ៥០នៃទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា និង ចិន ដែលបានលើកឡើងក្នុងពេលទស្សនកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនដោយបាននិយាយសំដៅ
ទៅលើការទំនាក់ទំនង ដ៏យូរអង្វែង និង កិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រកបដោយផ្លែផ្ការវាងប្រទេសទាំងពីរ ។ ប៉ុន្តែគេពុំឃើញមាននិយាយពីពេលវេលាដែលប្រជាជនកម្ពុជារាប់លាននាក់បានស្លាប់បាត់បង់អាយុជីវិតក្នុង
របបខ្មែរក្រហម ដែលរដ្ឋាភិបាលចិន ជាបង្អែកអន្តរជាតិដ៏រឹងមាំរបស់គេឡើយ ។
គេរំពឹងថា មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បំផុតដែលនៅរស់រានមានជីវិតពីររបបខ្មែរក្រហមគឺ ”បងធំទីពីរ” នួន ជា នឹងប្រឈមមុខក្នុងអង្គជំនុំជំរះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា គឺសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម នៅថ្ងៃទី ៤ ខែ កុម្ភៈឆ្នាំ ២០០៨ នេះ ។ និយាយម្យ៉ាងគឺ គាត់នេះបានបញ្ជាក់ពីខាងដើមហើយថា គាត់ចង់ប្រើតុលាការនេះដើម្បីពន្យល់ហេតុការណ៍ពិតជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម័យកាលពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ។ ម្យ៉ាងទៀតគេដឹងថា គាត់បាននិយាយកាលពីឆ្នាំ ១៩៩៦ នៅពេលបញ្ចប់ការវាយប្រហារផ្នែកយោធា និង ការចុះចូលរបស់ក្រុមតូចៗចុងក្រោយ របស់ខ្មែរក្រហមថា៖ ”សូមបំភ្លេចរឿងដើមចោលទៅ” ។
ការដែលមិនបានដោះស្រាយបញ្ហា អយុត្តិធម៌ក្នុងអតីតកាល ដោយមិនបាននិយាយអ្វីបន្តិចអំពីអ្វីដែលត្រូវបានធ្វើនៅក្នុងអតីតកាល ជួនកាលត្រូវគេគោរពដូចរបៀបដោះស្រាយអនាគតតាមបែបអាស៊ី ។ ប្រការដែលរឿងនេះមិនដើរគឺជាការពិតផ្ដើមចេញពីភាពតានតឹងដែលបំបែកបំបាក់ម្ដងហើយម្ដងទៀតរវាងប្រទេសជប៉ុន
និង ប្រទេស ចិន កូរ៉េ និង ប្រទេសដទៃទៀត ដែលទទួលរងអំពើអយុត្តិធម៌ពីជប៉ុនក្នុងអតីតកាល ។ ហើយការពិភាក្សាជាសាធារណៈនាបច្ចុប្បន្ននេះអំពីកាកសំណល់របស់អតីតកាល ។ ហើយការពិភាក្សាជាសាធារណៈនាបច្ចុប្បន្ននេះអំពីកាកសំណល់របស់អតីតប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី ស៊ូហាតូ បានបង្ហាញជាថ្មីម្ដងទៀត៖ វាមិនមែនជាឥរិយាបថចម្លែក ពីបស្ចិមប្រទេសនោះទេដែលនឹងសាកសួររកយុត្តិធម៌ជាប្រវត្តិសាស្ត្រយ៉ាងនេះ ។ ការវាយតម្លៃសមិទ្ធផលវិជ្ជមានយ៉ាងច្រើនរបស់អតីតប្រធានាធិបតីនេះ ដោយមិនគិតពី
មនុស្សស្លាប់ពី៥០០.០០០ ដល់ ១ រងការកាប់សម្លាប់ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីក្រោយពេលគាត់បានធ្វើរដ្ឋប្រហារនោះ មិនអាចឲ្យគេទទួលយកបានទេក្នុងសង្គមឥណ្ឌូនេស៊ី ។ប្រហែលជានៅកម្ពុជា ការដោះស្រាយបញ្ហាចម្បងជាប្រវត្តិសាស្ត្រទាក់ទងនឹងអាយុជីវិតមនុស្សដែលស្លាប់អស់ហើយនោះនឹងទៅជាធូរស្រួល នៅពេលដែលវាក្លាយជារឿងធម្មតាក្នុងសង្គមដែលនឹងប្រឈម និង ដោះស្រាយបញ្ហាពិសេសៗថែមទៀត និង បញ្ហាតូចតាចដែលងាយឲ្យបញ្ជាក់បាន ដូចជាករណីនៃឃាតកជាប់សង្ស័យថាបានសម្លាប់ប្រធានសហជីពសេរីកម្មករ កាលពីឆ្នាំ ២០០៤ ព្រះមហាក្សត្រក៏ទ្រង់បានបញ្ចេញនូវការសង្ស័យដែរថានីតិវិធីត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ត្រូវបានប្រតិបត្តិតាម
ដែរ ឬ អត់ នៅពេលកាត់ទោសពួកេគ ។ មិនមែនតែស្ថាប័នច្បាប់ខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះទៀត មេធាវីរបស់ជនជាប់ចោទ និងការកំពូលត្រូវតែបើកសវនាការឧទ្ធរណ៍ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះដើម្បីរកយុត្តធម៌ឲ្យជនជាប់ចោទ ។
ប្រហែលជាអាច ប្រសិនបើសមាជិករបស់សង្គមសាធារណៈនិយាយឮៗឲ្យបានញឹកញាប់ និង ឲ្យបានកាន់តែធម្មតា ពេលណាករណីទាំងឡាយទោះតូចក្ដីបានប្រែធាតុទៅជាខុសឆ្គង នោះព្រឹត្តិការណ៍ធំៗ ហើយជាបន្ទុកធ្ងន់ផងទៀតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រហែលជាអាចទទួលការយកចិត្តទុកដាក់ល្អប្រសើរ
ឡើងមិនខាន ៕
