អ្វីៗក្នុងលោកកើតព្រោះហេតុ ឃើញច្បាស់ក្រលែតគុណម៉ែឳ
កូនរស់ធំឡើងត្រូវរកផ្លូវ សងគុណម៉ែឳទើបត្រូវច្បាប់ ។
បើមិនបានសងអ្វីធំដុំ កុំតែស្រីមុំប្រែក្រឡាប់
រត់ចេញពីផ្ទះមិនបានប្រាប់ ប្រញាប់តាមប្រុសព្រោះស្នេហា ។
ចំណែកកូនប្រុសក៏ដូចគ្នា កុំធ្វើឫកពាមនុស្សបាតផ្សារ
ប្រគល់ខ្លួនប្រាណឲ្យស្រីសា្ររ រោគផ្តាច់សង្ខារចោលម៉ែឳ ។
ម៉ែឳចិញ្ចឹមដប់ម្ភៃឆ្នាំ កូនបានធ្វើកម្មកេរ្តិ៍អាស្រូវ
ចុះចេញពីផ្ទះបាត់ភ្លាមទៅ តើឲ្យម៉ែឳនៅសល់អ្វី ?
កូនរស់ធំឡើងត្រូវរកផ្លូវ សងគុណម៉ែឳទើបត្រូវច្បាប់ ។
បើមិនបានសងអ្វីធំដុំ កុំតែស្រីមុំប្រែក្រឡាប់
រត់ចេញពីផ្ទះមិនបានប្រាប់ ប្រញាប់តាមប្រុសព្រោះស្នេហា ។
ចំណែកកូនប្រុសក៏ដូចគ្នា កុំធ្វើឫកពាមនុស្សបាតផ្សារ
ប្រគល់ខ្លួនប្រាណឲ្យស្រីសា្ររ រោគផ្តាច់សង្ខារចោលម៉ែឳ ។
ម៉ែឳចិញ្ចឹមដប់ម្ភៃឆ្នាំ កូនបានធ្វើកម្មកេរ្តិ៍អាស្រូវ
ចុះចេញពីផ្ទះបាត់ភ្លាមទៅ តើឲ្យម៉ែឳនៅសល់អ្វី ?
កតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APC
អ៊ីនធឺណិតសម្រាប់យុត្តិធម៌សង្គម និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព
Internet for Social Justice and Sustainable Developmentអំពីកតិកាសញ្ញានេះកតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APCកតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិត
របស់APC កតិកាសញ្ញានេះត្រូវបានបង្កើតឡើងជាលើកដំបូង នាឆ្នាំ២០០១-២០០២ ដោយសមាជិក
របស់អង្គការ Association for Progressive Communications (APC) និងអង្គការដៃគូនានានៅ សិក្ខាសាលាស្តីអំពី «សិទ្ធិស្តីអំពីអ៊ីនធឺណិត» នៅអឺរុប អាស៊ី អាមេរិកឡាទីន និងអាហ្រ្វិក ។
ប្រធានបទ និងគោលការណ៍នានា ក្នុងកតិកាសញ្ញានេះ ផ្តល់នូវចំនុចសំខាន់ៗ នៃការយល់ឃើញ និងគោលបំណងរបស់សហគមន៍យើងខ្ញុំ អំពីសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងស្ថាប័ននានា ក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដោយសេរី ជាពិសេសក្នុងការងាររបស់ពួកគាត់ ដើម្បីយុតិ្តធម៌ក្នុងសង្គម
សេដ្ឋកិច្ចនិងបរិស្ថាន ។កតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APC យើងខ្ញុំសំដៅ
យ៉ាងជាក់លាក់ ទៅលើអ៊ីនធឺណិត ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គោលការណ៍ទាំងនេះក៏ជាប់ពាក់ព័ន្ធផង
ដែរ ទៅគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ របស់បច្ចេកវិទ្យា គមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យារួមមាន ទូរស័ព្ទ វិទ្យុ និងផ្សេងៗទៀត) ។
ប្រធានបទទី១ ៖ ការចូលទៅកាន់អ៊ីនធឺណិត សំរាប់គ្រប់គ្នា
១.១. ផលប៉ះពាល់នៃការចូលទៅកាន់អ៊ីនធឺណិត ទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍ និងយុត្តិធម៌សង្គម
អ៊ិនធឺណិតដែលអាចឲ្យគេមានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់បាន មានល្បឿនលឿន និងមានភាពងាយស្រួលក្នុងការចូលទៅប្រើប្រាស់ អាចជួយធ្វើឱ្យសង្គមមានភាពកាន់តែស្មើគ្នាខ្លាំងឡើង ។ អ៊ិនធឺណិតអាចជួយពង្រឹងសេវាអប់រំ និងសុខភាព ពាណិជ្ជកម្មក្នុងស្រុក ការចូលរួមពីសាធារណជន ការទទួលបានព័ត៌មាន អភិបាលកិច្ចល្អ និងការលុបបំបាត់ភាពក្រីក្រ ។ ប៉ុន្តែយើងមិនគួរសន្មតថា រាល់ការច្នៃប្រឌិតខាងផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា ជានិច្ចកាលគឺមានអត្ថប្រយោជន៍ដោយស្វ័យប្រវត្តិនោះទេ ។ អង្គការសង្គមស៊ីវិល រដ្ឋាភិបាល និងបណ្តាទីភ្នាក់ងារកំណត់បទបញ្ញត្តិនានា គួរយល់ដឹងអំពីសក្តានុពលរបស់អ៊ីនធឺណិត ក្នុងការពង្រឹងលើភាពមិនស្មើគ្នា ដែលមានស្រាប់នៅក្នុងសង្គម ។
១.២. សិទ្ធិក្នុងការចូលទៅកាន់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអ៊ិនធឺណិត ទោះបីអ្នករស់នៅទីកន្លែងណាក៏ដោយ
អ៊ិនធឺណិត គឺជាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសាធារណៈពិភពលោកមួយ ។ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនេះ ត្រូវតែផ្តល់ឲ្យបានទូលំទូលាយ និងផ្តល់នូវកំរិតបញ្ជូនគ្រប់គ្រាន់ ដែលនឹងអាចឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ទោះបីជានៅទីកន្លែងណាក៏ដោយ ក៏អាចប្រើប្រាស់សក្តានុពលនៃអ៊ិនធឺណិត ដើម្បីបញ្ចេញមតិយោបល់ ដើម្បីធ្វើឲ្យការរស់នៅមានភាពកាន់តែប្រសើរឡើង និងដើម្បីបង្ហាញអំពីការច្នៃប្រឌិតរបស់ខ្លួន ។ ប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ឆ្អឹងខ្នងនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតជាតិ ដែលផ្តល់ឲ្យប្រើប្រាស់បានទូលំទូលាយ ហើយដែលហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនេះតភ្ជាប់ទៅកាន់បណ្តាញអន្តរជាតិ ។
១.៣. សិទ្ធិនៃជំនាញ
ចំណេះដឹងនិងជំនាញ អាចធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់ និងកែច្នៃអ៊ីនធឺណិត ឲ្យឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីត្រូវការរបស់ខ្លួន ។ រដ្ឋាភិបាលនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន និងថ្នាក់ជាតិ អង្គការអន្តរជាតិនិងសហគមន៍ និងវិស័យឯកជន ត្រូវគាំទ្រនិងជំរុញឲ្យមានឱកាសបណ្តុះបណ្តាល វិធីសាស្រ្តនិងធនធានដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ដោយតំលៃថោក ឬដោយឥតគិតថ្លៃ សំរាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម ។
មាត្រា ២៦ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
ការអប់រំត្រូវតែផ្ដោតទៅរកការរីកចម្រើនលូតលាស់យ៉ាងពេញលេញ នៃបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់មនុស្ស និងឆ្ពោះទៅរកការភាពពង្រឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាននានា ។
១.៤. សិទ្ធិ ក្នុងការចូលទៅកាន់ ផ្ទៃប្រទាក់ ខ្លឹមសារ និងកម្មវិធី ដែលអាចប្រើប្រាស់បាន សំរាប់គ្រប់គ្នា («ការកសាងដើម្បីទាំងអស់គ្នា»)
ផ្ទៃប្រទាក់ ខ្លឹមសារ និងកម្មវិធី ត្រូវរៀបចំឡើង ដើម្បីធានាឲ្យយកទៅប្រើប្រាស់បាន សំរាប់គ្រប់គ្នា រួមទាំងជនពិការខាងផ្នែករាងកាយវិញ្ញាណ ឬបញ្ញា ជនមិនចេះអក្សរ និងជននិយាយភាសាភាគតិច ។ គោលការណ៍នៃការកសាងដើម្បីទាំងអស់គ្នា និងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាដែលមានលក្ខណៈជំនួយ គឺត្រូវជំរុញ និងគាំទ្រ ដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យជនពិការភាពនានា ទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពេញលេញ និងក្នុងលក្ខណៈស្មើភាព ដូចជនដែលមិនពិការដែរ ។
១.៥. សិទ្ធិស្មើគ្នា រវាងបុរសនិងស្ត្រីក្នុងការចូលទៅប្រើប្រាស់អ៊ិនធឹណិត
នៅកន្លែងជាច្រើន ស្ត្រីនិងបុរសមិនមានភាពស្មើគ្នា ដើម្បីរៀន កំនត់ ចូលទៅកាន់ ប្រើប្រាស់ និងកែច្នៃអ៊ីនធឺណិតឡើយ ។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបង្កើនការចូលទៅកាន់អ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែទទួលស្គាល់ និងកែតម្រូវវិសមភាពយេនឌ័រដែលមានស្រាប់ ។ ស្ត្រីត្រូវចូលរួមឲ្យបានពេញលេញ លើគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការអភិវឌ្ឍន៍អ៊ីនធឺណិត ដើម្បីធានាឲ្យមានសមភាពយេនឌ័រ ។
១.៦. សិទ្ធិមានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត
អ្នករៀបចំគោលនយោបាយ និងអ្នកតាក់តែងច្បាប់ ត្រូវធានាថា ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់មានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ។ ការអភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទូរគមនាគមន៍ និងការកំណត់បទបញ្ជា តំលៃ ពន្ធ និងតារាងតំលៃ គួរធ្វើឡើងដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ដែលមានប្រាក់ចំណូលខុសៗគ្នា អាចប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតបាន ។
១.៧. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅកន្លែងធ្វើការ
ចំពោះមនុស្សភាគច្រើន កន្លែងធ្វើការគឺជាកន្លែងចំបង ឬជាកន្លែងតែមួយគត់ ក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ិនធឺណិត ។ និយោជិតនិងនិយោជក ត្រូវតែធ្វើឲ្យមាន ការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅកន្លែងធ្វើការ ដោយរួមបញ្ចូលទាំងគោលបំណងនៃកម្មវិធីអប់រំរបស់និយោជិត និងការពារសិទ្ធិរបស់និយោជិត ។
១.៨. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅកន្លែងសាធារណៈ
មនុស្សជាច្រើននឹងមិនទទួលបានការប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រ ឬអ៊ីនធឺណិតជាលក្ខណៈឯកជនឡើយ។ ដូចនេះទីកន្លែងសាធារណៈដូចជា ៖ មជ្ឈមណ្ឌលទូរគមនាគមន៍ បណ្ណាល័យ មជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ គ្លីនិក និងសាលារៀន ត្រូវតែមានដែលទីតាំងទាំងនេះ គឺជាកន្លែងងាយស្រួល នៅជិតផ្ទះ ឬកន្លែងធ្វើការ ដែលជនគ្រប់រូបអាចចូលទៅប្រើប្រាស់បាន ។ នេះក៏ជាប្រការសំខាន់ចំពោះយុវជននៅបណ្តាប្រទេសនានា ដែលការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត មិនទាន់អាចមានពេលលេញនៅឡើយ ឬមានតំលៃថ្លៃ ។
១.៩. សិទ្ធិក្នុងការទទួលនិងបង្កើតខ្លឹមសារ ដែលមានលក្ខណៈចំរុះ ខាងផ្នែកវប្បធម៌ និងភាសា
តំបន់បណ្តាញឧបករណ៍លើបណ្តាញ និងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រ ត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងលើសលប់ ជាអក្សរឡាតាំង ។ ប្រការនេះ ជះឥទ្ធិពលទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍ខ្លឹមសារក្នុងតំបន់ ដែលមិនប្រើប្រាស់អក្សរឡាតាំង និងរារាំងលទ្ធភាព ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរខ្លឹមសារដែលមានលក្ខណៈអន្តរវប្បធម៌ ។ ការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា ត្រូវតែលើកទឹកចិត្តឲ្យមានភាសាផ្សេងៗនៅលើអ៊ីនធឺណិត និងធ្វើឲ្យមានភាពសាមញ្ញ ដល់ការផ្លាស់ប្តូរព័ត៌មាន ឆ្លងកាត់បញ្ហាផ្សេងៗ នៃភាសាដែលខុសៗគ្នា ។
កតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APC
ប្រធានបទទី២ ៖ សេរីភាពក្នុងការការបញ្ចេញមតិ និងសមាគម
២.១. សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិដោយសេរី
សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិគួរត្រូវបានការពារពីការរំលោភបំពាន ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល និងភ្នាក់ងារមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗទៀត ។ អ៊ីនធឺណិតគឺជាមធ្យោបាយមួយ សំរាប់ការផ្លាស់ប្តូរ មតិយោបល់ និងព័ត៌មានដែលឆ្លងកាត់ព្រំដែននានា ជាលក្ខណៈសាធារណៈ និងឯកជន ។ ជនគ្រប់រូប ត្រូវតែអាចបញ្ចេញមតិយោបល់ និងគំនិត និងការចែករំលែកព័ត៌មានដោយសេរី នៅពេលប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ។
មាត្រា ១៨ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិនិងមានសេរីភាពខាងផ្លូវគំនិត ខាងផ្លូវសតិសម្បជញ្ញៈនិងខាងផ្លូវសាសនា
មាត្រា ១៩ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិសេរីភាពមានមតិ និងសេរីភាពក្នុងការសម្ដែងមតិ ។ សិទ្ធិនេះរាប់ទាំងសេរីភាពក្នុងការប្រកាន់មតិ និងការសម្ដែងមតិ ដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែក ព្រមទាំងសេរីភាពក្នុងការស្វែងរក ការទទួល និងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និងគំនិតនានា តាមរយៈប្រព័ន្ធឃោសនាណាមួយក៏ដោយ និងដោយឥតគិតពីព្រំដែនអ្វីឡើយ ។
២.២. សិទ្ធិនៃសេរីភាពរួចផុតពីការតាមដានត្រួតពិនិត្យ
អ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែការពារ ពីរាល់ការប៉ុនប៉ងទាំងឡាយណា ដែលបំបិទសម្លេងរិះគន់ និងត្រួតពិនិត្យលើខ្លឹមសារ ឬការពិភាក្សាខាងផ្នែកនយោបាយ និងសង្គម ។
២.៣. សិទ្ធិក្នុងការចូលរួមតវ៉ាតាមរយៈអ៊ីនធឺណិត
បណ្តាអង្គការ សហគមន៍ និងបុគ្គលគ្រប់រូប គួរមានសេរីភាពក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ដើម្បីរៀបចំ និងចូលរួមក្នុងការតវ៉ា ។
មាត្រា ២០ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការប្រជុំ ឬការរួមគ្នាជាសមាគមន៍ ដោយសន្តិវិធី ។
ប្រធានបទទី៣ ៖ ការចូលទៅកាន់ចំណេះដឹង
មាត្រា ២៧ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិចូលរួមចំណែកដោយសេរី ក្នុងជីវភាពវប្បធម៌របស់សហគមន៍ មានសិទ្ធិក្រេបរសជាតិនៃសិល្បកម្មទាំងឡាយ និងមានសិទ្ធិរួមចំណែកក្នុងវឌ្ឍនភាពនៃវិទ្យាសាស្ត្រ និងគុណប្រយោជន៍ផ្សេងៗ ដែលជាលទ្ធផលចេញពីវឌ្ឍនភាពនេះ ។
៣.១. សិទ្ធិក្នុងការទទួលចំណេះដឹង
ការទទួលបានចំណេះដឹង ដែលចែករំលែកបានទូលំទូលាយ និងចំណេះដឹងបរិបូរណ៍ដែលអាចប្រើប្រាស់បានដោយជនគ្រប់រូប កំនត់មូលដ្ឋាននៃការអភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្សប្រកបដោយនិរន្តរភាព ។ ដោយសារអ៊ីនធឺណិតធ្វើឲ្យមានការចែករំលែកចំណេះដឹង និងការបង្កើតចំណេះដឹងដែលរួមសហការគ្នា ក្នុងលក្ខណៈមួយដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ដូចនេះអ៊ីនធឺណិតគួរផ្តោតទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ ។
៣.២. សិទ្ធិនៃសេរីភាពព័ត៌មាន
រដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិនិងមូលដ្ឋាន និងអង្គការអន្តរជាតិដែលទទួលជំនួយគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ត្រូវធានាឲ្យមានតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាព ដោយដាក់ផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈនូវព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធ ដែលខ្លួនបង្កើតនិងគ្រប់គ្រង ។ រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការអន្តរជាតិ គួរធានាថា ព័ត៌មានទាំងនេះត្រូវផ្សព្វផ្សាយលើអ៊ីនធឺណិត ដោយប្រើប្រាស់ទំរង់ដែលអាចបើកមើលបាន និងមានលក្ខណៈបើកទូលាយ និងទទួលយកបានសំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រចាស់ៗ និងការតភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិតដែលមានល្បឿនយឺត ។
៣.៣. សិទ្ធិក្នុងការទទួលព័ត៌មានដែលគាំទ្រដោយហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
រាល់ព័ត៌មាន រួមទាំងការស្រាវជ្រាវផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត និងសង្គម ដែលផលិតក្រោមការគាំទ្រពីជំនួយសាធារណៈ គួរតែដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ដោយឥតគិតថ្លៃ សំរាប់គ្រប់គ្នា ។
ប្រធានបទទី៤ ៖ ចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងការបង្កើតកម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ និងការអភិវឌ្ឍន៍បច្ចេកវិទ្យា
មាត្រា ២៧ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិចូលរួមចំណែកដោយសេរី ក្នុងជីវភាពវប្បធម៌របស់សហគមន៍ មានសិទ្ធិក្រេបរសជាតិនៃសិល្បកម្មទាំងឡាយ និងមានសិទ្ធិរួមចំណែកក្នុងវឌ្ឍនភាពនៃវិទ្យាសាស្ត្រ និងគុណប្រយោជន៍ផ្សេងៗ ដែលជាលទ្ធផលចេញពីវឌ្ឍនភាពនេះ។
៤.១. សិទ្ធិក្នុងការចែករំលែក
អ៊ីនធឺណិតផ្តល់នូវឱកាសពិសេស សំរាប់ចែករំលែកព័ត៌មាន និងចំណេះដឹង និងទំរង់ថ្មីៗក្នុងការបង្កើតខ្លឹមសារ ឧបករណ៍ និងកម្មវិធី ។ អ្នកផ្តល់ឧបករណ៍ សេវាអ៊ីនធឺណិត និងខ្លឹមសារ មិនគួរបង្អាក់ប្រជាពលរដ្ឋ ពីការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ដើម្បីចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងការបង្កើតខ្លឹមសារឡើយ ។ កិច្ចការពារដល់ផលប្រយោជន៍របស់អ្នកបង្កើត ត្រូវធ្វើឡើងក្នុងលក្ខណៈមួយស្របទៅតាមការចូលរួមដោយសេរី និងបើកទូលាយ ក្នុងលំហូរនៃចំណេះដឹងខាងផ្នែកវប្បធម៌ និងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត ។
៤.២. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ (FOSS)
យើងខ្ញុំគាំទ្រការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ ។ ការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ គឺផ្តល់នូវអំណាច កសាងជំនាញ និងធ្វើឲ្យមាននិរន្តរភាពជាង និងជំរុញលើកទឹកចិត្តដល់ការច្នៃប្រឌិតក្នុងប្រទេស ។ យើងខ្ញុំលើកទឹកចិត្តដល់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការបង្កើតគោលនយោបាយនានា ដែលជំរុញដល់ការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ ជាពិសេសនៅក្នុងវិស័យសាធារណៈ ។
៤.៣. សិទ្ធិនៃស្តង់ដាបច្ចេកវិទ្យាដែលបើកទូលាយនានា
ស្តង់ដានានារបស់បច្ចេកវិទ្យា ដែលប្រើប្រាស់នៅលើអ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែបើកទូលាយជានិច្ចជាកាល ដើម្បីអោយមានប្រតិបតិ្តការគ្នាទៅវិញទៅមក និងមានការច្នៃប្រឌិត ។ ការអភិវឌ្ឍន៍បច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗ ត្រូវឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីត្រូវការនៃគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់នៅក្នុងសង្គម ជាពិសេសអ្នកប្រឈមនឹងកត្តាកំរិតផ្សេងៗ និងឧបសគ្គនានា នៅពេលពួកគាត់ប្រើអ៊ីនធឺណិត (ដូចជា សហគមន៍ដែលមិនប្រើអក្សរឡាតាំង ឬជនពិការភាពនានា ឬកុំព្យូរទ័រចាស់ៗ ឬ មិនអាចទទួលបានការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដែលមានល្បឿនលឿន) ។
៤.៤. សិទ្ធិក្នុងការទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ ពីចំនុចប្រសព្វនិងខ្លឹមសារពហុព័ត៌មាន
អ៊ីនធឺណិត គឺជាប្រព័ន្ធពហុព័ត៌មានមួយ ។ ការចូលទៅប្រើប្រាស់ និងបទបញ្ជា ត្រូវធ្វើឡើងដោយផ្អែកទៅលើសក្តានុពលរបស់វា ដែលអាចយកទៅប្រើប្រាស់ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានភាពផ្សេងៗគ្នា ក្នុងការបង្កើត និងភាពជាកម្មសិទ្ធ នៃខ្លឹមសារលើអ៊ីនធឺណិតក្នុងទំរង់ផេ្សងៗ ជាច្រើន ឧទាហរណ៍ដូចជា វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ ដែលជាកម្មសិទ្ធ និងប្រតិបត្តិដោយសហគមន៍ ។
កតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APC
ប្រធានបទទី៥ ៖ ភាពឯកជន ការឃ្លាំមើល និងការបំលែងខ្លឹមសារទៅជាកូដ
៥.១. សិទ្ធិក្នុងការទទួលបានការការពារទិន្នន័យ
ស្ថាប័នសាធារណៈ ឬឯកជន ដែលត្រូវការព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គលនានា ត្រូវតែប្រមូលត្រឹមតែទិន្ន័យចាំបាច់អប្បបរមា និងសំរាប់រយៈពេលខ្លីបំផុតដែលត្រូវការ ។ ស្ថាប័នសាធារណៈ ឬឯកជនទាំងនោះ ត្រូវជ្រើសត្រឹមតែទិន្នន័យ សំរាប់គោលបំណងដែលបានបញ្ជាក់មុន ក្នុងលក្ខណៈតិចបំផុត ។ ការប្រមូល ការប្រើប្រាស់ ការបញ្ចេញ និងការរក្សាទុកព័ត៌មាននេះ ត្រូវគោរពទៅតាម គោលនយោបាយឯកជនភាពមួយ ក្នុងលក្ខណៈតម្លាភាព ដែលអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋដឹងអំពីព័ត៌មានអ្វីដែលត្រូវបានប្រមូលអំពីខ្លួន និងកែតំរូវព័ត៌មានដែលមិនពិត ។ ទិន្ន័យដែលប្រមូលបាន ត្រូវការពារពីការបង្ហាញដែលមិនមានការអនុញ្ញាតិ និងកំហុសផ្នែកសុវត្ថិភាពនានា គួរត្រូវកែតំរូវដោយមិនពន្យារពេល ។ ទិន្នន័យត្រូវតែលុបចោល នៅពេលដែលវាលែងមានការចាំបាច់ទៅនឹងគោលបំណងដែលប្រមូលទិន្ន័យ ។ សាធារណៈជន ត្រូវតែទទួលបានការប្រាប់ឲ្យដឹងជាមុន អំពីលទ្ធភាពដែលអាចមានការប្រើប្រាស់មិនត្រឹមត្រូវនូវទិន្នន័យដែលបានផ្តល់ឲ្យ ។ ស្ថាប័ននានាមានភារកិច្ចទទួលខុសត្រូវ ក្នុងការផ្តល់ដំណឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋ នៅពេលដែលព័ត៌មានត្រូវបានប្រើប្រាស់ខុស ត្រូវបានបាត់បង់ ឬត្រូវបានលួច ។
មាត្រា ១២ នៃសិទ្ធិមនុស្សជាសកល
គ្មានបុគ្គលណាម្នាក់ ត្រូវទទួលរងនូវការជ្រៀតជ្រែកតាមអំពើចិត្ត ក្នុងកិច្ចការសម្ងាត់ផ្ទាល់ខ្លួន ក្នុងគ្រួសារ លំនៅស្ថាន ឬការឆ្លើយឆ្លង ឬវាយប្រហារទៅលើកិត្តិយស និងកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួនបានឡើយ ។
៥.២. សិទ្ធិនៃសេរីភាពរួចពីការឃ្លាំមើល
ប្រជាពលរដ្ឋ គួរតែអាចធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងដោយសេរី ផុតពីការគំរាមកំហែងនៃការឃ្លាំមើល និងការរារាំង ។
៥.៣. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់ ការបំលែងខ្លឹមសារទៅជាកូដ
ការប្រាស្រ័យទាក់ទងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ តាមអ៊ីនធឺណិត ត្រូវមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ ដែលបំលែងខ្លឹមសារ នៃសារនានា ឲ្យទៅជាកូដ ដើម្បីធានាការប្រាស្រ័យទាក់ទងប្រកបដោយសុវត្ថិភាព ឯកជនភាព និងអនាមិក ។
ប្រធានបទទី៦ ៖ ការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត
៦.១. សិទ្ធិក្នុងការត្រួតពិនិត្យ ក្នុងលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យពហុភាគីនៃអ៊ីនធឺណិត
ការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិតគួរប្រកបដោយលក្ខណៈពហុភាគី និងប្រជាធិបតេយ្យ ដោយមានការចូលរួមយ៉ាងពេញលេញពីរដ្ឋាភិបាល វិស័យឯកជន អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអង្គការអន្តរជាតិនានា។ មិនមានរដ្ឋាភិបាលឯកត្តោភាគីណាមួយ គួរមានតួនាទីលើសពីគេ ទាក់ទងទៅនឹងការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិតជាលក្ខណៈអន្តរជាតិឡើយ ។
៦.២. សិទ្ធិក្នុងការទទួលបានតម្លាភាព និងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត
រាល់ដំណើរការធ្វើសេចក្តីសំរេចចិត្ត ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការគ្រប់គ្រងនិងការអភិវឌ្ឍន៍នៃអ៊ីនធឺណិត គួរបើកទូលាយ និងចូលទៅកាន់បាន នៅថ្នាក់ពិភពលោក ថ្នាក់តំបន់ និងថ្នាក់ជាតិ ។
៦.៣. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតប្រកបដោយលក្ខណៈវិមជ្ឈិការ សហប្រតិបត្តិការ និងអន្តរប្រតិបត្តិការ
ការអភិវឌ្ឈន៍បច្ចេកវិទ្យា និងការគ្រប់គ្រងធនធានចំបងនៃអ៊ីនធឺណិត ត្រូវធ្វើក្នុងលក្ខណៈ វិមជ្ឈការ និងសហប្រតិបត្តិការ និងជួយធានាថា បណ្តាញអ៊ីនធឺណិតគឺមានលក្ខណៈ អន្តរប្រតិបត្តិការ ដំណើរការស្ថេរភាព សុវត្ថិភាព គុណប្រយោជន៍ និងមានការវិវត្តន៍ ក្នុងប្រតិបត្តិការរយៈពេលយូរ ។
៦.៤. សិទ្ធិនៃស្ថាបត្យកម្មប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ
អ៊ីនធឺណិត គឺជាបណ្តាញមួយនៃបណ្តាញនានា ដែលបង្កើតឡើងដោយបណ្តាញជាច្រើនតភ្ជាប់គ្នាទៅវិញទៅមក (ផ្អែកលើគោលគំនិតដែលបង្កប់គន្លឹះបច្ចេកវិទ្យា នៃបណ្តាញស្ថាបត្យកម្មប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ) ដែលនៅក្នុងនោះ ប្រភេទណាក៏ដោយនៃបណ្តាញ នៅទីណាក៏ដោយ ក៏អាចដាក់បញ្ចូល និងដាក់ឲ្យមានជាសាធារណៈ ។ ស្ថាបត្យកម្មប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ ត្រូវតែទទួលបានការការពារ ។
៦.៥. សិទ្ធិនៃស្តង់ដាប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ
ប្រូតូកូលភាគច្រើន នៅផ្នែកស្នូលរបស់អ៊ីនធឺណិត គឺជាប្រូតូកូលដែលផ្អែកលើស្តង់ដាប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយនានា ដែលជាគុណប្រយោជន៍ ដែលអាចជឿជាក់បាន និងបើកទូលាយដល់ការអនុវត្តក្នុងកំរិតពិភពលោក ដោយមានកំរិតបន្តិចបន្តួច ឬដោយមិនមានកំរិតអាជ្ញាប័ណ្ណ ។ លក្ខណៈសម្បតិ្តនៃប្រូតូកូល ត្រូវតែធ្វើឲ្យមាន និងដោយឥតគិតថ្លៃ ដល់ជនគ្រប់រូប ដែលថ្លឹងថ្លែងការកាត់បន្ថយកត្តារារាំងផ្សេងៗ ក្នុងការចូលទៅប្រើប្រាស់ និងក្នុងការធ្វើឲ្យមានអន្តរប្រតិបត្តិការ ។
៦.៦. សិទ្ធិនៃអព្យាក្រិតភាពអ៊ីនធឺណិត និងគោលការណ៍ពីដើមរហូតដល់ចប់
អព្យាក្រិតភាពនៃអ៊ីនធឺណិត ដែលផ្តោតសំខាន់ទៅលើការបញ្ជូនកញ្ចប់ទិន្នន័យ ប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព ធ្វើឲ្យមានភាពប៉ិនប្រសព្វ ស្ថិតនៅភាគច្រើនក្នុងកុំព្យូទ័រ កម្មវិធីកុំព្យូទ័រ ម៉ាស៊ីនបម្រើ ឧបករណ៍ដែលបន្លាស់ទី និងឧបករណ៍ផ្សេងៗទៀត នៅឯបណ្តាញនៃចុងម្ខាងៗ ។ លក្ខណៈបែបនេះ គឺធ្វើឲ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងកំរិតទូលាយ នៃសកម្មភាពថ្មីៗរបស់អ៊ីនធឺណិត ឧស្សាហកម្មនិងសេវាកម្មនាចុងម្ខាងៗ និងប្រែក្លាយអ៊ីនធឺណិតជាឧបករណ៍សំខាន់ នៅក្នុងវិស័យធំទូលាយ ខាងផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម ។ ប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតកាន់តែច្រើន អ៊ីនធឺណិតកាន់តែមានគុណតម្លៃ ជាមធ្យោបាយសំរាប់បន្លាស់ប្តូរព័ត៌មាន និងការប្រាស្រ័យទាក់ទង ។ គោលការណ៍ពីដើមរហូតដល់ចប់ និងអព្យាក្រិតភាពអ៊ីនធឺណិត ត្រូវទទួលបានការការពារ ពីការប៉ុនប៉ងទាំងឡាយណា ដើម្បីបង្កើតអ៊ីនធឺណិតដែលមានថ្នាក់ពីរ និងការត្រួតពិនិត្យតាមរយៈថ្នាក់កណ្តាលមួយ ។
៦.៧. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតជាលក្ខណៈទាំងមូល
លក្ខណៈសំខាន់នៃអន្តរប្រតិបត្តិការ គឺជាផ្នែកមួយនៃគុណតម្លៃរបស់អ៊ីនធឺណិត ដែលជាប្រព័ន្ធសាធារណៈពិភពលោកមួយ និងមិនគួរត្រូវបែងចែកជាផ្នែកៗ ដោយសារការគំរាម បង្កើតអ៊ីនត្រាណិតជាលក្ខណៈជាតិ ការប្រើប្រាស់តម្រងខ្លឹមសារ ការឃ្លាំមើលដោយមិនសមហេតុផល ការជ្រៀតជ្រែកនៃឯកជនភាព និងរាំងស្កាត់ទៅលើសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិឡើយ ។
ប្រធានបទទី៧ ៖ ការយល់ដឹង កិច្ចការពារ និងការដឹងអំពីសិទ្ធិនានា
៧.១. សិទ្ធិនៃសិទ្ធិទទួលបាននូវកិច្ចការពារ ការយល់ដឹង និងការអប់រំ
សិទ្ធិនានារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងនាមជាអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែទទួលបានការការពារ ពីសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ច្បាប់ និងការអនុវត្តគោលនយោបាយ ។ អង្គភាពគ្រប់គ្រងថ្នាក់ជាតិ ថ្នាក់តំបន់ និងថ្នាក់ពិភពលោកនានា ត្រូវធ្វើឲ្យមាន ដោយឥតគិតថ្លៃ នូវព័ត៌មានអំពីសិទ្ធិ និងនីតិផ្សេងៗ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអ៊ីនធឺណិត ។ ការនេះជាប់ទាក់ទងជាមួយ ការអប់រំសាធារណៈ ដើម្បីជូនដំណឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋ អំពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួន នៅពេលប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ព្រមទាំងយន្តការនានាក្នុងការដោះស្រាយ លើការរំលោភសិទ្ធិទាំងនោះ ។
៧.២. សិទ្ធិក្នុងការកែតម្រូវ នៅពេលមានការរំលោភលើសិទ្ធិ
ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវការនូវភាពទទួលបានជាសាធារណៈ ដោយឥតគិតថ្លៃ នូវយន្តការប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព និងគណនេយ្យភាព សំរាប់ដោះស្រាយការរំលោភសិទ្ធិ ។ នៅពេលសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិស្តីអំពីអ៊ីនធឺណិត ត្រូវបានគំរាមកំហែង ដោយសារខ្លឹមសារនៅលើអ៊ីនធឺណិត ឬដោយសារការឃ្លាំមើលដែលមិនស្របច្បាប់ ការកំរិតលើសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិផ្សេងទៀតនោះ ភាគីនានាគួរអាចទទួលបាននូវយន្តការការពារនិងកែតម្រូវ ដើម្បីចាត់វិធានការប្រឆាំងទៅនឹងការរំលោភទាំងនោះ ។
អ៊ីនធឺណិត អាចក្លាយទៅជាឧបករណ៍តែមួយគត់ ដើម្បីផ្តល់អំណាចដល់មនុស្សគ្រប់រូបនៅទូទាំងពិភពលោក ប្រសិនបើសិទ្ធិទាំងឡាយដែលមានចែងក្នុងកតិកាសញ្ញានេះ ត្រូវបានទទួលស្គាល់ ការពារ និងគោរព ។
កតិកាសញ្ញានេះ ត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេស ដោយ Association for Progressive Communications (APC) នាខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០០៦ ។
ប្រែសំរួល និងបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាខ្មែរ ក្រោមការគាំទ្រពី Association for Progressive Communications (APC) ដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ នាខែតុលា ឆ្នាំ២០០៧ ។
អ៊ីនធឺណិតសម្រាប់យុត្តិធម៌សង្គម និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព
Internet for Social Justice and Sustainable Developmentអំពីកតិកាសញ្ញានេះកតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APCកតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិត
របស់APC កតិកាសញ្ញានេះត្រូវបានបង្កើតឡើងជាលើកដំបូង នាឆ្នាំ២០០១-២០០២ ដោយសមាជិក
របស់អង្គការ Association for Progressive Communications (APC) និងអង្គការដៃគូនានានៅ សិក្ខាសាលាស្តីអំពី «សិទ្ធិស្តីអំពីអ៊ីនធឺណិត» នៅអឺរុប អាស៊ី អាមេរិកឡាទីន និងអាហ្រ្វិក ។
ប្រធានបទ និងគោលការណ៍នានា ក្នុងកតិកាសញ្ញានេះ ផ្តល់នូវចំនុចសំខាន់ៗ នៃការយល់ឃើញ និងគោលបំណងរបស់សហគមន៍យើងខ្ញុំ អំពីសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងស្ថាប័ននានា ក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដោយសេរី ជាពិសេសក្នុងការងាររបស់ពួកគាត់ ដើម្បីយុតិ្តធម៌ក្នុងសង្គម
សេដ្ឋកិច្ចនិងបរិស្ថាន ។កតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APC យើងខ្ញុំសំដៅ
យ៉ាងជាក់លាក់ ទៅលើអ៊ីនធឺណិត ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គោលការណ៍ទាំងនេះក៏ជាប់ពាក់ព័ន្ធផង
ដែរ ទៅគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ របស់បច្ចេកវិទ្យា គមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យារួមមាន ទូរស័ព្ទ វិទ្យុ និងផ្សេងៗទៀត) ។
ប្រធានបទទី១ ៖ ការចូលទៅកាន់អ៊ីនធឺណិត សំរាប់គ្រប់គ្នា
១.១. ផលប៉ះពាល់នៃការចូលទៅកាន់អ៊ីនធឺណិត ទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍ និងយុត្តិធម៌សង្គម
អ៊ិនធឺណិតដែលអាចឲ្យគេមានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់បាន មានល្បឿនលឿន និងមានភាពងាយស្រួលក្នុងការចូលទៅប្រើប្រាស់ អាចជួយធ្វើឱ្យសង្គមមានភាពកាន់តែស្មើគ្នាខ្លាំងឡើង ។ អ៊ិនធឺណិតអាចជួយពង្រឹងសេវាអប់រំ និងសុខភាព ពាណិជ្ជកម្មក្នុងស្រុក ការចូលរួមពីសាធារណជន ការទទួលបានព័ត៌មាន អភិបាលកិច្ចល្អ និងការលុបបំបាត់ភាពក្រីក្រ ។ ប៉ុន្តែយើងមិនគួរសន្មតថា រាល់ការច្នៃប្រឌិតខាងផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា ជានិច្ចកាលគឺមានអត្ថប្រយោជន៍ដោយស្វ័យប្រវត្តិនោះទេ ។ អង្គការសង្គមស៊ីវិល រដ្ឋាភិបាល និងបណ្តាទីភ្នាក់ងារកំណត់បទបញ្ញត្តិនានា គួរយល់ដឹងអំពីសក្តានុពលរបស់អ៊ីនធឺណិត ក្នុងការពង្រឹងលើភាពមិនស្មើគ្នា ដែលមានស្រាប់នៅក្នុងសង្គម ។
១.២. សិទ្ធិក្នុងការចូលទៅកាន់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអ៊ិនធឺណិត ទោះបីអ្នករស់នៅទីកន្លែងណាក៏ដោយ
អ៊ិនធឺណិត គឺជាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសាធារណៈពិភពលោកមួយ ។ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនេះ ត្រូវតែផ្តល់ឲ្យបានទូលំទូលាយ និងផ្តល់នូវកំរិតបញ្ជូនគ្រប់គ្រាន់ ដែលនឹងអាចឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ទោះបីជានៅទីកន្លែងណាក៏ដោយ ក៏អាចប្រើប្រាស់សក្តានុពលនៃអ៊ិនធឺណិត ដើម្បីបញ្ចេញមតិយោបល់ ដើម្បីធ្វើឲ្យការរស់នៅមានភាពកាន់តែប្រសើរឡើង និងដើម្បីបង្ហាញអំពីការច្នៃប្រឌិតរបស់ខ្លួន ។ ប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ឆ្អឹងខ្នងនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតជាតិ ដែលផ្តល់ឲ្យប្រើប្រាស់បានទូលំទូលាយ ហើយដែលហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនេះតភ្ជាប់ទៅកាន់បណ្តាញអន្តរជាតិ ។
១.៣. សិទ្ធិនៃជំនាញ
ចំណេះដឹងនិងជំនាញ អាចធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់ និងកែច្នៃអ៊ីនធឺណិត ឲ្យឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីត្រូវការរបស់ខ្លួន ។ រដ្ឋាភិបាលនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន និងថ្នាក់ជាតិ អង្គការអន្តរជាតិនិងសហគមន៍ និងវិស័យឯកជន ត្រូវគាំទ្រនិងជំរុញឲ្យមានឱកាសបណ្តុះបណ្តាល វិធីសាស្រ្តនិងធនធានដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ដោយតំលៃថោក ឬដោយឥតគិតថ្លៃ សំរាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម ។
មាត្រា ២៦ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
ការអប់រំត្រូវតែផ្ដោតទៅរកការរីកចម្រើនលូតលាស់យ៉ាងពេញលេញ នៃបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់មនុស្ស និងឆ្ពោះទៅរកការភាពពង្រឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាននានា ។
១.៤. សិទ្ធិ ក្នុងការចូលទៅកាន់ ផ្ទៃប្រទាក់ ខ្លឹមសារ និងកម្មវិធី ដែលអាចប្រើប្រាស់បាន សំរាប់គ្រប់គ្នា («ការកសាងដើម្បីទាំងអស់គ្នា»)
ផ្ទៃប្រទាក់ ខ្លឹមសារ និងកម្មវិធី ត្រូវរៀបចំឡើង ដើម្បីធានាឲ្យយកទៅប្រើប្រាស់បាន សំរាប់គ្រប់គ្នា រួមទាំងជនពិការខាងផ្នែករាងកាយវិញ្ញាណ ឬបញ្ញា ជនមិនចេះអក្សរ និងជននិយាយភាសាភាគតិច ។ គោលការណ៍នៃការកសាងដើម្បីទាំងអស់គ្នា និងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាដែលមានលក្ខណៈជំនួយ គឺត្រូវជំរុញ និងគាំទ្រ ដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យជនពិការភាពនានា ទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពេញលេញ និងក្នុងលក្ខណៈស្មើភាព ដូចជនដែលមិនពិការដែរ ។
១.៥. សិទ្ធិស្មើគ្នា រវាងបុរសនិងស្ត្រីក្នុងការចូលទៅប្រើប្រាស់អ៊ិនធឹណិត
នៅកន្លែងជាច្រើន ស្ត្រីនិងបុរសមិនមានភាពស្មើគ្នា ដើម្បីរៀន កំនត់ ចូលទៅកាន់ ប្រើប្រាស់ និងកែច្នៃអ៊ីនធឺណិតឡើយ ។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបង្កើនការចូលទៅកាន់អ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែទទួលស្គាល់ និងកែតម្រូវវិសមភាពយេនឌ័រដែលមានស្រាប់ ។ ស្ត្រីត្រូវចូលរួមឲ្យបានពេញលេញ លើគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការអភិវឌ្ឍន៍អ៊ីនធឺណិត ដើម្បីធានាឲ្យមានសមភាពយេនឌ័រ ។
១.៦. សិទ្ធិមានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត
អ្នករៀបចំគោលនយោបាយ និងអ្នកតាក់តែងច្បាប់ ត្រូវធានាថា ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់មានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ។ ការអភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទូរគមនាគមន៍ និងការកំណត់បទបញ្ជា តំលៃ ពន្ធ និងតារាងតំលៃ គួរធ្វើឡើងដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ដែលមានប្រាក់ចំណូលខុសៗគ្នា អាចប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតបាន ។
១.៧. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅកន្លែងធ្វើការ
ចំពោះមនុស្សភាគច្រើន កន្លែងធ្វើការគឺជាកន្លែងចំបង ឬជាកន្លែងតែមួយគត់ ក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ិនធឺណិត ។ និយោជិតនិងនិយោជក ត្រូវតែធ្វើឲ្យមាន ការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅកន្លែងធ្វើការ ដោយរួមបញ្ចូលទាំងគោលបំណងនៃកម្មវិធីអប់រំរបស់និយោជិត និងការពារសិទ្ធិរបស់និយោជិត ។
១.៨. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅកន្លែងសាធារណៈ
មនុស្សជាច្រើននឹងមិនទទួលបានការប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រ ឬអ៊ីនធឺណិតជាលក្ខណៈឯកជនឡើយ។ ដូចនេះទីកន្លែងសាធារណៈដូចជា ៖ មជ្ឈមណ្ឌលទូរគមនាគមន៍ បណ្ណាល័យ មជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ គ្លីនិក និងសាលារៀន ត្រូវតែមានដែលទីតាំងទាំងនេះ គឺជាកន្លែងងាយស្រួល នៅជិតផ្ទះ ឬកន្លែងធ្វើការ ដែលជនគ្រប់រូបអាចចូលទៅប្រើប្រាស់បាន ។ នេះក៏ជាប្រការសំខាន់ចំពោះយុវជននៅបណ្តាប្រទេសនានា ដែលការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត មិនទាន់អាចមានពេលលេញនៅឡើយ ឬមានតំលៃថ្លៃ ។
១.៩. សិទ្ធិក្នុងការទទួលនិងបង្កើតខ្លឹមសារ ដែលមានលក្ខណៈចំរុះ ខាងផ្នែកវប្បធម៌ និងភាសា
តំបន់បណ្តាញឧបករណ៍លើបណ្តាញ និងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រ ត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងលើសលប់ ជាអក្សរឡាតាំង ។ ប្រការនេះ ជះឥទ្ធិពលទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍ខ្លឹមសារក្នុងតំបន់ ដែលមិនប្រើប្រាស់អក្សរឡាតាំង និងរារាំងលទ្ធភាព ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរខ្លឹមសារដែលមានលក្ខណៈអន្តរវប្បធម៌ ។ ការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា ត្រូវតែលើកទឹកចិត្តឲ្យមានភាសាផ្សេងៗនៅលើអ៊ីនធឺណិត និងធ្វើឲ្យមានភាពសាមញ្ញ ដល់ការផ្លាស់ប្តូរព័ត៌មាន ឆ្លងកាត់បញ្ហាផ្សេងៗ នៃភាសាដែលខុសៗគ្នា ។
កតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APC
ប្រធានបទទី២ ៖ សេរីភាពក្នុងការការបញ្ចេញមតិ និងសមាគម
២.១. សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិដោយសេរី
សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិគួរត្រូវបានការពារពីការរំលោភបំពាន ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល និងភ្នាក់ងារមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗទៀត ។ អ៊ីនធឺណិតគឺជាមធ្យោបាយមួយ សំរាប់ការផ្លាស់ប្តូរ មតិយោបល់ និងព័ត៌មានដែលឆ្លងកាត់ព្រំដែននានា ជាលក្ខណៈសាធារណៈ និងឯកជន ។ ជនគ្រប់រូប ត្រូវតែអាចបញ្ចេញមតិយោបល់ និងគំនិត និងការចែករំលែកព័ត៌មានដោយសេរី នៅពេលប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ។
មាត្រា ១៨ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិនិងមានសេរីភាពខាងផ្លូវគំនិត ខាងផ្លូវសតិសម្បជញ្ញៈនិងខាងផ្លូវសាសនា
មាត្រា ១៩ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិសេរីភាពមានមតិ និងសេរីភាពក្នុងការសម្ដែងមតិ ។ សិទ្ធិនេះរាប់ទាំងសេរីភាពក្នុងការប្រកាន់មតិ និងការសម្ដែងមតិ ដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែក ព្រមទាំងសេរីភាពក្នុងការស្វែងរក ការទទួល និងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និងគំនិតនានា តាមរយៈប្រព័ន្ធឃោសនាណាមួយក៏ដោយ និងដោយឥតគិតពីព្រំដែនអ្វីឡើយ ។
២.២. សិទ្ធិនៃសេរីភាពរួចផុតពីការតាមដានត្រួតពិនិត្យ
អ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែការពារ ពីរាល់ការប៉ុនប៉ងទាំងឡាយណា ដែលបំបិទសម្លេងរិះគន់ និងត្រួតពិនិត្យលើខ្លឹមសារ ឬការពិភាក្សាខាងផ្នែកនយោបាយ និងសង្គម ។
២.៣. សិទ្ធិក្នុងការចូលរួមតវ៉ាតាមរយៈអ៊ីនធឺណិត
បណ្តាអង្គការ សហគមន៍ និងបុគ្គលគ្រប់រូប គួរមានសេរីភាពក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ដើម្បីរៀបចំ និងចូលរួមក្នុងការតវ៉ា ។
មាត្រា ២០ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការប្រជុំ ឬការរួមគ្នាជាសមាគមន៍ ដោយសន្តិវិធី ។
ប្រធានបទទី៣ ៖ ការចូលទៅកាន់ចំណេះដឹង
មាត្រា ២៧ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិចូលរួមចំណែកដោយសេរី ក្នុងជីវភាពវប្បធម៌របស់សហគមន៍ មានសិទ្ធិក្រេបរសជាតិនៃសិល្បកម្មទាំងឡាយ និងមានសិទ្ធិរួមចំណែកក្នុងវឌ្ឍនភាពនៃវិទ្យាសាស្ត្រ និងគុណប្រយោជន៍ផ្សេងៗ ដែលជាលទ្ធផលចេញពីវឌ្ឍនភាពនេះ ។
៣.១. សិទ្ធិក្នុងការទទួលចំណេះដឹង
ការទទួលបានចំណេះដឹង ដែលចែករំលែកបានទូលំទូលាយ និងចំណេះដឹងបរិបូរណ៍ដែលអាចប្រើប្រាស់បានដោយជនគ្រប់រូប កំនត់មូលដ្ឋាននៃការអភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្សប្រកបដោយនិរន្តរភាព ។ ដោយសារអ៊ីនធឺណិតធ្វើឲ្យមានការចែករំលែកចំណេះដឹង និងការបង្កើតចំណេះដឹងដែលរួមសហការគ្នា ក្នុងលក្ខណៈមួយដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ដូចនេះអ៊ីនធឺណិតគួរផ្តោតទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ ។
៣.២. សិទ្ធិនៃសេរីភាពព័ត៌មាន
រដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិនិងមូលដ្ឋាន និងអង្គការអន្តរជាតិដែលទទួលជំនួយគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ត្រូវធានាឲ្យមានតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាព ដោយដាក់ផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈនូវព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធ ដែលខ្លួនបង្កើតនិងគ្រប់គ្រង ។ រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការអន្តរជាតិ គួរធានាថា ព័ត៌មានទាំងនេះត្រូវផ្សព្វផ្សាយលើអ៊ីនធឺណិត ដោយប្រើប្រាស់ទំរង់ដែលអាចបើកមើលបាន និងមានលក្ខណៈបើកទូលាយ និងទទួលយកបានសំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រចាស់ៗ និងការតភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិតដែលមានល្បឿនយឺត ។
៣.៣. សិទ្ធិក្នុងការទទួលព័ត៌មានដែលគាំទ្រដោយហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
រាល់ព័ត៌មាន រួមទាំងការស្រាវជ្រាវផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត និងសង្គម ដែលផលិតក្រោមការគាំទ្រពីជំនួយសាធារណៈ គួរតែដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ដោយឥតគិតថ្លៃ សំរាប់គ្រប់គ្នា ។
ប្រធានបទទី៤ ៖ ចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងការបង្កើតកម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ និងការអភិវឌ្ឍន៍បច្ចេកវិទ្យា
មាត្រា ២៧ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស
មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិចូលរួមចំណែកដោយសេរី ក្នុងជីវភាពវប្បធម៌របស់សហគមន៍ មានសិទ្ធិក្រេបរសជាតិនៃសិល្បកម្មទាំងឡាយ និងមានសិទ្ធិរួមចំណែកក្នុងវឌ្ឍនភាពនៃវិទ្យាសាស្ត្រ និងគុណប្រយោជន៍ផ្សេងៗ ដែលជាលទ្ធផលចេញពីវឌ្ឍនភាពនេះ។
៤.១. សិទ្ធិក្នុងការចែករំលែក
អ៊ីនធឺណិតផ្តល់នូវឱកាសពិសេស សំរាប់ចែករំលែកព័ត៌មាន និងចំណេះដឹង និងទំរង់ថ្មីៗក្នុងការបង្កើតខ្លឹមសារ ឧបករណ៍ និងកម្មវិធី ។ អ្នកផ្តល់ឧបករណ៍ សេវាអ៊ីនធឺណិត និងខ្លឹមសារ មិនគួរបង្អាក់ប្រជាពលរដ្ឋ ពីការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ដើម្បីចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងការបង្កើតខ្លឹមសារឡើយ ។ កិច្ចការពារដល់ផលប្រយោជន៍របស់អ្នកបង្កើត ត្រូវធ្វើឡើងក្នុងលក្ខណៈមួយស្របទៅតាមការចូលរួមដោយសេរី និងបើកទូលាយ ក្នុងលំហូរនៃចំណេះដឹងខាងផ្នែកវប្បធម៌ និងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត ។
៤.២. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ (FOSS)
យើងខ្ញុំគាំទ្រការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ ។ ការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ គឺផ្តល់នូវអំណាច កសាងជំនាញ និងធ្វើឲ្យមាននិរន្តរភាពជាង និងជំរុញលើកទឹកចិត្តដល់ការច្នៃប្រឌិតក្នុងប្រទេស ។ យើងខ្ញុំលើកទឹកចិត្តដល់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការបង្កើតគោលនយោបាយនានា ដែលជំរុញដល់ការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដបើកចំហ និងឥតគិតថ្លៃ ជាពិសេសនៅក្នុងវិស័យសាធារណៈ ។
៤.៣. សិទ្ធិនៃស្តង់ដាបច្ចេកវិទ្យាដែលបើកទូលាយនានា
ស្តង់ដានានារបស់បច្ចេកវិទ្យា ដែលប្រើប្រាស់នៅលើអ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែបើកទូលាយជានិច្ចជាកាល ដើម្បីអោយមានប្រតិបតិ្តការគ្នាទៅវិញទៅមក និងមានការច្នៃប្រឌិត ។ ការអភិវឌ្ឍន៍បច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗ ត្រូវឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីត្រូវការនៃគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់នៅក្នុងសង្គម ជាពិសេសអ្នកប្រឈមនឹងកត្តាកំរិតផ្សេងៗ និងឧបសគ្គនានា នៅពេលពួកគាត់ប្រើអ៊ីនធឺណិត (ដូចជា សហគមន៍ដែលមិនប្រើអក្សរឡាតាំង ឬជនពិការភាពនានា ឬកុំព្យូរទ័រចាស់ៗ ឬ មិនអាចទទួលបានការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដែលមានល្បឿនលឿន) ។
៤.៤. សិទ្ធិក្នុងការទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ ពីចំនុចប្រសព្វនិងខ្លឹមសារពហុព័ត៌មាន
អ៊ីនធឺណិត គឺជាប្រព័ន្ធពហុព័ត៌មានមួយ ។ ការចូលទៅប្រើប្រាស់ និងបទបញ្ជា ត្រូវធ្វើឡើងដោយផ្អែកទៅលើសក្តានុពលរបស់វា ដែលអាចយកទៅប្រើប្រាស់ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានភាពផ្សេងៗគ្នា ក្នុងការបង្កើត និងភាពជាកម្មសិទ្ធ នៃខ្លឹមសារលើអ៊ីនធឺណិតក្នុងទំរង់ផេ្សងៗ ជាច្រើន ឧទាហរណ៍ដូចជា វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ ដែលជាកម្មសិទ្ធ និងប្រតិបត្តិដោយសហគមន៍ ។
កតិកាសញ្ញាស្តីអំពីសិទ្ធិនៃអ៊ីនធឺណិតរបស់APC
ប្រធានបទទី៥ ៖ ភាពឯកជន ការឃ្លាំមើល និងការបំលែងខ្លឹមសារទៅជាកូដ
៥.១. សិទ្ធិក្នុងការទទួលបានការការពារទិន្នន័យ
ស្ថាប័នសាធារណៈ ឬឯកជន ដែលត្រូវការព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គលនានា ត្រូវតែប្រមូលត្រឹមតែទិន្ន័យចាំបាច់អប្បបរមា និងសំរាប់រយៈពេលខ្លីបំផុតដែលត្រូវការ ។ ស្ថាប័នសាធារណៈ ឬឯកជនទាំងនោះ ត្រូវជ្រើសត្រឹមតែទិន្នន័យ សំរាប់គោលបំណងដែលបានបញ្ជាក់មុន ក្នុងលក្ខណៈតិចបំផុត ។ ការប្រមូល ការប្រើប្រាស់ ការបញ្ចេញ និងការរក្សាទុកព័ត៌មាននេះ ត្រូវគោរពទៅតាម គោលនយោបាយឯកជនភាពមួយ ក្នុងលក្ខណៈតម្លាភាព ដែលអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋដឹងអំពីព័ត៌មានអ្វីដែលត្រូវបានប្រមូលអំពីខ្លួន និងកែតំរូវព័ត៌មានដែលមិនពិត ។ ទិន្ន័យដែលប្រមូលបាន ត្រូវការពារពីការបង្ហាញដែលមិនមានការអនុញ្ញាតិ និងកំហុសផ្នែកសុវត្ថិភាពនានា គួរត្រូវកែតំរូវដោយមិនពន្យារពេល ។ ទិន្នន័យត្រូវតែលុបចោល នៅពេលដែលវាលែងមានការចាំបាច់ទៅនឹងគោលបំណងដែលប្រមូលទិន្ន័យ ។ សាធារណៈជន ត្រូវតែទទួលបានការប្រាប់ឲ្យដឹងជាមុន អំពីលទ្ធភាពដែលអាចមានការប្រើប្រាស់មិនត្រឹមត្រូវនូវទិន្នន័យដែលបានផ្តល់ឲ្យ ។ ស្ថាប័ននានាមានភារកិច្ចទទួលខុសត្រូវ ក្នុងការផ្តល់ដំណឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋ នៅពេលដែលព័ត៌មានត្រូវបានប្រើប្រាស់ខុស ត្រូវបានបាត់បង់ ឬត្រូវបានលួច ។
មាត្រា ១២ នៃសិទ្ធិមនុស្សជាសកល
គ្មានបុគ្គលណាម្នាក់ ត្រូវទទួលរងនូវការជ្រៀតជ្រែកតាមអំពើចិត្ត ក្នុងកិច្ចការសម្ងាត់ផ្ទាល់ខ្លួន ក្នុងគ្រួសារ លំនៅស្ថាន ឬការឆ្លើយឆ្លង ឬវាយប្រហារទៅលើកិត្តិយស និងកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួនបានឡើយ ។
៥.២. សិទ្ធិនៃសេរីភាពរួចពីការឃ្លាំមើល
ប្រជាពលរដ្ឋ គួរតែអាចធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងដោយសេរី ផុតពីការគំរាមកំហែងនៃការឃ្លាំមើល និងការរារាំង ។
៥.៣. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់ ការបំលែងខ្លឹមសារទៅជាកូដ
ការប្រាស្រ័យទាក់ទងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ តាមអ៊ីនធឺណិត ត្រូវមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ ដែលបំលែងខ្លឹមសារ នៃសារនានា ឲ្យទៅជាកូដ ដើម្បីធានាការប្រាស្រ័យទាក់ទងប្រកបដោយសុវត្ថិភាព ឯកជនភាព និងអនាមិក ។
ប្រធានបទទី៦ ៖ ការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត
៦.១. សិទ្ធិក្នុងការត្រួតពិនិត្យ ក្នុងលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យពហុភាគីនៃអ៊ីនធឺណិត
ការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិតគួរប្រកបដោយលក្ខណៈពហុភាគី និងប្រជាធិបតេយ្យ ដោយមានការចូលរួមយ៉ាងពេញលេញពីរដ្ឋាភិបាល វិស័យឯកជន អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអង្គការអន្តរជាតិនានា។ មិនមានរដ្ឋាភិបាលឯកត្តោភាគីណាមួយ គួរមានតួនាទីលើសពីគេ ទាក់ទងទៅនឹងការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិតជាលក្ខណៈអន្តរជាតិឡើយ ។
៦.២. សិទ្ធិក្នុងការទទួលបានតម្លាភាព និងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត
រាល់ដំណើរការធ្វើសេចក្តីសំរេចចិត្ត ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការគ្រប់គ្រងនិងការអភិវឌ្ឍន៍នៃអ៊ីនធឺណិត គួរបើកទូលាយ និងចូលទៅកាន់បាន នៅថ្នាក់ពិភពលោក ថ្នាក់តំបន់ និងថ្នាក់ជាតិ ។
៦.៣. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតប្រកបដោយលក្ខណៈវិមជ្ឈិការ សហប្រតិបត្តិការ និងអន្តរប្រតិបត្តិការ
ការអភិវឌ្ឈន៍បច្ចេកវិទ្យា និងការគ្រប់គ្រងធនធានចំបងនៃអ៊ីនធឺណិត ត្រូវធ្វើក្នុងលក្ខណៈ វិមជ្ឈការ និងសហប្រតិបត្តិការ និងជួយធានាថា បណ្តាញអ៊ីនធឺណិតគឺមានលក្ខណៈ អន្តរប្រតិបត្តិការ ដំណើរការស្ថេរភាព សុវត្ថិភាព គុណប្រយោជន៍ និងមានការវិវត្តន៍ ក្នុងប្រតិបត្តិការរយៈពេលយូរ ។
៦.៤. សិទ្ធិនៃស្ថាបត្យកម្មប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ
អ៊ីនធឺណិត គឺជាបណ្តាញមួយនៃបណ្តាញនានា ដែលបង្កើតឡើងដោយបណ្តាញជាច្រើនតភ្ជាប់គ្នាទៅវិញទៅមក (ផ្អែកលើគោលគំនិតដែលបង្កប់គន្លឹះបច្ចេកវិទ្យា នៃបណ្តាញស្ថាបត្យកម្មប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ) ដែលនៅក្នុងនោះ ប្រភេទណាក៏ដោយនៃបណ្តាញ នៅទីណាក៏ដោយ ក៏អាចដាក់បញ្ចូល និងដាក់ឲ្យមានជាសាធារណៈ ។ ស្ថាបត្យកម្មប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ ត្រូវតែទទួលបានការការពារ ។
៦.៥. សិទ្ធិនៃស្តង់ដាប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយ
ប្រូតូកូលភាគច្រើន នៅផ្នែកស្នូលរបស់អ៊ីនធឺណិត គឺជាប្រូតូកូលដែលផ្អែកលើស្តង់ដាប្រកបដោយលក្ខណៈបើកទូលាយនានា ដែលជាគុណប្រយោជន៍ ដែលអាចជឿជាក់បាន និងបើកទូលាយដល់ការអនុវត្តក្នុងកំរិតពិភពលោក ដោយមានកំរិតបន្តិចបន្តួច ឬដោយមិនមានកំរិតអាជ្ញាប័ណ្ណ ។ លក្ខណៈសម្បតិ្តនៃប្រូតូកូល ត្រូវតែធ្វើឲ្យមាន និងដោយឥតគិតថ្លៃ ដល់ជនគ្រប់រូប ដែលថ្លឹងថ្លែងការកាត់បន្ថយកត្តារារាំងផ្សេងៗ ក្នុងការចូលទៅប្រើប្រាស់ និងក្នុងការធ្វើឲ្យមានអន្តរប្រតិបត្តិការ ។
៦.៦. សិទ្ធិនៃអព្យាក្រិតភាពអ៊ីនធឺណិត និងគោលការណ៍ពីដើមរហូតដល់ចប់
អព្យាក្រិតភាពនៃអ៊ីនធឺណិត ដែលផ្តោតសំខាន់ទៅលើការបញ្ជូនកញ្ចប់ទិន្នន័យ ប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព ធ្វើឲ្យមានភាពប៉ិនប្រសព្វ ស្ថិតនៅភាគច្រើនក្នុងកុំព្យូទ័រ កម្មវិធីកុំព្យូទ័រ ម៉ាស៊ីនបម្រើ ឧបករណ៍ដែលបន្លាស់ទី និងឧបករណ៍ផ្សេងៗទៀត នៅឯបណ្តាញនៃចុងម្ខាងៗ ។ លក្ខណៈបែបនេះ គឺធ្វើឲ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងកំរិតទូលាយ នៃសកម្មភាពថ្មីៗរបស់អ៊ីនធឺណិត ឧស្សាហកម្មនិងសេវាកម្មនាចុងម្ខាងៗ និងប្រែក្លាយអ៊ីនធឺណិតជាឧបករណ៍សំខាន់ នៅក្នុងវិស័យធំទូលាយ ខាងផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម ។ ប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតកាន់តែច្រើន អ៊ីនធឺណិតកាន់តែមានគុណតម្លៃ ជាមធ្យោបាយសំរាប់បន្លាស់ប្តូរព័ត៌មាន និងការប្រាស្រ័យទាក់ទង ។ គោលការណ៍ពីដើមរហូតដល់ចប់ និងអព្យាក្រិតភាពអ៊ីនធឺណិត ត្រូវទទួលបានការការពារ ពីការប៉ុនប៉ងទាំងឡាយណា ដើម្បីបង្កើតអ៊ីនធឺណិតដែលមានថ្នាក់ពីរ និងការត្រួតពិនិត្យតាមរយៈថ្នាក់កណ្តាលមួយ ។
៦.៧. សិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតជាលក្ខណៈទាំងមូល
លក្ខណៈសំខាន់នៃអន្តរប្រតិបត្តិការ គឺជាផ្នែកមួយនៃគុណតម្លៃរបស់អ៊ីនធឺណិត ដែលជាប្រព័ន្ធសាធារណៈពិភពលោកមួយ និងមិនគួរត្រូវបែងចែកជាផ្នែកៗ ដោយសារការគំរាម បង្កើតអ៊ីនត្រាណិតជាលក្ខណៈជាតិ ការប្រើប្រាស់តម្រងខ្លឹមសារ ការឃ្លាំមើលដោយមិនសមហេតុផល ការជ្រៀតជ្រែកនៃឯកជនភាព និងរាំងស្កាត់ទៅលើសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិឡើយ ។
ប្រធានបទទី៧ ៖ ការយល់ដឹង កិច្ចការពារ និងការដឹងអំពីសិទ្ធិនានា
៧.១. សិទ្ធិនៃសិទ្ធិទទួលបាននូវកិច្ចការពារ ការយល់ដឹង និងការអប់រំ
សិទ្ធិនានារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងនាមជាអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ត្រូវតែទទួលបានការការពារ ពីសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ច្បាប់ និងការអនុវត្តគោលនយោបាយ ។ អង្គភាពគ្រប់គ្រងថ្នាក់ជាតិ ថ្នាក់តំបន់ និងថ្នាក់ពិភពលោកនានា ត្រូវធ្វើឲ្យមាន ដោយឥតគិតថ្លៃ នូវព័ត៌មានអំពីសិទ្ធិ និងនីតិផ្សេងៗ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអ៊ីនធឺណិត ។ ការនេះជាប់ទាក់ទងជាមួយ ការអប់រំសាធារណៈ ដើម្បីជូនដំណឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋ អំពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួន នៅពេលប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ព្រមទាំងយន្តការនានាក្នុងការដោះស្រាយ លើការរំលោភសិទ្ធិទាំងនោះ ។
៧.២. សិទ្ធិក្នុងការកែតម្រូវ នៅពេលមានការរំលោភលើសិទ្ធិ
ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវការនូវភាពទទួលបានជាសាធារណៈ ដោយឥតគិតថ្លៃ នូវយន្តការប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព និងគណនេយ្យភាព សំរាប់ដោះស្រាយការរំលោភសិទ្ធិ ។ នៅពេលសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិស្តីអំពីអ៊ីនធឺណិត ត្រូវបានគំរាមកំហែង ដោយសារខ្លឹមសារនៅលើអ៊ីនធឺណិត ឬដោយសារការឃ្លាំមើលដែលមិនស្របច្បាប់ ការកំរិតលើសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិផ្សេងទៀតនោះ ភាគីនានាគួរអាចទទួលបាននូវយន្តការការពារនិងកែតម្រូវ ដើម្បីចាត់វិធានការប្រឆាំងទៅនឹងការរំលោភទាំងនោះ ។
អ៊ីនធឺណិត អាចក្លាយទៅជាឧបករណ៍តែមួយគត់ ដើម្បីផ្តល់អំណាចដល់មនុស្សគ្រប់រូបនៅទូទាំងពិភពលោក ប្រសិនបើសិទ្ធិទាំងឡាយដែលមានចែងក្នុងកតិកាសញ្ញានេះ ត្រូវបានទទួលស្គាល់ ការពារ និងគោរព ។
កតិកាសញ្ញានេះ ត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេស ដោយ Association for Progressive Communications (APC) នាខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០០៦ ។
ប្រែសំរួល និងបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាខ្មែរ ក្រោមការគាំទ្រពី Association for Progressive Communications (APC) ដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ នាខែតុលា ឆ្នាំ២០០៧ ។
ប្រវត្ថិវិទ្យា
៣-ប្រទេសជប៉ុនទទួលចុះចាញ់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ នៅថ្ងៃ ២ កញ្ញា ១៩៤៥។
៤-សង្រ្គាមលោកលើកទី២កើតឡើងអស់ពេល៦ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៣៩ដល់ឆ្នាំ១៩៤៥។
៥-ព្រះបាទសម្ដេចនរោត្ដមសីហនុប្រសូតនៅថ្ងៃ ៣១ តុលា ១៩២២។
៦-ព្រះអង្គចូលសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាប្រង់ស្វ័របូឌូវាំងពីឆ្នាំ ១៩៣០-១៩៤០។
៧-ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យមានព្រះជន្ម ១៩ ឆ្នាំ។
៨-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រទានរដ្ធធម្មនុញ្ញលើកទី១នៅថ្ងៃ៦ ឧសភា ១៩៤៧។
៩-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រកាសរំសាយសភានៅថ្ងៃ ១៨ កញ្ញា ១៩៤៩។
១០-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធបណ្ដោះអាសន្ននៅថ្ងៃ ៣ មិនា ១៩៥០។
១១-នៅថ្ងៃ ២៤ មិនា ១៩៥៥ សម្ដេចនរោត្ដសីហនុបានបង្កើតអង្គការ សង្គមរាស្រ្ដនិយម។
១២-នៅថ្ងៃ១៤មិងុនា១៩៦០សភាជាតិបានជ្រើសតាំងសម្ដេចនរោត្តមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធ។
១៣-រដ្ធប្រហារលន់នល់ទំលាក់សម្ដេចនរោមសីហនុនៅថ្ងៃ ១៨ មិន ១៩៧០។
១៤-ក្រោយរដ្ធប្រហារលន់នល់បានបង្កើតរបប សាធារណរដ្ធខ្មែរ។
១៥-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុបង្កើតចលនាតស៊ូ រណសិរ្សរួបរួមកម្ពុជានៅថ្ងៃ ២៣ មិនា ១៩៧០។
១-ប្រទេសកម្ពុជាបានបោះឆ្នោតសផអម្មនុញ្ញ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ២៣ ដល់ថ្ងៃទី២៤ ឧសភា ១៩៩៣។
២-ការបោះឆ្នោតនេះ រៀបចំនិងត្រួតពិនិត្យដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ។
៣-រដ្ធធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ ត្រូវបានអនុម័តនៅថ្ងៃទី ២១ កញ្ញា ១៩៩៣ ហើយបានប្រកាសឲ្យប្រើនៅថ្ងៃទី ២៤ កញ្ញា
១៩៩៣ ដោយព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សហនុ។
៤-មុនឆ្នាំ ១៩៩៣ ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់មានរដ្ធអម្មនុញ្ញ ៤ រូចមកហើយគឺ:
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៤៧ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាំ។
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៧២ នៃសាធារណរណរដ្ធខ្មែរ។
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៧៦ នៃកម្ពុជាំប្រជាធិមតេយ្យ។
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៤៧ នៃសាធាំរណរដ្ធ ប្រជាមានិតកម្ពុជា។
៥-ប្រមុខរដ្ធមុនៗរួមមាន:
-ក្នុងរបបសង្គមរាស្រ្ដនិយ :ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ។
-ក្នុងរបបសាធារណរដ្ធខ្មែរ :លោកសេនាប្រមខ លន់ នល់។
-ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ:លោក ខៀវ សំផន។
-ក្នុងរបបសាធារណរដ្ធប្រជាមានិតកម្ពុជា : លោក ហេង សំរិន។
៦-រដ្ធសភាជ្រើសតាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ ហើយផុតអណត្ដិនៅឆ្នាំ១៩៩៨។
7-ច្បាប់សំខាន់ៗដែលរដ្ធសភាបានអនុម័តកន្លងមករួមមាន :
-ច្បាប់ប្រើប្រាស់ចវិកាជាតិ
-ច្បាប់ផែនការរដ្ធ
-ច្បាប់ឲ្យរដ្ធខ្ចីប្រាក់បរទេស
-ច្បាប់សន្យាផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ
-ច្បាប់បង្កើតពន្ធដារ
-ច្បាប់វិនិយោគទុន
-ច្បាប់សោធនិវត្ស មន្រ្ដីរាជការ និង
-ច្បាប់ការងារ។
៨-រាជរដ្ធាភិបាលកានិអំនាចនីតិប្រតិបត្ដិ។អំនាចនេះគឺជាអំនាចអនុម័តច្បាប់ និងអំនាចដឹកនាំប្រទេស។
៩-ក្នុងរដ្ធធម្មនុញ្ញ អំនាចតុលាការ បានចែងក្នុងមាត្រា ១០៩ ហើយជាអំនាចឯករាជ្យ។
១០-អំនាចតុលាការ ធានារក្សាអនាគតិ និង ការពារសិទ្ធិ សេរីភាព ដល់ប្រជាពលរដ្ធ។
១១-ព្រះមហាក្សត្រដែលយាងទៅតាំងរាជធានីនៅអង្គរ គឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ក្នុង គ,ស ៨០២។
១២-ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ជាក្សត្រស្ថាបនិកអង្គរ។ហើយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ជាអង្គក្សត្រខ្មែរ ដ៏ល្បីល្បាញនា
សម័យអង្គរ។
១៣-ព្រះអង្គសូរទ្រង់ឡើងសោយរាជ្យ នៅឆ្នាំ ១៦៥៨ ដោយមានព្រះនាមថា “បទុមរាជា”។
ទ្រង់ចូលទីវង្គត ដោយសារព្រះមហេសីព្រះបាទអង្គច័ន្ទ បំបះបំបោរពួកចាមនៅត្បូងឃ្មុំ ឲ្យធ្វើគត
ព្រះអង្គក្នុងឆ្នាំ១៦៧២។
១៤-មហេសីព្រះបាទច័ន្ទជាជនជាតិចាម។
១៥-ព្រះបាទអង្គអឹមទី២ ជាបុត្រព្រះបាទអង្គនន់ទី២។
១៦-សៀមកាន់កាប់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបក្នុងរាជ្យព្រះបាទអង្គអេង ដោយមូលហេតុថា
នៅពេលឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គអេងទើបតែមានព្រះជន្មាយុ ៦ ព្រះវស្សា។
១៧-ប្រទេសខ្មែរស្ថិតនៅក្ោមអាណាព្យាបាលយួន ក្នុងរាជ្យក្សត្រីអង្គមី (១៨៣៤-១៨៤២)។
១៨-ក្នុងការបំបាត់ពូជសាសន៏ខ្មែរ យួនបានអនុវត្ដនយោបាយប្រើអំណាចដ៏ឃោឃៅមកលើខ្មែរដូចតទៅ:
-បង្ខំឲ្យមន្រ្ដីរាជការស្លៀកពាក់តាមរបៀមយួន។
-ឈ្មោះខេត្ដ ស្រុកខ្លះ ត្រូវផ្លាស់ឈ្មោះជាភាសាយួន។
-ក្នុងកិច្ចរដ្ធ ត្រូវប្រើភាសាយួន។
-យួនបញ្ជាឲ្យកំទេចព្រះពុទ្ធរូប -កំទេចចេតិយ-កាប់ដើមពោធិចោល។
១-អង្គការសហប្រជាជាតិបង្កើតនៅឆ្នាំ១៩៤៤ក្នុងគោលបំណង :
-ធានាទ្រទ្រង់សន្ដិភាពពិភពលោក
-ការពារសិទ្ធិមនុស្ស
-ធ្វើអោយមានយុត្ដិធម៏ និង វឌ្ឍនភាព នៅគ្រប់ប្រទេសជាសមាជិក។
២-លោកអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលមកដោះស្រាយជំលោះនៅ
នៅកម្ពុជា ឈ្មោះលោក ” កូហ្វ៊ិអាណន់ “។
៣-ប្រទេសកម្ពុជាមានព្រំប្រទល់ជាប់ :
-ខាងជើងជាប់នឹងប្រទេសថៃ និងប្រទេសឡាវ។
-ខាងត្បូង និងខាងកើតជាប់ នឹងប្រទេសវៀតណាម។
-ខាងលិចឈៀងខាងត្បូង(និរតី)ជាប់នឹងឈូងសមុទ្រ។
-ប្រទេសកម្ពុជាមានផ្ទៃដី ១៨១.០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការេ។
-៤-សង្រ្គាមលោកលើកទី២កើតឡើងអស់ពេល៦ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៣៩ដល់ឆ្នាំ១៩៤៥។
៥-ព្រះបាទសម្ដេចនរោត្ដមសីហនុប្រសូតនៅថ្ងៃ ៣១ តុលា ១៩២២។
៦-ព្រះអង្គចូលសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាប្រង់ស្វ័របូឌូវាំងពីឆ្នាំ ១៩៣០-១៩៤០។
៧-ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យមានព្រះជន្ម ១៩ ឆ្នាំ។
៨-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រទានរដ្ធធម្មនុញ្ញលើកទី១នៅថ្ងៃ៦ ឧសភា ១៩៤៧។
៩-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រកាសរំសាយសភានៅថ្ងៃ ១៨ កញ្ញា ១៩៤៩។
១០-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធបណ្ដោះអាសន្ននៅថ្ងៃ ៣ មិនា ១៩៥០។
១១-នៅថ្ងៃ ២៤ មិនា ១៩៥៥ សម្ដេចនរោត្ដសីហនុបានបង្កើតអង្គការ សង្គមរាស្រ្ដនិយម។
១២-នៅថ្ងៃ១៤មិងុនា១៩៦០សភាជាតិបានជ្រើសតាំងសម្ដេចនរោត្តមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធ។
១៣-រដ្ធប្រហារលន់នល់ទំលាក់សម្ដេចនរោមសីហនុនៅថ្ងៃ ១៨ មិន ១៩៧០។
១៤-ក្រោយរដ្ធប្រហារលន់នល់បានបង្កើតរបប សាធារណរដ្ធខ្មែរ។
១៥-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុបង្កើតចលនាតស៊ូ រណសិរ្សរួបរួមកម្ពុជានៅថ្ងៃ ២៣ មិនា
១៩៧០។
ប្រវត្តិខ្មែរ
ស-វទី1-6: នគរហ្វូណន ស្ថិតនៅតំបន់ទន្លេមេគង្គក្រោម។
ស-វទី6-7: នគរចេនឡា ស្ថិតនៅពាក់កណ្តាលនៃតំបន់ទន្លេមេគង្គអនុវត្តន៍គោលនយោបាသ?ធារាសាស្រ្ត។
ឆ្នាំ802-850: ការរួមបញ្ចូលគ្នា (រវាងនគរហ្វូណន និងនគរចេនឡា) ដើម្បីកកើត រាជាណាចក្រសម័យអង្គរ។
ស-វទី12-13: អារ្យធម៌សម័យអង្គរថ្កុំថ្កើងបំផុត។រាជាណាចក្រខ្មែរ បានគ្របដណ្តប់ ប៉ែកអាគ្នេយ៍ ទាំងនៅភាគ
ខាងត្ប្ូង និងភាគខាងជើង ដោយព្រះបាទជ័យវរន្ម័ទី7 ”ស្តេចមានជំងឺឃ្លង់” ។
ស-វទី14-18: ប្រទេសសៀម និងប្រទេសវៀតណាម បានជ្រៀតជ្រែក ចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារមានជំលោះផ្ទៃក្នុង ក្នុងការដណ្តើម រាជ្យអំណាច រវាងរាជវង្សានុវង្សនគរខ្មែរ ដែលជាឱកាសសំរាប់ប្រទេស
ជិតខាង(ប្រទេសសៀម និងប្រទេសវៀតណាម) ក្នុងការវាយដណ្តើមយកទឹកដីនគរខ្មែរ។
ឆ្នាំ1860: ព្រះបាទនរោត្តម បានឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិ។
ឆ្នាំ1863:ព្រះបាក?នរោត្តម បានទទួលប្រទេសបារាំងជាប្រទេស អាណាព្យាបាលរបស់ខ្លួន។
ឆ្នាំ1941: សម្តេចព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ ជាចៅទួតរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម។
ទ្រង់បានជ្រើសតាំងអោយឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិ ជាព្រះមហាក្សត្រដោយក្រុមប្រឹក្សារាជសមុ្បត្តិ។
ឆ្នាំ1953: ថ្ងៃទី09 វិច្ឆិកា ប្រទេសកម្ពុជា បានទទួលឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង។
ឆ្នាំ1960: ក្រោយមក ព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យ (ឈប់គ្រងរាជ្យសម្បត្តិ) ព្រះបាទនរោត្តសីហនុ ទ្រង់បានឡើងធ្វើជាព្រះប្រមុខរដៀ?ឋ។
ឆ្នាំ1963: លោកសាឡុត ស(ប៉ុលពតនាសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ) និងលោកស៊ុន សេន បានបង្កើតក្រុមឧទ្ទាម
ទ័ពព្រៃ ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។
ឆ្នាំ1965: ផ្តាច់ចំណងមិត្តភាព នៃទំនាក់ទំនងការទូត រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រទេសទាំងពីរបានបង្កើតចំណងមិត្ត ភាពនេះឡើងវិញ នៅឆ្នាំ1969។
ឆ្នាំ1966: ការបង្កើតចលនា២ ដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល ក្នុងនោះរួមមាន៖ ចលនាទ័ពខ្មែរសេរី ឬ (Free Khmer) ចលនានេះ ត្រូវបាន
ឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រ ដោយប្រទេសថៃ និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ រីឯខ្មែរ”ក្រហម” វិញ ត្រូវបានឧបត្ថម្ភ និងគាំទ្រដោយ
ប្រទេសចិនកុំម្មុយនីស្ត។
ឆ្នាំ1967: លោកខៀវ សំផន និងលោកហូយន់ បានបង្កើតចលនាក្រុមឧទ្ទាមទ័ពព្រៃ ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលទៀត។
ឆ្នាំ1970: ថ្ងៃ18 មិនា ជាថ្ងៃដែលលោកលន់ ណុល ធ្វើរដ្ឋប្រហារទំលាក់ សម្តេចព្រះនរោត្តសីហនុចេញពីអំណាច
ជាហេតុធ្វើអោយមានការប្រយុទ្ធគ្នា នៅភូមិភាគឥណ្ឌូចិនទាំងមូល រវាងកងទ័ពថ្មើរជើងសហរដ្ឋអាមេរិក-វៀតណាម នៅ
ក្នងសង្រ្គាមស៊ីវិលនេះ។
ឆ្នាំ1970: ថ្ងៃ04 ឧសភា សម្េតចព្រះនរោត្តមសីហនុ បានបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ ឬសហភាពកម្ពុជា។
ឆ្នាំ1975: ថ្ងៃ17 មេសា ជាថ្ងៃជ័យជំនះរបស់ខ្មែរក្រហមដែលដឹកនាំដោយប៉ុលពត។ ដោយបង្កើត?របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរ។ប៉ុលពត បានទំលាក់ លោកលន់ ណុល ចេញពីអំណាច និងបានដណ្តើមកាន់កាប់យក
ទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយជំលៀសប្រជាជនទាំងអស់ ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ។
ឆ្នាំ1976: របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរនោះ បានបង្កើតឡើងដោយលោកខៀវ សំផន។ ប៉ុល ពត ជាអ្នកកាន់របបផ្តាច់ការនិង ជាអគ្គលេខាធិការ
ជាន់ខ្ពស់របស់បក្សកុម្មុយនីស្ត។ រួមទាំងមានគ្រូបង្វឹកដ៍ចំណានពីចិនកុម្មុយនីស្ត ដែលនៅពីក្រោយខ្នងផងដែរ។ បៀ?រជាជនជិត២លាននាក់ ត្រូវបានសំលាប់យ៉ាងរង្គាល នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម កាន់
អំណាចនោះ(ប្រជាជនដែលនិរទ្ទេសខ្លួន ក៍មានចំនួនច្រើនលើសលប់ដែរ ក្រុមគ្រួសារនៃសមាជិកជំនាន់មុនៗ ត្រូវទទួលរងនូវការបង្ខិតបង្ខំ ការសង្កត់សង្កិន ទាំងកំលាំង កាយ ចិត្ត ជំនឿសាសនា និងការបង្ខំអោយរស់នៅជាសមូហភាព
និយម ក្នុងជីវិតប្រចំាថ្ងៃ)។
ឆ្នាំ1979: ថ្ងៃ07 មករា ជាថ្ងៃរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ អោយរួចផុតពីរបប (កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ) ដោយ
កងទ័ពវៀតណាម ហើយក៏ជាថ្ងៃ ដែលបង្កើតធម្មនុញ្ញនៃ របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា(គ្រប់
គ្រងរដ្ឋាភិបាលដោយលោកហេង សំរិន)។ថ្ងៃ18 កុម្ភ: ជាថ្ងៃសន្ធិសញ្ញាជាមិត្តភាព និងកិច្ចសហ
ប្រតិបត្តិការ រវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀត ណាម ដែលមានវត្តមានជាផ្លូវការណ៍ លើទឹកដីកម្ពុជា។
ឆ្នាំ1983: ចាប់ពីថ្ងៃចុះសន្ធិសញ្ញានោះរួចមក ចំនួនប្រជាជនវៀតណាម បានចូល
មករស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជា មានចំនួនកាន់តែច្រើនឡើងៗ តាមការប៉ាន់ប្រមាណជាមធ្យម ប្រហែលជាមាន ចំនួន500.000 នាក់។
ឆ្នាំ1988: ទីក្រុងហាណូយ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ប្រកាសអោយដកកងទ័ពវៀតណាមដែលមានវត្តមាន លើទឹកដីកម្ពុជាអោយអស់។
មេរៀនបន្ដ
១)-ព្រះបាទអង្គសូ ជាព្រះរាជ្យបុត្ររបស់ព្រះឧទ័យ ឡើយគ្រងរាជសម្បត្ដិក្នុង
ឆ្នាំ១៦៥៨គឺ ក្រោយពេលដែលទ័ពយួនចាប់ព្រះបាទរាមាធិបតីច៍ន្ទយកទៅ
ស្រុកយួនបាត់។
២)-ព្រះអង្គសូរចូលទីវង្គតដោយសារមហេសីព្រះរាមាធិបតីច័ន្ទ នាំចាម
នៅត្បូងឃ្មុំទៅធ្វើគតព្រះអង្គក្នុងឆ្នាំ១៦៧២។
៣)-ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៣ ជាបុត្ររបស់ព្រះបាទរាមាធិបតីច័ន្ទ សោយរាជ្យបាន
៦ខែទ្រង់សុគតដោយសារមហេសីព្រះបាទអង្គសូរនាំចាមមកធ្វើគតសងសឹកវិញ។
៤)-ព្រះមហាក្សត្រ ដែលបានកំចាត់ព្រះអង្គនន់ទី២ និងទ័ពយួន គឺព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤។
៥)-គុណសម្បត្ដិរបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤រួមមាន
-អង់អាំចក្លាហាន កំចាត់យួនអស់ពីដីខ្មែរ
-មានព្រះទ័យបង្រួបបង្រួមព្រះញាតិវង្ស
-មិននិយមយករាជបល្លង្កជាធំ
-ការពាំរទឹកដីខ្មែរបានល្អ។
៦)-ព្រះបាទធម្មរាជាទី២ ជាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤ឡើងគ្រងរាជ្យ
លើកទី១ក្នុងឆ្នាំ១៧០៦។
៧)-ក្នុងរាជ្យលើកទី១របស់ព្រះអង្គ ព្រះបាទអង្គអឹមទី២ បានតាំងព្រះអង្គជាមេដឹក
នាំបះបោរនៃពួកលាវ បានទៅកេណ្ឌពួកលាវ និងយួនជាច្រើនពាន់នាក់មកឡោម
ព័ទ្ធក្រុងឧដុង្គដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះបាទធម្មរាជទី២។
៨)-ព្រះបាទធម្មរាជាទី២ ទ្រង់ភៀសនៅមានត
៣-ប្រទេសជប៉ុនទទួលចុះចាញ់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ នៅថ្ងៃ ២ កញ្ញា ១៩៤៥។
៤-សង្រ្គាមលោកលើកទី២កើតឡើងអស់ពេល៦ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៣៩ដល់ឆ្នាំ១៩៤៥។
៥-ព្រះបាទសម្ដេចនរោត្ដមសីហនុប្រសូតនៅថ្ងៃ ៣១ តុលា ១៩២២។
៦-ព្រះអង្គចូលសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាប្រង់ស្វ័របូឌូវាំងពីឆ្នាំ ១៩៣០-១៩៤០។
៧-ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យមានព្រះជន្ម ១៩ ឆ្នាំ។
៨-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រទានរដ្ធធម្មនុញ្ញលើកទី១នៅថ្ងៃ៦ ឧសភា ១៩៤៧។
៩-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រកាសរំសាយសភានៅថ្ងៃ ១៨ កញ្ញា ១៩៤៩។
១០-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធបណ្ដោះអាសន្ននៅថ្ងៃ ៣ មិនា ១៩៥០។
១១-នៅថ្ងៃ ២៤ មិនា ១៩៥៥ សម្ដេចនរោត្ដសីហនុបានបង្កើតអង្គការ សង្គមរាស្រ្ដនិយម។
១២-នៅថ្ងៃ១៤មិងុនា១៩៦០សភាជាតិបានជ្រើសតាំងសម្ដេចនរោត្តមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធ។
១៣-រដ្ធប្រហារលន់នល់ទំលាក់សម្ដេចនរោមសីហនុនៅថ្ងៃ ១៨ មិន ១៩៧០។
១៤-ក្រោយរដ្ធប្រហារលន់នល់បានបង្កើតរបប សាធារណរដ្ធខ្មែរ។
១៥-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុបង្កើតចលនាតស៊ូ រណសិរ្សរួបរួមកម្ពុជានៅថ្ងៃ ២៣ មិនា ១៩៧០។
១-ប្រទេសកម្ពុជាបានបោះឆ្នោតសផអម្មនុញ្ញ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ២៣ ដល់ថ្ងៃទី២៤ ឧសភា ១៩៩៣។
២-ការបោះឆ្នោតនេះ រៀបចំនិងត្រួតពិនិត្យដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ។
៣-រដ្ធធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ ត្រូវបានអនុម័តនៅថ្ងៃទី ២១ កញ្ញា ១៩៩៣ ហើយបានប្រកាសឲ្យប្រើនៅថ្ងៃទី ២៤ កញ្ញា
១៩៩៣ ដោយព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សហនុ។
៤-មុនឆ្នាំ ១៩៩៣ ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់មានរដ្ធអម្មនុញ្ញ ៤ រូចមកហើយគឺ:
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៤៧ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាំ។
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៧២ នៃសាធារណរណរដ្ធខ្មែរ។
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៧៦ នៃកម្ពុជាំប្រជាធិមតេយ្យ។
-រដ្ធធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៤៧ នៃសាធាំរណរដ្ធ ប្រជាមានិតកម្ពុជា។
៥-ប្រមុខរដ្ធមុនៗរួមមាន:
-ក្នុងរបបសង្គមរាស្រ្ដនិយ :ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ។
-ក្នុងរបបសាធារណរដ្ធខ្មែរ :លោកសេនាប្រមខ លន់ នល់។
-ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ:លោក ខៀវ សំផន។
-ក្នុងរបបសាធារណរដ្ធប្រជាមានិតកម្ពុជា : លោក ហេង សំរិន។
៦-រដ្ធសភាជ្រើសតាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ ហើយផុតអណត្ដិនៅឆ្នាំ១៩៩៨។
7-ច្បាប់សំខាន់ៗដែលរដ្ធសភាបានអនុម័តកន្លងមករួមមាន :
-ច្បាប់ប្រើប្រាស់ចវិកាជាតិ
-ច្បាប់ផែនការរដ្ធ
-ច្បាប់ឲ្យរដ្ធខ្ចីប្រាក់បរទេស
-ច្បាប់សន្យាផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ
-ច្បាប់បង្កើតពន្ធដារ
-ច្បាប់វិនិយោគទុន
-ច្បាប់សោធនិវត្ស មន្រ្ដីរាជការ និង
-ច្បាប់ការងារ។
៨-រាជរដ្ធាភិបាលកានិអំនាចនីតិប្រតិបត្ដិ។អំនាចនេះគឺជាអំនាចអនុម័តច្បាប់ និងអំនាចដឹកនាំប្រទេស។
៩-ក្នុងរដ្ធធម្មនុញ្ញ អំនាចតុលាការ បានចែងក្នុងមាត្រា ១០៩ ហើយជាអំនាចឯករាជ្យ។
១០-អំនាចតុលាការ ធានារក្សាអនាគតិ និង ការពារសិទ្ធិ សេរីភាព ដល់ប្រជាពលរដ្ធ។
១១-ព្រះមហាក្សត្រដែលយាងទៅតាំងរាជធានីនៅអង្គរ គឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ក្នុង គ,ស ៨០២។
១២-ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ជាក្សត្រស្ថាបនិកអង្គរ។ហើយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ជាអង្គក្សត្រខ្មែរ ដ៏ល្បីល្បាញនា
សម័យអង្គរ។
១៣-ព្រះអង្គសូរទ្រង់ឡើងសោយរាជ្យ នៅឆ្នាំ ១៦៥៨ ដោយមានព្រះនាមថា “បទុមរាជា”។
ទ្រង់ចូលទីវង្គត ដោយសារព្រះមហេសីព្រះបាទអង្គច័ន្ទ បំបះបំបោរពួកចាមនៅត្បូងឃ្មុំ ឲ្យធ្វើគត
ព្រះអង្គក្នុងឆ្នាំ១៦៧២។
១៤-មហេសីព្រះបាទច័ន្ទជាជនជាតិចាម។
១៥-ព្រះបាទអង្គអឹមទី២ ជាបុត្រព្រះបាទអង្គនន់ទី២។
១៦-សៀមកាន់កាប់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបក្នុងរាជ្យព្រះបាទអង្គអេង ដោយមូលហេតុថា
នៅពេលឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គអេងទើបតែមានព្រះជន្មាយុ ៦ ព្រះវស្សា។
១៧-ប្រទេសខ្មែរស្ថិតនៅក្ោមអាណាព្យាបាលយួន ក្នុងរាជ្យក្សត្រីអង្គមី (១៨៣៤-១៨៤២)។
១៨-ក្នុងការបំបាត់ពូជសាសន៏ខ្មែរ យួនបានអនុវត្ដនយោបាយប្រើអំណាចដ៏ឃោឃៅមកលើខ្មែរដូចតទៅ:
-បង្ខំឲ្យមន្រ្ដីរាជការស្លៀកពាក់តាមរបៀមយួន។
-ឈ្មោះខេត្ដ ស្រុកខ្លះ ត្រូវផ្លាស់ឈ្មោះជាភាសាយួន។
-ក្នុងកិច្ចរដ្ធ ត្រូវប្រើភាសាយួន។
-យួនបញ្ជាឲ្យកំទេចព្រះពុទ្ធរូប -កំទេចចេតិយ-កាប់ដើមពោធិចោល។
១-អង្គការសហប្រជាជាតិបង្កើតនៅឆ្នាំ១៩៤៤ក្នុងគោលបំណង :
-ធានាទ្រទ្រង់សន្ដិភាពពិភពលោក
-ការពារសិទ្ធិមនុស្ស
-ធ្វើអោយមានយុត្ដិធម៏ និង វឌ្ឍនភាព នៅគ្រប់ប្រទេសជាសមាជិក។
២-លោកអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលមកដោះស្រាយជំលោះនៅ
នៅកម្ពុជា ឈ្មោះលោក ” កូហ្វ៊ិអាណន់ “។
៣-ប្រទេសកម្ពុជាមានព្រំប្រទល់ជាប់ :
-ខាងជើងជាប់នឹងប្រទេសថៃ និងប្រទេសឡាវ។
-ខាងត្បូង និងខាងកើតជាប់ នឹងប្រទេសវៀតណាម។
-ខាងលិចឈៀងខាងត្បូង(និរតី)ជាប់នឹងឈូងសមុទ្រ។
-ប្រទេសកម្ពុជាមានផ្ទៃដី ១៨១.០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការេ។
-៤-សង្រ្គាមលោកលើកទី២កើតឡើងអស់ពេល៦ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៣៩ដល់ឆ្នាំ១៩៤៥។
៥-ព្រះបាទសម្ដេចនរោត្ដមសីហនុប្រសូតនៅថ្ងៃ ៣១ តុលា ១៩២២។
៦-ព្រះអង្គចូលសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាប្រង់ស្វ័របូឌូវាំងពីឆ្នាំ ១៩៣០-១៩៤០។
៧-ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យមានព្រះជន្ម ១៩ ឆ្នាំ។
៨-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រទានរដ្ធធម្មនុញ្ញលើកទី១នៅថ្ងៃ៦ ឧសភា ១៩៤៧។
៩-សម្ដេចនរោត្តមសីហនុប្រកាសរំសាយសភានៅថ្ងៃ ១៨ កញ្ញា ១៩៤៩។
១០-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធបណ្ដោះអាសន្ននៅថ្ងៃ ៣ មិនា ១៩៥០។
១១-នៅថ្ងៃ ២៤ មិនា ១៩៥៥ សម្ដេចនរោត្ដសីហនុបានបង្កើតអង្គការ សង្គមរាស្រ្ដនិយម។
១២-នៅថ្ងៃ១៤មិងុនា១៩៦០សភាជាតិបានជ្រើសតាំងសម្ដេចនរោត្តមសីហនុជាព្រះប្រមុខរដ្ធ។
១៣-រដ្ធប្រហារលន់នល់ទំលាក់សម្ដេចនរោមសីហនុនៅថ្ងៃ ១៨ មិន ១៩៧០។
១៤-ក្រោយរដ្ធប្រហារលន់នល់បានបង្កើតរបប សាធារណរដ្ធខ្មែរ។
១៥-សម្ដេចនរោត្ដមសីហនុបង្កើតចលនាតស៊ូ រណសិរ្សរួបរួមកម្ពុជានៅថ្ងៃ ២៣ មិនា
១៩៧០។
ប្រវត្តិខ្មែរ
ស-វទី1-6: នគរហ្វូណន ស្ថិតនៅតំបន់ទន្លេមេគង្គក្រោម។
ស-វទី6-7: នគរចេនឡា ស្ថិតនៅពាក់កណ្តាលនៃតំបន់ទន្លេមេគង្គអនុវត្តន៍គោលនយោបាသ?ធារាសាស្រ្ត។
ឆ្នាំ802-850: ការរួមបញ្ចូលគ្នា (រវាងនគរហ្វូណន និងនគរចេនឡា) ដើម្បីកកើត រាជាណាចក្រសម័យអង្គរ។
ស-វទី12-13: អារ្យធម៌សម័យអង្គរថ្កុំថ្កើងបំផុត។រាជាណាចក្រខ្មែរ បានគ្របដណ្តប់ ប៉ែកអាគ្នេយ៍ ទាំងនៅភាគ
ខាងត្ប្ូង និងភាគខាងជើង ដោយព្រះបាទជ័យវរន្ម័ទី7 ”ស្តេចមានជំងឺឃ្លង់” ។
ស-វទី14-18: ប្រទេសសៀម និងប្រទេសវៀតណាម បានជ្រៀតជ្រែក ចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារមានជំលោះផ្ទៃក្នុង ក្នុងការដណ្តើម រាជ្យអំណាច រវាងរាជវង្សានុវង្សនគរខ្មែរ ដែលជាឱកាសសំរាប់ប្រទេស
ជិតខាង(ប្រទេសសៀម និងប្រទេសវៀតណាម) ក្នុងការវាយដណ្តើមយកទឹកដីនគរខ្មែរ។
ឆ្នាំ1860: ព្រះបាទនរោត្តម បានឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិ។
ឆ្នាំ1863:ព្រះបាក?នរោត្តម បានទទួលប្រទេសបារាំងជាប្រទេស អាណាព្យាបាលរបស់ខ្លួន។
ឆ្នាំ1941: សម្តេចព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ ជាចៅទួតរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម។
ទ្រង់បានជ្រើសតាំងអោយឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិ ជាព្រះមហាក្សត្រដោយក្រុមប្រឹក្សារាជសមុ្បត្តិ។
ឆ្នាំ1953: ថ្ងៃទី09 វិច្ឆិកា ប្រទេសកម្ពុជា បានទទួលឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង។
ឆ្នាំ1960: ក្រោយមក ព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យ (ឈប់គ្រងរាជ្យសម្បត្តិ) ព្រះបាទនរោត្តសីហនុ ទ្រង់បានឡើងធ្វើជាព្រះប្រមុខរដៀ?ឋ។
ឆ្នាំ1963: លោកសាឡុត ស(ប៉ុលពតនាសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ) និងលោកស៊ុន សេន បានបង្កើតក្រុមឧទ្ទាម
ទ័ពព្រៃ ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។
ឆ្នាំ1965: ផ្តាច់ចំណងមិត្តភាព នៃទំនាក់ទំនងការទូត រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រទេសទាំងពីរបានបង្កើតចំណងមិត្ត ភាពនេះឡើងវិញ នៅឆ្នាំ1969។
ឆ្នាំ1966: ការបង្កើតចលនា២ ដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល ក្នុងនោះរួមមាន៖ ចលនាទ័ពខ្មែរសេរី ឬ (Free Khmer) ចលនានេះ ត្រូវបាន
ឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រ ដោយប្រទេសថៃ និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ រីឯខ្មែរ”ក្រហម” វិញ ត្រូវបានឧបត្ថម្ភ និងគាំទ្រដោយ
ប្រទេសចិនកុំម្មុយនីស្ត។
ឆ្នាំ1967: លោកខៀវ សំផន និងលោកហូយន់ បានបង្កើតចលនាក្រុមឧទ្ទាមទ័ពព្រៃ ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលទៀត។
ឆ្នាំ1970: ថ្ងៃ18 មិនា ជាថ្ងៃដែលលោកលន់ ណុល ធ្វើរដ្ឋប្រហារទំលាក់ សម្តេចព្រះនរោត្តសីហនុចេញពីអំណាច
ជាហេតុធ្វើអោយមានការប្រយុទ្ធគ្នា នៅភូមិភាគឥណ្ឌូចិនទាំងមូល រវាងកងទ័ពថ្មើរជើងសហរដ្ឋអាមេរិក-វៀតណាម នៅ
ក្នងសង្រ្គាមស៊ីវិលនេះ។
ឆ្នាំ1970: ថ្ងៃ04 ឧសភា សម្េតចព្រះនរោត្តមសីហនុ បានបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ ឬសហភាពកម្ពុជា។
ឆ្នាំ1975: ថ្ងៃ17 មេសា ជាថ្ងៃជ័យជំនះរបស់ខ្មែរក្រហមដែលដឹកនាំដោយប៉ុលពត។ ដោយបង្កើត?របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរ។ប៉ុលពត បានទំលាក់ លោកលន់ ណុល ចេញពីអំណាច និងបានដណ្តើមកាន់កាប់យក
ទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយជំលៀសប្រជាជនទាំងអស់ ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ។
ឆ្នាំ1976: របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរនោះ បានបង្កើតឡើងដោយលោកខៀវ សំផន។ ប៉ុល ពត ជាអ្នកកាន់របបផ្តាច់ការនិង ជាអគ្គលេខាធិការ
ជាន់ខ្ពស់របស់បក្សកុម្មុយនីស្ត។ រួមទាំងមានគ្រូបង្វឹកដ៍ចំណានពីចិនកុម្មុយនីស្ត ដែលនៅពីក្រោយខ្នងផងដែរ។ បៀ?រជាជនជិត២លាននាក់ ត្រូវបានសំលាប់យ៉ាងរង្គាល នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម កាន់
អំណាចនោះ(ប្រជាជនដែលនិរទ្ទេសខ្លួន ក៍មានចំនួនច្រើនលើសលប់ដែរ ក្រុមគ្រួសារនៃសមាជិកជំនាន់មុនៗ ត្រូវទទួលរងនូវការបង្ខិតបង្ខំ ការសង្កត់សង្កិន ទាំងកំលាំង កាយ ចិត្ត ជំនឿសាសនា និងការបង្ខំអោយរស់នៅជាសមូហភាព
និយម ក្នុងជីវិតប្រចំាថ្ងៃ)។
ឆ្នាំ1979: ថ្ងៃ07 មករា ជាថ្ងៃរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ អោយរួចផុតពីរបប (កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ) ដោយ
កងទ័ពវៀតណាម ហើយក៏ជាថ្ងៃ ដែលបង្កើតធម្មនុញ្ញនៃ របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា(គ្រប់
គ្រងរដ្ឋាភិបាលដោយលោកហេង សំរិន)។ថ្ងៃ18 កុម្ភ: ជាថ្ងៃសន្ធិសញ្ញាជាមិត្តភាព និងកិច្ចសហ
ប្រតិបត្តិការ រវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀត ណាម ដែលមានវត្តមានជាផ្លូវការណ៍ លើទឹកដីកម្ពុជា។
ឆ្នាំ1983: ចាប់ពីថ្ងៃចុះសន្ធិសញ្ញានោះរួចមក ចំនួនប្រជាជនវៀតណាម បានចូល
មករស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជា មានចំនួនកាន់តែច្រើនឡើងៗ តាមការប៉ាន់ប្រមាណជាមធ្យម ប្រហែលជាមាន ចំនួន500.000 នាក់។
ឆ្នាំ1988: ទីក្រុងហាណូយ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ប្រកាសអោយដកកងទ័ពវៀតណាមដែលមានវត្តមាន លើទឹកដីកម្ពុជាអោយអស់។
មេរៀនបន្ដ
១)-ព្រះបាទអង្គសូ ជាព្រះរាជ្យបុត្ររបស់ព្រះឧទ័យ ឡើយគ្រងរាជសម្បត្ដិក្នុង
ឆ្នាំ១៦៥៨គឺ ក្រោយពេលដែលទ័ពយួនចាប់ព្រះបាទរាមាធិបតីច៍ន្ទយកទៅ
ស្រុកយួនបាត់។
២)-ព្រះអង្គសូរចូលទីវង្គតដោយសារមហេសីព្រះរាមាធិបតីច័ន្ទ នាំចាម
នៅត្បូងឃ្មុំទៅធ្វើគតព្រះអង្គក្នុងឆ្នាំ១៦៧២។
៣)-ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៣ ជាបុត្ររបស់ព្រះបាទរាមាធិបតីច័ន្ទ សោយរាជ្យបាន
៦ខែទ្រង់សុគតដោយសារមហេសីព្រះបាទអង្គសូរនាំចាមមកធ្វើគតសងសឹកវិញ។
៤)-ព្រះមហាក្សត្រ ដែលបានកំចាត់ព្រះអង្គនន់ទី២ និងទ័ពយួន គឺព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤។
៥)-គុណសម្បត្ដិរបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤រួមមាន
-អង់អាំចក្លាហាន កំចាត់យួនអស់ពីដីខ្មែរ
-មានព្រះទ័យបង្រួបបង្រួមព្រះញាតិវង្ស
-មិននិយមយករាជបល្លង្កជាធំ
-ការពាំរទឹកដីខ្មែរបានល្អ។
៦)-ព្រះបាទធម្មរាជាទី២ ជាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤ឡើងគ្រងរាជ្យ
លើកទី១ក្នុងឆ្នាំ១៧០៦។
៧)-ក្នុងរាជ្យលើកទី១របស់ព្រះអង្គ ព្រះបាទអង្គអឹមទី២ បានតាំងព្រះអង្គជាមេដឹក
នាំបះបោរនៃពួកលាវ បានទៅកេណ្ឌពួកលាវ និងយួនជាច្រើនពាន់នាក់មកឡោម
ព័ទ្ធក្រុងឧដុង្គដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះបាទធម្មរាជទី២។
៨)-ព្រះបាទធម្មរាជាទី២ ទ្រង់ភៀសនៅមានត
សុភាសិតខ្មែរ
១-កាត់ទឹកមិនដាច់កាត់សាច់វាឈឺ។
២-កាប់បំពងរង់ចាំទឹកភ្លៀង។
៣-ការប៉ុនភ្នំមិនគិតទៅគិតឯស្គរបែកមាត់។
៤-កោកៗសឹកតែមាត់ត្រដោកឆ្អែតតែពោះក្របី។
៥-កោកមិនដាក់ទឹក។
៦-កុំខ្វើកតាមខ្យល់កុំខ្វល់តាមរលក។
៧-កុំគូរមុនគិត។
៨-កុំឈ្លោះនឹងស្រីកុំក្ដីនឹងគ្នាឯង។
៩-កុំដេកផ្សងព្រេងកុំវង្វេងខុសផ្លូវ។
១០-កុំដាំស្រូវនៅផ្លូវដំរី។
១១-កុំទុកមេឃកុំទុកចិត្តផ្កាយ
កុំទុកចិត្តប្រពន្ធថាគ្មានសាហាយ
កុំទុកចិត្តម្ដាយថាគ្មានបំណុល។
១២-កុំទុំមុលស្រគាល។
១៣-កុំផ្ទុកតាមទូកថ្វែ។
១៤-កុំពត់ស្រឡៅកុំប្រដៅស្រីខូច។
១៥-កុំពូតផ្សែងជាដុំកុំយកភ្នំទ្រាប់អង្គុយ។
១៦-កុំរាយមុខដឹងកុំទទឹងមុខសឹក។
១៧-កុំពាក់មុខយក្សកុំពាក់ស្បែកខ្លា។
១៨-កុំយកស្រឡៅធ្វើខ្នួចកុំសម្រួចឈើពុក។
១9-កំភ្លាញព្រោះមាត់ខ្វែកស្លាប់ព្រោះអាចម៏។
២០-ក្ដៅថ្ងៃមិនស្មើក្ដៅចិត្ត។
២១-ក្ដៅស៊ីរាក់ត្រជាក់ស៊ីជ្រៅ។
២២-ក្រពើវង្វេងបឹង។
២៣-ក្រមុំដណ្ដឹងម្ដាយមេម៉ាយដណ្ដឹងចិត្ត។
២៤-ក្រអ្វីក្រចុះកុំឲ្យតែក្រគុំនិត។
២៥-ខឹងខុសខឹងខាតខឹងខូច។
២៦-ខឹងគោវាយរទេះ។
២៧-ខឹងឲ្យអត់ខ្សត់ឲ្យរក។
២៨-ខ្ពស់កប់ពពកចុះមកជ្រកអាចម៏ជន្លេន។
២៩-ខ្មោចស្រុកឲ្យដៃខ្មោចព្រៃវាហ៊ាន។
៣០-ខ្លាមិនខ្លាចទៅខ្លាចអាចម៏ខ្លា។
៣១-ខ្លួនរស់របស់រកបាន។
៣២-គោដំបៅខ្នងក្អែកហើយរំលងរសាយកន្ទុយ។
៣៣-គ្នាច្រើនអន្សមខ្លោចគ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ។
៣៤-គ្រូកាចសិស្សខូច។
៣៥-គ្រូទាយម្តាយថា។
៣៦-ឃើញដំរីជុះកុំជុះតាមដំរី។
៣៧-ឃ្លាតឆ្ងាយណាយចិត្ត។
៣៨-ឃ្លានឆ្ងាញ់ស្រលាញ់ល្អ។
៣៩-ងប់នឹងល្បែងតែងវិនាស។
៤០-ចង់ឲ្យមានជួញអង្ករចង់ឲ្យក្រជួញឡាន។
៤១-ចាក់អង្ករយកអង្កាម។
៤២-ចានមួយរាវលែងអីរណ្ដំគ្នា។
៤៣-ចាប់ក្ដាមដាក់ចង្អេរ។
៤៤-ចាប់នេះចាប់នោះមិនឆ្ពោះត្រង់ណា។
៤៥-ចូលព្រៃទានព្រឹកចង់សឹកទាន់ក្មេង។
៤៦-ចូលស្ទឹងតាមបទចូលស្រុកតាមប្រទេស។
៤៧-ចំណីឆ្ងាញ់កុំទុកស្អែក។
៤៨-ចេះដប់មិនស្មើប្រសប់មួយ។
៤៩-ចេះមកពីរៀនមានមកពីរក។
៥០-ឆ្កែព្រុសមិនដែលខាំ។
៥១-ឆ្កែខាំកុំខាំឆ្កែវិញ។
៥២-ឆ្នាំងណាគ្របនឹង។
៥៣-ឆ្មាមិននៅកណ្ដុរឡើងរាជ្យ។
៥៤-ឆ្អិនក្បាលស៊ីក្បាលឆ្អិនកន្ទុយស៊ីកន្ទុយ។
៥៥-ជាងទងស៊ីរងកំបែកជាងដែកស៊ីហែកនឹងដៃ។
៥៦-ជាងមិនកើតបន្ទោសដែក។
៥៧-ជិះក្របីចម្លងភក់។
៥៨-ឈាមស្រែកស្បែកហៅ។
៥៩-ឈើកោងវល្លិព័ទ្ធមនុស្សខ្ចាត់ភ្លាត់កុំយកខ្លួនបៀត។
60-ឈើពុកកុំដាក់គូទលើ។
៦១-ដល់ត្រើយសើយគូទ។
៦២-ដាំជើងក្រានមិនប្រមាញឆ្នាំង។
៦៣-ដំរីជល់គ្នាងប់ស្មៅចិញ្ចៀន។
៦៤-ដៃភ្លើងជើងមាន់។
៦៥-ដំរីសាស្លាប់យកចង្អេរបាំក?។
៦៦-តក់ៗពេញបំពង់។
៦៧-ត្រីងៀតឆ្លៀតពង។
៦៨-បា្រក់ក៏បង់ថង់ក៏ដាច់។
៦៩-ធ្វើគុណបានទោស។
៧០-សាងល្អបានល្អ។
៧១-លួចគេធ្លាប់ដៃដេកថ្ងែធ្លាប់ភ្នែក។
៧២-ប្រញាប់ពេកដេកផ្លួវ។
៧៣-ធ្វើគុណ១០០សំពៅទោស១ចូលទៅរលាយគុណអស់។
៧៤-សាងបាបបានបាបសាងបុណ្យបានបុណ្យ។
៧៥-ធ្វើស្រែនឹងទឹកធ្វើសឹកនឹងបាយ។
៧៦-ធ្វើស្រែឲ្យមើលស្មៅទុកដាក់កូនចៅ
ឲ្យមើលសន្ដាន។
៧៧-ប្រហែសបាតប្រយ័ត្នគង់។
៧៨-ធ្វើល្អបានល្អធ្វើអាក្រក់បានអាក្រក់។
៧៩-មានមាសខ្វះក្រដាស់ខ្ចប់។
៨០-ភូតនៅហោរចោរនៅជាង។
៨១-ផ្သ?ែឈើជ្រុះមិនឆ្ងាយពីគល់។
៨២-ធ្វើស្រែទាន់ក្ដៅដីចង់ស្រីទាន់ក្ដៅចិត្ត។
៨៣-យប់មើលនឹងដៃថ្ងៃមើលនឹងភ្នែក។
៨៤-រកអុសប្រទះឈើងាប់។
៨៥-រស់តែមាត់ត្រគាកស្លាប់ស្ដូក។
៨៦-លេងក្មេងអាប់យសលេងពស់ៗខាំ។
៨៧-ស្រលាញ់កុំទៅញឹកបើរលឹកសឹមទៅម្ដងៗ។
៨៨-ស្លាប់ដូចពស់រស់ដូចកង្កែប។
៨៩-អន្ទង់វែងឆ្នាំងវែង។
៩០-យកពងមាន់ទៅផ្ញើនឹងក្អែក។
៩១-មនុស្សនឹងបា្រក់យក្សនឹងសាច់។
៩២-ធ្នូបាញ់ធម៏ទន្ទេញស្រ្ដីបង់ភស្ដា។
៩៣-ទន្លេដប់មិនស្កប់សមុទ្រមួយ។
៩៤-ទូកទៅកំពុងនៅ។
៩៥-ថោកអីនឹងដៃថ្លៃអីនឹងមាត់។
៩៦-ទម្ពក់វាទៅទើបព្នៅវាមក។
៩៧-លឿនលៃមិនទាន់។
៩៨-មានដំបៅទើបរុយវារោម។
៩៩-ពេលឈឹយកដំរីបន់ពេលស្រន់យកពងមាន់ថ្វាយ។
១០០-បុណ្យក៏ធ្វើឈើក៏កាប់។
១-កាត់ទឹកមិនដាច់កាត់សាច់វាឈឺ។
២-កាប់បំពងរង់ចាំទឹកភ្លៀង។
៣-ការប៉ុនភ្នំមិនគិតទៅគិតឯស្គរបែកមាត់។
៤-កោកៗសឹកតែមាត់ត្រដោកឆ្អែតតែពោះក្របី។
៥-កោកមិនដាក់ទឹក។
៦-កុំខ្វើកតាមខ្យល់កុំខ្វល់តាមរលក។
៧-កុំគូរមុនគិត។
៨-កុំឈ្លោះនឹងស្រីកុំក្ដីនឹងគ្នាឯង។
៩-កុំដេកផ្សងព្រេងកុំវង្វេងខុសផ្លូវ។
១០-កុំដាំស្រូវនៅផ្លូវដំរី។
១១-កុំទុកមេឃកុំទុកចិត្តផ្កាយ
កុំទុកចិត្តប្រពន្ធថាគ្មានសាហាយ
កុំទុកចិត្តម្ដាយថាគ្មានបំណុល។
១២-កុំទុំមុលស្រគាល។
១៣-កុំផ្ទុកតាមទូកថ្វែ។
១៤-កុំពត់ស្រឡៅកុំប្រដៅស្រីខូច។
១៥-កុំពូតផ្សែងជាដុំកុំយកភ្នំទ្រាប់អង្គុយ។
១៦-កុំរាយមុខដឹងកុំទទឹងមុខសឹក។
១៧-កុំពាក់មុខយក្សកុំពាក់ស្បែកខ្លា។
១៨-កុំយកស្រឡៅធ្វើខ្នួចកុំសម្រួចឈើពុក។
១9-កំភ្លាញព្រោះមាត់ខ្វែកស្លាប់ព្រោះអាចម៏។
២០-ក្ដៅថ្ងៃមិនស្មើក្ដៅចិត្ត។
២១-ក្ដៅស៊ីរាក់ត្រជាក់ស៊ីជ្រៅ។
២២-ក្រពើវង្វេងបឹង។
២៣-ក្រមុំដណ្ដឹងម្ដាយមេម៉ាយដណ្ដឹងចិត្ត។
២៤-ក្រអ្វីក្រចុះកុំឲ្យតែក្រគុំនិត។
២៥-ខឹងខុសខឹងខាតខឹងខូច។
២៦-ខឹងគោវាយរទេះ។
២៧-ខឹងឲ្យអត់ខ្សត់ឲ្យរក។
២៨-ខ្ពស់កប់ពពកចុះមកជ្រកអាចម៏ជន្លេន។
២៩-ខ្មោចស្រុកឲ្យដៃខ្មោចព្រៃវាហ៊ាន។
៣០-ខ្លាមិនខ្លាចទៅខ្លាចអាចម៏ខ្លា។
៣១-ខ្លួនរស់របស់រកបាន។
៣២-គោដំបៅខ្នងក្អែកហើយរំលងរសាយកន្ទុយ។
៣៣-គ្នាច្រើនអន្សមខ្លោចគ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ។
៣៤-គ្រូកាចសិស្សខូច។
៣៥-គ្រូទាយម្តាយថា។
៣៦-ឃើញដំរីជុះកុំជុះតាមដំរី។
៣៧-ឃ្លាតឆ្ងាយណាយចិត្ត។
៣៨-ឃ្លានឆ្ងាញ់ស្រលាញ់ល្អ។
៣៩-ងប់នឹងល្បែងតែងវិនាស។
៤០-ចង់ឲ្យមានជួញអង្ករចង់ឲ្យក្រជួញឡាន។
៤១-ចាក់អង្ករយកអង្កាម។
៤២-ចានមួយរាវលែងអីរណ្ដំគ្នា។
៤៣-ចាប់ក្ដាមដាក់ចង្អេរ។
៤៤-ចាប់នេះចាប់នោះមិនឆ្ពោះត្រង់ណា។
៤៥-ចូលព្រៃទានព្រឹកចង់សឹកទាន់ក្មេង។
៤៦-ចូលស្ទឹងតាមបទចូលស្រុកតាមប្រទេស។
៤៧-ចំណីឆ្ងាញ់កុំទុកស្អែក។
៤៨-ចេះដប់មិនស្មើប្រសប់មួយ។
៤៩-ចេះមកពីរៀនមានមកពីរក។
៥០-ឆ្កែព្រុសមិនដែលខាំ។
៥១-ឆ្កែខាំកុំខាំឆ្កែវិញ។
៥២-ឆ្នាំងណាគ្របនឹង។
៥៣-ឆ្មាមិននៅកណ្ដុរឡើងរាជ្យ។
៥៤-ឆ្អិនក្បាលស៊ីក្បាលឆ្អិនកន្ទុយស៊ីកន្ទុយ។
៥៥-ជាងទងស៊ីរងកំបែកជាងដែកស៊ីហែកនឹងដៃ។
៥៦-ជាងមិនកើតបន្ទោសដែក។
៥៧-ជិះក្របីចម្លងភក់។
៥៨-ឈាមស្រែកស្បែកហៅ។
៥៩-ឈើកោងវល្លិព័ទ្ធមនុស្សខ្ចាត់ភ្លាត់កុំយកខ្លួនបៀត។
60-ឈើពុកកុំដាក់គូទលើ។
៦១-ដល់ត្រើយសើយគូទ។
៦២-ដាំជើងក្រានមិនប្រមាញឆ្នាំង។
៦៣-ដំរីជល់គ្នាងប់ស្មៅចិញ្ចៀន។
៦៤-ដៃភ្លើងជើងមាន់។
៦៥-ដំរីសាស្លាប់យកចង្អេរបាំក?។
៦៦-តក់ៗពេញបំពង់។
៦៧-ត្រីងៀតឆ្លៀតពង។
៦៨-បា្រក់ក៏បង់ថង់ក៏ដាច់។
៦៩-ធ្វើគុណបានទោស។
៧០-សាងល្អបានល្អ។
៧១-លួចគេធ្លាប់ដៃដេកថ្ងែធ្លាប់ភ្នែក។
៧២-ប្រញាប់ពេកដេកផ្លួវ។
៧៣-ធ្វើគុណ១០០សំពៅទោស១ចូលទៅរលាយគុណអស់។
៧៤-សាងបាបបានបាបសាងបុណ្យបានបុណ្យ។
៧៥-ធ្វើស្រែនឹងទឹកធ្វើសឹកនឹងបាយ។
៧៦-ធ្វើស្រែឲ្យមើលស្មៅទុកដាក់កូនចៅ
ឲ្យមើលសន្ដាន។
៧៧-ប្រហែសបាតប្រយ័ត្នគង់។
៧៨-ធ្វើល្អបានល្អធ្វើអាក្រក់បានអាក្រក់។
៧៩-មានមាសខ្វះក្រដាស់ខ្ចប់។
៨០-ភូតនៅហោរចោរនៅជាង។
៨១-ផ្သ?ែឈើជ្រុះមិនឆ្ងាយពីគល់។
៨២-ធ្វើស្រែទាន់ក្ដៅដីចង់ស្រីទាន់ក្ដៅចិត្ត។
៨៣-យប់មើលនឹងដៃថ្ងៃមើលនឹងភ្នែក។
៨៤-រកអុសប្រទះឈើងាប់។
៨៥-រស់តែមាត់ត្រគាកស្លាប់ស្ដូក។
៨៦-លេងក្មេងអាប់យសលេងពស់ៗខាំ។
៨៧-ស្រលាញ់កុំទៅញឹកបើរលឹកសឹមទៅម្ដងៗ។
៨៨-ស្លាប់ដូចពស់រស់ដូចកង្កែប។
៨៩-អន្ទង់វែងឆ្នាំងវែង។
៩០-យកពងមាន់ទៅផ្ញើនឹងក្អែក។
៩១-មនុស្សនឹងបា្រក់យក្សនឹងសាច់។
៩២-ធ្នូបាញ់ធម៏ទន្ទេញស្រ្ដីបង់ភស្ដា។
៩៣-ទន្លេដប់មិនស្កប់សមុទ្រមួយ។
៩៤-ទូកទៅកំពុងនៅ។
៩៥-ថោកអីនឹងដៃថ្លៃអីនឹងមាត់។
៩៦-ទម្ពក់វាទៅទើបព្នៅវាមក។
៩៧-លឿនលៃមិនទាន់។
៩៨-មានដំបៅទើបរុយវារោម។
៩៩-ពេលឈឹយកដំរីបន់ពេលស្រន់យកពងមាន់ថ្វាយ។
១០០-បុណ្យក៏ធ្វើឈើក៏កាប់។
ផែនការប្រឆាំងនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរបស់លោកប្រមុខរដ្ឋបារាំង Nicolas Sarkozy
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ម្សិលមិញ លោកប្រធានាធិបតីបារាំង Sarkozy នាឱកាសទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុង Douai បានប្រកាសបង្ហាញឲ្យឃើញនូវវិធានការមួយចំនួនដើម្បីជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ អាទិភាពនៃផែនការសកម្មភាពនេះមានពីរគឺ ការគាំទ្របោះទុនធ្វើវិនិយោគហើយនិងការគាំទ្របង្កើនផលិតផល។ លោកប្រមុខរដ្ឋបារាំងក៏បានប្រកាសឲ្យដឹងផងទៀតអំពីជំនួយសម្រាប់ជួយរោងចក្រផលិតរថយន្ត និងវិស័យសាងសង់លំនៅដ្ឋានដែលកំពុងតែជួបនឹងវិបត្តិមួយដ៏សែនធ្ងន់ធ្ងរ។ ផែនការប្រឆាំងនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនេះ មានចំនួនទឹកប្រាក់២៦ពាន់លានEuros។
លោក Nicolas Sarkozy ប្រធានាធិបតីបារំាងប្រកាសចេញនូវផែនការផ្តល់សន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចដែលមានទឹកប្រាក់
២ម៉ឺន ៦ពាន់លានអឺរ៉ូក្នុងខណៈដែលសភាពសេដ្ឋកិច្ចដើរថយក្រោយកំពុងតែធ្វើការគំរាមមកលើប្រទេសបារាំង ហើយនិងនៅខណៈដែលប្រជាជនបារាំងគ្មានការងារធ្វើបានឆ្លងលើសចំនួន២លាននាក់ លោកប្រមុខរដ្ឋបារាំងនាឱកាសធ្វើទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងDouai ឲ្យឃើញនូវផែនការសម្រាប់ជម្រុញឲ្យមាន
កំណើនសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសដោយបានផ្តល់អាទិភាពឲ្យទៅលើការបោះទុនធ្វើវិនិយោគ។ ពុំមែនជាការចៃដន្យឡើយដែលលោកប្រមុខរដ្ឋបារាំងអញ្ជើញទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុង Douai និងប្រកាសឲ្យដឹងពីផែនការប្រឆាំងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរបស់លោក ដោយហេតុថាគឺនៅទីក្រុង Douai នេះឯងដែលមានទីស្នាក់ការដ៏សំខាន់របស់ក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្តបារាំងឈ្មោះ Renault។
លោក Nicolas Sarkozy បានបញ្ចេញបង្ហាញផែនការគាំទ្រការបោះទុនធ្វើវិនិយោគដើម្បីជម្រុញឲ្យមានការបង្កើតផលិតផល។ រដ្ឋបារាំងក៏បានផងទៀតជម្រុញបង្កើនការដ្ឋានដើម្បីអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសាធារណៈ ហើយនិងសាងសង់កែលំអគ្រឹះស្ថានសម្រាប់អ្នកចូលនិវត្តន៍- មន្ទីរពេទ្យ-គ្រឹះស្ថានសម្រាប់ទទួលក្មេងតូចៗ-ពង្រឹងពង្រីកប្រព័ន្ធអយស្ម័យយានដែលមានល្បឿនលឿន TGV ដែលទាំងនេះតម្រូវឲ្យរដ្ឋបារាំងចំណាយអស់
ប្រមាណ១ម៉ឺន៥រយលាន Euros បន្ថែមទៀត។
ដើម្បីជួយបន្ធូរសម្រាលបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុរបស់សហគ្រាសខ្នាតតូចនិងមធ្យម លោក Nicolas Sarkozy បានប្រកាសឲ្យដឹងថា រដ្ឋ បារាំងបានគ្រោងទឹកប្រាក់ប្រមាណ១ម៉ឺន១ពាន់៥រយលាន Euros សម្រាប់ជួយចេញសងប្រាក់បំណុលរបស់សហគ្រាស តាមរយៈវិធានការផ្សេងៗមានដូចជា ឥណទានពន្ធ-Crédit d’impôts-ជាដើម។ ទាំងនេះដើម្បីជួយជម្រុញឲ្យសហគ្រាសមានបញ្ហាទាំងនោះអាចមានលទ្ធភាពនឹងអភិវឌ្ឍសកម្មភាពសដ្ឋកិច្ចរបស់
គេបន្តទៅទៀត។
វិធានការមួយទៀតដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការកើនឡើងនៃអ្នកឥតការងារធ្វើ គឺសហគ្រាសណាដែលមានបុគ្គលិក
តិចជាង១០នាក់ហើយយកមនុស្សចូលធ្វើការបន្ថែមនៅឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋបារាំងនឹងឲ្យសហគ្រាសនោះរួចខ្លួនទាំងស្រុងពីការបង់ពន្ធហើយនិងបង់សោហ៊ុយបន្ទុកសម្រាប់បុគ្គលិក។
ចំណែកឯវិស័យផលិតរថយន្តនិងវិស័យសាងសង់លំនៅដ្ឋានដែលបានទទួលរងគ្រោះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ក៏នឹងត្រូវទទួលបាននូវជំនួយក្រាស់ក្រែលពីរដ្ឋបារាំងដែរ។
សម្រាប់រថយន្តណាដែលមានចំណាស់លើសពី១០ឆ្នាំ រដ្ឋបារាំងនឹងផ្តល់ប្រាក់ជំនួយ១ពាន់ Euros ឲ្យម្ចាស់រថយន្តនៅខណៈដែលម្ចាស់រថយន្តនោះយល់ព្រមទិញរថយន្តថ្មី។ ក្នុងវិស័យសាងសង់លំនៅដ្ឋានដែលកំពុងតែជួបនឹងវិបត្តិក៏ពុំខុសគ្នាដែរ រដ្ឋបារាំងនឹងគុណទ្វេបរិមាណនៃប្រាក់កម្ចីដោយឥតយកការប្រាក់ ។ ទាំងនេះដើម្បីជួយរុញច្រានឲ្យមានអ្នកទិញផ្ទះកាន់តែច្រើនឡើងៗ។ កម្មវិធីសាងសង់លំនៅដ្ឋានរដ្ឋដែលគ្រោងសាងសង់ឲ្យមាន៧ម៉ឺនលំនៅដ្ឋានបន្ថែមទៀត ក៏មាននៅក្នុងផែនការ
របស់លោក Sarkozy ផងដែរ។
សម្រាប់ប្រជាជនបារាំងក្រីក្រមានប្រាក់ចំណូលតិចវិញ រដ្ឋាភិបាលគ្រោងផ្តល់ប្រាក់ជំនួយប្រមាណ២០០Euros ឲ្យទៅអ្នកទាំងនេះនៅចុងខែមីនាឆ្នាំ២០០៩ដើម្បីឲ្យអ្នកទាំងនេះធ្វើការទិញដូរហូបចុក។
សូមគូសបញ្ជាក់ថា វិធានការទាំងអម្បាលម៉ានរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំងខាងលើនេះ តម្រូវឲ្យចំណាយអស់ប្រាក់
ប្រមាណ ២៦ពាន់លាន Euros ដែលត្រូវជា១,៣%នៃផលិតផលក្នុងដុលរបស់ប្រទេសបារាំង។
ផែនការ២៦ពាន់លាន Euros នេះនឹងត្រូវទទួលហិរញ្ញប្បទានមួយផ្នែកធំពីថវិកាជាតិបារាំង។ ថវិកាជាតិបារាំងដែលកំពុងតែមានឱនភាពយ៉ាងសែនធ្ងន់ធ្ងរស្រាប់ទៅហើយនោះ ច្បាស់ជាត្រូវឆ្លងលើសកម្រិត
៣%ដែលបានដាក់កំហិតដោយទីក្រុង Bruxelles៕
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ម្សិលមិញ លោកប្រធានាធិបតីបារាំង Sarkozy នាឱកាសទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុង Douai បានប្រកាសបង្ហាញឲ្យឃើញនូវវិធានការមួយចំនួនដើម្បីជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ អាទិភាពនៃផែនការសកម្មភាពនេះមានពីរគឺ ការគាំទ្របោះទុនធ្វើវិនិយោគហើយនិងការគាំទ្របង្កើនផលិតផល។ លោកប្រមុខរដ្ឋបារាំងក៏បានប្រកាសឲ្យដឹងផងទៀតអំពីជំនួយសម្រាប់ជួយរោងចក្រផលិតរថយន្ត និងវិស័យសាងសង់លំនៅដ្ឋានដែលកំពុងតែជួបនឹងវិបត្តិមួយដ៏សែនធ្ងន់ធ្ងរ។ ផែនការប្រឆាំងនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនេះ មានចំនួនទឹកប្រាក់២៦ពាន់លានEuros។
លោក Nicolas Sarkozy ប្រធានាធិបតីបារំាងប្រកាសចេញនូវផែនការផ្តល់សន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចដែលមានទឹកប្រាក់
២ម៉ឺន ៦ពាន់លានអឺរ៉ូក្នុងខណៈដែលសភាពសេដ្ឋកិច្ចដើរថយក្រោយកំពុងតែធ្វើការគំរាមមកលើប្រទេសបារាំង ហើយនិងនៅខណៈដែលប្រជាជនបារាំងគ្មានការងារធ្វើបានឆ្លងលើសចំនួន២លាននាក់ លោកប្រមុខរដ្ឋបារាំងនាឱកាសធ្វើទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងDouai ឲ្យឃើញនូវផែនការសម្រាប់ជម្រុញឲ្យមាន
កំណើនសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសដោយបានផ្តល់អាទិភាពឲ្យទៅលើការបោះទុនធ្វើវិនិយោគ។ ពុំមែនជាការចៃដន្យឡើយដែលលោកប្រមុខរដ្ឋបារាំងអញ្ជើញទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុង Douai និងប្រកាសឲ្យដឹងពីផែនការប្រឆាំងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរបស់លោក ដោយហេតុថាគឺនៅទីក្រុង Douai នេះឯងដែលមានទីស្នាក់ការដ៏សំខាន់របស់ក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្តបារាំងឈ្មោះ Renault។
លោក Nicolas Sarkozy បានបញ្ចេញបង្ហាញផែនការគាំទ្រការបោះទុនធ្វើវិនិយោគដើម្បីជម្រុញឲ្យមានការបង្កើតផលិតផល។ រដ្ឋបារាំងក៏បានផងទៀតជម្រុញបង្កើនការដ្ឋានដើម្បីអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសាធារណៈ ហើយនិងសាងសង់កែលំអគ្រឹះស្ថានសម្រាប់អ្នកចូលនិវត្តន៍- មន្ទីរពេទ្យ-គ្រឹះស្ថានសម្រាប់ទទួលក្មេងតូចៗ-ពង្រឹងពង្រីកប្រព័ន្ធអយស្ម័យយានដែលមានល្បឿនលឿន TGV ដែលទាំងនេះតម្រូវឲ្យរដ្ឋបារាំងចំណាយអស់
ប្រមាណ១ម៉ឺន៥រយលាន Euros បន្ថែមទៀត។
ដើម្បីជួយបន្ធូរសម្រាលបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុរបស់សហគ្រាសខ្នាតតូចនិងមធ្យម លោក Nicolas Sarkozy បានប្រកាសឲ្យដឹងថា រដ្ឋ បារាំងបានគ្រោងទឹកប្រាក់ប្រមាណ១ម៉ឺន១ពាន់៥រយលាន Euros សម្រាប់ជួយចេញសងប្រាក់បំណុលរបស់សហគ្រាស តាមរយៈវិធានការផ្សេងៗមានដូចជា ឥណទានពន្ធ-Crédit d’impôts-ជាដើម។ ទាំងនេះដើម្បីជួយជម្រុញឲ្យសហគ្រាសមានបញ្ហាទាំងនោះអាចមានលទ្ធភាពនឹងអភិវឌ្ឍសកម្មភាពសដ្ឋកិច្ចរបស់
គេបន្តទៅទៀត។
វិធានការមួយទៀតដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការកើនឡើងនៃអ្នកឥតការងារធ្វើ គឺសហគ្រាសណាដែលមានបុគ្គលិក
តិចជាង១០នាក់ហើយយកមនុស្សចូលធ្វើការបន្ថែមនៅឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋបារាំងនឹងឲ្យសហគ្រាសនោះរួចខ្លួនទាំងស្រុងពីការបង់ពន្ធហើយនិងបង់សោហ៊ុយបន្ទុកសម្រាប់បុគ្គលិក។
ចំណែកឯវិស័យផលិតរថយន្តនិងវិស័យសាងសង់លំនៅដ្ឋានដែលបានទទួលរងគ្រោះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ក៏នឹងត្រូវទទួលបាននូវជំនួយក្រាស់ក្រែលពីរដ្ឋបារាំងដែរ។
សម្រាប់រថយន្តណាដែលមានចំណាស់លើសពី១០ឆ្នាំ រដ្ឋបារាំងនឹងផ្តល់ប្រាក់ជំនួយ១ពាន់ Euros ឲ្យម្ចាស់រថយន្តនៅខណៈដែលម្ចាស់រថយន្តនោះយល់ព្រមទិញរថយន្តថ្មី។ ក្នុងវិស័យសាងសង់លំនៅដ្ឋានដែលកំពុងតែជួបនឹងវិបត្តិក៏ពុំខុសគ្នាដែរ រដ្ឋបារាំងនឹងគុណទ្វេបរិមាណនៃប្រាក់កម្ចីដោយឥតយកការប្រាក់ ។ ទាំងនេះដើម្បីជួយរុញច្រានឲ្យមានអ្នកទិញផ្ទះកាន់តែច្រើនឡើងៗ។ កម្មវិធីសាងសង់លំនៅដ្ឋានរដ្ឋដែលគ្រោងសាងសង់ឲ្យមាន៧ម៉ឺនលំនៅដ្ឋានបន្ថែមទៀត ក៏មាននៅក្នុងផែនការ
របស់លោក Sarkozy ផងដែរ។
សម្រាប់ប្រជាជនបារាំងក្រីក្រមានប្រាក់ចំណូលតិចវិញ រដ្ឋាភិបាលគ្រោងផ្តល់ប្រាក់ជំនួយប្រមាណ២០០Euros ឲ្យទៅអ្នកទាំងនេះនៅចុងខែមីនាឆ្នាំ២០០៩ដើម្បីឲ្យអ្នកទាំងនេះធ្វើការទិញដូរហូបចុក។
សូមគូសបញ្ជាក់ថា វិធានការទាំងអម្បាលម៉ានរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំងខាងលើនេះ តម្រូវឲ្យចំណាយអស់ប្រាក់
ប្រមាណ ២៦ពាន់លាន Euros ដែលត្រូវជា១,៣%នៃផលិតផលក្នុងដុលរបស់ប្រទេសបារាំង។
ផែនការ២៦ពាន់លាន Euros នេះនឹងត្រូវទទួលហិរញ្ញប្បទានមួយផ្នែកធំពីថវិកាជាតិបារាំង។ ថវិកាជាតិបារាំងដែលកំពុងតែមានឱនភាពយ៉ាងសែនធ្ងន់ធ្ងរស្រាប់ទៅហើយនោះ ច្បាស់ជាត្រូវឆ្លងលើសកម្រិត
៣%ដែលបានដាក់កំហិតដោយទីក្រុង Bruxelles៕
អ្នកឥតការងារធ្វើនៅបារាំងកើនឡើងដល់២លាននាក់
ក្រសួងការងារបារាំងបានប្រកាសឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ម្សិលមិញថាអ្នកឥតការងារធ្វើ
នៅប្រទេសបារាំងនៅខែតុលាកន្លងទៅនេះ មានកំណើន+៤៦.៩០០នាក់ដែលធ្វើឲ្យចំនួនសរុប
នៃអ្នកឥតការងារធ្វើកើនឡើងដល់ ២.០០៤.៥០០នាក់។ ដូច្នេះជាលើកទីមួយដែលខ្សែបន្ទាត់
នៃតួលេខ២លាននាក់ដែលជាតួលេខនិមិត្តរូបបានត្រូវឈានដល់នារយៈកាល
១៧ខែចុងលក្រោយនេះ។ ខណៈនេះស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងស្ថានភាពការងារនៃប្រទេសបារាំងកំពុងឈានចូលទៅក្នុងសម័យកាល
មួយដែលវិបត្តិមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរក្រៃលែងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ហើយ
ចំនួនអ្នកឥតការងារធ្វើនៅប្រទេសបារាំងបានកើនឡើងបន្តបន្ទាប់គ្នាជាលំដាប់នារយៈ៦ខែចុងក្រោយនេះ។ ចំណែកឯការប្រកាសឲ្យដឹងដោយក្រសួងការងារបារាំងពីការស្ទុះឡើងនៃចំនួនអ្នកឥតការងារធ្វើនៅខែតុលាបាន
ធ្លាក់ចំពេលដែលអង្គការសហប្រតិបត្តិការដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច បានប្រកាសប្រាប់ថា អ្នកឥត
ការងារធ្វើនៅប្រទេសបារាំងអាចកើនឡើងដល់ ៧,៣% នៃចំនួនប្រជាជនសកម្មបារាំងនៅឆ្នាំ២០០៨។
៨,២%នៃចំនួនប្រជាជនសកម្មបារាំងនៅឆ្នាំ២០០៩។ ៨,៧%នៃចំនួនប្រជាជនសកម្មបារាំងនៅឆ្នាំ២០១០។ តួលេខនេះបាននដាក់ប្រទេសបារាំងនិងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ឲ្យឋិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់មធ្យមនៃបណ្តាប្រទេសប្រើ
ប្រាក់Euro ដែលអត្រានៃអ្នកឥតការងារធ្វើឋិតនៅក្នុង៧,៤%នៅឆ្នាំ២០០៨-៨,៦%នៅឆ្នាំ២០០៩-៩%នៅឆ្នាំ២០១០។ រីឯវិស័យស្ថាបនាសាងសង់បារាំងវិញ អាចបាត់បង់ការងារប្រមាណ៤៥.០០០នៅឆ្នាំ២០០៩ក្នុងចំនួនការងារសរុបនៃវិស័យស្ថាបនាសាងសង់១លាន៩សែន។ នៅក្នុងវិស័យផលិតរថយន្តឯណោះ ក្រោយពីរោងចក្រផលិតរថយន្តបារាំងឈ្មោះRanault បានប្រកាសឲ្យដឹងថានៅខែកញ្ញាកន្លងទៅអ្នកធ្វើការប្រមាណ៤.៩០០នាក់បានត្រូវគេបញ្ឈប់រួចមក ដល់វេនក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្តឈ្មោះ PSA –Peugeot-Citrën ប្រកាសប្រាប់ថាការងារប្រមាណ៣.៥០០ នឹងត្រូវលុបចោល។ នៅក្នុងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចដុនដាបបែបនេះហើយដែលលោកស្រី Christine Lagarde រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចបារាំងបានថ្លែងបញ្ជាក់ឲ្យដឹងពីការចាំបាច់ក្នុងការរៀបចំឲ្យមានផែនការធំមួយសម្រាប់
ជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅពេលឆាប់ៗខាងមុខនេះ។ ផែនការដ៏សខាន់នេះតម្រូវឲ្យមានការគាំទ្រទៅលើការបោះទុនធ្វើវិនិយោគសម្រាប់សហគ្រាសដើម្បីទប់ទល់នឹងផល
វិបាកសង្គមដែលបង្កឡើងដោយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនិងវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ។ រដ្ឋាភិបាលបារាំងរំពឹងទៅលើការជួយសង្គ្រោះដោយរៀបចំឲ្យមានឡើងនូវ លក្ខខណ្ឌឥតការងារធ្វើដោយអន្លើ
( Chômage Partiel )ដែលអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកធ្វើការមានលទ្ធភាពនឹងរក្សាការងាររបស់គេដោយធ្វើការតិច ហើយជាមួយគ្នានេះគេអាចទទួលបាននូវប្រាក់បំណាច់ជំនួសនិកម្មភាពរបស់គេផងទៀត។ វិធានការបែបនេះបានត្រូវគេអនុវត្តនៅក្នុងរោងចក្រផលិតរថយន្តរួចទៅហើយ។ គួរកត់សំគាល់ថា ក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្ត Toyota ដែលមានសាខានៅប្រទេសបារាំង ក៏ដូចជាក្រុមហ៊ុន Renault & ក្រុមហ៊ុន PSA-Peugeot-Citroën ត្រូវប្រឈមមុខទល់នឹងចំនួនស្តុករថយន្តដែលចេះតែកើនឡើងជាលំដាប់ដោយហេតុតែមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចលក់រថយន្តពុំ
ចេញ។
ដូច្នេះក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្ត Toyota ត្រូវបង្ខំចិត្តបិទទ្វាររោងចក្រដែលឋិតនៅប៉ែកខាងជើងប្រទេសបារាំងចំនួន៣សប្តាហ៍ហើយនឹងត្រូវកាត់បន្ថយការផលិតរថយន្តប្រមាណ២០%ចាប់ពីខែកុម្ភះខាងមុខនេះទៅ។ វិស័យស្ថាបនាសាងសង់និងវិស័យផលិតរថយន្ត គឺជាវិស័យដ៏សំខាន់សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចបារាំងដែលត្រូវទទួលបាននូវជំនួយនៃ ផែនការសម្រាប់ជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច របស់លោកប្រធានាធិបតី Nicolas Sarkozyដែលត្រូវចេញបង្ហាញនៅដើមខែធ្នូខាងមុខនេះ។ ផែនការជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនេះ មានចំនួនទឹកប្រាក់២០ពាន់លាន Euros ហើយឋិតក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃផែនការអឺរ៉ុបជម្រុញឲ្យមានកំណើមសេដ្ឋកិច្ច៕
ក្រសួងការងារបារាំងបានប្រកាសឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ម្សិលមិញថាអ្នកឥតការងារធ្វើ
នៅប្រទេសបារាំងនៅខែតុលាកន្លងទៅនេះ មានកំណើន+៤៦.៩០០នាក់ដែលធ្វើឲ្យចំនួនសរុប
នៃអ្នកឥតការងារធ្វើកើនឡើងដល់ ២.០០៤.៥០០នាក់។ ដូច្នេះជាលើកទីមួយដែលខ្សែបន្ទាត់
នៃតួលេខ២លាននាក់ដែលជាតួលេខនិមិត្តរូបបានត្រូវឈានដល់នារយៈកាល
១៧ខែចុងលក្រោយនេះ។ ខណៈនេះស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងស្ថានភាពការងារនៃប្រទេសបារាំងកំពុងឈានចូលទៅក្នុងសម័យកាល
មួយដែលវិបត្តិមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរក្រៃលែងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ហើយ
ចំនួនអ្នកឥតការងារធ្វើនៅប្រទេសបារាំងបានកើនឡើងបន្តបន្ទាប់គ្នាជាលំដាប់នារយៈ៦ខែចុងក្រោយនេះ។ ចំណែកឯការប្រកាសឲ្យដឹងដោយក្រសួងការងារបារាំងពីការស្ទុះឡើងនៃចំនួនអ្នកឥតការងារធ្វើនៅខែតុលាបាន
ធ្លាក់ចំពេលដែលអង្គការសហប្រតិបត្តិការដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច បានប្រកាសប្រាប់ថា អ្នកឥត
ការងារធ្វើនៅប្រទេសបារាំងអាចកើនឡើងដល់ ៧,៣% នៃចំនួនប្រជាជនសកម្មបារាំងនៅឆ្នាំ២០០៨។
៨,២%នៃចំនួនប្រជាជនសកម្មបារាំងនៅឆ្នាំ២០០៩។ ៨,៧%នៃចំនួនប្រជាជនសកម្មបារាំងនៅឆ្នាំ២០១០។ តួលេខនេះបាននដាក់ប្រទេសបារាំងនិងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ឲ្យឋិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់មធ្យមនៃបណ្តាប្រទេសប្រើ
ប្រាក់Euro ដែលអត្រានៃអ្នកឥតការងារធ្វើឋិតនៅក្នុង៧,៤%នៅឆ្នាំ២០០៨-៨,៦%នៅឆ្នាំ២០០៩-៩%នៅឆ្នាំ២០១០។ រីឯវិស័យស្ថាបនាសាងសង់បារាំងវិញ អាចបាត់បង់ការងារប្រមាណ៤៥.០០០នៅឆ្នាំ២០០៩ក្នុងចំនួនការងារសរុបនៃវិស័យស្ថាបនាសាងសង់១លាន៩សែន។ នៅក្នុងវិស័យផលិតរថយន្តឯណោះ ក្រោយពីរោងចក្រផលិតរថយន្តបារាំងឈ្មោះRanault បានប្រកាសឲ្យដឹងថានៅខែកញ្ញាកន្លងទៅអ្នកធ្វើការប្រមាណ៤.៩០០នាក់បានត្រូវគេបញ្ឈប់រួចមក ដល់វេនក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្តឈ្មោះ PSA –Peugeot-Citrën ប្រកាសប្រាប់ថាការងារប្រមាណ៣.៥០០ នឹងត្រូវលុបចោល។ នៅក្នុងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចដុនដាបបែបនេះហើយដែលលោកស្រី Christine Lagarde រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចបារាំងបានថ្លែងបញ្ជាក់ឲ្យដឹងពីការចាំបាច់ក្នុងការរៀបចំឲ្យមានផែនការធំមួយសម្រាប់
ជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅពេលឆាប់ៗខាងមុខនេះ។ ផែនការដ៏សខាន់នេះតម្រូវឲ្យមានការគាំទ្រទៅលើការបោះទុនធ្វើវិនិយោគសម្រាប់សហគ្រាសដើម្បីទប់ទល់នឹងផល
វិបាកសង្គមដែលបង្កឡើងដោយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនិងវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ។ រដ្ឋាភិបាលបារាំងរំពឹងទៅលើការជួយសង្គ្រោះដោយរៀបចំឲ្យមានឡើងនូវ លក្ខខណ្ឌឥតការងារធ្វើដោយអន្លើ
( Chômage Partiel )ដែលអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកធ្វើការមានលទ្ធភាពនឹងរក្សាការងាររបស់គេដោយធ្វើការតិច ហើយជាមួយគ្នានេះគេអាចទទួលបាននូវប្រាក់បំណាច់ជំនួសនិកម្មភាពរបស់គេផងទៀត។ វិធានការបែបនេះបានត្រូវគេអនុវត្តនៅក្នុងរោងចក្រផលិតរថយន្តរួចទៅហើយ។ គួរកត់សំគាល់ថា ក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្ត Toyota ដែលមានសាខានៅប្រទេសបារាំង ក៏ដូចជាក្រុមហ៊ុន Renault & ក្រុមហ៊ុន PSA-Peugeot-Citroën ត្រូវប្រឈមមុខទល់នឹងចំនួនស្តុករថយន្តដែលចេះតែកើនឡើងជាលំដាប់ដោយហេតុតែមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចលក់រថយន្តពុំ
ចេញ។
ដូច្នេះក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្ត Toyota ត្រូវបង្ខំចិត្តបិទទ្វាររោងចក្រដែលឋិតនៅប៉ែកខាងជើងប្រទេសបារាំងចំនួន៣សប្តាហ៍ហើយនឹងត្រូវកាត់បន្ថយការផលិតរថយន្តប្រមាណ២០%ចាប់ពីខែកុម្ភះខាងមុខនេះទៅ។ វិស័យស្ថាបនាសាងសង់និងវិស័យផលិតរថយន្ត គឺជាវិស័យដ៏សំខាន់សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចបារាំងដែលត្រូវទទួលបាននូវជំនួយនៃ ផែនការសម្រាប់ជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច របស់លោកប្រធានាធិបតី Nicolas Sarkozyដែលត្រូវចេញបង្ហាញនៅដើមខែធ្នូខាងមុខនេះ។ ផែនការជម្រុញឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនេះ មានចំនួនទឹកប្រាក់២០ពាន់លាន Euros ហើយឋិតក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃផែនការអឺរ៉ុបជម្រុញឲ្យមានកំណើមសេដ្ឋកិច្ច៕
ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ ផ្ដល់ការងារ៤៥ម៉ឺន ជួយប្រជាជនដោយប្រយោលប្រមាណ ២,៧លាននាក់
ភ្នំពេញ៖ សហជីពមូលដ្ឋានចំនួន១២៩រោងចក្រ ដែលជាសមាជិកសភាសហព័ន្ធសហជីពជាតិកម្ពុជា បានជួបគ្នាជជែកពីទស្សនៈវិស័យឧស្សាហកម្ម កាត់ដេរនៅកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យកន្លងមកនេះ។
លោក សោម អូន ប្រធានសភាសម្ព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា (NUCC) និងជាប្រធានសហព័ន្ធសហជីពកម្មករកម្ពុជា
(CLUF) បានថ្លែងក្នុងកិច្ចប្រជុំថា ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ គឺជាក្បាលម៉ាស៊ីនដ៏សំខាន់នៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ អ្វីដែលជាការលើកទឹកចិត្តដំបូងគេដល់វិស័យកាត់ដេរ គឺកិច្ចព្រមព្រៀងពហុតម្បាញ (MFA) ជាប្រព័ន្ធកូតាពិភពលោកដែលបានគ្រប់គ្រងលើពាណិជ្ជកម្មវាយនភណ្ឌ។ វាបានធានាច្រកទីផ្សារសម្រាប់ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរកម្ពុជាដោយមិនគិតពីកម្លាំងប្រកួតប្រជែង។ ប្រព័ន្ធកូតាបានផុតកំណត់នៅចុងខែធ្នូឆ្នាំ២០០៤ ក្រោយពេលនោះសំលៀកបំពាក់ពីប្រទេសចិនបានហូរចូលយ៉ាងគំហុកទៅទីផ្សារអាមេរិក ឬសហគមន៍អឺរ៉ុបដែលជំរុញឲ្យប្រទេសទាំងពីរនេះដាក់វិធានការការពារនៅឆ្នាំ២០០៥ ដើម្បីកំណត់កំណើន នៃការនាំចូលពីប្រទេសចិន។
លោក សោម អូន ថ្លែងបន្តថា វិធានការខាងលើនេះ ផ្ដល់ឱកាសដល់ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរកម្ពុជា ប៉ុន្តែរបាំងការពារនេះសម្រាប់ប្រទេសនៅសហគមន៍អឺរ៉ុបបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០០៧ ហើយនៅអាមេរិក
បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០០៨។ ការបញ្ចប់នូវរបាំងការពារនេះ ជាបញ្ហាប្រឈមធ្វើឲ្យវិស័យឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ
នៅកម្ពុជាមានការប្រកួតប្រជែងតម្លៃកាន់តែខ្លាំងក្លាថែមទៀតជាមួយបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក។ ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរបានផ្ដល់ការងារដល់កម្មករប្រមាណ៤៥ម៉ឺននាក់ ប្រាក់ខែកម្មករជួយដោយប្រយោលដល់
ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ២លាន៧សែននាក់បន្ថែមទៀត រួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រក្នុងសង្គម។
លោក សោម អូន ថ្លែងបន្តថា បច្ចុប្បន្នពិភពលោកទាំងមូលជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ បានគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់វិស័យឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ។ ជាក់ស្ដែងនៅចុងឆ្នាំ២០០៨នេះ មានរោងចក្រកាត់ដេរប្រមាណ៣០ត្រូវបានបិទទ្វារជាស្ថាពរ និងមានរោងចក្រមួយចំនួនកំពុងតែព្យួរការងារកម្មករ
ដោយសារតែការរង់ចាំការបញ្ជាទិញថ្មីពីអ្នកបញ្ជាទិញថ្មីពីអ្នកបញ្ជាទិញ ហើយស្ថានភាពរោងចក្រខាងលើនេះ គឺជាសញ្ញាព្រួយបារម្ភមួយដែលយើងទាំងអស់គ្នាជាសហជីពត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់បំផុត ដើម្បីចូលរួមថែរក្សា និងការពារវិស័យកាត់ដេររបស់យើងកុំឲ្យប្រឈមទៅនឹងហានិភ័យ ជាក្ដីកង្វល់របស់យើងទាំងអស់គ្នា។
លោកប្រធាន NUCC បានសម្ដែងការគាំទ្រចំពោះអនុសាសន៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត
របស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ក្នុងវេទិការាជរដ្ឋាភិបាល និងវិស័យឯកជនលើកទី១៤
ដែលបានអំពាវនាវ និងផ្ដល់អនុសាសន៍ដល់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ត្រូវចេះសហការ និងយោគយល់គ្នា
ទៅវិញទៅមកដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្ដិវិធី ដោយយកច្បាប់ជាគោល។ ជំរុញតាមដានការអនុវត្តន៍ និងការទទួលស្គាល់ភាពជាតំណាងបំផុត និងបង្កើតឲ្យមានអនុសញ្ញារួម។
លោក សោម អូន បានអំពាវនាវដល់សហជីពមូលដ្ឋានទាំង១២៩រោងចក្រយកចិត្តទុកដាក់ការងារចំពោះ
មុខចំនួន៥ចំណុច គឺ១- សូមសហព័ន្ធសហជីព និងសហជីពមូលដ្ឋានទាំងអស់អនុវត្តឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមគោលការណ៍របស់សហជីពដែលមានលក្ខន្តិកៈ និងច្បាប់ជាគោលការណ៍ ២- ផ្អាក ឬកាត់បន្ថយកូដកម្មឲ្យបានច្រើនជាអតិបរមាដើម្បីរក្សាបរិយាកាសវិនិយោគបានល្អក្នុងកម្រិតខ្ពស់ ៣- បង្កើនទំនាក់ទំនងវិជ្ជាជីវៈរវាងភាគីសហជីព និងនិយោជកដោយប្រកាន់យកនូវវប្បធម៌យោគយល់ អធ្យាស្រ័យ និងសុខដុមរមនាដើម្បីធានានូវផលប្រយោជន៍រួម ៤- សូមសហជីព និងនិយោជក អនុវត្តឲ្យបានជឿនលឿនក្នុងការបង្កើតអនុសញ្ញារួម (CBA) នៅតាមកន្លែងការងាររបស់ខ្លួន ដើម្បីកាត់បន្ថយជម្លោះការងារនិង ៥- សូមអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ចុះអន្តរាគមន៍ឲ្យបានទាន់ពេលវេលា និងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់បន្ថែមទៀតចំពោះជម្លោះការងារដែលបានកើតឡើងនៅតាមបណ្ដាលរោងចក្រសហគ្រាស។
ជុំវិញការអនុវត្តន៍នូវថវិកាសន្តិសុខសង្គម លោក ហេង ប៊ុនឈុន អនុប្រធានទី៣ NUCC និងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាភិបាលសន្តិសុខសង្គម នៃក្រសួងសង្គមកិច្ចបានណែនាំដល់មេដឹកនាំសហជីពមូលដ្ឋានទាំង
១២៩យកចិត្តទុកដាក់លើ២បញ្ហា គឺទី១- ការផ្ដល់ថវិកាសន្តិសុខសង្គមនេះបានដំណើរការហើយ
សម្រាប់ហានិភ័យការងារនៅពេលកម្មករមានគ្រោះថ្នាក់ក្នុងការងារ និង ទី ២- នៅខណៈពេលកម្មករមានជំងឺ
ក្នុងវិជ្ជាជីវៈត្រូវបានគេចេញថ្លៃព្យាបាល។ ចំពោះថវិកាសម្រាប់ការងារសន្តិសុខសង្គមនេះបានមកពីអង្គភាពត្រីភាគី៕
ភ្នំពេញ៖ សហជីពមូលដ្ឋានចំនួន១២៩រោងចក្រ ដែលជាសមាជិកសភាសហព័ន្ធសហជីពជាតិកម្ពុជា បានជួបគ្នាជជែកពីទស្សនៈវិស័យឧស្សាហកម្ម កាត់ដេរនៅកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យកន្លងមកនេះ។
លោក សោម អូន ប្រធានសភាសម្ព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា (NUCC) និងជាប្រធានសហព័ន្ធសហជីពកម្មករកម្ពុជា
(CLUF) បានថ្លែងក្នុងកិច្ចប្រជុំថា ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ គឺជាក្បាលម៉ាស៊ីនដ៏សំខាន់នៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ អ្វីដែលជាការលើកទឹកចិត្តដំបូងគេដល់វិស័យកាត់ដេរ គឺកិច្ចព្រមព្រៀងពហុតម្បាញ (MFA) ជាប្រព័ន្ធកូតាពិភពលោកដែលបានគ្រប់គ្រងលើពាណិជ្ជកម្មវាយនភណ្ឌ។ វាបានធានាច្រកទីផ្សារសម្រាប់ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរកម្ពុជាដោយមិនគិតពីកម្លាំងប្រកួតប្រជែង។ ប្រព័ន្ធកូតាបានផុតកំណត់នៅចុងខែធ្នូឆ្នាំ២០០៤ ក្រោយពេលនោះសំលៀកបំពាក់ពីប្រទេសចិនបានហូរចូលយ៉ាងគំហុកទៅទីផ្សារអាមេរិក ឬសហគមន៍អឺរ៉ុបដែលជំរុញឲ្យប្រទេសទាំងពីរនេះដាក់វិធានការការពារនៅឆ្នាំ២០០៥ ដើម្បីកំណត់កំណើន នៃការនាំចូលពីប្រទេសចិន។
លោក សោម អូន ថ្លែងបន្តថា វិធានការខាងលើនេះ ផ្ដល់ឱកាសដល់ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរកម្ពុជា ប៉ុន្តែរបាំងការពារនេះសម្រាប់ប្រទេសនៅសហគមន៍អឺរ៉ុបបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០០៧ ហើយនៅអាមេរិក
បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០០៨។ ការបញ្ចប់នូវរបាំងការពារនេះ ជាបញ្ហាប្រឈមធ្វើឲ្យវិស័យឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ
នៅកម្ពុជាមានការប្រកួតប្រជែងតម្លៃកាន់តែខ្លាំងក្លាថែមទៀតជាមួយបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក។ ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរបានផ្ដល់ការងារដល់កម្មករប្រមាណ៤៥ម៉ឺននាក់ ប្រាក់ខែកម្មករជួយដោយប្រយោលដល់
ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ២លាន៧សែននាក់បន្ថែមទៀត រួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រក្នុងសង្គម។
លោក សោម អូន ថ្លែងបន្តថា បច្ចុប្បន្នពិភពលោកទាំងមូលជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ បានគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់វិស័យឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ។ ជាក់ស្ដែងនៅចុងឆ្នាំ២០០៨នេះ មានរោងចក្រកាត់ដេរប្រមាណ៣០ត្រូវបានបិទទ្វារជាស្ថាពរ និងមានរោងចក្រមួយចំនួនកំពុងតែព្យួរការងារកម្មករ
ដោយសារតែការរង់ចាំការបញ្ជាទិញថ្មីពីអ្នកបញ្ជាទិញថ្មីពីអ្នកបញ្ជាទិញ ហើយស្ថានភាពរោងចក្រខាងលើនេះ គឺជាសញ្ញាព្រួយបារម្ភមួយដែលយើងទាំងអស់គ្នាជាសហជីពត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់បំផុត ដើម្បីចូលរួមថែរក្សា និងការពារវិស័យកាត់ដេររបស់យើងកុំឲ្យប្រឈមទៅនឹងហានិភ័យ ជាក្ដីកង្វល់របស់យើងទាំងអស់គ្នា។
លោកប្រធាន NUCC បានសម្ដែងការគាំទ្រចំពោះអនុសាសន៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត
របស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ក្នុងវេទិការាជរដ្ឋាភិបាល និងវិស័យឯកជនលើកទី១៤
ដែលបានអំពាវនាវ និងផ្ដល់អនុសាសន៍ដល់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ត្រូវចេះសហការ និងយោគយល់គ្នា
ទៅវិញទៅមកដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្ដិវិធី ដោយយកច្បាប់ជាគោល។ ជំរុញតាមដានការអនុវត្តន៍ និងការទទួលស្គាល់ភាពជាតំណាងបំផុត និងបង្កើតឲ្យមានអនុសញ្ញារួម។
លោក សោម អូន បានអំពាវនាវដល់សហជីពមូលដ្ឋានទាំង១២៩រោងចក្រយកចិត្តទុកដាក់ការងារចំពោះ
មុខចំនួន៥ចំណុច គឺ១- សូមសហព័ន្ធសហជីព និងសហជីពមូលដ្ឋានទាំងអស់អនុវត្តឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមគោលការណ៍របស់សហជីពដែលមានលក្ខន្តិកៈ និងច្បាប់ជាគោលការណ៍ ២- ផ្អាក ឬកាត់បន្ថយកូដកម្មឲ្យបានច្រើនជាអតិបរមាដើម្បីរក្សាបរិយាកាសវិនិយោគបានល្អក្នុងកម្រិតខ្ពស់ ៣- បង្កើនទំនាក់ទំនងវិជ្ជាជីវៈរវាងភាគីសហជីព និងនិយោជកដោយប្រកាន់យកនូវវប្បធម៌យោគយល់ អធ្យាស្រ័យ និងសុខដុមរមនាដើម្បីធានានូវផលប្រយោជន៍រួម ៤- សូមសហជីព និងនិយោជក អនុវត្តឲ្យបានជឿនលឿនក្នុងការបង្កើតអនុសញ្ញារួម (CBA) នៅតាមកន្លែងការងាររបស់ខ្លួន ដើម្បីកាត់បន្ថយជម្លោះការងារនិង ៥- សូមអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ចុះអន្តរាគមន៍ឲ្យបានទាន់ពេលវេលា និងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់បន្ថែមទៀតចំពោះជម្លោះការងារដែលបានកើតឡើងនៅតាមបណ្ដាលរោងចក្រសហគ្រាស។
ជុំវិញការអនុវត្តន៍នូវថវិកាសន្តិសុខសង្គម លោក ហេង ប៊ុនឈុន អនុប្រធានទី៣ NUCC និងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាភិបាលសន្តិសុខសង្គម នៃក្រសួងសង្គមកិច្ចបានណែនាំដល់មេដឹកនាំសហជីពមូលដ្ឋានទាំង
១២៩យកចិត្តទុកដាក់លើ២បញ្ហា គឺទី១- ការផ្ដល់ថវិកាសន្តិសុខសង្គមនេះបានដំណើរការហើយ
សម្រាប់ហានិភ័យការងារនៅពេលកម្មករមានគ្រោះថ្នាក់ក្នុងការងារ និង ទី ២- នៅខណៈពេលកម្មករមានជំងឺ
ក្នុងវិជ្ជាជីវៈត្រូវបានគេចេញថ្លៃព្យាបាល។ ចំពោះថវិកាសម្រាប់ការងារសន្តិសុខសង្គមនេះបានមកពីអង្គភាពត្រីភាគី៕
ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បង្ហាញពីស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលសម្រេចបាន
សុន្ទរកថាសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅវេទិកាជាមួយប្រទេសអ្នកផ្ដល់ជំនួយថ្ងៃ៤ធ្នូ
បានបង្ហាញឲ្យដឹងពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ចថា តាមការប៉ាន់ស្មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចតាមថ្លៃ
ថេរនឹងសម្រេចបានក្នុងរង្វង់៧% នៅឆ្នាំ២០០៨នេះ។ កំណើននេះមានកម្រិតទាបបន្តិចធៀបទៅឆ្នាំមុនៗដែលកំណើននេះបានកើនខ្ពស់បំផុតនៅឆ្នាំ២០០៥ដល់ទៅ
១៣,៣% ហើយបន្ថយល្បឿនមក១០,៨% នៅឆ្នាំ២០០៦ និង១០,២% នៅឆ្នាំ២០០៧។ ប្រការនេះបានធ្វើឲ្យភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋថយចុះពីកម្រិត៤៧% នៅឆ្នាំ១៩៩៤ មក៣៥% នៅឆ្នាំ២០០៤ ហើយការប៉ាន់ស្មានក្នុងពេលថ្មីៗនេះបង្ហាញឲ្យឃើញថា អត្រានៃភាពក្រីក្រនេះបានចុះមកនៅ៣០% នៅឆ្នាំ២០០៧។ ដូច្នេះក្នុងរយៈពេលនៃការពិនិត្យខាងលើនេះជាមធ្យមភាពក្រីក្របានថយចុះជាង១%ក្នុង១ឆ្នាំ។ តាមថ្លៃថេរ វិស័យឧស្សាហកម្មអាចកើនឡើង ៥,៦% នៅឆ្នាំ២០០៨។ ជារួមវិស័យឧស្សាហកម្មបានកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សដែលសមាមាត្រនៃវិស័យនេះបានកើនដល់ ២៨,៩% នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ឬកើនឡើងជាងទ្វេដងធៀបនឹងឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលមានចំនួន១២,៧%។ ប្រការនេះឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញនូវដំណើរការរីកចំរើននៃឧស្សាហកម្ម ជាពិសេសគឺជាអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ វិស័យថាមពលដែលជាផ្នែកសំខាន់សម្រាប់ជាឧត្ដមភាពនៃការប្រកួតប្រជែងរបស់សេដ្ឋកិច្ចផង និងជាគន្លឹះនៃការអភិវឌ្ឍជាតិផង កំពុងតែមានការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សំគាល់ ដែលអាចនឹងមានអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ប្រមាណពី ៧០% ទៅ១០០% តាមរយៈការបង្កើនសមត្ថភាពផលិតក្នុងប្រទេសផង និងការនាំចូលអគ្គិសនីពីប្រទេសជិតខាងផង រួមមានពីឡាវ ថៃ និងវៀតណាម។ ប្រការនេះមានន័យថា ប្រព័ន្ធអគ្គិសនីកម្ពុជានឹងធ្វើសមាហរណកម្មនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសក្នុងមហាអនុតំបន់ទន្លេមេគង្គ និងអាស៊ាន។
ដោយឡែកវិស័យកសិកម្ម ទោះបីសមាមាត្របានថយចុះក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែការរីកចម្រើនមានសភាពខ្លាំងក្លា។ នៅឆ្នាំ២០០៨ កំណើនតាមថ្លៃថេរនៃវិស័យកសិកម្មអាចមានចំនួន៣,៥% ដែលក្នុងនោះ ការផលិតស្រូវបានកើនឡើងលើសពីផែនការដែលបានគ្រោងទុក។ វិស័យកសិកម្មមានការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយស្ថិរភាពក្នុងកម្រិតខ្ពស់ចាប់តាំងពីរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រាប់នីតិកាលទី៣ នៃរដ្ឋសភាមក ដោយសារការរីកចម្រើនលើនយោបាយទឹក និងបច្ចេកទេសកសិកម្ម ដែលប្រការនេះកាន់តែដោះស្រាយបាននូវភាពរណបទៅនឹងការប្រែប្រួលកត្តាធម្មជាតិ។ ការរីកចំរើនវិស័យកសិកម្មគឺជាកត្តាគន្លឹះ សម្រាប់ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ហើយក៏រួមចំណែកយ៉ាងច្រើនក្នុងកំណើនផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក និងស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច។
ជារួមផ្ទៃដីកសិកម្មត្រូវបានស្ដារលើសពីផ្ទៃដីកសិកម្មមុនសង្គ្រាម ហើយទិន្នផលស្រូវបានកើនឡើង ២,៥%ដង ធៀបនឹងពេលមុនសង្គ្រាម។ វិស័យកសិកម្មនៅកម្ពុជាមានលក្ខណៈទំនើបជាបណ្ដើរៗ តាមរយៈការកើនឡើងនៃការប្រើប្រាស់ជី និងការប្រើប្រាស់ពូជមានទិន្នផលខ្ពស់។ កំណើនតម្លៃបន្ថែមក្នុងវិស័យកសិកម្មបានកើនឡើងជាមធ្យម ៧,២% ក្នុង១ឆ្នាំ រវាងឆ្នាំ២០០៣-២០០៧ ធៀបទៅនឹង១,៦% ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៨-២០០២ និង ៤,៩% ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៣-១៩៩៧។ ទិន្នផលស្រូវបានកើនឡើងជាលំដាប់ដល់ ២,៥តោន ក្នុង១ហិកតា នៅឆ្នាំ២០០៧។
កំណែទម្រង់ដីធ្លី គឺជាផ្នែកមួយដែលមានវេទយិតភាពខ្ពស់ជាងគេ ដោយសារតែបញ្ហាដែលបន្សល់ទុកពីអតីតកាល។ ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ភូមិបាល និងគោលនយោបាយដីធ្លីរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដោតសំខាន់លើវិធានការពង្រឹងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង បែងចែក និងប្រើប្រាស់ដីធ្លី ការធានាសុវត្ថិភាពនៃកម្មសិទ្ធិដីការលុបបំបាត់ភាពអនាធិបតេយ្យក្នុងការកាន់កាប់ដីដោយខុសច្បាប់ ការដាក់ចេញនូវវិធានការសមស្រប ដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រមូលដីទុកដោយមិនប្រើប្រាស់ និងមិនធ្វើផលិតកម្ម។ ការចុះបញ្ជីដីជាប្រព័ន្ធ បានទទួលការស្វាគមន៍ជាខ្លាំងពីប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ជនបទ។ ជាក់ស្ដែងយើងបានផ្ដល់កម្មសិទ្ធិដីជាង១លានក្បាលដី។ គិតពីឆ្នាំ១៩៩២ មកដល់ខែកុម្ភៈ ២០០៨ ហើយបានបោសសម្អាតដីចម្ការមីនជាង ២០.០០០ហិកតា ហើយគ្រោះថ្នាក់ដោយគ្រាប់មីន បានកាត់បន្ថយមួយដងកន្លះ ក្នុងឆ្នាំ២០០៣ ដែលមាន ៨០០ករណីមកត្រឹម ៣១៥ករណី នៅឆ្នាំ២០០៧។
ចំណែកកំណែទម្រង់ព្រៃឈើ និងកំណែទម្រង់ជលផល ត្រូវបានអនុវត្តយ៉ាងសកម្មក្នុងគោលបំណងរក្សាប្រសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រង និងការអភិវឌ្ឍធនធានធម្មជាតិប្រកបដោយចីរភាព។ ក្នុងនោះរាជរដ្ឋាភិបាលបានទប់ស្កាត់ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពនូវការធ្វើអាជីវកម្មឈើខុសច្បាប់ និងបានត្រួតពិនិត្យឡើងវិញនូវសម្បទានព្រៃឈើទាំងអស់។ សហគមន៍ព្រៃឈើចំនួន ២៦៤ ត្រូវបានបង្កើតដោយគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីជិត ១៨ម៉ឺនហិកតា ដើម្បីចូលរួមការពារទ្រព្យសម្បត្តិដ៏មានតម្លៃនេះ។ នៅក្នុងវិស័យជលផល សហគមន៍នេសាទប្រហែល៤០០ត្រូវបានបង្កើតឡើង។ គោលនយោបាយធនធានទឹកជាតិជាផ្នែកមួយនៃគម្រោងទូលំទូលាយ ដែលផ្ដល់ជាមូលដ្ឋានដល់ការការពារ ការគ្រប់គ្រង និងការប្រើប្រាស់ទឹកសាប និងទឹកប្រៃឲ្យមានចីរភាពស្មើគ្នា និងបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ បច្ចុប្បន្ននេះប្រមាណ ២៧% នៃផ្ទៃដីស្រែសរុប មានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ។ យោងតាមការប៉ាន់ស្មានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រអាចមានសក្ដានុពលសម្រាប់ផ្ទៃដីដាំដុះប្រហែល៦៤%។ ប្រសិនបើទីតាំងធារាសាស្ត្រអាចពង្រីកការផ្គត់ផ្គង់ទឹកបាន ផលិតភាពដីនឹងកើនឡើង ហើយកម្ពុជាអាចក្លាយជាជង្រុកស្រូវនៅក្នុងតំបន់។ ហេតុនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ក្នុងការស្ដារ និងសាងសង់សំណង់ធារាសាស្ត្រ និងប្រព័ន្ធបង្ហូរទឹក ជាពិសេសនៅតំបន់ក្រីក្រខ្លាំង និងនៅតំបន់ក្រីក្រខ្លាំង និងនៅតំបន់ព្រំដែន។ សហគមន៍កសិករប្រើប្រាស់ទឹកមានចំនួនសមាជិកកើនឡើង ហើយការចូលរួមរបស់ស្ត្រីក៏បានពង្រឹងពង្រីកបន្ថែម។
ផ្អែកលើកំណើនដូចបានរំលេចខាងលើនេះ ចំណូលរបស់ប្រជាជនម្នាក់ៗនៅឆ្នាំ២០០៨ អាចមានចំនួនប្រមាណ ៦២៥ដុល្លារ គឺបានកើនឡើងជាមធ្យមប្រមាណ ៩,៥% ក្នុង១ឆ្នាំៗ ដោយគិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៩មក។ ការកើនឡើងនៃចំណូលនេះបានរួមចំណែកដល់ការសន្សំសម្រាប់បំពេញឲ្យតម្រូវការចាំបាច់ក្នុងការវិនិយោគសាធារណៈ និងឯកជន ដែលមានតម្រូវការប្រមាណ ២២% នៃ ផ.ស.ស ក្នុង១ឆ្នាំៗ ដើម្បីសម្រេចកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំឆ្នាំក្នុងល្បឿនជាមធ្យម៩,៥%។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានគ្រប់គ្រងដោយហ្មត់ចត់ និងប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះស្ថានភាពអតិផរណាដោយបានរក្សាឲ្យស្ថិតនៅកម្រិតទាប ក្នុងរយៈពេលច្រើនឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ២០០៨អតិផរណាប្រចាំឆ្នាំបានកើនឡើងលើសពី២០% នៅឆមាសទី១ ដោយសារទទួលរងសម្ពាធពីការកើនឡើងតម្លៃប្រេងឥន្ធនៈ ការកើនឡើងតម្លៃទំនិញ និងម្ហូបអាហារ និងការធ្លាក់ថ្លៃនៃប្រាក់ដុល្លារ។ សម្ពាធអតិផរណាបានស្រកចុះមកវិញនៅចុងឆមាសទី២ឆ្នាំ២០០៨នេះ ដែលតាមការប៉ាន់ស្មានប្រមាណធ្វើឲ្យអត្រាអតិផរណាជាមធ្យមក្នុងឆ្នាំ២០០៨ មានប្រមាណ១៥% ហើយនៅចុងឆ្នាំ២០០៩ អត្រានេះនឹងអាចចុះបន្ថែមទៀតមកនៅត្រឹមកម្រិតតួលេខតែ១ខ្ទង់ក្នុងរង្វង់៧%។ ជាមួយគ្នានេះ គោលនយោបាយរូបិយវត្ថុ និងអត្រាប្ដូរប្រាក់ ក៏ត្រូវបានអនុវត្តក្នុងភាពប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងទិសដៅគ្រប់គ្រងអតិផរណា និងធានាស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច។ ទុនបម្រុងរបស់ជាតិបានលើកឡើងដល់ជាង២ពាន់លានដុល្លារ ដែលអាចធានាបានប្រមាណ៣,៣ខែនៃការនាំចូលទំនិញ និងសេវាកម្មសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក។
បន្ទាប់ពីដាក់ឲ្យអនុវត្តកម្មវិធីកំណែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈចំណូលថវិកាបានកើនឡើង២៦% ជាមធ្យមក្នុង១ឆ្នាំ។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានកែប្រែស្ថានភាពនៃការអនុវត្តថវិកាពីភាពរ៉ាំរ៉ៃឱនភាពសាច់ប្រាក់មកអតិរេកសាច់ប្រាក់ ដោយធ្វើឲ្យថវិកាមានភាពជឿទុកចិត្តបាន។ តាមរយៈការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៤មក ស្របពេលជាមួយគ្នានឹងការអនុវត្តកំណែទម្រង់ធំៗដទៃទៀត ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០០៤-២០០៨ ចំណូលពន្ធគយ និងចំណូលពន្ធដារ ត្រូវបានប្រមូលតាមរយៈប្រព័ន្ធធនាគារ ការទូទាត់ពីរតនាគារទៅឲ្យអ្នកផ្គត់ផ្គង់ត្រូវធ្វើឡើងតាមរយៈមូលប្បទានប័ត្របំណុលចាស់ៗត្រូវបានលុបបំបាត់ ដំណើរការលទ្ធកម្មមានសភាពប្រសើរជាងមុន ហើយនាយកដ្ឋានសវនកម្មផ្ទៃក្នុងតាមក្រសួងនីមួយៗ ត្រូវបានពង្រឹងផងដែរ។ ទន្ទឹមនេះ យើងបានពង្រឹងប្រសិទ្ធភាព និងសមធម៌ ក្នុងការបែងចែកថវិកា ដោយបង្កើនចំណាយទៅលើការអភិវឌ្ឍសង្គម សេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ រូបវន្ត អប់រំ សុខាភិបាល និងកសិកម្ម និងបន្តបង្កើនវិចារណភាព និងប្រសិទ្ធភាពនៃចំណាយសាធារណៈ ដែលជាកត្តាយ៉ាងសំខាន់អាចឲ្យយើងពង្រឹងបាននូវសេវាសាធារណៈ និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជន៕
សុន្ទរកថាសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅវេទិកាជាមួយប្រទេសអ្នកផ្ដល់ជំនួយថ្ងៃ៤ធ្នូ
បានបង្ហាញឲ្យដឹងពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ចថា តាមការប៉ាន់ស្មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចតាមថ្លៃ
ថេរនឹងសម្រេចបានក្នុងរង្វង់៧% នៅឆ្នាំ២០០៨នេះ។ កំណើននេះមានកម្រិតទាបបន្តិចធៀបទៅឆ្នាំមុនៗដែលកំណើននេះបានកើនខ្ពស់បំផុតនៅឆ្នាំ២០០៥ដល់ទៅ
១៣,៣% ហើយបន្ថយល្បឿនមក១០,៨% នៅឆ្នាំ២០០៦ និង១០,២% នៅឆ្នាំ២០០៧។ ប្រការនេះបានធ្វើឲ្យភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋថយចុះពីកម្រិត៤៧% នៅឆ្នាំ១៩៩៤ មក៣៥% នៅឆ្នាំ២០០៤ ហើយការប៉ាន់ស្មានក្នុងពេលថ្មីៗនេះបង្ហាញឲ្យឃើញថា អត្រានៃភាពក្រីក្រនេះបានចុះមកនៅ៣០% នៅឆ្នាំ២០០៧។ ដូច្នេះក្នុងរយៈពេលនៃការពិនិត្យខាងលើនេះជាមធ្យមភាពក្រីក្របានថយចុះជាង១%ក្នុង១ឆ្នាំ។ តាមថ្លៃថេរ វិស័យឧស្សាហកម្មអាចកើនឡើង ៥,៦% នៅឆ្នាំ២០០៨។ ជារួមវិស័យឧស្សាហកម្មបានកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សដែលសមាមាត្រនៃវិស័យនេះបានកើនដល់ ២៨,៩% នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ឬកើនឡើងជាងទ្វេដងធៀបនឹងឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលមានចំនួន១២,៧%។ ប្រការនេះឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញនូវដំណើរការរីកចំរើននៃឧស្សាហកម្ម ជាពិសេសគឺជាអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ វិស័យថាមពលដែលជាផ្នែកសំខាន់សម្រាប់ជាឧត្ដមភាពនៃការប្រកួតប្រជែងរបស់សេដ្ឋកិច្ចផង និងជាគន្លឹះនៃការអភិវឌ្ឍជាតិផង កំពុងតែមានការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សំគាល់ ដែលអាចនឹងមានអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ប្រមាណពី ៧០% ទៅ១០០% តាមរយៈការបង្កើនសមត្ថភាពផលិតក្នុងប្រទេសផង និងការនាំចូលអគ្គិសនីពីប្រទេសជិតខាងផង រួមមានពីឡាវ ថៃ និងវៀតណាម។ ប្រការនេះមានន័យថា ប្រព័ន្ធអគ្គិសនីកម្ពុជានឹងធ្វើសមាហរណកម្មនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសក្នុងមហាអនុតំបន់ទន្លេមេគង្គ និងអាស៊ាន។
ដោយឡែកវិស័យកសិកម្ម ទោះបីសមាមាត្របានថយចុះក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែការរីកចម្រើនមានសភាពខ្លាំងក្លា។ នៅឆ្នាំ២០០៨ កំណើនតាមថ្លៃថេរនៃវិស័យកសិកម្មអាចមានចំនួន៣,៥% ដែលក្នុងនោះ ការផលិតស្រូវបានកើនឡើងលើសពីផែនការដែលបានគ្រោងទុក។ វិស័យកសិកម្មមានការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយស្ថិរភាពក្នុងកម្រិតខ្ពស់ចាប់តាំងពីរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រាប់នីតិកាលទី៣ នៃរដ្ឋសភាមក ដោយសារការរីកចម្រើនលើនយោបាយទឹក និងបច្ចេកទេសកសិកម្ម ដែលប្រការនេះកាន់តែដោះស្រាយបាននូវភាពរណបទៅនឹងការប្រែប្រួលកត្តាធម្មជាតិ។ ការរីកចំរើនវិស័យកសិកម្មគឺជាកត្តាគន្លឹះ សម្រាប់ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ហើយក៏រួមចំណែកយ៉ាងច្រើនក្នុងកំណើនផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក និងស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច។
ជារួមផ្ទៃដីកសិកម្មត្រូវបានស្ដារលើសពីផ្ទៃដីកសិកម្មមុនសង្គ្រាម ហើយទិន្នផលស្រូវបានកើនឡើង ២,៥%ដង ធៀបនឹងពេលមុនសង្គ្រាម។ វិស័យកសិកម្មនៅកម្ពុជាមានលក្ខណៈទំនើបជាបណ្ដើរៗ តាមរយៈការកើនឡើងនៃការប្រើប្រាស់ជី និងការប្រើប្រាស់ពូជមានទិន្នផលខ្ពស់។ កំណើនតម្លៃបន្ថែមក្នុងវិស័យកសិកម្មបានកើនឡើងជាមធ្យម ៧,២% ក្នុង១ឆ្នាំ រវាងឆ្នាំ២០០៣-២០០៧ ធៀបទៅនឹង១,៦% ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៨-២០០២ និង ៤,៩% ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៣-១៩៩៧។ ទិន្នផលស្រូវបានកើនឡើងជាលំដាប់ដល់ ២,៥តោន ក្នុង១ហិកតា នៅឆ្នាំ២០០៧។
កំណែទម្រង់ដីធ្លី គឺជាផ្នែកមួយដែលមានវេទយិតភាពខ្ពស់ជាងគេ ដោយសារតែបញ្ហាដែលបន្សល់ទុកពីអតីតកាល។ ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ភូមិបាល និងគោលនយោបាយដីធ្លីរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដោតសំខាន់លើវិធានការពង្រឹងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង បែងចែក និងប្រើប្រាស់ដីធ្លី ការធានាសុវត្ថិភាពនៃកម្មសិទ្ធិដីការលុបបំបាត់ភាពអនាធិបតេយ្យក្នុងការកាន់កាប់ដីដោយខុសច្បាប់ ការដាក់ចេញនូវវិធានការសមស្រប ដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រមូលដីទុកដោយមិនប្រើប្រាស់ និងមិនធ្វើផលិតកម្ម។ ការចុះបញ្ជីដីជាប្រព័ន្ធ បានទទួលការស្វាគមន៍ជាខ្លាំងពីប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ជនបទ។ ជាក់ស្ដែងយើងបានផ្ដល់កម្មសិទ្ធិដីជាង១លានក្បាលដី។ គិតពីឆ្នាំ១៩៩២ មកដល់ខែកុម្ភៈ ២០០៨ ហើយបានបោសសម្អាតដីចម្ការមីនជាង ២០.០០០ហិកតា ហើយគ្រោះថ្នាក់ដោយគ្រាប់មីន បានកាត់បន្ថយមួយដងកន្លះ ក្នុងឆ្នាំ២០០៣ ដែលមាន ៨០០ករណីមកត្រឹម ៣១៥ករណី នៅឆ្នាំ២០០៧។
ចំណែកកំណែទម្រង់ព្រៃឈើ និងកំណែទម្រង់ជលផល ត្រូវបានអនុវត្តយ៉ាងសកម្មក្នុងគោលបំណងរក្សាប្រសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រង និងការអភិវឌ្ឍធនធានធម្មជាតិប្រកបដោយចីរភាព។ ក្នុងនោះរាជរដ្ឋាភិបាលបានទប់ស្កាត់ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពនូវការធ្វើអាជីវកម្មឈើខុសច្បាប់ និងបានត្រួតពិនិត្យឡើងវិញនូវសម្បទានព្រៃឈើទាំងអស់។ សហគមន៍ព្រៃឈើចំនួន ២៦៤ ត្រូវបានបង្កើតដោយគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីជិត ១៨ម៉ឺនហិកតា ដើម្បីចូលរួមការពារទ្រព្យសម្បត្តិដ៏មានតម្លៃនេះ។ នៅក្នុងវិស័យជលផល សហគមន៍នេសាទប្រហែល៤០០ត្រូវបានបង្កើតឡើង។ គោលនយោបាយធនធានទឹកជាតិជាផ្នែកមួយនៃគម្រោងទូលំទូលាយ ដែលផ្ដល់ជាមូលដ្ឋានដល់ការការពារ ការគ្រប់គ្រង និងការប្រើប្រាស់ទឹកសាប និងទឹកប្រៃឲ្យមានចីរភាពស្មើគ្នា និងបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ បច្ចុប្បន្ននេះប្រមាណ ២៧% នៃផ្ទៃដីស្រែសរុប មានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ។ យោងតាមការប៉ាន់ស្មានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រអាចមានសក្ដានុពលសម្រាប់ផ្ទៃដីដាំដុះប្រហែល៦៤%។ ប្រសិនបើទីតាំងធារាសាស្ត្រអាចពង្រីកការផ្គត់ផ្គង់ទឹកបាន ផលិតភាពដីនឹងកើនឡើង ហើយកម្ពុជាអាចក្លាយជាជង្រុកស្រូវនៅក្នុងតំបន់។ ហេតុនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ក្នុងការស្ដារ និងសាងសង់សំណង់ធារាសាស្ត្រ និងប្រព័ន្ធបង្ហូរទឹក ជាពិសេសនៅតំបន់ក្រីក្រខ្លាំង និងនៅតំបន់ក្រីក្រខ្លាំង និងនៅតំបន់ព្រំដែន។ សហគមន៍កសិករប្រើប្រាស់ទឹកមានចំនួនសមាជិកកើនឡើង ហើយការចូលរួមរបស់ស្ត្រីក៏បានពង្រឹងពង្រីកបន្ថែម។
ផ្អែកលើកំណើនដូចបានរំលេចខាងលើនេះ ចំណូលរបស់ប្រជាជនម្នាក់ៗនៅឆ្នាំ២០០៨ អាចមានចំនួនប្រមាណ ៦២៥ដុល្លារ គឺបានកើនឡើងជាមធ្យមប្រមាណ ៩,៥% ក្នុង១ឆ្នាំៗ ដោយគិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៩មក។ ការកើនឡើងនៃចំណូលនេះបានរួមចំណែកដល់ការសន្សំសម្រាប់បំពេញឲ្យតម្រូវការចាំបាច់ក្នុងការវិនិយោគសាធារណៈ និងឯកជន ដែលមានតម្រូវការប្រមាណ ២២% នៃ ផ.ស.ស ក្នុង១ឆ្នាំៗ ដើម្បីសម្រេចកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំឆ្នាំក្នុងល្បឿនជាមធ្យម៩,៥%។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានគ្រប់គ្រងដោយហ្មត់ចត់ និងប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះស្ថានភាពអតិផរណាដោយបានរក្សាឲ្យស្ថិតនៅកម្រិតទាប ក្នុងរយៈពេលច្រើនឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ២០០៨អតិផរណាប្រចាំឆ្នាំបានកើនឡើងលើសពី២០% នៅឆមាសទី១ ដោយសារទទួលរងសម្ពាធពីការកើនឡើងតម្លៃប្រេងឥន្ធនៈ ការកើនឡើងតម្លៃទំនិញ និងម្ហូបអាហារ និងការធ្លាក់ថ្លៃនៃប្រាក់ដុល្លារ។ សម្ពាធអតិផរណាបានស្រកចុះមកវិញនៅចុងឆមាសទី២ឆ្នាំ២០០៨នេះ ដែលតាមការប៉ាន់ស្មានប្រមាណធ្វើឲ្យអត្រាអតិផរណាជាមធ្យមក្នុងឆ្នាំ២០០៨ មានប្រមាណ១៥% ហើយនៅចុងឆ្នាំ២០០៩ អត្រានេះនឹងអាចចុះបន្ថែមទៀតមកនៅត្រឹមកម្រិតតួលេខតែ១ខ្ទង់ក្នុងរង្វង់៧%។ ជាមួយគ្នានេះ គោលនយោបាយរូបិយវត្ថុ និងអត្រាប្ដូរប្រាក់ ក៏ត្រូវបានអនុវត្តក្នុងភាពប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងទិសដៅគ្រប់គ្រងអតិផរណា និងធានាស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច។ ទុនបម្រុងរបស់ជាតិបានលើកឡើងដល់ជាង២ពាន់លានដុល្លារ ដែលអាចធានាបានប្រមាណ៣,៣ខែនៃការនាំចូលទំនិញ និងសេវាកម្មសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក។
បន្ទាប់ពីដាក់ឲ្យអនុវត្តកម្មវិធីកំណែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈចំណូលថវិកាបានកើនឡើង២៦% ជាមធ្យមក្នុង១ឆ្នាំ។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានកែប្រែស្ថានភាពនៃការអនុវត្តថវិកាពីភាពរ៉ាំរ៉ៃឱនភាពសាច់ប្រាក់មកអតិរេកសាច់ប្រាក់ ដោយធ្វើឲ្យថវិកាមានភាពជឿទុកចិត្តបាន។ តាមរយៈការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៤មក ស្របពេលជាមួយគ្នានឹងការអនុវត្តកំណែទម្រង់ធំៗដទៃទៀត ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០០៤-២០០៨ ចំណូលពន្ធគយ និងចំណូលពន្ធដារ ត្រូវបានប្រមូលតាមរយៈប្រព័ន្ធធនាគារ ការទូទាត់ពីរតនាគារទៅឲ្យអ្នកផ្គត់ផ្គង់ត្រូវធ្វើឡើងតាមរយៈមូលប្បទានប័ត្របំណុលចាស់ៗត្រូវបានលុបបំបាត់ ដំណើរការលទ្ធកម្មមានសភាពប្រសើរជាងមុន ហើយនាយកដ្ឋានសវនកម្មផ្ទៃក្នុងតាមក្រសួងនីមួយៗ ត្រូវបានពង្រឹងផងដែរ។ ទន្ទឹមនេះ យើងបានពង្រឹងប្រសិទ្ធភាព និងសមធម៌ ក្នុងការបែងចែកថវិកា ដោយបង្កើនចំណាយទៅលើការអភិវឌ្ឍសង្គម សេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ រូបវន្ត អប់រំ សុខាភិបាល និងកសិកម្ម និងបន្តបង្កើនវិចារណភាព និងប្រសិទ្ធភាពនៃចំណាយសាធារណៈ ដែលជាកត្តាយ៉ាងសំខាន់អាចឲ្យយើងពង្រឹងបាននូវសេវាសាធារណៈ និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជន៕
យុទ្ធនាការ១៦ថ្ងៃបំពាក់បូពណ៌ស បញ្ឈប់អំពើហិង្សាលើស្ត្រី នៅខេត្តបាត់ដំបង
បាត់ដំបង៖ អង្គការយេនឌ័រ និងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីកម្ពុជា និងបណ្ដាញបុរសកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ បានបើកយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សដែលមានរយៈពេល១៦ថ្ងៃគិតចាប់ពីថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិកា រហូតដល់ថ្ងៃទី១០
ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ដោយពេលព្រឹករៀបចំធ្វើនៅជុំវិញផ្សារណាត់ និងជំរុញផ្សារបឹងឈូក ហើយពេលល្ងាចរៀបចំធ្វើនៅសួនច្បារលោក ស ខេង ដើម្បីលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃអំពើហិង្សាលើស្ត្រី និងពិសេសអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ។
អ្នកដឹកនាំយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សម្នាក់បានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានយើងថា យុទ្ធនាការនេះគឺជាយុទ្ធនាការមួយរបស់បេសកជនបុរសដែលប្រឆាំងទៅនិងអំពើហិង្សាលើស្ត្រី។ យុទ្ធនាការនេះបានចាប់ផ្ដើមឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩១ ដែលបុរសមួយក្រុមជាជនជាតិកាណាដាក្រោយមកយុទ្ធនាការនេះបានធ្វើនៅប្រទេសអូស្ត្រាលី និងបានធ្វើឡើងទូទាំងពិភពលោក។ នៅក្នុងយុទ្ធនាការ១៦ ថ្ងៃបំពាក់បូពណ៌សនេះនៅខេត្តបាត់ដំបងចាប់ធ្វើពីថ្ងៃទី
៥ ខែធ្នូរហូតដល់ ថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ដោយមានក្រុមអ្នកស្ម័គ្រចិត្តមានទាំងយុវជន និងយុវនារីដើរតាមផ្សារធំៗ នានាក្នុងខេត្តដូចជាផ្សារណាត់ (ផ្សារធំថ្មី) ផ្សារបឹងឈូកដើម្បីបំពាក់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប៉ូលិសយាមធនាគារឯកជន ប៉ូលិសសន្តិសុខផ្សារ ហើយក៏មានបំពាក់ឲ្យស្ត្រីភេទផងដែរ ព្រមទាំងបានអប់រំផ្សព្វផ្សាយឲ្យពួកគាត់បញ្ឈប់ការប្រើអំពើហិង្សាទៅលើស្ត្រីភេទ ពិសេសឈប់ប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសាររបស់គាត់ផ្ទាល់។
អ្នកដឹកនាំរូបនោះបញ្ជាក់ថា យុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សនេះ មានគោលបំណងដើម្បីលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃអំពើហិង្សាលើស្ត្រី ពិសេសបញ្ឈប់អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ។ យុទ្ធនាការនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាទិវាអន្តរជាតិនៃការសាមគ្គីភាពរបស់បុរសប្រឆាំង និងអំពើហិង្សាទៅលើ
នារីភេទ ហើយគេតែងធ្វើជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិការហូតដល់ថ្ងៃ ទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨។ ចំណែកនៅប្រទេសកម្ពុជាយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សនេះចាប់ផ្ដើមពីឆ្នាំ២០០០រហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះអនុវត្តបាន
ចំនួន៨លើកមកហើយ។
អ្នកដឹកនាំយុទ្ធនាការក៏បានបញ្ជាក់ថា យុទ្ធនាការផ្ដោតទៅលើខ្លឹមសារសំខាន់មាន៨ចំណុចដូចជាបញ្ឈប់ការរំលោភបំពានលើស្ត្រីជាកាតព្វកិច្ចរបស់យើងទាំងអស់គ្នាមិនត្រូវបិទភ្នែកធ្វើមិនឃើញបុរស
អំពើហិង្សាលើស្ត្រី។ អំពើហិង្សា ការរំលោភសេពសន្ថវៈ ការជួញដូរមនុស្ស គឺជាការរំលោភបំពានលើសិទ្ធរបស់ស្ត្រីយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងរំលោភច្បាប់ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងរួចហើយ។ នៅពេលល្ងាចក្រុមស្ម័គ្រចិត្តយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សបានធ្វើសកម្មភាពបំពាក់បូពណ៌សនៅសួនច្បារ ស ខេង រហូតដល់ម៉ោង៦ល្ងាច៕
បាត់ដំបង៖ អង្គការយេនឌ័រ និងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីកម្ពុជា និងបណ្ដាញបុរសកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ បានបើកយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សដែលមានរយៈពេល១៦ថ្ងៃគិតចាប់ពីថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិកា រហូតដល់ថ្ងៃទី១០
ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ដោយពេលព្រឹករៀបចំធ្វើនៅជុំវិញផ្សារណាត់ និងជំរុញផ្សារបឹងឈូក ហើយពេលល្ងាចរៀបចំធ្វើនៅសួនច្បារលោក ស ខេង ដើម្បីលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃអំពើហិង្សាលើស្ត្រី និងពិសេសអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ។
អ្នកដឹកនាំយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សម្នាក់បានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានយើងថា យុទ្ធនាការនេះគឺជាយុទ្ធនាការមួយរបស់បេសកជនបុរសដែលប្រឆាំងទៅនិងអំពើហិង្សាលើស្ត្រី។ យុទ្ធនាការនេះបានចាប់ផ្ដើមឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩១ ដែលបុរសមួយក្រុមជាជនជាតិកាណាដាក្រោយមកយុទ្ធនាការនេះបានធ្វើនៅប្រទេសអូស្ត្រាលី និងបានធ្វើឡើងទូទាំងពិភពលោក។ នៅក្នុងយុទ្ធនាការ១៦ ថ្ងៃបំពាក់បូពណ៌សនេះនៅខេត្តបាត់ដំបងចាប់ធ្វើពីថ្ងៃទី
៥ ខែធ្នូរហូតដល់ ថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ដោយមានក្រុមអ្នកស្ម័គ្រចិត្តមានទាំងយុវជន និងយុវនារីដើរតាមផ្សារធំៗ នានាក្នុងខេត្តដូចជាផ្សារណាត់ (ផ្សារធំថ្មី) ផ្សារបឹងឈូកដើម្បីបំពាក់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប៉ូលិសយាមធនាគារឯកជន ប៉ូលិសសន្តិសុខផ្សារ ហើយក៏មានបំពាក់ឲ្យស្ត្រីភេទផងដែរ ព្រមទាំងបានអប់រំផ្សព្វផ្សាយឲ្យពួកគាត់បញ្ឈប់ការប្រើអំពើហិង្សាទៅលើស្ត្រីភេទ ពិសេសឈប់ប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសាររបស់គាត់ផ្ទាល់។
អ្នកដឹកនាំរូបនោះបញ្ជាក់ថា យុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សនេះ មានគោលបំណងដើម្បីលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃអំពើហិង្សាលើស្ត្រី ពិសេសបញ្ឈប់អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ។ យុទ្ធនាការនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាទិវាអន្តរជាតិនៃការសាមគ្គីភាពរបស់បុរសប្រឆាំង និងអំពើហិង្សាទៅលើ
នារីភេទ ហើយគេតែងធ្វើជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិការហូតដល់ថ្ងៃ ទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨។ ចំណែកនៅប្រទេសកម្ពុជាយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សនេះចាប់ផ្ដើមពីឆ្នាំ២០០០រហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះអនុវត្តបាន
ចំនួន៨លើកមកហើយ។
អ្នកដឹកនាំយុទ្ធនាការក៏បានបញ្ជាក់ថា យុទ្ធនាការផ្ដោតទៅលើខ្លឹមសារសំខាន់មាន៨ចំណុចដូចជាបញ្ឈប់ការរំលោភបំពានលើស្ត្រីជាកាតព្វកិច្ចរបស់យើងទាំងអស់គ្នាមិនត្រូវបិទភ្នែកធ្វើមិនឃើញបុរស
អំពើហិង្សាលើស្ត្រី។ អំពើហិង្សា ការរំលោភសេពសន្ថវៈ ការជួញដូរមនុស្ស គឺជាការរំលោភបំពានលើសិទ្ធរបស់ស្ត្រីយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងរំលោភច្បាប់ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងរួចហើយ។ នៅពេលល្ងាចក្រុមស្ម័គ្រចិត្តយុទ្ធនាការបំពាក់បូពណ៌សបានធ្វើសកម្មភាពបំពាក់បូពណ៌សនៅសួនច្បារ ស ខេង រហូតដល់ម៉ោង៦ល្ងាច៕
ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ គឺជាកម្មវត្ថុនៃទិវាអន្តរជាតិប្រឆាំងអំពើពុករលួយរាជធានីភ្នំពេញ ៖ សម្ព័ន្ធអង្គការសង្គមស៊ីវិលប្រឆាំងអំពើពុករលួយ នៅថ្ងៃទី៤ ធ្នូ បានចេញសេចក្ដី
ប្រកាសព័ត៌មានឲ្យដឹងថា នៅថ្ងៃទី៩ ធ្នូ ខាងមុខចាប់ផ្ដើមនៅវេលាម៉ោង៨ព្រឹក ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមកពីគ្រប់ស្រទាប់
សង្គម នឹងប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅក្នុងខេត្ត-ក្រុងចំនួន៦នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងខណៈ ដែលបណ្ដាប្រទេសដទៃទៀតនៅលើពិភពលោកប្រារព្ធពិធីនេះដែរ។ ខេត្ត-ក្រុងដែលទិវានេះនឹងប្រារព្ធឡើង រួមមានក្រុងភ្នំពេញ ក្រុងព្រះសីហនុ ខេត្តបាត់ដំបង ខេត្តសៀមរាប ខេត្តក្រចេះ និងខេត្តស្វាយរៀង។ ទន្ទឹមនឹងកង្វះការរីកចម្រើនជាដុំកំភួនក្នុងរយៈ ពេលកន្លងមកក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ជាពិសេសការអនុម័តច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយនោះ ការប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិ ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ៩ ធ្នូ នៅឆ្នាំ២០០៨
នេះ ក៏មិនខុសប្លែកពីឆ្នាំមុនៗដែរ លគឺនឹងផ្ដោតសំខាន់ទៅលើការជំរុញ
ការអនុម័តច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយដែលមានស្តង់ដារអន្តរជាតិឲ្យបានឆាប់រហ័ស។ ការបន្តលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពីផលវិបាកនៃអំពើពុករលួយ និងវិធានការបង្ការក៏ជាគោលដៅបន្ទាប់បន្សំផងដែរសម្រាប់ការប្រារព្ធពិធីនៃឆ្នាំនេះ។
គួរកត់សំគាល់ថា រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាក់អះអាងជាច្រើនដងរួចមកហើយថា សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដែលត្រូវបានសាធារណជនទន្ទឹងរង់ចាំអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយនោះនឹងត្រូវដាក់ជូនរដ្ឋសភាពិនិត្យពិភាក្សា និងអនុម័តភ្លាមៗក្រោយពីការអនុម័តច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌរួច។ ថ្មីបើសង្គមស៊ីវិល និងមនុស្សជាច្រើននៅមានការមន្ទិលសង្ស័យនៅឡើយ ចំពោះការអះអាងនេះ កង្វល់ចម្បងមួយទៀតរបស់ពួកគេ គឺសេចក្ដីព្រាងច្បាប់បច្ចុប្បន្ននៅមានចំណុចខ្សោយមួយចំនួនដែលចាំបាច់ត្រូវធ្វើការកែសម្រួលដើម្បីឲ្យបានស្របទៅ
តាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ឬឲ្យទៅជាច្បាប់មួយ ប្រកបដោយគុណភាពដែលអាចយកទៅអនុវត្តមានប្រសិទ្ធភាពពិតៗក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។
សកម្មភាពនានានៃការប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនៅឆ្នាំនេះ រួមមានជាអាទិ៍ៈ វេទិកាសាធារណៈនៅពេលព្រឹក ដែលមានអ្នកតំណាងរាស្ត្រ មន្ត្រីអាជ្ញាធរ តំណាងអង្គការសង្គមស៊ីវិល វិស័យឯកជន តំណាងប្រជាពលរដ្ឋ/យុវជន ធ្វើការថ្លែងសុន្ទរកថា និងចំណាប់អារម្មណ៍ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាអំពើពុករលួយដោយមានមនុស្សចូលរួមចំនួនរាប់រយនាក់នៅក្នុងវេទិកាក្នុងខេត្ត-ក្រុងនីមួយៗ។ នៅថ្ងៃដដែលចាប់ពីម៉ោង២ដល់ម៉ោង៤រសៀល នឹងមានវេទិកាពិភាក្សាតុមូលមួយរវាងក្រុមអ្នកជំនាញ និងអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការងារប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ដែលនឹងផ្សាយបន្តផ្ទាល់តាមវិទ្យុ។ បន្តពីនោះទៅ រហូតដល់ម៉ោង៨យប់ នឹងមានការប្រគំតន្ត្រីជាមួយនឹងសិល្បករ សិល្បការិនីល្បីៗ ព្រមទាំងការសំដែងសិល្បៈ ឆាកកំប្លែងដោយក្រុមយុវជនជាបន្តបន្ទាប់។
នៅក្នុងឱកាសនោះ ក៏មានកម្មវិធីសំណួរចម្លើយល្បងប្រាជ្ញាទាក់ទងនឹងបញ្ហាអំពើពុករលួយជាមួយនឹងរង្វាន់លើកទឹកចិត្តបន្តិចបន្តួចផងដែរ
ប្រកាសព័ត៌មានឲ្យដឹងថា នៅថ្ងៃទី៩ ធ្នូ ខាងមុខចាប់ផ្ដើមនៅវេលាម៉ោង៨ព្រឹក ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមកពីគ្រប់ស្រទាប់
សង្គម នឹងប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅក្នុងខេត្ត-ក្រុងចំនួន៦នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងខណៈ ដែលបណ្ដាប្រទេសដទៃទៀតនៅលើពិភពលោកប្រារព្ធពិធីនេះដែរ។ ខេត្ត-ក្រុងដែលទិវានេះនឹងប្រារព្ធឡើង រួមមានក្រុងភ្នំពេញ ក្រុងព្រះសីហនុ ខេត្តបាត់ដំបង ខេត្តសៀមរាប ខេត្តក្រចេះ និងខេត្តស្វាយរៀង។ ទន្ទឹមនឹងកង្វះការរីកចម្រើនជាដុំកំភួនក្នុងរយៈ ពេលកន្លងមកក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ជាពិសេសការអនុម័តច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយនោះ ការប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិ ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ៩ ធ្នូ នៅឆ្នាំ២០០៨
នេះ ក៏មិនខុសប្លែកពីឆ្នាំមុនៗដែរ លគឺនឹងផ្ដោតសំខាន់ទៅលើការជំរុញ
ការអនុម័តច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយដែលមានស្តង់ដារអន្តរជាតិឲ្យបានឆាប់រហ័ស។ ការបន្តលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពីផលវិបាកនៃអំពើពុករលួយ និងវិធានការបង្ការក៏ជាគោលដៅបន្ទាប់បន្សំផងដែរសម្រាប់ការប្រារព្ធពិធីនៃឆ្នាំនេះ។
គួរកត់សំគាល់ថា រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាក់អះអាងជាច្រើនដងរួចមកហើយថា សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដែលត្រូវបានសាធារណជនទន្ទឹងរង់ចាំអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយនោះនឹងត្រូវដាក់ជូនរដ្ឋសភាពិនិត្យពិភាក្សា និងអនុម័តភ្លាមៗក្រោយពីការអនុម័តច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌរួច។ ថ្មីបើសង្គមស៊ីវិល និងមនុស្សជាច្រើននៅមានការមន្ទិលសង្ស័យនៅឡើយ ចំពោះការអះអាងនេះ កង្វល់ចម្បងមួយទៀតរបស់ពួកគេ គឺសេចក្ដីព្រាងច្បាប់បច្ចុប្បន្ននៅមានចំណុចខ្សោយមួយចំនួនដែលចាំបាច់ត្រូវធ្វើការកែសម្រួលដើម្បីឲ្យបានស្របទៅ
តាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ឬឲ្យទៅជាច្បាប់មួយ ប្រកបដោយគុណភាពដែលអាចយកទៅអនុវត្តមានប្រសិទ្ធភាពពិតៗក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។
សកម្មភាពនានានៃការប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនៅឆ្នាំនេះ រួមមានជាអាទិ៍ៈ វេទិកាសាធារណៈនៅពេលព្រឹក ដែលមានអ្នកតំណាងរាស្ត្រ មន្ត្រីអាជ្ញាធរ តំណាងអង្គការសង្គមស៊ីវិល វិស័យឯកជន តំណាងប្រជាពលរដ្ឋ/យុវជន ធ្វើការថ្លែងសុន្ទរកថា និងចំណាប់អារម្មណ៍ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាអំពើពុករលួយដោយមានមនុស្សចូលរួមចំនួនរាប់រយនាក់នៅក្នុងវេទិកាក្នុងខេត្ត-ក្រុងនីមួយៗ។ នៅថ្ងៃដដែលចាប់ពីម៉ោង២ដល់ម៉ោង៤រសៀល នឹងមានវេទិកាពិភាក្សាតុមូលមួយរវាងក្រុមអ្នកជំនាញ និងអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការងារប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ដែលនឹងផ្សាយបន្តផ្ទាល់តាមវិទ្យុ។ បន្តពីនោះទៅ រហូតដល់ម៉ោង៨យប់ នឹងមានការប្រគំតន្ត្រីជាមួយនឹងសិល្បករ សិល្បការិនីល្បីៗ ព្រមទាំងការសំដែងសិល្បៈ ឆាកកំប្លែងដោយក្រុមយុវជនជាបន្តបន្ទាប់។
នៅក្នុងឱកាសនោះ ក៏មានកម្មវិធីសំណួរចម្លើយល្បងប្រាជ្ញាទាក់ទងនឹងបញ្ហាអំពើពុករលួយជាមួយនឹងរង្វាន់លើកទឹកចិត្តបន្តិចបន្តួចផងដែរ
កម្ពុជាទទួលជំនួយចំនួនមួយពាន់លានដុល្លារ សម្រាប់ឆ្នាំ២០០៩
ភ្នំពេញ៖ ដោយជម្នះនឹងវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោកនោះ ប្រទេសនិងសហគមន៍ផ្ដល់ជំនួយ
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ បានសន្យាផ្ដល់ជំនួយចំនួនជាង ៩៥១,៥លានដុល្លារមកឲ្យប្រទេសកម្ពុជា
សម្រាប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ឆ្នាំ២០០៩ ដោយទទួលស្គាល់ពីកិច្ចការដែលរដ្ឋាភិបាលសម្រេចកន្លងមក។ ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ការពង្រឹងអភិបាលកិច្ចល្អ
និងការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយគឺជាលក្ខខណ្ឌដែលទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែដោះស្រាយឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ ការសន្យាផ្ដល់ជំនួយដ៏ច្រើនជាងការរំពឹងទុកនេះ បានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំរយៈពេលពីរថ្ងៃ នៃប្រទេសនិងនោះបាននិយាយថា នៅក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ២០០៩-២០១១ សហភាពអឺរ៉ុបរំពឹងថា នឹងផ្ដល់ជំនួយ
ចំនួន៥៩៥លានដុល្លារសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសកម្ពុជា។ លោកបាននិយាយបន្ថែមទៀតថា ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍អឺរ៉ុបសូមសម្ដែងនូវការចាំបាច់សម្រាប់ការធ្វើឲ្យមានការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់គាំទ្រដល់អ្នកក្រីក្រ ដោយក្នុងនោះមានការវិនិយោគបរទេសដោយផ្ទាល់នៅកម្ពុជា ដើម្បីជាសសរទ្រូងសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងប្រទេសនេះ។ គុណភាព និងចីរភាពនៃការវិនិយោគបរទេសដោយផ្ទាល់មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រព័ន្ធច្បាប់ប្រកបដោយ
តម្លាភាព និងអភិបាលកិច្ចល្អ។ ដៃគូអឺរ៉ុបសូមបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវការប្ដេជ្ញាចិត្តដើម្បីជួយរដ្ឋាភិបាលនៅ
ក្នុងវិស័យទាំងអស់នេះ។
ចំណែកលោក ស៊ីណូ ហារ៉ា (Katsuhiro SHINOHARA) ឯកអគ្គរាជទូតជប៉ុនប្រចាំនៅប្រទេសកម្ពុជាវិញបាន
និយាយថា ប្រទេសជប៉ុនមានការសប្បាយចិត្តដែលបានដឹងអំពីសមិទ្ធផលថ្មីៗ របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចបន្តជាប់រហូត។ លោកបាននិយាយទៀតថា យើងសូមបញ្ជាក់ការគាំទ្ររបស់យើងបន្តទៀតចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនៅកម្ពុជា។ ប្រទេសជប៉ុនរំពឹងថា នឹងផ្ដល់ជំនួយចំនួន ១១២,២៩លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំសម្រាប់រយៈពេលពីពេលនេះដល់ឆ្នាំ២០១១។
ទន្ទឹមនឹងការផ្ដល់ជំនួយដ៏ច្រើនសន្ធឹកនេះ អ្នកផ្ដល់ជំនួយក៏បានទាមទារផងដែរឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពង្រឹងអភិបាលកិច្ច
ល្អ និងបំបាត់អំពើពុករលួយដើម្បីធានាថា ប្រជាជនកម្ពុជាគឺជាអ្នកទទួលផលពិតប្រាកដពីជំនួយទាំងនេះ។
ក្រុមធនាគារពិភពលោក បានសម្រេចផ្ដល់ជំនួយជាទឹកប្រាក់ចំនួន២០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់គម្រោងការទាមទារឲ្យមានអភិបាលកិច្ចល្អនៅកម្ពុជា ដើម្បីជួយឲ្យលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិបាលកិច្ច និងការឆ្លើយតបរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលចំពោះតម្រូវការរបស់ពួកគាត់។ នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃ
ទី៥ ខែធ្នូ ធនាគារពិភពលោកបាននិយាយថា អភិបាលកិច្ចល្អត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា ជាមូលដ្ឋានដ៏ចាំបាច់មួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ ចំណែកអំពើពុករលួយវិញ
ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា ជាការរារាំងដ៏ធំធេង ចំពោះសមត្ថភាព និងប្រសិទ្ធភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលហើយវាជះឥទ្ធិពលមិនស្មើភាពគ្នាដល់ប្រជាជនក្រីក្រ។ ការលើកកម្ពស់ឲ្យប្រជាជនទាមទារនូវអភិបាលកិច្ចល្អ គឺបានក្លាយទៅជាមធ្យោបាយ
គន្លឹះមួយសម្រាប់ភាពប្រសើរឡើងនៃតម្លាភាព និងការទទួលខុសត្រូវក្នុងកិច្ចការសាធារណៈ
ហើយក៏ជាចំណែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រអភិបាលកិច្ច និងការប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់ធនាគារពិភពលោក។
គម្រោងរយៈពេល៤ឆ្នាំពីការទាមទារឲ្យមានអភិបាលកិច្ចល្អ គឺជាផ្នែកមួយនៃការខិតខំប្រឹងប្រែង
របស់ធនាគារពិភពលោកក្នុងការជួយដោះស្រាយបញ្ហាអភិបាលកិច្ចនៅកម្ពុជា។ ទោះបីជាប្រទេសនេះបានសម្រេចនូវការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដែលគួរឲ្យកោតសរសើរក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុង
ក្រោយនេះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អភិបាលកិច្ចនៅតែជាឧបសគ្គដ៏ចម្បងមួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ឲ្យបានទូលំទូលាយ និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រឲ្យបានច្រើនជាងនេះ។ អំពើពុករលួយ ភាពទន់ខ្សោយនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ស្ថាប័នសាធារណៈ និងទន់ខ្សោយស្ថាប័នត្រួតពិនិត្យ ហើយបន្តការនានាបានផ្ដល់ផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ទៅលើជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាជន។ កត្តាទាំងនេះ រារាំងការវិនិយោគទុនបរទេស និងការបង្កើតការងារបង្អាក់រដ្ឋាភិបាលចំពោះតម្រូវការចំណូល ហើយវារួមចំណែកធ្វើឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាជាងមួយភាគបីរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រ។
គម្រោងដែលប្រកបដោយច្នៃប្រឌិតនេះនឹងជួយលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចល្អនៅក្នុងវិស័យកំណែទម្រង់អាទិភាព
របស់កម្ពុជា ដោយការពង្រឹងស្ថាប័ននានា ការគាំទ្រភាពជាដៃគូ និងការចែករំលែកនូវបទពិសោធន៍។ ទាំងនេះអាចនឹងសម្រេចទៅបានដោយសារការជួយជំរុញនូវវិធានការ "ខាងផ្នែកទាមទារ" ដែលជួយពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់ប្រជាជន សង្គមស៊ីវិល និងតួអង្គមិនមែនរដ្ឋផ្សេងៗទៀត
ឲ្យចូលរួមចំណែកជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងធ្វើឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលមានការទទួលខុសត្រូវ។ វិធានការទាំងនេះក៏លើកកម្ពស់សមត្ថភាពរដ្ឋាភិបាលដើម្បីឆ្លើយតបទៅប្រជាជនឲ្យបានប្រសើរជាងមុន។
លោក ឈីម៉ាវ ហ្វាន ប្រធានគ្រប់គ្រងធនាគារពិភពលោកប្រចាំនៅប្រទេសកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា "គម្រោងនេះគឺជាផ្នែកមួយនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ធនាគារចំពោះការចូលរួមឲ្យបាន
ទូលំទូលាយសម្រាប់កំណែទម្រង់អភិបាលកិច្ចនៅកម្ពុជា។ ធនាគារបានផ្ដល់ភាពជាអ្នកដឹកនាំ
ក្នុងការគាំទ្រការធ្វើកំណែទម្រង់អភិបាលកិច្ចលើវិស័យសាធារណៈនាពេលកន្លងមក។ ពេលនេះ គឺជាពេលវេលាដ៏ល្អមួយដើម្បីធ្វើការរួមគ្នាជាមួយនឹងអ្នកដែលមានការពាក់ព័ន្ធនានាដូចជា រាជរដ្ឋាភិបាលស្ថាប័ន
ឯកជន សង្គមស៊ីវិល អ្នកផ្ដល់ជំនួយ សភា និងព្រឹទ្ធសភា និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដើម្បីបង្កើតជាការទាមទារឲ្យបានប្រសើរជាងមុនសម្រាប់អភិបាលកិច្ចល្អ"។
គំនិតផ្ដួចផ្ដើមនានាដែលចេញពីរាជរដ្ឋាភិបាល និងសង្គមស៊ីវិល នឹងត្រូវបានគាំទ្រក្រោមជំនួយនៃគម្រោងនេះ ដែលនឹងស្វែងរកការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចនៅក្នុងវិស័យកំណែទម្រង់ជាអាទិភាពបួន គឺការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យ
ឯកជន ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ និងវិមជ្ឈការ និងភាពជាដៃគូរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិបាលកិច្ចល្អ។
គម្រោងនេះ នឹងផ្ដល់ការគាំទ្រដល់ស្ថាប័នបួនរបស់រដ្ឋដែលនឹងអនុវត្តប្រកបដោយជោគជ័យសម្រាប់គម្រោងស្ដី
ពីការទាមទារឲ្យមានអភិបាលកិច្ចល្អ ហើយបានបង្ហាញនូវការប្ដេជ្ញាចិត្តចំពោះការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ច។
ចំនួនទឹកប្រាក់សរុបសម្រាប់គម្រោងរយៈពេលបួនឆ្នាំនេះ មាន២៥,២៨លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកដែលក្នុងនោះ
៣,៦២លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងទទួលបានមកពីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី
(Aus AID) ហើយចំនួនដែលនៅសល់គឺបានមកពីជំនួយសមាគមអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ (ស្ថាប័នរបស់ធនាគារ
ពិភពលោក ដែលផ្ដល់ជូនប្រទេសដែលមានចំណូលទាប) ផ្ដល់ជូនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ភ្នំពេញ៖ ដោយជម្នះនឹងវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោកនោះ ប្រទេសនិងសហគមន៍ផ្ដល់ជំនួយ
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ បានសន្យាផ្ដល់ជំនួយចំនួនជាង ៩៥១,៥លានដុល្លារមកឲ្យប្រទេសកម្ពុជា
សម្រាប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ឆ្នាំ២០០៩ ដោយទទួលស្គាល់ពីកិច្ចការដែលរដ្ឋាភិបាលសម្រេចកន្លងមក។ ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ការពង្រឹងអភិបាលកិច្ចល្អ
និងការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយគឺជាលក្ខខណ្ឌដែលទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែដោះស្រាយឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ ការសន្យាផ្ដល់ជំនួយដ៏ច្រើនជាងការរំពឹងទុកនេះ បានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំរយៈពេលពីរថ្ងៃ នៃប្រទេសនិងនោះបាននិយាយថា នៅក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ២០០៩-២០១១ សហភាពអឺរ៉ុបរំពឹងថា នឹងផ្ដល់ជំនួយ
ចំនួន៥៩៥លានដុល្លារសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសកម្ពុជា។ លោកបាននិយាយបន្ថែមទៀតថា ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍អឺរ៉ុបសូមសម្ដែងនូវការចាំបាច់សម្រាប់ការធ្វើឲ្យមានការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់គាំទ្រដល់អ្នកក្រីក្រ ដោយក្នុងនោះមានការវិនិយោគបរទេសដោយផ្ទាល់នៅកម្ពុជា ដើម្បីជាសសរទ្រូងសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងប្រទេសនេះ។ គុណភាព និងចីរភាពនៃការវិនិយោគបរទេសដោយផ្ទាល់មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រព័ន្ធច្បាប់ប្រកបដោយ
តម្លាភាព និងអភិបាលកិច្ចល្អ។ ដៃគូអឺរ៉ុបសូមបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវការប្ដេជ្ញាចិត្តដើម្បីជួយរដ្ឋាភិបាលនៅ
ក្នុងវិស័យទាំងអស់នេះ។
ចំណែកលោក ស៊ីណូ ហារ៉ា (Katsuhiro SHINOHARA) ឯកអគ្គរាជទូតជប៉ុនប្រចាំនៅប្រទេសកម្ពុជាវិញបាន
និយាយថា ប្រទេសជប៉ុនមានការសប្បាយចិត្តដែលបានដឹងអំពីសមិទ្ធផលថ្មីៗ របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចបន្តជាប់រហូត។ លោកបាននិយាយទៀតថា យើងសូមបញ្ជាក់ការគាំទ្ររបស់យើងបន្តទៀតចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនៅកម្ពុជា។ ប្រទេសជប៉ុនរំពឹងថា នឹងផ្ដល់ជំនួយចំនួន ១១២,២៩លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំសម្រាប់រយៈពេលពីពេលនេះដល់ឆ្នាំ២០១១។
ទន្ទឹមនឹងការផ្ដល់ជំនួយដ៏ច្រើនសន្ធឹកនេះ អ្នកផ្ដល់ជំនួយក៏បានទាមទារផងដែរឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពង្រឹងអភិបាលកិច្ច
ល្អ និងបំបាត់អំពើពុករលួយដើម្បីធានាថា ប្រជាជនកម្ពុជាគឺជាអ្នកទទួលផលពិតប្រាកដពីជំនួយទាំងនេះ។
ក្រុមធនាគារពិភពលោក បានសម្រេចផ្ដល់ជំនួយជាទឹកប្រាក់ចំនួន២០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់គម្រោងការទាមទារឲ្យមានអភិបាលកិច្ចល្អនៅកម្ពុជា ដើម្បីជួយឲ្យលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិបាលកិច្ច និងការឆ្លើយតបរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលចំពោះតម្រូវការរបស់ពួកគាត់។ នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃ
ទី៥ ខែធ្នូ ធនាគារពិភពលោកបាននិយាយថា អភិបាលកិច្ចល្អត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា ជាមូលដ្ឋានដ៏ចាំបាច់មួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ ចំណែកអំពើពុករលួយវិញ
ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា ជាការរារាំងដ៏ធំធេង ចំពោះសមត្ថភាព និងប្រសិទ្ធភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលហើយវាជះឥទ្ធិពលមិនស្មើភាពគ្នាដល់ប្រជាជនក្រីក្រ។ ការលើកកម្ពស់ឲ្យប្រជាជនទាមទារនូវអភិបាលកិច្ចល្អ គឺបានក្លាយទៅជាមធ្យោបាយ
គន្លឹះមួយសម្រាប់ភាពប្រសើរឡើងនៃតម្លាភាព និងការទទួលខុសត្រូវក្នុងកិច្ចការសាធារណៈ
ហើយក៏ជាចំណែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រអភិបាលកិច្ច និងការប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់ធនាគារពិភពលោក។
គម្រោងរយៈពេល៤ឆ្នាំពីការទាមទារឲ្យមានអភិបាលកិច្ចល្អ គឺជាផ្នែកមួយនៃការខិតខំប្រឹងប្រែង
របស់ធនាគារពិភពលោកក្នុងការជួយដោះស្រាយបញ្ហាអភិបាលកិច្ចនៅកម្ពុជា។ ទោះបីជាប្រទេសនេះបានសម្រេចនូវការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដែលគួរឲ្យកោតសរសើរក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុង
ក្រោយនេះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អភិបាលកិច្ចនៅតែជាឧបសគ្គដ៏ចម្បងមួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ឲ្យបានទូលំទូលាយ និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រឲ្យបានច្រើនជាងនេះ។ អំពើពុករលួយ ភាពទន់ខ្សោយនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ស្ថាប័នសាធារណៈ និងទន់ខ្សោយស្ថាប័នត្រួតពិនិត្យ ហើយបន្តការនានាបានផ្ដល់ផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ទៅលើជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាជន។ កត្តាទាំងនេះ រារាំងការវិនិយោគទុនបរទេស និងការបង្កើតការងារបង្អាក់រដ្ឋាភិបាលចំពោះតម្រូវការចំណូល ហើយវារួមចំណែកធ្វើឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាជាងមួយភាគបីរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រ។
គម្រោងដែលប្រកបដោយច្នៃប្រឌិតនេះនឹងជួយលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចល្អនៅក្នុងវិស័យកំណែទម្រង់អាទិភាព
របស់កម្ពុជា ដោយការពង្រឹងស្ថាប័ននានា ការគាំទ្រភាពជាដៃគូ និងការចែករំលែកនូវបទពិសោធន៍។ ទាំងនេះអាចនឹងសម្រេចទៅបានដោយសារការជួយជំរុញនូវវិធានការ "ខាងផ្នែកទាមទារ" ដែលជួយពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់ប្រជាជន សង្គមស៊ីវិល និងតួអង្គមិនមែនរដ្ឋផ្សេងៗទៀត
ឲ្យចូលរួមចំណែកជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងធ្វើឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលមានការទទួលខុសត្រូវ។ វិធានការទាំងនេះក៏លើកកម្ពស់សមត្ថភាពរដ្ឋាភិបាលដើម្បីឆ្លើយតបទៅប្រជាជនឲ្យបានប្រសើរជាងមុន។
លោក ឈីម៉ាវ ហ្វាន ប្រធានគ្រប់គ្រងធនាគារពិភពលោកប្រចាំនៅប្រទេសកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា "គម្រោងនេះគឺជាផ្នែកមួយនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ធនាគារចំពោះការចូលរួមឲ្យបាន
ទូលំទូលាយសម្រាប់កំណែទម្រង់អភិបាលកិច្ចនៅកម្ពុជា។ ធនាគារបានផ្ដល់ភាពជាអ្នកដឹកនាំ
ក្នុងការគាំទ្រការធ្វើកំណែទម្រង់អភិបាលកិច្ចលើវិស័យសាធារណៈនាពេលកន្លងមក។ ពេលនេះ គឺជាពេលវេលាដ៏ល្អមួយដើម្បីធ្វើការរួមគ្នាជាមួយនឹងអ្នកដែលមានការពាក់ព័ន្ធនានាដូចជា រាជរដ្ឋាភិបាលស្ថាប័ន
ឯកជន សង្គមស៊ីវិល អ្នកផ្ដល់ជំនួយ សភា និងព្រឹទ្ធសភា និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដើម្បីបង្កើតជាការទាមទារឲ្យបានប្រសើរជាងមុនសម្រាប់អភិបាលកិច្ចល្អ"។
គំនិតផ្ដួចផ្ដើមនានាដែលចេញពីរាជរដ្ឋាភិបាល និងសង្គមស៊ីវិល នឹងត្រូវបានគាំទ្រក្រោមជំនួយនៃគម្រោងនេះ ដែលនឹងស្វែងរកការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចនៅក្នុងវិស័យកំណែទម្រង់ជាអាទិភាពបួន គឺការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យ
ឯកជន ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ និងវិមជ្ឈការ និងភាពជាដៃគូរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិបាលកិច្ចល្អ។
គម្រោងនេះ នឹងផ្ដល់ការគាំទ្រដល់ស្ថាប័នបួនរបស់រដ្ឋដែលនឹងអនុវត្តប្រកបដោយជោគជ័យសម្រាប់គម្រោងស្ដី
ពីការទាមទារឲ្យមានអភិបាលកិច្ចល្អ ហើយបានបង្ហាញនូវការប្ដេជ្ញាចិត្តចំពោះការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ច។
ចំនួនទឹកប្រាក់សរុបសម្រាប់គម្រោងរយៈពេលបួនឆ្នាំនេះ មាន២៥,២៨លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកដែលក្នុងនោះ
៣,៦២លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងទទួលបានមកពីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី
(Aus AID) ហើយចំនួនដែលនៅសល់គឺបានមកពីជំនួយសមាគមអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ (ស្ថាប័នរបស់ធនាគារ
ពិភពលោក ដែលផ្ដល់ជូនប្រទេសដែលមានចំណូលទាប) ផ្ដល់ជូនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ស្ថានភាពប្រជាជនលើពិភពលោកឆ្នាំ២០០៨ ការសម្រេចបានជាមូលដ្ឋានរួម:
វប្បធម៌ យេនឌ័រ និងសិទ្ធិមនុស្ស វប្បធម៌ជាផ្នែកដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ឆាកជីវិតរស់នៅ
របស់មនុស្ស ដូចនេះវប្បធម៌ត្រូវតែបញ្ចូលក្នុងគោលនយោបាយ និងកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍នានា។ របាយការណ៍ស្ដីពីស្ថានភាពប្រជាជនលើពិភពលោកឆ្នាំ២០០៨ រៀបចំដោយមូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) បង្ហាញអំពីដំណើរប្រព្រឹត្តទៅនៃការអនុវត្តន៍ជាក់ស្ដែង។
ឆ្នាំនេះជាខួបលើកទី៦០ នៃសេចក្ដីប្រកាសសាកលស្ដីអំពីសិទ្ធិមនុស្ស។ ចំណុចដំបូងនៃរបាយការណ៍នេះគឺថា សិទ្ធិមនុស្សបង្ហាញអំពីគុណតម្លៃសាកល។ សេចក្ដីប្រកាសនេះអំពាវនាវឲ្យមានការរៀបចំវិធីសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ដោយយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ ដោយសារវិធីសាស្ត្រទាំងនេះមានសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់សិទ្ធិមនុស្សជាទូទៅ និងសិទ្ធិស្ត្រីជាពិសេស។
វិធីសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ដែលយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ អំពាវនាវឲ្យមានការស្វែងយល់អំពីវប្បធម៌ឲ្យបានច្បាស់មានន័យថា ត្រូវដឹងថា វប្បធម៌ដំណើរការយ៉ាងដូចម្ដេច និងត្រូវដឹងអំពីរបៀបធ្វើការជាមួយវប្បធម៌ទាំងនោះ។ របាយការណ៍នេះបង្ហាញថា ភាពជាដៃគូដូចជាភាពជាដៃគូរវាងមូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក (NGOs) អាចបង្កើតជាវិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការលើកកំពស់សិទ្ធិមនុស្សដូចជាការផ្ដល់សិទ្ធិអំណាចដល់ស្ត្រី និងសមភាពយេនឌ័រ ហើយអាចបញ្ចប់អំពើរំលោភបំពានលើសិទ្ធិមនុស្សដូចជាការបង្ករបួស ឬការវះកាត់អវយវៈភេទស្ត្រីជាដើម។
របាយការណ៍ក៏បង្ហាញទៀតថា វប្បធម៌មានឥទ្ធិពលលើការរៀបចំជីវិតរស់នៅរបស់មនុស្ស។ វប្បធម៌មានឥទ្ធិពលលើរបៀបគិតគូរ និងការប្រព្រឹត្តរបស់មនុស្ស ប៉ុន្តែវាមិនបានធ្វើឱ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាគិត និងប្រព្រឹត្តដូចគ្នានោះទេ។ វប្បធម៌មានឥទ្ធិពល និងទទួលឥទ្ធិពលពីបរិយាកាសខាងក្រៅ ហើយវប្បធម៌ត្រូវផ្លាស់ប្ដូរដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបរិយាកាសខាងក្រៅ។ រីឯមនុស្សវិញធ្វើការកែប្រែវប្បធម៌ជាបន្តបន្ទាប់ ថ្វីដ្បិតតែទិដ្ឋភាពខ្លះនៃវប្បធម៌នៅមានឥទ្ធិពលលើការជ្រើសរើស និងរបៀបរស់នៅអស់រយៈពេលយូរកន្លងមកហើយក៏ដោយ។
របាយការណ៍បង្ហាញថា វាជាការលំបាកក្នុងការកំណត់ភាពទូទៅរបស់វប្បធម៌ ហើយក៏ជាគ្រោះថ្នាក់ដែលយើងប្រៀបធៀបតម្លៃ និងបទដ្ឋាននៃវប្បធម៌មួយទៅនឹងវប្បធម៌ផ្សេងទៀត។ សូម្បីវប្បធម៌ដូចគ្នាដ៏ដោយ ក៏មិនមែនមនុស្សគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែឯកភាពតាមបទដ្ឋាន និងតម្លៃទាំងអស់នោះដូចគ្នាដែរ។ ជាក់ស្ដែងការផ្លាស់ប្ដូរពិតជាមិនអាចចៀសផុតពេលមនុស្សមានប្រតិកម្មតបទៅនឹងសម្ភាធវប្បធម៌។ ចលនាឆ្ពោះទៅសម្រេចបានសមភាពយេនឌ័រ គឺជាឧបករណ៍ ដ៏ល្អមួយបង្ហាញពីដំណើរការនេះ។
របាយការណ៍នោះលើកឡើងថា ការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកវប្បធម៌ក៏ជាចំណុចមួយត្រូវគិតគូរដូចការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចសង្គមដែរ។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ គឺរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយគំនិតច្នៃប្រឌិត ដែលកើតមាននៅក្នុងវប្បធម៌ និងធ្វើការជាមួយនឹងវប្បធម៌។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ គឺមានសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់ការស្វែងយល់ពីទំនាក់ទំនងរវាងអំណាចផ្លូវច្បាប់ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ព្រមទាំងដឹងថា តើទំនាក់ទំនងនោះមានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្ដេចសម្រាប់ដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍។
ទន្ទឹមនឹងនេះ របាយការណ៍ក៏លើកឡើងឲ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្នថា ការគិតគូរ និងការចូលរួមរបស់វប្បធម៌មិនមែនមានន័យថា ជាការទទួលយកទំលាប់អនុវត្តពីមុនដែលអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ ឬនាំឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សឡើយ។ វាពិតជាមិនដូចនេះសោះឡើយ។ វប្បធម៌ណាក៏សុទ្ធតែមានតម្លៃ ហើយវប្បធម៌ណាក៏មានការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សដែរ។ ការសិក្សាឲ្យបានស៊ីជំរៅពីតថភាពវប្បធម៌ អាចឲ្យគេរកឃើញវិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុតដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រព្រឹត្តិណាដែលមានគ្រោះថ្នាក់ និងពង្រឹងការប្រព្រឹត្តិណាដែលមានអត្ថប្រយោជន៍។
សិទ្ធិមនុស្ស
ក្រៅពីសេចក្ដីប្រកាសសិទ្ធិមនុស្សជាសាកលនៅឆ្នាំ១៩៤៨ បណ្ដារដ្ឋជាសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័តលើឯកសារស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើន ព្រមទាំងឯកសារព្រមព្រៀងផ្សេងៗ ដូចជាកម្មវិធីស្ដីពីសកម្មភាពនៃសន្និសីទអន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៩៤ស្ដីពីប្រជាជន និងការអភិវឌ្ឍន៍ (ICPD) និងកម្មវិធីសកម្មភាពនៃសន្និសីទពិភពលោកលើកទី៤ ស្ដីពីស្ត្រី (ឆ្នាំ១៩៩៥)។
របាយការណ៍អំពីស្ថានភាពប្រជាជនលើពិភពលោកឆ្នាំ២០០៨ រៀបរាប់ថា កិច្ចពិភាក្សាពីប្រធានបទ តើសិទ្ធិមនុស្សពិតជាសាកល ឬយ៉ាងណា ជាញឹកញាប់មិនបានយកចិត្តទុកដាក់ដល់ទំនាក់ទំនងជាចំបងរវាងសិទ្ធិមនុស្ស និងវប្បធម៌ទេ។ សិទ្ធិមនុស្សការពារមនុស្សជាក្រុមផង និងជាបុគ្គលផង។ ឧទាហរណ៍ ក្នុងចំណោមកិច្ចការពារសិទ្ធិរួមសម្រាប់ក្រុមមនុស្សមានសិទ្ធិមួយ គឺសិទ្ធិទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាពដូចជា សុខភាពបន្តពូជជាដើម។ ការប្រយុទ្ធនឹងការមិនទទួលបានសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ និងការគាបសង្កត់ផ្សេងៗ គឺជាចំណុចទូទៅមាននៅក្នុងវប្បធម៌ទាំងអស់ហើយ មនុស្សប្រើភាសានៃសិទ្ធិនេះ គឺដើម្បីសំដែងប្រតិកម្មតបរបស់ខ្លួន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បុគ្គលនិងក្រុមមនុស្សនៃវប្បធម៌មួយមានការយល់ដឹងរៀងៗខ្លួនអំពីសិទ្ធិសាកល និងតស៊ូមតិដើម្បីសិទ្ធិទៅតាមបរិបទវប្បធម៌របស់ខ្លួន។ របាយការណ៍នោះហៅថា "ភាពត្រឹមត្រូវតាមវប្បធម៌" អាចបង្កើតសិទ្ធិមនុស្ស ប៉ុន្តែដើម្បីទទួលបានភាពត្រឹមត្រូវនេះទាមទារឲ្យមានការចូលរួម និងចំណេះដឹងពីវប្បធម៌ឲ្យបានច្រើន។
វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ត្រូវមាននៅគ្រប់សហគមន៍ រួមទាំងក្រុមមនុស្សមានស្ថានភាពរស់នៅលំបាកក្នុងសហគមន៍។ របាយការណ៍នោះទទួលស្គាល់ថា នេះមិនមែនជាដំណើរការមួយលឿន ឬអាចព្យាករណ៍បាននោះទេ។ ការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្សប្រកបដោយការយល់ដឹងអំពីសិទ្ធិមនុស្ស ផ្អែកលើសកម្មភាពចូលរួមឲ្យបានច្រើន និងខ្លាំងក្លាពាក់ព័ន្ធនឹងវប្បធម៌។
ការផ្ដល់សិទ្ធអំណាចដល់ស្ត្រី និងសមភាពយេនឌ័រ
ទោះបីជាមានកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិនានា រួមបញ្ចូលទាំងកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីៗនេះ គឺគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ (MDGs) ក៏ដោយ ក៏របាយការណ៍បង្ហាញថា វិសមភាពយេនឌ័រនៅតែជាបញ្ហាដែលកំពុងតែរីកដុះដាល និងបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុងវប្បធម៌ជាច្រើន។ ក្នុងចំណោមប្រជាជនក្រីក្របំផុតលើពិភពលោកមួយពាន់លាននាក់ មាន៣ភាគ៥ជាស្ត្រី និងក្មេងស្រី។ ក្នុងចំណោមមនុស្សពេញវ័យលើពិភពលោកដែលមិនចេះអានអក្សរចំនួន៩៦០លាននាក់មានចំនួន២ភាគ៣ជាស្ត្រី និងក្នុងចំណោមកុមារមិនបានចូលរៀនចំនួន១៣០លាននាក់មានចំនួន៧០%ជាក្មេងស្រី។ បទដ្ឋានវប្បធម៌ និងប្រពៃណីអាចបង្កជាអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រ ហើយទាំងស្ត្រី និងទាំងបុរសអាចធ្វើដូចជាមិនដឹងអំពីបញ្ហានេះ។
របាយការណ៍លើកឡើងថា អំណាចខាងវប្បធម៌ប្រព្រឹត្តទៅតាមការបង្ខិតបង្ខំ។ ការបង្ខិតបង្ខំអាចមានលក្ខណៈរូបី ឬលាក់កំបាំងទៅតាមរចនាសម្ព័ន្ធនៃអភិបាលកិច្ច និងច្បាប់ឬក៏កើតមានក្នុងគោលគំនិតរបស់មនុស្សផ្ទាល់។ ទំនាក់ទំនងអំណាចធ្វើឲ្យយេនឌ័រកាន់តែមានសភាពខ្លាំងក្លា និងនាំឲ្យមានការអនុវត្តន៍ដូចជាការរៀបការនៅអាយុក្មេងពេក ជាហេតុផលចំបងជាងគេនៃរោគស្ត្រី និងមរណភាពមាតា និងការមានរបួស ឬការវះកាត់អវយវៈភេទស្ត្រី។ ប្រការទាំងនេះ និងការអនុវត្តន៍ផ្សេងៗទៀតនៅតែមាននៅប្រទេសជាច្រើន បើទោះបីជាមានច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើទាំងនោះក៏ដោយ។ ស្ត្រីអាចគាំទ្រអំពើបែបនោះ ដោយខ្លួនជឿថា ការធ្វើបែបនោះអាចជួយការពារកូន និងខ្លួនគេ។
ការជំរុញឲ្យប្រសើរឡើងនូវសមភាពយេនឌ័រមិនអាចទៅរួចឡើយ បើមិនមានការប្រឹងប្រែងខាងវប្បធម៌ទេ។ ឧទាហរណ៍ ស្ត្រីនៅអាមេរិកឡាទីនបានសម្រេចជោគជ័យដោយបានលាតត្រដាងពីអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រឲ្យឃើញជាក់ស្ដែង និងនាំឲ្យមានការបង្កើតច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើហិង្សានេះ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការអនុវត្តន៍ច្បាប់នៅមានបញ្ហានៅឡើយ។
របាយការណ៍នេះ ក៏បង្ហាញថា វិធីសាស្ត្រ របស់មូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន គឺធ្វើសមាហរណកម្មការងារដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងសមភាពយេនឌ័រដោយមានការគិតគូរពីវប្បធម៌។ វិធីសាស្ត្រជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរ និងគោរពអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងភាពត្រឹមត្រូវតាមវប្បធម៌។ មូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) មិនត្រឹមតែសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងសហការជាមួយអង្គការ សហគមន៍តាមមូលដ្ឋាន និងបុគ្គលមួយចំនួនដែលភាគច្រើនត្រូវបានស្គាល់ថា ជាភ្នាក់ងារនៃការផ្លាស់ប្ដូរ។
"កញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងវប្បធម៌" គឺជាឧបករណ៍អនុវត្តវិធីសាស្ត្រនេះរបស់មូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) កញ្ចក់នេះជួយអភិវឌ្ឍន៍ការស្វែងយល់ពីវប្បធម៌ឲ្យបានច្បាស់ ដែលជាតំរូវការចាំបាច់សម្រាប់ការចរចា ការបញ្ចុះបញ្ចូល និងការជំរុញ ការទទួលយកតាមវប្បធម៌ និងភាពជាម្ចាស់។ វាក៏ជួយកម្មវិធីគាំទ្រដោយមូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) ឲ្យឆ្លើយតបនឹងបំរែបំរួលនៃតម្រូវការបទពិសោធន៍ និងវប្បធម៌ដោយដឹងថា តើមនុស្សត្រូវសំរបតាមបរិបទផ្ទាល់ខ្លួន និងរៀនពីការតស៊ូជាមូលដ្ឋានបែបណា។ (នៅមានត)
សុខភាពបន្តពូជ និងសិទ្ធិ
របាយការណ៍នោះកត់សំគាល់ថា វប្បធម៌ និងមនុស្ស អាចយល់ខុសៗគ្នាទាក់ទិននឹងសុខភាពបន្តពូជ និងសិទ្ធិ ទោះបីជានៅក្នុងសហគមន៍តែមួយក៏ដោយ។ ការយកចិត្តទុកដាក់ និងការគិតគូរអំពីវប្បធម៌ គឺជាការយល់ដឹងអំពីអត្ថន័យផ្សេងៗគ្នា និងត្រៀមលក្ខណៈក្នុងការទទួលយកនូវអ្វីដែលមិនបានរំពឹងទុកជាមុន។ ឧទាហរណ៍ បុរសខ្លះអាចធ្វើការដើម្បីសមភាពយេនឌ័រដែលប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍បុគ្គលផ្ទាល់របស់ខ្លួន ហើយក៏មានស្ត្រីខ្លះអាចឯកភាពគាំទ្រនូវទម្លាប់អនុវត្តដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនគាត់។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌យល់ដឹង និងដំណើរការជាមួយនឹងទិដ្ឋភាពនានាក្នុងសហគមន៍ ដូចជាការស្វែងយល់អំពីផលលំបាកនៅពេលដែលស្ត្រីម្នាក់ ឬគូស្វាមីភរិយាមិនអាចបន្តពូជ ផលប៉ះពាល់នៃការពន្យារកំណើត លើលទ្ធភាពនៃការមានគភ៌របស់ស្ត្រី ឬលើទស្សនៈបុរសអំពី "ភាពជាបុរស" ជាដើម។
របាយការណ៍នេះរៀបរាប់ថា ការយកចិត្តទុកដាក់និងការគិតគូរពីវប្បធម៌ជួយសម្រួល និងជំនះបានចំពោះការហាមឃាត់ខាងវប្បធម៌អំពីការប្រើវិធីពន្យារកំណើតទំនើបសម្រាប់គូស្វាមីភរិយា និងបុគ្គលម្នាក់ៗ។ វិធីសាស្ត្រនេះជួយធ្វើឲ្យមានការផ្ដល់សិទ្ធិអំណាចដល់ស្ត្រី ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងការគ្រប់គ្រងការមានគភ៌របស់ខ្លួន។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ ជាឧទាហរណ៍ដ៏សំខាន់សម្រាប់អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ពាក់ព័ន្ធលើការលើកកំពស់សុខភាពផ្លូវភេទ និងសុខភាពបន្តពូជ។
ឧទាហរណ៍ រដ្ឋាភិបាលជាតិ សហគមន៍មូលដ្ឋាន និងសហគមន៍អន្តរជាតិ ភាគច្រើនចាត់ទុកការបង្ករបួស និងការវះកាត់អវយវៈភេទស្ត្រីជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងជាគ្រោះថ្នាក់ដល់សុខភាពផ្លូវកាយ និងសុខភាពផ្លូវចិត្ត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទង្វើបែបនេះកើតមានច្រើន និងបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅក្នុងសហគមន៍មួយចំនួន។ ប៉ុន្តែទង្វើបែបនេះ ត្រូវបានគិតថាជារឿងសំខាន់ ដើម្បីឈានដល់ភាពជាមនុស្សពេញវ័យពេញលេញ និងជាសមាជិករបស់សហគមន៍។ ចំពោះស្ត្រីដែលមិនបានវះកាត់អវយវៈភេទ អាចត្រូវបានគេគិតថា មិនស្អាត និងគ្មានអនាម័យ។ ដើម្បីបំបាត់ការអនុវត្តន៍បែបនេះ គេត្រូវពិចារណារាល់អត្ថន័យនៃវប្បធម៌ផ្សេងៗគ្នា និងរកជម្រើសណាដែលល្អដោយត្រូវធ្វើកិច្ចសហការឲ្យបានជិតស្និទ្ធ និងពិភាក្សាជាមួយសហគមន៍។
ការសហការជាមួយអ្នកបង្កើតគំនិត អ្នកដឹកនាំ ព្រមទាំងប្រជាជន និងអង្គការ សហគមន៍មូលដ្ឋានជាការសំខាន់មួយ។ ពេលខ្លះអ្នកថែរក្សាវប្បធម៌ក៏ជាអ្នកតស៊ូមតិដើម្បីសិទ្ធិស្ត្រីផងដែរ។ នៅប្រទេសកម្ពុជា ដូនជី និងព្រះសង្ឃ គឺជាអ្នកតស៊ូដ៏សំខាន់ប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ និងជំងឺអេដស៍។ រីឯនៅប្រទេសហ្ស៊ីមបាវ៉េវិញ អ្នកដឹកនាំតាមមូលដ្ឋាន គឺជាអ្នកតស៊ូដែរ។ សម្ព័ន្ធភាពជោគជ័យមួយជួយស្វែងរកភាពដៃគូបានទូលំទូលាយ ឧទាហរណ៍ដូចជាអង្គការសម្រាប់ស្ត្រីយុវជន និងកម្មករអាចធ្វើការជាមួយគ្នាបាន និងកម្មករអាចធ្វើការជាមួយគ្នាបាន និងជួយពង្រឹងគ្នាទៅវិញទៅមក។
របាយការណ៍នេះ រៀបរាប់ពីវិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌សំខាន់ណាស់ដើម្បីសម្រេចគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ដូចជាគោល
ដៅទី៥ ដើម្បីសុខភាពស្ត្រីមាតា។
វប្បធម៌ យេនឌ័រ និងសិទ្ធិមនុស្ស វប្បធម៌ជាផ្នែកដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ឆាកជីវិតរស់នៅ
របស់មនុស្ស ដូចនេះវប្បធម៌ត្រូវតែបញ្ចូលក្នុងគោលនយោបាយ និងកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍នានា។ របាយការណ៍ស្ដីពីស្ថានភាពប្រជាជនលើពិភពលោកឆ្នាំ២០០៨ រៀបចំដោយមូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) បង្ហាញអំពីដំណើរប្រព្រឹត្តទៅនៃការអនុវត្តន៍ជាក់ស្ដែង។
ឆ្នាំនេះជាខួបលើកទី៦០ នៃសេចក្ដីប្រកាសសាកលស្ដីអំពីសិទ្ធិមនុស្ស។ ចំណុចដំបូងនៃរបាយការណ៍នេះគឺថា សិទ្ធិមនុស្សបង្ហាញអំពីគុណតម្លៃសាកល។ សេចក្ដីប្រកាសនេះអំពាវនាវឲ្យមានការរៀបចំវិធីសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ដោយយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ ដោយសារវិធីសាស្ត្រទាំងនេះមានសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់សិទ្ធិមនុស្សជាទូទៅ និងសិទ្ធិស្ត្រីជាពិសេស។
វិធីសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ដែលយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ អំពាវនាវឲ្យមានការស្វែងយល់អំពីវប្បធម៌ឲ្យបានច្បាស់មានន័យថា ត្រូវដឹងថា វប្បធម៌ដំណើរការយ៉ាងដូចម្ដេច និងត្រូវដឹងអំពីរបៀបធ្វើការជាមួយវប្បធម៌ទាំងនោះ។ របាយការណ៍នេះបង្ហាញថា ភាពជាដៃគូដូចជាភាពជាដៃគូរវាងមូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក (NGOs) អាចបង្កើតជាវិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការលើកកំពស់សិទ្ធិមនុស្សដូចជាការផ្ដល់សិទ្ធិអំណាចដល់ស្ត្រី និងសមភាពយេនឌ័រ ហើយអាចបញ្ចប់អំពើរំលោភបំពានលើសិទ្ធិមនុស្សដូចជាការបង្ករបួស ឬការវះកាត់អវយវៈភេទស្ត្រីជាដើម។
របាយការណ៍ក៏បង្ហាញទៀតថា វប្បធម៌មានឥទ្ធិពលលើការរៀបចំជីវិតរស់នៅរបស់មនុស្ស។ វប្បធម៌មានឥទ្ធិពលលើរបៀបគិតគូរ និងការប្រព្រឹត្តរបស់មនុស្ស ប៉ុន្តែវាមិនបានធ្វើឱ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាគិត និងប្រព្រឹត្តដូចគ្នានោះទេ។ វប្បធម៌មានឥទ្ធិពល និងទទួលឥទ្ធិពលពីបរិយាកាសខាងក្រៅ ហើយវប្បធម៌ត្រូវផ្លាស់ប្ដូរដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបរិយាកាសខាងក្រៅ។ រីឯមនុស្សវិញធ្វើការកែប្រែវប្បធម៌ជាបន្តបន្ទាប់ ថ្វីដ្បិតតែទិដ្ឋភាពខ្លះនៃវប្បធម៌នៅមានឥទ្ធិពលលើការជ្រើសរើស និងរបៀបរស់នៅអស់រយៈពេលយូរកន្លងមកហើយក៏ដោយ។
របាយការណ៍បង្ហាញថា វាជាការលំបាកក្នុងការកំណត់ភាពទូទៅរបស់វប្បធម៌ ហើយក៏ជាគ្រោះថ្នាក់ដែលយើងប្រៀបធៀបតម្លៃ និងបទដ្ឋាននៃវប្បធម៌មួយទៅនឹងវប្បធម៌ផ្សេងទៀត។ សូម្បីវប្បធម៌ដូចគ្នាដ៏ដោយ ក៏មិនមែនមនុស្សគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែឯកភាពតាមបទដ្ឋាន និងតម្លៃទាំងអស់នោះដូចគ្នាដែរ។ ជាក់ស្ដែងការផ្លាស់ប្ដូរពិតជាមិនអាចចៀសផុតពេលមនុស្សមានប្រតិកម្មតបទៅនឹងសម្ភាធវប្បធម៌។ ចលនាឆ្ពោះទៅសម្រេចបានសមភាពយេនឌ័រ គឺជាឧបករណ៍ ដ៏ល្អមួយបង្ហាញពីដំណើរការនេះ។
របាយការណ៍នោះលើកឡើងថា ការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកវប្បធម៌ក៏ជាចំណុចមួយត្រូវគិតគូរដូចការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចសង្គមដែរ។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ គឺរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយគំនិតច្នៃប្រឌិត ដែលកើតមាននៅក្នុងវប្បធម៌ និងធ្វើការជាមួយនឹងវប្បធម៌។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ គឺមានសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់ការស្វែងយល់ពីទំនាក់ទំនងរវាងអំណាចផ្លូវច្បាប់ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ព្រមទាំងដឹងថា តើទំនាក់ទំនងនោះមានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្ដេចសម្រាប់ដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍។
ទន្ទឹមនឹងនេះ របាយការណ៍ក៏លើកឡើងឲ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្នថា ការគិតគូរ និងការចូលរួមរបស់វប្បធម៌មិនមែនមានន័យថា ជាការទទួលយកទំលាប់អនុវត្តពីមុនដែលអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ ឬនាំឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សឡើយ។ វាពិតជាមិនដូចនេះសោះឡើយ។ វប្បធម៌ណាក៏សុទ្ធតែមានតម្លៃ ហើយវប្បធម៌ណាក៏មានការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សដែរ។ ការសិក្សាឲ្យបានស៊ីជំរៅពីតថភាពវប្បធម៌ អាចឲ្យគេរកឃើញវិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុតដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រព្រឹត្តិណាដែលមានគ្រោះថ្នាក់ និងពង្រឹងការប្រព្រឹត្តិណាដែលមានអត្ថប្រយោជន៍។
សិទ្ធិមនុស្ស
ក្រៅពីសេចក្ដីប្រកាសសិទ្ធិមនុស្សជាសាកលនៅឆ្នាំ១៩៤៨ បណ្ដារដ្ឋជាសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័តលើឯកសារស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើន ព្រមទាំងឯកសារព្រមព្រៀងផ្សេងៗ ដូចជាកម្មវិធីស្ដីពីសកម្មភាពនៃសន្និសីទអន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៩៤ស្ដីពីប្រជាជន និងការអភិវឌ្ឍន៍ (ICPD) និងកម្មវិធីសកម្មភាពនៃសន្និសីទពិភពលោកលើកទី៤ ស្ដីពីស្ត្រី (ឆ្នាំ១៩៩៥)។
របាយការណ៍អំពីស្ថានភាពប្រជាជនលើពិភពលោកឆ្នាំ២០០៨ រៀបរាប់ថា កិច្ចពិភាក្សាពីប្រធានបទ តើសិទ្ធិមនុស្សពិតជាសាកល ឬយ៉ាងណា ជាញឹកញាប់មិនបានយកចិត្តទុកដាក់ដល់ទំនាក់ទំនងជាចំបងរវាងសិទ្ធិមនុស្ស និងវប្បធម៌ទេ។ សិទ្ធិមនុស្សការពារមនុស្សជាក្រុមផង និងជាបុគ្គលផង។ ឧទាហរណ៍ ក្នុងចំណោមកិច្ចការពារសិទ្ធិរួមសម្រាប់ក្រុមមនុស្សមានសិទ្ធិមួយ គឺសិទ្ធិទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាពដូចជា សុខភាពបន្តពូជជាដើម។ ការប្រយុទ្ធនឹងការមិនទទួលបានសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ និងការគាបសង្កត់ផ្សេងៗ គឺជាចំណុចទូទៅមាននៅក្នុងវប្បធម៌ទាំងអស់ហើយ មនុស្សប្រើភាសានៃសិទ្ធិនេះ គឺដើម្បីសំដែងប្រតិកម្មតបរបស់ខ្លួន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បុគ្គលនិងក្រុមមនុស្សនៃវប្បធម៌មួយមានការយល់ដឹងរៀងៗខ្លួនអំពីសិទ្ធិសាកល និងតស៊ូមតិដើម្បីសិទ្ធិទៅតាមបរិបទវប្បធម៌របស់ខ្លួន។ របាយការណ៍នោះហៅថា "ភាពត្រឹមត្រូវតាមវប្បធម៌" អាចបង្កើតសិទ្ធិមនុស្ស ប៉ុន្តែដើម្បីទទួលបានភាពត្រឹមត្រូវនេះទាមទារឲ្យមានការចូលរួម និងចំណេះដឹងពីវប្បធម៌ឲ្យបានច្រើន។
វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ត្រូវមាននៅគ្រប់សហគមន៍ រួមទាំងក្រុមមនុស្សមានស្ថានភាពរស់នៅលំបាកក្នុងសហគមន៍។ របាយការណ៍នោះទទួលស្គាល់ថា នេះមិនមែនជាដំណើរការមួយលឿន ឬអាចព្យាករណ៍បាននោះទេ។ ការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្សប្រកបដោយការយល់ដឹងអំពីសិទ្ធិមនុស្ស ផ្អែកលើសកម្មភាពចូលរួមឲ្យបានច្រើន និងខ្លាំងក្លាពាក់ព័ន្ធនឹងវប្បធម៌។
ការផ្ដល់សិទ្ធអំណាចដល់ស្ត្រី និងសមភាពយេនឌ័រ
ទោះបីជាមានកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិនានា រួមបញ្ចូលទាំងកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីៗនេះ គឺគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ (MDGs) ក៏ដោយ ក៏របាយការណ៍បង្ហាញថា វិសមភាពយេនឌ័រនៅតែជាបញ្ហាដែលកំពុងតែរីកដុះដាល និងបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុងវប្បធម៌ជាច្រើន។ ក្នុងចំណោមប្រជាជនក្រីក្របំផុតលើពិភពលោកមួយពាន់លាននាក់ មាន៣ភាគ៥ជាស្ត្រី និងក្មេងស្រី។ ក្នុងចំណោមមនុស្សពេញវ័យលើពិភពលោកដែលមិនចេះអានអក្សរចំនួន៩៦០លាននាក់មានចំនួន២ភាគ៣ជាស្ត្រី និងក្នុងចំណោមកុមារមិនបានចូលរៀនចំនួន១៣០លាននាក់មានចំនួន៧០%ជាក្មេងស្រី។ បទដ្ឋានវប្បធម៌ និងប្រពៃណីអាចបង្កជាអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រ ហើយទាំងស្ត្រី និងទាំងបុរសអាចធ្វើដូចជាមិនដឹងអំពីបញ្ហានេះ។
របាយការណ៍លើកឡើងថា អំណាចខាងវប្បធម៌ប្រព្រឹត្តទៅតាមការបង្ខិតបង្ខំ។ ការបង្ខិតបង្ខំអាចមានលក្ខណៈរូបី ឬលាក់កំបាំងទៅតាមរចនាសម្ព័ន្ធនៃអភិបាលកិច្ច និងច្បាប់ឬក៏កើតមានក្នុងគោលគំនិតរបស់មនុស្សផ្ទាល់។ ទំនាក់ទំនងអំណាចធ្វើឲ្យយេនឌ័រកាន់តែមានសភាពខ្លាំងក្លា និងនាំឲ្យមានការអនុវត្តន៍ដូចជាការរៀបការនៅអាយុក្មេងពេក ជាហេតុផលចំបងជាងគេនៃរោគស្ត្រី និងមរណភាពមាតា និងការមានរបួស ឬការវះកាត់អវយវៈភេទស្ត្រី។ ប្រការទាំងនេះ និងការអនុវត្តន៍ផ្សេងៗទៀតនៅតែមាននៅប្រទេសជាច្រើន បើទោះបីជាមានច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើទាំងនោះក៏ដោយ។ ស្ត្រីអាចគាំទ្រអំពើបែបនោះ ដោយខ្លួនជឿថា ការធ្វើបែបនោះអាចជួយការពារកូន និងខ្លួនគេ។
ការជំរុញឲ្យប្រសើរឡើងនូវសមភាពយេនឌ័រមិនអាចទៅរួចឡើយ បើមិនមានការប្រឹងប្រែងខាងវប្បធម៌ទេ។ ឧទាហរណ៍ ស្ត្រីនៅអាមេរិកឡាទីនបានសម្រេចជោគជ័យដោយបានលាតត្រដាងពីអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រឲ្យឃើញជាក់ស្ដែង និងនាំឲ្យមានការបង្កើតច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើហិង្សានេះ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការអនុវត្តន៍ច្បាប់នៅមានបញ្ហានៅឡើយ។
របាយការណ៍នេះ ក៏បង្ហាញថា វិធីសាស្ត្រ របស់មូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន គឺធ្វើសមាហរណកម្មការងារដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងសមភាពយេនឌ័រដោយមានការគិតគូរពីវប្បធម៌។ វិធីសាស្ត្រជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរ និងគោរពអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងភាពត្រឹមត្រូវតាមវប្បធម៌។ មូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) មិនត្រឹមតែសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងសហការជាមួយអង្គការ សហគមន៍តាមមូលដ្ឋាន និងបុគ្គលមួយចំនួនដែលភាគច្រើនត្រូវបានស្គាល់ថា ជាភ្នាក់ងារនៃការផ្លាស់ប្ដូរ។
"កញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងវប្បធម៌" គឺជាឧបករណ៍អនុវត្តវិធីសាស្ត្រនេះរបស់មូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) កញ្ចក់នេះជួយអភិវឌ្ឍន៍ការស្វែងយល់ពីវប្បធម៌ឲ្យបានច្បាស់ ដែលជាតំរូវការចាំបាច់សម្រាប់ការចរចា ការបញ្ចុះបញ្ចូល និងការជំរុញ ការទទួលយកតាមវប្បធម៌ និងភាពជាម្ចាស់។ វាក៏ជួយកម្មវិធីគាំទ្រដោយមូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) ឲ្យឆ្លើយតបនឹងបំរែបំរួលនៃតម្រូវការបទពិសោធន៍ និងវប្បធម៌ដោយដឹងថា តើមនុស្សត្រូវសំរបតាមបរិបទផ្ទាល់ខ្លួន និងរៀនពីការតស៊ូជាមូលដ្ឋានបែបណា។ (នៅមានត)
សុខភាពបន្តពូជ និងសិទ្ធិ
របាយការណ៍នោះកត់សំគាល់ថា វប្បធម៌ និងមនុស្ស អាចយល់ខុសៗគ្នាទាក់ទិននឹងសុខភាពបន្តពូជ និងសិទ្ធិ ទោះបីជានៅក្នុងសហគមន៍តែមួយក៏ដោយ។ ការយកចិត្តទុកដាក់ និងការគិតគូរអំពីវប្បធម៌ គឺជាការយល់ដឹងអំពីអត្ថន័យផ្សេងៗគ្នា និងត្រៀមលក្ខណៈក្នុងការទទួលយកនូវអ្វីដែលមិនបានរំពឹងទុកជាមុន។ ឧទាហរណ៍ បុរសខ្លះអាចធ្វើការដើម្បីសមភាពយេនឌ័រដែលប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍បុគ្គលផ្ទាល់របស់ខ្លួន ហើយក៏មានស្ត្រីខ្លះអាចឯកភាពគាំទ្រនូវទម្លាប់អនុវត្តដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនគាត់។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌យល់ដឹង និងដំណើរការជាមួយនឹងទិដ្ឋភាពនានាក្នុងសហគមន៍ ដូចជាការស្វែងយល់អំពីផលលំបាកនៅពេលដែលស្ត្រីម្នាក់ ឬគូស្វាមីភរិយាមិនអាចបន្តពូជ ផលប៉ះពាល់នៃការពន្យារកំណើត លើលទ្ធភាពនៃការមានគភ៌របស់ស្ត្រី ឬលើទស្សនៈបុរសអំពី "ភាពជាបុរស" ជាដើម។
របាយការណ៍នេះរៀបរាប់ថា ការយកចិត្តទុកដាក់និងការគិតគូរពីវប្បធម៌ជួយសម្រួល និងជំនះបានចំពោះការហាមឃាត់ខាងវប្បធម៌អំពីការប្រើវិធីពន្យារកំណើតទំនើបសម្រាប់គូស្វាមីភរិយា និងបុគ្គលម្នាក់ៗ។ វិធីសាស្ត្រនេះជួយធ្វើឲ្យមានការផ្ដល់សិទ្ធិអំណាចដល់ស្ត្រី ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងការគ្រប់គ្រងការមានគភ៌របស់ខ្លួន។ វិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌ ជាឧទាហរណ៍ដ៏សំខាន់សម្រាប់អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ពាក់ព័ន្ធលើការលើកកំពស់សុខភាពផ្លូវភេទ និងសុខភាពបន្តពូជ។
ឧទាហរណ៍ រដ្ឋាភិបាលជាតិ សហគមន៍មូលដ្ឋាន និងសហគមន៍អន្តរជាតិ ភាគច្រើនចាត់ទុកការបង្ករបួស និងការវះកាត់អវយវៈភេទស្ត្រីជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងជាគ្រោះថ្នាក់ដល់សុខភាពផ្លូវកាយ និងសុខភាពផ្លូវចិត្ត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទង្វើបែបនេះកើតមានច្រើន និងបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅក្នុងសហគមន៍មួយចំនួន។ ប៉ុន្តែទង្វើបែបនេះ ត្រូវបានគិតថាជារឿងសំខាន់ ដើម្បីឈានដល់ភាពជាមនុស្សពេញវ័យពេញលេញ និងជាសមាជិករបស់សហគមន៍។ ចំពោះស្ត្រីដែលមិនបានវះកាត់អវយវៈភេទ អាចត្រូវបានគេគិតថា មិនស្អាត និងគ្មានអនាម័យ។ ដើម្បីបំបាត់ការអនុវត្តន៍បែបនេះ គេត្រូវពិចារណារាល់អត្ថន័យនៃវប្បធម៌ផ្សេងៗគ្នា និងរកជម្រើសណាដែលល្អដោយត្រូវធ្វើកិច្ចសហការឲ្យបានជិតស្និទ្ធ និងពិភាក្សាជាមួយសហគមន៍។
ការសហការជាមួយអ្នកបង្កើតគំនិត អ្នកដឹកនាំ ព្រមទាំងប្រជាជន និងអង្គការ សហគមន៍មូលដ្ឋានជាការសំខាន់មួយ។ ពេលខ្លះអ្នកថែរក្សាវប្បធម៌ក៏ជាអ្នកតស៊ូមតិដើម្បីសិទ្ធិស្ត្រីផងដែរ។ នៅប្រទេសកម្ពុជា ដូនជី និងព្រះសង្ឃ គឺជាអ្នកតស៊ូដ៏សំខាន់ប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ និងជំងឺអេដស៍។ រីឯនៅប្រទេសហ្ស៊ីមបាវ៉េវិញ អ្នកដឹកនាំតាមមូលដ្ឋាន គឺជាអ្នកតស៊ូដែរ។ សម្ព័ន្ធភាពជោគជ័យមួយជួយស្វែងរកភាពដៃគូបានទូលំទូលាយ ឧទាហរណ៍ដូចជាអង្គការសម្រាប់ស្ត្រីយុវជន និងកម្មករអាចធ្វើការជាមួយគ្នាបាន និងកម្មករអាចធ្វើការជាមួយគ្នាបាន និងជួយពង្រឹងគ្នាទៅវិញទៅមក។
របាយការណ៍នេះ រៀបរាប់ពីវិធីសាស្ត្រយកចិត្តទុកដាក់លើវប្បធម៌សំខាន់ណាស់ដើម្បីសម្រេចគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ដូចជាគោល
ដៅទី៥ ដើម្បីសុខភាពស្ត្រីមាតា។
ស្នើដល់ប្រតិភូន័រវេសជួយពិនិត្យមើលសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ ស្ដីពីប្រេងកាតកម្ពុជា
រាជធានីភ្នំពេញ៖ នៅទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីនៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានអនុញ្ញាតទទួលជួបគណៈប្រតិភូនៃស្ថាប័នទីភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកចាត់ចែងជំនួយ និងអគ្គនាយកដ្ឋានប្រេងកាតនៃប្រទេសន័រវេសដែលរួមមានសមាសភាពលោក OYSTEIN ORENG និងលោក
PALE KORSVOLA សាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យគ្រប់គ្រង នៃប្រទេសន័រវេស និងលោក TROND KUBBERRUD សវនករនៃអង្គការអន្តរជាតិប្រេងកាតន័រវេស កាលពីថ្ងៃទី២៧ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៨។
លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានស្វាគមន៍គណៈប្រតិភូ និងបានស្នើសុំគណៈប្រតិភូនៃប្រទេសន័រវេស ដែលទទួលបានជោគជ័យក្នុងការវិនិយោគលើវិស័យប្រេងកាតនៅក្នុងប្រទេស និងដែលមានបទពិសោធន៍ជួយពិនិត្យសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីប្រេងកាតកម្ពុជា។ គណៈប្រតិភូន័រវេសបានស្វាគមន៍ចំពោះសំណើនេះហើយ និងធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជា។ លោក តែ ដួងតារា អគ្គនាយកអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជា ដែលមានវត្តមាននៅក្នុងជំនួបនេះបានអះអាងថា អាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជាបានសហការជាមួយដៃគូ នៃប្រទេសន័រវេសអស់រយៈពេល៣ឆ្នាំមកហើយ។
កន្លងមក ប្រទេសន័រវេសបានជួបអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជាក្នុងវិស័យបច្ចេកទេស វិស្វកម្ម ផលិតកម្ម និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រេងកាត។ ទស្សនកិច្ចលើកនេះរបស់គណៈប្រតិភូន័រវេស គឺដើម្បីពិនិត្យ និងវាយតម្លៃសម្រាប់ស្វែងយល់ពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអាជ្ញាធរជាតិប្រេងកាតកម្ពុជា។ លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងជាប្រធានអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជា នឹងខិតខំធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាសមាជិកនៃ១០ប្រទេស ជ្រើសរើសដោយប្រទេសន័រវេស។ ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាសមាជិកមួយក្នុងចំណោមទាំង១០ប្រទេស អាជ្ញាធរជាតិប្រេងកាតកម្ពុជាអាចនឹងមានឱកាសទទួលបានជំនួយបច្ចេកទេសរហូតដល់ទៅ២០លានដុល្លារ ពីប្រទេសន័រវេស។
ជំនួបនេះបានបញ្ចប់ទៅក្នុងបរិយាកាសរីករាយក្រៃលែងដោយ លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រគល់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ជូនគណៈប្រតិភូន័រវេស៕
រាជធានីភ្នំពេញ៖ នៅទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីនៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានអនុញ្ញាតទទួលជួបគណៈប្រតិភូនៃស្ថាប័នទីភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកចាត់ចែងជំនួយ និងអគ្គនាយកដ្ឋានប្រេងកាតនៃប្រទេសន័រវេសដែលរួមមានសមាសភាពលោក OYSTEIN ORENG និងលោក
PALE KORSVOLA សាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យគ្រប់គ្រង នៃប្រទេសន័រវេស និងលោក TROND KUBBERRUD សវនករនៃអង្គការអន្តរជាតិប្រេងកាតន័រវេស កាលពីថ្ងៃទី២៧ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៨។
លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានស្វាគមន៍គណៈប្រតិភូ និងបានស្នើសុំគណៈប្រតិភូនៃប្រទេសន័រវេស ដែលទទួលបានជោគជ័យក្នុងការវិនិយោគលើវិស័យប្រេងកាតនៅក្នុងប្រទេស និងដែលមានបទពិសោធន៍ជួយពិនិត្យសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីប្រេងកាតកម្ពុជា។ គណៈប្រតិភូន័រវេសបានស្វាគមន៍ចំពោះសំណើនេះហើយ និងធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជា។ លោក តែ ដួងតារា អគ្គនាយកអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជា ដែលមានវត្តមាននៅក្នុងជំនួបនេះបានអះអាងថា អាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជាបានសហការជាមួយដៃគូ នៃប្រទេសន័រវេសអស់រយៈពេល៣ឆ្នាំមកហើយ។
កន្លងមក ប្រទេសន័រវេសបានជួបអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជាក្នុងវិស័យបច្ចេកទេស វិស្វកម្ម ផលិតកម្ម និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រេងកាត។ ទស្សនកិច្ចលើកនេះរបស់គណៈប្រតិភូន័រវេស គឺដើម្បីពិនិត្យ និងវាយតម្លៃសម្រាប់ស្វែងយល់ពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអាជ្ញាធរជាតិប្រេងកាតកម្ពុជា។ លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងជាប្រធានអាជ្ញាធរប្រេងកាតជាតិកម្ពុជា នឹងខិតខំធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាសមាជិកនៃ១០ប្រទេស ជ្រើសរើសដោយប្រទេសន័រវេស។ ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាសមាជិកមួយក្នុងចំណោមទាំង១០ប្រទេស អាជ្ញាធរជាតិប្រេងកាតកម្ពុជាអាចនឹងមានឱកាសទទួលបានជំនួយបច្ចេកទេសរហូតដល់ទៅ២០លានដុល្លារ ពីប្រទេសន័រវេស។
ជំនួបនេះបានបញ្ចប់ទៅក្នុងបរិយាកាសរីករាយក្រៃលែងដោយ លោក សុខ អាន នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រគល់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ជូនគណៈប្រតិភូន័រវេស៕
មួកសុវត្ថិភាពចរាចរអាចនឹងឡើងថ្លៃ នៅពេលអនុវត្តច្បាប់ចរាចរ
ភ្នំពេញ ៖ យុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកកំពុងត្រូវបានធ្វើនៅក្នុងខណ្ឌ៧មករា ហើយព្រមពេលជាមួយគ្នានេះគណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោក ក៏បានលក់មួកដោយតម្លៃថោកនៅតាមសាលារៀន ដើម្បីជាការលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រើប្រាស់មួក។ ការអនុវត្តន៍ច្បាប់ចរាចរស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកនៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩នោះអាចនឹងធ្វើឲ្យតម្លៃមួកឡើងថ្លៃ ដោយសារតម្រូវការច្រើន ហើយនៅស្រុកយើងសព្វថ្ងៃមិនទាន់មានរោងចក្រផលិតមួកនៅឡើយទេ។
លោក មាស ចាន់ឌី អ្នកគ្រប់គ្រងគម្រោងសុវត្ថិភាពចរាចររបស់អង្គការជនពិការអន្តរជាតិបែលហ្ស៊ិកបាននិយាយឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី២៩ ខែវិច្ឆិកានេះថា យុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយអំពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកកំពុងតែប្រព្រឹត្តទៅនៅ
តាមផ្លូវ និងនៅតាមភ្លើងស្តុបក្នុងខណ្ឌ៧មករា ដោយមានយុវជនស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមចែកខិត្តប័ណ្ណ និងបង្ហាញរូបភាពស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាព។
ប្រភពខាងលើបាននិយាយឲ្យដឹងទៀតថា យុទ្ធនាការនេះនឹងបញ្ចប់នៅដំណាច់ខែធ្នូ ហើយបន្ទាប់ពីនេះគឺនគរបាលជាតិគេចាប់ផ្ដើមអនុវត្តច្បាប់ចរាចរផ្លូវគោកស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាព។ ក្នុងពេលយើងកំពុងតែធ្វើយុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពនេះ គណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកក៏ទទួលបានមួកសុវត្ថិភាពចំនួន២.០០០ ពីអង្គការសម្ព័ន្ធដើម្បីសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកសកលសម្រាប់លក់នៅតាមសាលារៀនមួយចំនួននៅក្នុងទី
ក្រុងភ្នំពេញ ដោយតម្លៃថោក ជាការលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រើប្រាស់មួក។
កាលពីដើមខែតុលា កន្លងទៅនេះអគ្គស្នងការនគរបាលជាតិបានចេញសេចក្ដីប្រកាសជូនដំណឹងជាសាធារណៈ
ថា ដើម្បីអនុវត្តឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ស្ដីពីចរាចរផ្លូវគោក សំដៅកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរដែលបច្ចុប្បន្នបាន និងកំពុងកើតឡើងភាគច្រើនដល់អ្នកជិះទោចក្រយានយន្តដែលងាយទទួលរងគ្រោះត្រង់ក្បាល បណ្ដាលឲ្យបាត់បង់ជីវិតឬរបួសធ្ងន់ធ្ងរដល់ពិការភាព បាត់បង់ពលកម្មនោះ អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិបានចេញបទបញ្ជាដល់នគរបាលចរាចរគ្រប់ខេត្ត-ក្រុងចាប់ផ្ដើមធ្វើការត្រួតពិនិត្យផាកពិន័យតាមជំពូកទី១០ នៃច្បាប់ចរាចរផ្លូវគោក ចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ លើករណីមិនពាក់មួកសុវត្ថិភាព ក្នុងពេលបើកបរទោចក្រយានយន្ត និងត្រីចក្រយានយន្ត។
លោក កែវ សាវិន ប្រធាននាយកដ្ឋានដឹកជញ្ជូន និងជាលេខាធិការដ្ឋាននៃគណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរ
ផ្លូវគោក បាននិយាយឲ្យដឹងកាលពីសប្ដាហ៍មុននេះថា ម៉ូតូដែលបានចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវ ហើយកំពុងធ្វើចរាចរនៅលើផ្លូវសាធារណៈពេលនេះមានចំនួនរហូតដល់៨៣៥.៧២០គ្រឿង តែអ្នកដែលបានប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកហើយនោះមានចំនួនតិចតួចណាស់។
លោក មាស ចាន់ឌី បាននិយាយឲ្យដឹងថា តាមការអង្កេតកន្លងទៅនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញឃើញមានអ្នកជិះម៉ូតូដែលបានប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពហើយមានចំនួន
ប្រមាណជា២៤ភាគរយ (នៅរាជធានីភ្នំពេញម៉ូតូដែលបានចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវមានចំនួនប្រមាណជាង៥០ម៉ឺនគ្រឿង) ការប្រកាសជូនដំណឹងស្ដីពីការអនុវត្តន៍ច្បាប់ចរាចរស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ ខាងមុខនេះ អាចនឹងធ្វើឲ្យមួកនៅលើទីផ្សារឡើងថ្លៃ ដោយសារមួកដែលត្រូវប្រើបើសម្រាប់ម៉ូតូជាង៨សែនគ្រឿងនោះ គឺប្រមាណជា១លានមួកនៅលើទីផ្សារមានតម្លៃប្រមាណជា១០ដុល្លារ នៅស្រុកយើងសព្វថ្ងៃនេះមិនទាន់មានរោងចក្រផលិតមួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកនៅឡើយទេ៕
ភ្នំពេញ ៖ យុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកកំពុងត្រូវបានធ្វើនៅក្នុងខណ្ឌ៧មករា ហើយព្រមពេលជាមួយគ្នានេះគណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោក ក៏បានលក់មួកដោយតម្លៃថោកនៅតាមសាលារៀន ដើម្បីជាការលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រើប្រាស់មួក។ ការអនុវត្តន៍ច្បាប់ចរាចរស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកនៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩នោះអាចនឹងធ្វើឲ្យតម្លៃមួកឡើងថ្លៃ ដោយសារតម្រូវការច្រើន ហើយនៅស្រុកយើងសព្វថ្ងៃមិនទាន់មានរោងចក្រផលិតមួកនៅឡើយទេ។
លោក មាស ចាន់ឌី អ្នកគ្រប់គ្រងគម្រោងសុវត្ថិភាពចរាចររបស់អង្គការជនពិការអន្តរជាតិបែលហ្ស៊ិកបាននិយាយឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី២៩ ខែវិច្ឆិកានេះថា យុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយអំពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកកំពុងតែប្រព្រឹត្តទៅនៅ
តាមផ្លូវ និងនៅតាមភ្លើងស្តុបក្នុងខណ្ឌ៧មករា ដោយមានយុវជនស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមចែកខិត្តប័ណ្ណ និងបង្ហាញរូបភាពស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាព។
ប្រភពខាងលើបាននិយាយឲ្យដឹងទៀតថា យុទ្ធនាការនេះនឹងបញ្ចប់នៅដំណាច់ខែធ្នូ ហើយបន្ទាប់ពីនេះគឺនគរបាលជាតិគេចាប់ផ្ដើមអនុវត្តច្បាប់ចរាចរផ្លូវគោកស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាព។ ក្នុងពេលយើងកំពុងតែធ្វើយុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពនេះ គណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកក៏ទទួលបានមួកសុវត្ថិភាពចំនួន២.០០០ ពីអង្គការសម្ព័ន្ធដើម្បីសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកសកលសម្រាប់លក់នៅតាមសាលារៀនមួយចំនួននៅក្នុងទី
ក្រុងភ្នំពេញ ដោយតម្លៃថោក ជាការលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រើប្រាស់មួក។
កាលពីដើមខែតុលា កន្លងទៅនេះអគ្គស្នងការនគរបាលជាតិបានចេញសេចក្ដីប្រកាសជូនដំណឹងជាសាធារណៈ
ថា ដើម្បីអនុវត្តឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ស្ដីពីចរាចរផ្លូវគោក សំដៅកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរដែលបច្ចុប្បន្នបាន និងកំពុងកើតឡើងភាគច្រើនដល់អ្នកជិះទោចក្រយានយន្តដែលងាយទទួលរងគ្រោះត្រង់ក្បាល បណ្ដាលឲ្យបាត់បង់ជីវិតឬរបួសធ្ងន់ធ្ងរដល់ពិការភាព បាត់បង់ពលកម្មនោះ អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិបានចេញបទបញ្ជាដល់នគរបាលចរាចរគ្រប់ខេត្ត-ក្រុងចាប់ផ្ដើមធ្វើការត្រួតពិនិត្យផាកពិន័យតាមជំពូកទី១០ នៃច្បាប់ចរាចរផ្លូវគោក ចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ លើករណីមិនពាក់មួកសុវត្ថិភាព ក្នុងពេលបើកបរទោចក្រយានយន្ត និងត្រីចក្រយានយន្ត។
លោក កែវ សាវិន ប្រធាននាយកដ្ឋានដឹកជញ្ជូន និងជាលេខាធិការដ្ឋាននៃគណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរ
ផ្លូវគោក បាននិយាយឲ្យដឹងកាលពីសប្ដាហ៍មុននេះថា ម៉ូតូដែលបានចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវ ហើយកំពុងធ្វើចរាចរនៅលើផ្លូវសាធារណៈពេលនេះមានចំនួនរហូតដល់៨៣៥.៧២០គ្រឿង តែអ្នកដែលបានប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកហើយនោះមានចំនួនតិចតួចណាស់។
លោក មាស ចាន់ឌី បាននិយាយឲ្យដឹងថា តាមការអង្កេតកន្លងទៅនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញឃើញមានអ្នកជិះម៉ូតូដែលបានប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពហើយមានចំនួន
ប្រមាណជា២៤ភាគរយ (នៅរាជធានីភ្នំពេញម៉ូតូដែលបានចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវមានចំនួនប្រមាណជាង៥០ម៉ឺនគ្រឿង) ការប្រកាសជូនដំណឹងស្ដីពីការអនុវត្តន៍ច្បាប់ចរាចរស្ដីពីការប្រើប្រាស់មួកសុវត្ថិភាពចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ ខាងមុខនេះ អាចនឹងធ្វើឲ្យមួកនៅលើទីផ្សារឡើងថ្លៃ ដោយសារមួកដែលត្រូវប្រើបើសម្រាប់ម៉ូតូជាង៨សែនគ្រឿងនោះ គឺប្រមាណជា១លានមួកនៅលើទីផ្សារមានតម្លៃប្រមាណជា១០ដុល្លារ នៅស្រុកយើងសព្វថ្ងៃនេះមិនទាន់មានរោងចក្រផលិតមួកសុវត្ថិភាពចរាចរផ្លូវគោកនៅឡើយទេ៕
ទិវាពិភពលោកប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍១ធ្នូ ក្រោមប្រធានបទ
"ខ្ញុំសន្យារួមគ្នាទប់ស្កាត់មេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍"
•សហរដ្ឋអាមេរិកផ្ដល់ថវិកាជិត១៣៨លានដុល្លារ ដល់កម្ពុជាសម្រាប់កម្មវិធីការពារ និងព្យាបាលជំងឺអេដស៍ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៤
ភ្នំពេញ ៖ ទិវាពិភពលោកប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍១ធ្នូ ឆ្នាំនេះក៏ដូចជាឆ្នាំមុនដែរ ធ្វើឡើងក្រោមប្រធានបទ "ខ្ញុំសន្យារួមគ្នាទប់ស្កាត់មេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍" ក្រោមអធិបតីភាពលោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា និងជាឥស្សរជនឆ្នើមថ្នាក់ជាតិនៃវេទិកាភាពជាអ្នកដឹកនាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិកឆ្លើយតបមេរោគអេដស៍ជំងឺអេដស៍នៅកម្ពុជា ជាតំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់នៃសម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងមានការចូលរួមពីឥស្សរជនជាន់ខ្ពស់ អង្គទូតនានា មន្ត្រីរាជការ និស្សិត និងសិស្សានុសិស្សយ៉ាងច្រើនកុះករ កាលពីថ្ងៃទី១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ នៅឯសួនច្បារវត្តបុទុមវតី។
ថ្លែងនាឱកាសនោះ លោក នុត សុខុម ទេសរដ្ឋមន្ត្រី និង
ជាប្រធានអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថា នៅលើសកលលោកទាំងមូលនៅឆ្នាំ២០០៧ មានអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ប្រមាណជា៣៣,២លាននាក់ ដែលជាមនុស្សពេញវ័យ និងកុមារ និងមានមនុស្សប្រមាណ
២,១លាននាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតដោយសារជំងឺអេដស៍កាចសាហាវនេះ។
លោកបានបន្តថា នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជំងឺអេដស៍បានរាតត្បាតនៅគ្រប់ខេត្ត-ក្រុង មកទល់នឹងឆ្នាំ២០០៧មានអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ចំនួនប្រមាណ៦៧.៥០០នាក់ និងមាន[អ្នក]ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតជាបន្តបន្ទាប់ ព្រមទាំងបន្សល់ទុកនូវកុមារកំព្រាដែលជាបន្ទុកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរចំពោះសង្គមជាតិ។ ដោយមានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ និងការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិព្រះសង្ឃ សង្គមស៊ីវិល ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ អង្គការជាតិ អន្តរជាតិ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសបានធ្វើឲ្យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាក្លាយទៅជាប្រទេសមួយទទួលជោគជ័យក្នុងចំណោម
ប្រទេសនានាលើសកលលោក យើងបានធ្វើឲ្យអត្រាផ្ទុកមេរោគអេដស៍ថយចុះពី៣,៣ភាគរយនៅឆ្នាំ១៩៩៧មកត្រឹម
០,៩ភាគរយនៅឆ្នាំ២០០៦។
លោក នុត សុខុម បានបញ្ជាក់ថា ជាមួយគ្នានេះ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទើបនឹងបានទទួលនូវមោទនភាពជាតិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតកាលពីឆ្នាំ២០០៦ កន្លងទៅនេះ នូវការទទួលស្គាល់ជាអន្តជាតិលោកជំទាវប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា ថាជាឥស្សរជនឆ្នើមថ្នាក់ជាតិនៃវេទិកាភាពជាអ្នកដឹកនាំប្រចាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិកក្នុងការឆ្លើយតបទៅ
នឹងមេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍។
លោកទេសរដ្ឋមន្ត្រីបានបន្ថែមថា បើទោះបីជាទទួលបាននូវជោគជ័យជាទីមោទនៈក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែយើងនៅមានកិច្ចការជាច្រើនត្រូវបន្តធ្វើដោយយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់បំផុត ដើម្បីបញ្ចៀសនូវសោកនាដកម្មដែលបណ្ដាលមកពីជំងឺអេដស៍។ ដូច្នេះសូមអំពាវនាវចំពោះគ្រប់ស្ថាប័នជាតិ
ព្រះសង្ឃ ស្ថាប័នឯកជន សង្គមស៊ីវិល អង្គការជាតិ អន្តរជាតិ ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ មេត្តាពួតដៃធ្វើកិច្ចសន្យារួមគ្នាដើម្បីបង្កើនកម្លាំងចលករជាតិដ៏ធំមួយជួយបង្ការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃ
មេរោគអេដស៍ និងចូលរួមគាំទ្រថែទាំ និងព្យាបាលអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ អ្នកកើតជំងឺអេដស៍ និងអ្នកទទួលរងនូវផលលំបាកដោយសារជំងឺអេដស៍ជនងាយរងគ្រោះ ជាអាទិ៍កុមារ ស្ត្រីមេផ្ទះជាដើម។ល។ ត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងបន្តអនុវត្តផែនការយុទ្ធសាស្ត្រជាតិទូលំទូលាយ និងពហុវិស័យ ជាពិសេសត្រូវផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់ធ្វើសមាហរណកម្មកម្មវិធីអេដស៍នៅក្នុងកម្មវិធីកម្ពុជាកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍
នានាតាមរយៈការធ្វើវិមជ្ឈការ ជំរុញឲ្យមានការចូលរួម និងការពង្រឹងសមត្ថភាពមូលដ្ឋាន ថែមទាំងត្រូវធ្វើឲ្យនិរន្តរភាពទៀតផង។
នាឱកាសនោះដែរ លោក តែង គន្ធី អគ្គលេខាធិការអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍បានមានប្រសាសន៍
ថា អត្រានៃការយល់ដឹងពីមេរោគអេដស៍ និងជំងឺអេដស៍នៅក្នុងប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ក៏ដូចជា
នៅក្នុងក្រុមប្រជាជនដែលប្រឈមមុខខ្ពស់នៅក្នុងការឆ្លងមេរោគអេដស៍ ដូចជាអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទ ក្រុមបុរសស្រឡាញ់
បុរស និងអ្នកចាក់គ្រឿងញៀន ក៏ដូចជាអ្នកប្រើគ្រឿងញៀនសុទ្ធតែមានអត្រាលើសពី៩០ភាគរយ។ លើសពីនេះទៅ
ទៀត អត្រាប្រើស្រោមអនាម័យក្នុងចំណោមអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទក៏មានកម្រិតខ្ពស់ណាស់គឺរហូតដល់ជាង៩០ភាគរយ។
លោកបានបន្តថា អ្នករងគ្រោះដោយសារជំងឺអេដស៍ គឺជាង៧០ភាគរយបានទទួលការគាំទ្រថែទាំ និងព្យាបាលជំងឺឱកាសនិយមក៏ដូចជាការទទួលឱសថប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ប្រមាណជាង៧០ភាគរយ ទទួលការគាំទ្រពីសង្គមយ៉ាងពេញលេញតាមរយៈ ការងារមនុស្សធម៌ដែលមិនចេះរីងស្ងួតរបស់លោកជំទាវ
ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា និងជាមគ្គុទ្ទេសក៍ឆ្នើមប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកលើការងារអេដស៍។
លោកស្រី Alice Levisay ប្រធានក្រុមការងារអង្គការសហប្រជាជាតិខាងជំងឺអេដស៍បានមានប្រសាសន៍ថា ទិវាពិភពលោកប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍តំណាងឲ្យចលនាមួយដែលពិភពលោកជួបជុំគ្នា ដើម្បីទទួលស្គាល់សមិទ្ធផលនានាដែលសម្រេចបាន ក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងជំងឺអេដស៍ និងដើម្បីអះអាងជាថ្មីឡើងវិញនូវការប្ដេជ្ញាចិត្តរួបរួមជាលក្ខណៈ បុគ្គល និងជារួមក្នុងការបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនៅទូទាំងពិភពលោក និងទូទាំងជាតិ។ លោកស្រីបានបន្តថា កម្ពុជាគឺជាអ្នកឈានមុខគេនៅលើពិភពលោក និងនៅក្នុងតំបន់ក្នុងការឆ្លើយតបចំពោះជំងឺអេដស៍។
លោកស្រីបានបញ្ជាក់ថា អត្រាផ្ទុកមេរោគអេដស៍ក្នុងចំណោមមនុស្សពេញវ័យបានកាត់បន្ថយពីអត្រា២ភាគរយនៅ
ឆ្នាំ១៩៩៨ មកត្រឹម០,៩ភាគរយនៅឆ្នាំ២០០៦។ យើងសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ស្ដីពីជំងឺអេដស៍ ហើយមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតកំពុងតែអនុវត្តដើម្បីធានាថា កម្ពុជាឈានទៅសម្រេចនូវមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនបានតាមរយៈការសម្រេចបាននូវលទ្ធភាពទទួលបានសេវាបង្ការថែ
ទាំព្យាបាល និងគាំទ្រជាសកលឆ្នាំ២០១០។
មានប្រសាសន៍ក្នុងឱកាសនោះ លោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានឲ្យដឹងថា
ក្នុងនាមសម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងក្នុងនាមឥស្សរជនឆ្នើមថ្នាក់ជាតិនៃវេទិកាភាពជាអ្នកដឹកនាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិកឆ្លើយតបមេរោគអេដស៍
ជំងឺអេដស៍ និងក្នុងនាមលោកជំទាវផ្ទាល់សូមសម្ដែងនូវអំណរសាទរ និងកោតសរសើរដោយស្មោះចំពោះថ្នាក់ដឹកនាំមន្ត្រីរាជការនៃអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍ ក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធសហគមន៍ អន្តរជាតិ សង្គមស៊ីវិល និងវិស័យឯកជន ដែលបានខិតខំអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្តបំពេញភារកិច្ចដ៏ថ្លៃថ្លា និងទទួលបានលទ្ធផលដ៏ត្រចះត្រចង់ក្នុងបុព្វហេតុលើកស្ទួយវិស័យសុខាភិបាល ជាពិសេសការចូលរួមប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ ជំងឺអេដស៍ដែលនេះគឺជាការចូលរួមចំណែកយ៉ាងពិតប្រាកដក្នុងការលើកកម្ពស់សុខុមាលភាព និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានបន្ថែមថា ក្នុងរយៈ ពេលជាងមួយទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ យើងសម្រេចបានជោគជ័យគួរជាទីមោទនៈ ក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលការឆ្លងមេរោគអេដស៍ជំងឺអេដស៍។ ជាលទ្ធផលនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនេះ កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់នៃប្រទេសមួយដែលទទួលបានជោគជ័យក្នុងការកាត់បន្ថយការរីករាលដាលនៃ
មេរោគអេដស៍-ជំងឺអេដស៍ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ក្នុងចំណោមប្រទេស៦ នៅលើសកលលោក។
លទ្ធផលនេះ គឺជាសក្ខីភាពនៃការរួមចំណែកមិនអាចខ្វះបានតាមគ្រប់រូបភាពរបស់ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ
សហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ រួមទាំងសង្គមស៊ីវិល និងវិស័យឯកជន ក្នុងការឆ្លើយតបយ៉ាងសមស្រប និងទាន់ពេលវេលាទៅនឹងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍វិស័យសុខាភិបាល និងធនធានមនុស្សដែលជាកត្តាគន្លឹះសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម សេដ្ឋកិច្ច សំដៅកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រដែលជាគោលដៅដ៏ចម្បងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។
លោកជំទាវបានបញ្ជាក់ថា ច្បាស់ណាស់ថា ការងាររបស់យើងនៅវែងឆ្ងាយណាស់ ហើយនៅមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតដែលត្រូវធ្វើ និងមានបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនទៀតដែលត្រូវជម្នះឲ្យបាន។ ដូច្នេះហើយការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍-ជំងឺអេដស៍គឺជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រ និងកម្មវិធីរួមរបស់
រាជរដ្ឋាភិបាល សម្រេចនូវចក្ខុវិស័យរយៈពេលវែងរបស់ខ្លួនក្នុងគោលបំណងកសាងសង្គមកម្ពុជាមួយមានកោសិកាតភ្ជាប់
គ្នា ប្រជាជនមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ និងវប្បធម៌រឹងមាំ ចាកផុតពីភាពក្រីក្រ និងភាពអវិជ្ជាព្រមទាំងចាកផុតពីជំងឺឆ្លងនានា។
•សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្ដល់ថវិកាជិត១៣៨លានដុល្លារដល់ប្រទេសកម្ពុជា សម្រាប់កម្មវិធីការពារ និងព្យាបាលជំងឺអេដស៍
យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៤មក សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្ដល់ថវិកាជិត១៣៨លានដុល្លារអាមេរិកដល់ប្រទេសកម្ពុជា សម្រាប់កម្មវិធីការពារ និងព្យាបាលជំងឺអេដស៍។ គ្រាន់តែក្នុងឆ្នាំសារពើពន្ធនេះ ផែនការបន្ទាន់ស្ដីពីការបន្ធូរបន្ថយផ្នែកជំងឺអេដស៍របស់ប្រធានាធិបតី (PEPFAR) នឹងផ្ដល់ថវិកាចំនួន១៨លានដុល្លារសម្រាប់កម្មវិធីបែបនេះ។
សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានដដែលនោះបានបន្តឲ្យដឹងថា នេះជាកម្មវិធីមួយក្នុងចំណោមវិធីនានាជាច្រើនដែលសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងតែធ្វើការដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺ
កាចសាហាវនេះ។ ការវិនិយោគប្រចាំឆ្នាំរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងមូលនិធិសកលដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺអេដស៍ មានទឹកប្រាក់សរុបជិត១ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលជិតស្មើនឹងភាគរយនៃថវិកាសរុបរបស់មូលនិធិនេះ។ តាមរយៈ ការវិនិយោគ និងការខិតខំដោយមានការសម្របសម្រួលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងសហគមន៍អ្នកផ្ដល់ជំនួយធំៗ យើងសង្ឃឹមថា យើងអាចជួយការពារបាននូវករណីនៃការឆ្លងមេរោគអេដស៍ថ្មីៗក៏ដូចជាការផ្ដល់ការថែទាំរក្សា និងព្យាបាលចំពោះអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងអ្នកកើតជំងឺអេដស៍នៅកម្ពុជាផងដែរ។
គួររំលឹកថា លោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ក្រោយពីបានបញ្ចប់ពិធីនៅសួនច្បារវត្តបុទុមវតី លោកជំទាវបានអញ្ជើញបន្តដំណើរទៅសាកសួរសុខទុក្ខ និងចែកអំណោយដល់អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ជំងឺអេដស៍
ចំនួន៣០០នាក់ នៅវត្តតាំងកសាងខាងត្បូង ស្ថិតនៅខណ្ឌដង្កោ រាជធានីភ្នំពេញផងដែរ៕
"ខ្ញុំសន្យារួមគ្នាទប់ស្កាត់មេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍"
•សហរដ្ឋអាមេរិកផ្ដល់ថវិកាជិត១៣៨លានដុល្លារ ដល់កម្ពុជាសម្រាប់កម្មវិធីការពារ និងព្យាបាលជំងឺអេដស៍ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៤
ភ្នំពេញ ៖ ទិវាពិភពលោកប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍១ធ្នូ ឆ្នាំនេះក៏ដូចជាឆ្នាំមុនដែរ ធ្វើឡើងក្រោមប្រធានបទ "ខ្ញុំសន្យារួមគ្នាទប់ស្កាត់មេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍" ក្រោមអធិបតីភាពលោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា និងជាឥស្សរជនឆ្នើមថ្នាក់ជាតិនៃវេទិកាភាពជាអ្នកដឹកនាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិកឆ្លើយតបមេរោគអេដស៍ជំងឺអេដស៍នៅកម្ពុជា ជាតំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់នៃសម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងមានការចូលរួមពីឥស្សរជនជាន់ខ្ពស់ អង្គទូតនានា មន្ត្រីរាជការ និស្សិត និងសិស្សានុសិស្សយ៉ាងច្រើនកុះករ កាលពីថ្ងៃទី១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ នៅឯសួនច្បារវត្តបុទុមវតី។
ថ្លែងនាឱកាសនោះ លោក នុត សុខុម ទេសរដ្ឋមន្ត្រី និង
ជាប្រធានអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថា នៅលើសកលលោកទាំងមូលនៅឆ្នាំ២០០៧ មានអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ប្រមាណជា៣៣,២លាននាក់ ដែលជាមនុស្សពេញវ័យ និងកុមារ និងមានមនុស្សប្រមាណ
២,១លាននាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតដោយសារជំងឺអេដស៍កាចសាហាវនេះ។
លោកបានបន្តថា នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជំងឺអេដស៍បានរាតត្បាតនៅគ្រប់ខេត្ត-ក្រុង មកទល់នឹងឆ្នាំ២០០៧មានអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ចំនួនប្រមាណ៦៧.៥០០នាក់ និងមាន[អ្នក]ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតជាបន្តបន្ទាប់ ព្រមទាំងបន្សល់ទុកនូវកុមារកំព្រាដែលជាបន្ទុកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរចំពោះសង្គមជាតិ។ ដោយមានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ និងការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិព្រះសង្ឃ សង្គមស៊ីវិល ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ អង្គការជាតិ អន្តរជាតិ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសបានធ្វើឲ្យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាក្លាយទៅជាប្រទេសមួយទទួលជោគជ័យក្នុងចំណោម
ប្រទេសនានាលើសកលលោក យើងបានធ្វើឲ្យអត្រាផ្ទុកមេរោគអេដស៍ថយចុះពី៣,៣ភាគរយនៅឆ្នាំ១៩៩៧មកត្រឹម
០,៩ភាគរយនៅឆ្នាំ២០០៦។
លោក នុត សុខុម បានបញ្ជាក់ថា ជាមួយគ្នានេះ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទើបនឹងបានទទួលនូវមោទនភាពជាតិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតកាលពីឆ្នាំ២០០៦ កន្លងទៅនេះ នូវការទទួលស្គាល់ជាអន្តជាតិលោកជំទាវប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា ថាជាឥស្សរជនឆ្នើមថ្នាក់ជាតិនៃវេទិកាភាពជាអ្នកដឹកនាំប្រចាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិកក្នុងការឆ្លើយតបទៅ
នឹងមេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍។
លោកទេសរដ្ឋមន្ត្រីបានបន្ថែមថា បើទោះបីជាទទួលបាននូវជោគជ័យជាទីមោទនៈក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែយើងនៅមានកិច្ចការជាច្រើនត្រូវបន្តធ្វើដោយយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់បំផុត ដើម្បីបញ្ចៀសនូវសោកនាដកម្មដែលបណ្ដាលមកពីជំងឺអេដស៍។ ដូច្នេះសូមអំពាវនាវចំពោះគ្រប់ស្ថាប័នជាតិ
ព្រះសង្ឃ ស្ថាប័នឯកជន សង្គមស៊ីវិល អង្គការជាតិ អន្តរជាតិ ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ មេត្តាពួតដៃធ្វើកិច្ចសន្យារួមគ្នាដើម្បីបង្កើនកម្លាំងចលករជាតិដ៏ធំមួយជួយបង្ការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃ
មេរោគអេដស៍ និងចូលរួមគាំទ្រថែទាំ និងព្យាបាលអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ អ្នកកើតជំងឺអេដស៍ និងអ្នកទទួលរងនូវផលលំបាកដោយសារជំងឺអេដស៍ជនងាយរងគ្រោះ ជាអាទិ៍កុមារ ស្ត្រីមេផ្ទះជាដើម។ល។ ត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងបន្តអនុវត្តផែនការយុទ្ធសាស្ត្រជាតិទូលំទូលាយ និងពហុវិស័យ ជាពិសេសត្រូវផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់ធ្វើសមាហរណកម្មកម្មវិធីអេដស៍នៅក្នុងកម្មវិធីកម្ពុជាកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍
នានាតាមរយៈការធ្វើវិមជ្ឈការ ជំរុញឲ្យមានការចូលរួម និងការពង្រឹងសមត្ថភាពមូលដ្ឋាន ថែមទាំងត្រូវធ្វើឲ្យនិរន្តរភាពទៀតផង។
នាឱកាសនោះដែរ លោក តែង គន្ធី អគ្គលេខាធិការអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍បានមានប្រសាសន៍
ថា អត្រានៃការយល់ដឹងពីមេរោគអេដស៍ និងជំងឺអេដស៍នៅក្នុងប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ក៏ដូចជា
នៅក្នុងក្រុមប្រជាជនដែលប្រឈមមុខខ្ពស់នៅក្នុងការឆ្លងមេរោគអេដស៍ ដូចជាអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទ ក្រុមបុរសស្រឡាញ់
បុរស និងអ្នកចាក់គ្រឿងញៀន ក៏ដូចជាអ្នកប្រើគ្រឿងញៀនសុទ្ធតែមានអត្រាលើសពី៩០ភាគរយ។ លើសពីនេះទៅ
ទៀត អត្រាប្រើស្រោមអនាម័យក្នុងចំណោមអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទក៏មានកម្រិតខ្ពស់ណាស់គឺរហូតដល់ជាង៩០ភាគរយ។
លោកបានបន្តថា អ្នករងគ្រោះដោយសារជំងឺអេដស៍ គឺជាង៧០ភាគរយបានទទួលការគាំទ្រថែទាំ និងព្យាបាលជំងឺឱកាសនិយមក៏ដូចជាការទទួលឱសថប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ប្រមាណជាង៧០ភាគរយ ទទួលការគាំទ្រពីសង្គមយ៉ាងពេញលេញតាមរយៈ ការងារមនុស្សធម៌ដែលមិនចេះរីងស្ងួតរបស់លោកជំទាវ
ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា និងជាមគ្គុទ្ទេសក៍ឆ្នើមប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកលើការងារអេដស៍។
លោកស្រី Alice Levisay ប្រធានក្រុមការងារអង្គការសហប្រជាជាតិខាងជំងឺអេដស៍បានមានប្រសាសន៍ថា ទិវាពិភពលោកប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍តំណាងឲ្យចលនាមួយដែលពិភពលោកជួបជុំគ្នា ដើម្បីទទួលស្គាល់សមិទ្ធផលនានាដែលសម្រេចបាន ក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងជំងឺអេដស៍ និងដើម្បីអះអាងជាថ្មីឡើងវិញនូវការប្ដេជ្ញាចិត្តរួបរួមជាលក្ខណៈ បុគ្គល និងជារួមក្នុងការបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនៅទូទាំងពិភពលោក និងទូទាំងជាតិ។ លោកស្រីបានបន្តថា កម្ពុជាគឺជាអ្នកឈានមុខគេនៅលើពិភពលោក និងនៅក្នុងតំបន់ក្នុងការឆ្លើយតបចំពោះជំងឺអេដស៍។
លោកស្រីបានបញ្ជាក់ថា អត្រាផ្ទុកមេរោគអេដស៍ក្នុងចំណោមមនុស្សពេញវ័យបានកាត់បន្ថយពីអត្រា២ភាគរយនៅ
ឆ្នាំ១៩៩៨ មកត្រឹម០,៩ភាគរយនៅឆ្នាំ២០០៦។ យើងសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ស្ដីពីជំងឺអេដស៍ ហើយមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតកំពុងតែអនុវត្តដើម្បីធានាថា កម្ពុជាឈានទៅសម្រេចនូវមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនបានតាមរយៈការសម្រេចបាននូវលទ្ធភាពទទួលបានសេវាបង្ការថែ
ទាំព្យាបាល និងគាំទ្រជាសកលឆ្នាំ២០១០។
មានប្រសាសន៍ក្នុងឱកាសនោះ លោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានឲ្យដឹងថា
ក្នុងនាមសម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងក្នុងនាមឥស្សរជនឆ្នើមថ្នាក់ជាតិនៃវេទិកាភាពជាអ្នកដឹកនាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិកឆ្លើយតបមេរោគអេដស៍
ជំងឺអេដស៍ និងក្នុងនាមលោកជំទាវផ្ទាល់សូមសម្ដែងនូវអំណរសាទរ និងកោតសរសើរដោយស្មោះចំពោះថ្នាក់ដឹកនាំមន្ត្រីរាជការនៃអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍ ក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធសហគមន៍ អន្តរជាតិ សង្គមស៊ីវិល និងវិស័យឯកជន ដែលបានខិតខំអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្តបំពេញភារកិច្ចដ៏ថ្លៃថ្លា និងទទួលបានលទ្ធផលដ៏ត្រចះត្រចង់ក្នុងបុព្វហេតុលើកស្ទួយវិស័យសុខាភិបាល ជាពិសេសការចូលរួមប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ ជំងឺអេដស៍ដែលនេះគឺជាការចូលរួមចំណែកយ៉ាងពិតប្រាកដក្នុងការលើកកម្ពស់សុខុមាលភាព និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានបន្ថែមថា ក្នុងរយៈ ពេលជាងមួយទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ យើងសម្រេចបានជោគជ័យគួរជាទីមោទនៈ ក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលការឆ្លងមេរោគអេដស៍ជំងឺអេដស៍។ ជាលទ្ធផលនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនេះ កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់នៃប្រទេសមួយដែលទទួលបានជោគជ័យក្នុងការកាត់បន្ថយការរីករាលដាលនៃ
មេរោគអេដស៍-ជំងឺអេដស៍ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ក្នុងចំណោមប្រទេស៦ នៅលើសកលលោក។
លទ្ធផលនេះ គឺជាសក្ខីភាពនៃការរួមចំណែកមិនអាចខ្វះបានតាមគ្រប់រូបភាពរបស់ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ
សហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ រួមទាំងសង្គមស៊ីវិល និងវិស័យឯកជន ក្នុងការឆ្លើយតបយ៉ាងសមស្រប និងទាន់ពេលវេលាទៅនឹងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍វិស័យសុខាភិបាល និងធនធានមនុស្សដែលជាកត្តាគន្លឹះសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម សេដ្ឋកិច្ច សំដៅកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រដែលជាគោលដៅដ៏ចម្បងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។
លោកជំទាវបានបញ្ជាក់ថា ច្បាស់ណាស់ថា ការងាររបស់យើងនៅវែងឆ្ងាយណាស់ ហើយនៅមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតដែលត្រូវធ្វើ និងមានបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនទៀតដែលត្រូវជម្នះឲ្យបាន។ ដូច្នេះហើយការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍-ជំងឺអេដស៍គឺជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រ និងកម្មវិធីរួមរបស់
រាជរដ្ឋាភិបាល សម្រេចនូវចក្ខុវិស័យរយៈពេលវែងរបស់ខ្លួនក្នុងគោលបំណងកសាងសង្គមកម្ពុជាមួយមានកោសិកាតភ្ជាប់
គ្នា ប្រជាជនមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ និងវប្បធម៌រឹងមាំ ចាកផុតពីភាពក្រីក្រ និងភាពអវិជ្ជាព្រមទាំងចាកផុតពីជំងឺឆ្លងនានា។
•សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្ដល់ថវិកាជិត១៣៨លានដុល្លារដល់ប្រទេសកម្ពុជា សម្រាប់កម្មវិធីការពារ និងព្យាបាលជំងឺអេដស៍
យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៤មក សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្ដល់ថវិកាជិត១៣៨លានដុល្លារអាមេរិកដល់ប្រទេសកម្ពុជា សម្រាប់កម្មវិធីការពារ និងព្យាបាលជំងឺអេដស៍។ គ្រាន់តែក្នុងឆ្នាំសារពើពន្ធនេះ ផែនការបន្ទាន់ស្ដីពីការបន្ធូរបន្ថយផ្នែកជំងឺអេដស៍របស់ប្រធានាធិបតី (PEPFAR) នឹងផ្ដល់ថវិកាចំនួន១៨លានដុល្លារសម្រាប់កម្មវិធីបែបនេះ។
សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានដដែលនោះបានបន្តឲ្យដឹងថា នេះជាកម្មវិធីមួយក្នុងចំណោមវិធីនានាជាច្រើនដែលសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងតែធ្វើការដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺ
កាចសាហាវនេះ។ ការវិនិយោគប្រចាំឆ្នាំរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងមូលនិធិសកលដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺអេដស៍ មានទឹកប្រាក់សរុបជិត១ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលជិតស្មើនឹងភាគរយនៃថវិកាសរុបរបស់មូលនិធិនេះ។ តាមរយៈ ការវិនិយោគ និងការខិតខំដោយមានការសម្របសម្រួលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងសហគមន៍អ្នកផ្ដល់ជំនួយធំៗ យើងសង្ឃឹមថា យើងអាចជួយការពារបាននូវករណីនៃការឆ្លងមេរោគអេដស៍ថ្មីៗក៏ដូចជាការផ្ដល់ការថែទាំរក្សា និងព្យាបាលចំពោះអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងអ្នកកើតជំងឺអេដស៍នៅកម្ពុជាផងដែរ។
គួររំលឹកថា លោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ក្រោយពីបានបញ្ចប់ពិធីនៅសួនច្បារវត្តបុទុមវតី លោកជំទាវបានអញ្ជើញបន្តដំណើរទៅសាកសួរសុខទុក្ខ និងចែកអំណោយដល់អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ជំងឺអេដស៍
ចំនួន៣០០នាក់ នៅវត្តតាំងកសាងខាងត្បូង ស្ថិតនៅខណ្ឌដង្កោ រាជធានីភ្នំពេញផងដែរ៕
ស្ត្រីជាឆ្អឹងខ្នង នៃការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមជាតិ
ភ្នំពេញ៖ ស្ត្រីជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមជាតិ ហើយស្ត្រី និងបុរសជាដៃគូមិនអាចខ្វះបានក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍គ្រប់វិស័យ។ នេះជាប្រសាសន៍របស់លោកស្រី ម៉ែន សំអន ប្រធានសមាគមនារីកម្ពុជាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងឱកាសខួបអនុស្សាវរីយ៍៣០ឆ្នាំ នៃការបង្កើតសមាគមនារីកម្ពុជាដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍កាលពីថ្ងៃចន្ទ១ ធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ នៅទីស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ លោក សាយ ឈុំ អនុប្រធានទី២ រដ្ឋសភា និងអ្នកស្រី កែ ច័ន្ទមុនី តំណាងនារីទូទាំងប្រទេសក៏មានវត្តមានក្នុងខួបអនុស្សាវរីយ៍៣០ឆ្នាំ នៃសមាគមនារីនេះដែរ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះនារីជាច្រើនរយនាក់មកពី គ្រប់ខេត្តក្រុងបានមានវត្តមាននាឱកាសនោះ។
ក្នុងឱកាសនោះលោកស្រី ម៉ែន សំអន បានឡើងមានប្រសាសន៍ថា ថ្ងៃនេះជាទិវាដ៏នក្ខត្តឫក្សដែលយើងទាំងអស់គ្នាជាសមាជិក ជាសកម្មជន និងជាកម្មាភិបាលសមាគមនារី គ្រប់ជំនាន់មកពីខេត្តក្រុង ក្រសួង មន្ទីរស្ថាប័នថ្នាក់ដឹកនាំ និងភរិយាថ្នាក់ដឹកនាំសរុបជាង៨០០នាក់បានជួបជុំគ្នាដើម្បីប្រារព្ធខួបអនុស្សាវរីយ៍៣០ឆ្នាំ ថ្ងៃបង្កើតសមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងគោលបំណងរំលឹកឡើងវិញនូវប្រវត្តិ និងសកម្មភាពរបស់បងប្អូននារីដែលធ្លាប់បានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងបុព្វហេតុការពារ និងកសាងប្រទេសជាតិនៅគ្រប់ដំណាក់កាលតាំងពីបាតដៃទទេរហូតដល់មានការអភិវឌ្ឍន៍រីកចម្រើនដូចសព្វថ្ងៃនេះ និងដើម្បីជាមេរៀន បទពិសោធន៍របស់សមាគម។
លោកស្រី ម៉ែន សំអន បានបន្តមានប្រសាសន៍ថា ថ្ងៃ២ ខែធ្នូនេះ គឺជាកំណើតរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ហើយក៏ជាថ្ងៃកំណើតរបស់សមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍។ នារីកម្ពុជាជាចងចាំជានិច្ច និងដឹងគុណយ៉ាងជ្រាលជ្រៅបំផុតចំពោះរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលបានជួយរំដោះយើងទាំងអស់គ្នាឲ្យរួចផុតពីឋាននរកអវចីនាថ្ងៃ៧ មករា ១៩៧៩។ ក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧ មករា ស្លាកស្នាមនៃសង្គ្រាម និងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមជាតិត្រូវបំផ្លាញខ្ទេចខ្ទាំ ហើយទិដ្ឋភាពទាំងនោះនៅដក់ជាប់ក្នុងអារម្មណ៍ប្រជាជន និងនារីទូទាំងប្រទេសមិនអាចបំភ្លេចបានឡើយ។ បងប្អូននារីបនស្រមៃឃើញទៅដល់ការធ្វើដំណើរពពាក់ពពូនគ្រប់ទិសទីរូតរះត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតវិញដោយ កែវភ្នែករំពៃរកក្រុមគ្រួសារញាតិសន្ដានដែលបាត់ដំណឹងជាង៣ឆ្នាំកន្លងមក។ នារីកម្ពុជាមានចំនួនជាងពាក់កណ្ដាលនៃប្រជាជនរួមបានទទួលរងនូវការបែកបាក់និរាសព្រាត់ប្រាសប្ដី កូនចៅ និងក្រុមគ្រួសារព្រមទាំងបាត់បង់ផ្ទះសម្បែងទ្រព្យសម្បត្តិ អត់ឃ្លានវេទនាតោកយាកបំផុត មានតែបាតដៃទទេ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ស្ត្រីទាំងអស់សុទ្ធតែប្រឈមមុខនឹងគ្រោះថ្នាក់នៃវិបត្តិផ្លូវចិត្តយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ស្ត្រីជាច្រើនបានក្លាយជាស្ត្រីមេម៉ាយមានសុខភាពទ្រុឌទ្រោម រស់នៅតែលតោល ភ័យព្រួយក្នុងការចិញ្ចឹមកូន និងគ្រួសាររបស់ខ្លួនឲ្យរស់រានមានជីវិត និងហូបឆ្អែត។ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាលំបាក និងតម្រូវការរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ជាពិសេសស្ត្រី និងកុមារនាពេលនោះរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាសមាគមនារីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា អង្គការមហាជននានា កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងរដ្ឋអំណាចគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់បានស្វះស្វែងរកជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ដូចជាស្បៀងអាហារថ្នាំពេទ្យ សំលៀកបំពាក់ ជម្រកដើម្បីចែកជូនបងប្អូនដែលជួបការលំបាកខ្វះខាតជីវភាពរស់នៅ។
លោកស្រី ប្រធានសមាគមនារី ម៉ែន សំអន បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា គោលបំណង និងទិសដៅជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សមាគមនារីកម្ពុជា គឺជំរុញលើកតម្កើងការពារសិទ្ធិស្ត្រី និងកុមារដោយឈរលើមូលដ្ឋានច្បាប់ ការលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពស្ត្រី និងកុមារ ការពង្រីកសមត្ថភាពបង្កើនចំណេះដឹង នៃពង្រីកតួនាទីដឹកនាំរបស់ស្ត្រី ការចូលរួមចំណែកពង្រឹងពង្រីកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យការគោរពសិទ្ធមនុស្សពិតប្រាកដនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌវប្បធម៌ប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីឆ្ពោះទៅរកការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងសុខសន្តិភាព។ លោកស្រីក៏បានជម្រាបផងដែរថា ពីឆ្នាំ១៩៧៩មកដល់បច្ចុប្បន្នសមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍បានធ្វើការផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះចំនួន៥លើកដើម្បីឲ្យសមស្របតាមកាលៈទេសៈ និងការវិវត្តន៍ជាក់ស្ដែងនៃស្ថានភាពនយោបាយ និងភាពធំធាត់របស់ចលនានារី។ នាថ្ងៃ២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ ឈ្មោះដើមបំផុតរបស់សមាគមនារី គឺសមាគមនារីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា។ ឆ្នាំ១៩៨១ ដូរមកឈ្មោះសមាគមសម្ព័ន្ធនារីកម្ពុជា។ ឆ្នាំ១៩៨៣មហាសន្និបាតទី១ បានសម្រេចដូរមកសមាគមនារីបដិវត្តន៍កម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ១៩៨៨ មហាសន្និបាតលើកទី២បានសម្រេចប្ដូរឈ្មោះសមាគមនារីកម្ពុជា និងមហាសន្និបាតទី៣ឆ្នាំ១៩៩៩បានប្ដូរឈ្មោះមកជាសមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
សមាគមនារីកម្ពុជាបានបណ្ដុះបណ្ដាលកម្មាភិបាលនារីគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ជាប្រចាំធ្វើឲ្យបងប្អូននារីបានយល់ពីសិទ្ធិ និងការទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិមាតុភូមិ និងឃើញនូវការផ្លាស់ប្ដូរពីភាពជាទាសករមកជាអ្នកធ្វើជាម្ចាស់លើជោគវាសនារបស់ខ្លួន និងជោគវាសនាប្រទេសជាតិ ដោយអនុវត្តសិទ្ធិស្មើភាពរវាងបុរស និងនារី។
សមាគមនារីកម្ពុជាបានសហការជាមួយអង្គការយូនីសេហ្វ (UNICEF) អង្គការស្បៀងអាហារពិភពលោក (WFP) អង្គការសេវាកម្មដើម្បីសាមគ្គីភាពអន្តរជាតិ (SODI) អង្គការ IWDA អង្គការអាហ្វីដា (APHEDA) អង្គការអាគ្វេគ័រអាម៉េរិកាំង អង្គការទស្សនពិភពលោក អង្គការគាំពារកុមារ (CYK) អង្គការកុមារកម្ពុជា និងអង្គការអន្តរជាតិផ្សេងៗទៀតក្នុងគោលបំណងអនុវត្តកម្មវិធី ដើម្បីផលប្រយោជន៍នារី និងកុមារ។ សហគមន៍ក៏បានបញ្ជូនប្រតិភូនារីទៅចូលរួមសន្និសីទអន្តរជាតិនានា និងបំពេញទស្សនកិច្ចដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍ការងារដឹកនាំចលនានារី ការងារនិពន្ធនាយករបស់ទស្សនាវដ្ដីនារីជាមួយបណ្ដាអង្គការនារីនៅទ្វីបអាស៊ី អឺរ៉ុប អាហ្វ្រិក អាមេរិកឡាទីន និងអូស្ត្រាលីក្នុងបំណងធ្វើឲ្យពិភពលោកបានដឹងជាបន្តបន្ទាប់អំពីការរីកចម្រើនរបស់ចលនានារី និងអំពីស្ថានភាពនយោបាយទៅប្រទេសកម្ពុជា។ សមាគមនារីក៏បានចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូរបស់នារី និងប្រជាជននៅលើសកលលោកដើម្បីសន្តិភាព និងផលប្រយោជន៍របស់នារី និងកុមារ។ សមាគមក៏បានចូលជាសមាជិកសហព័ន្ធនារីប្រជាធិបតេយ្យអន្តរជាតិនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៨១ និងមានទំនាក់ទំនងជាមួយសម្ព័ន្ធនារីអន្តរជាតិ ដើម្បីសន្តិភាព និងសេរីភាព។
លោកស្រី ម៉ែន សំអន បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា ក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយ គឺតាំងពីក្រោយមហាសន្និបាតលើកទី៣ឆ្នាំ១៩៩៩ សមាគមនារីកម្ពុជាដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍បានកំណត់នូវទស្សនៈវិស័យបេសកកម្ម និងទិសដៅព្រមទាំងដាក់ចេញនូវកម្មវិធីធំៗ៥គឺ កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចលើកកម្ពស់សុខភាពសិទ្ធិស្ត្រី និងកុមារ អភិបាលកិច្ចល្អ កម្មវិធីគ្រប់គ្រង និងការពារបរិស្ថាន។ ដើម្បីសម្រេចបានកម្មវិធីទាំងនេះសមាគមបានបង្កើតការបញ្ជ្រាបយេនឌ័រនៅគ្រប់ការរៀបចំគម្រោងការនានាកសាងនូវ
បណ្ដាញរឹងមាំទាំងក្នុង និងក្រៅសមាគមបង្កើន និងពង្រឹងកិច្ចសហការ
ជិតស្និទ្ធជាមួយស្ថាប័នជាតិរាជរដ្ឋាភិបាលអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងផ្នែកឯកជន
ដើម្បីរួមចំណែកអភិវឌ្ឍន៍ជាតិទៅតាមគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ នៅក្នុងដំណាក់កាលនេះសមាគមមានដៃគូអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើនដូចជាអង្គការទីភ្នាក់ងារ
សហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ (USAID) អង្គការសុខភាពគ្រួសារអន្តរជាតិ (FHI) អង្គការមូលនិធិសកលដើម្បីស្ត្រី
(GFW) ...ជាដើម។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកស្រី ម៉ែន សំអន ក៏បានមានប្រសាសន៍ថា សមាគមនារីមានកិត្តិយសដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ដោយមានលោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុនសែន ជាប្រធានកិត្តិយសដែលមានលោកជំទាវតែងតែគិតគូរយកចិត្តទុកដាក់ដល់ប្រជាជនទីទ័លក្រ ជនរងគ្រោះទុក្ខលំបាកព្រមទាំងទុគត៌ជនប្រកបដោយទឹកចិត្តសប្បុរសធម៌។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះលោកជំទាវបានយកចិត្តទុកដាក់គិតគូរសុខទុក្ខ និងជីវភាពរបស់គ្រួសារយុទ្ធជនពលិពិការ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងក្រុមគ្រួសារដោយបានជួយសាងសង់លំនៅស្ថានឧបត្ថម្ភថវិកា និងសម្ភារៈប្រើប្រាស់។ ជាពិសេសចុះសួរសុខទុក្ខយុទ្ធជនជួរមុខទាំងជើងគោក និងជើងទឹកហើយជំរុញឲ្យមានការកាត់បន្ថយអំពើហិង្សា
ក្នុងគ្រួសារ ការជួញដូរស្ត្រី និងកុមារ ការសេពគ្រឿងញៀន និងពេស្យាចារ។
លោកស្រីប្រធានសមាគមក៏បានថ្លែងអំណរគុណចំពោះការដឹកនាំការផ្ដល់អនុសាសន៍សំខាន់ៗ និងការជួយឧបត្ថម្ភជាសម្ភារៈថវិកា ពីសម្ដេចទាំងបី សម្ដេច ជា ស៊ីម សម្ដេច ហ៊ុន សែន និងសម្ដេច ហេង សំរិន។ ម្យ៉ាងវិញទៀតលោក សាយ ឈុំ និងលោក ស ខេង តែងតែសម្របសម្រួលបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ដំណើរការរបស់សមាគមនារី។ អ្វីដែលមិនអាចបំភ្លេចបាន
នោះ គឺអនុសាសន៍ដ៏មានតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបានរបស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ស្ដីពីការលើកកម្ពស់តួនាទីស្ត្រីជាអភិបាលរងខេត្តក្រុង និងស្រុកខណ្ឌនៅទូទាំងប្រទេស។ កត្តាដែលគួរជាទីមោទនៈសម្រាប់នារីកម្ពុជាគ្រប់រូប ហើយជាលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ចលនានារីកម្ពុជាដែលបានរួមចំណែកធ្វើឲ្យស្ត្រីម្នាក់ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស្ត្រីពីររូបជារដ្ឋមន្ត្រីដឹកនាំក្រសួង និងមានស្ត្រីជារដ្ឋលេខាធិការ និងអនុរដ្ឋលេខាធិការនៅស្ទើរតែគ្រប់ក្រសួង។
•សមាគមនារីប្រគល់មេដាយដល់នារីមានស្នាដៃ៣៣៣រូប
នៅក្នុងឱកាសនោះលោក សាយ ឈុំ អនុប្រធានទី២ រដ្ឋសភាបានបំពាក់មេដាយមុនីសារភណ្ឌថ្នាក់ធិបឌិនដល់
នារី៨រូបដែលក្នុងនោះមានលោកស្រី ម៉ែន សំអន ផងដែរ ហើយបំពាក់មេដាយមាសស្ត្រីវឌ្ឍនាដល់លោកស្រី
ឈូក ឈឹម អតីតប្រធានសមាគមនារី។
ចំណែកលោកស្រី ម៉ែន សំអន ក៏បានបំពាក់មេដាយមុនីសារភណ្ឌថ្នាក់សេនាដល់នារីមានស្នាដៃជាច្រើនរូប។
ក្នុងពិធីនោះក៏មានការប្រគល់មេដាយអស្សឫទ្ធិផងដែរ៕
ភ្នំពេញ៖ ស្ត្រីជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមជាតិ ហើយស្ត្រី និងបុរសជាដៃគូមិនអាចខ្វះបានក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍គ្រប់វិស័យ។ នេះជាប្រសាសន៍របស់លោកស្រី ម៉ែន សំអន ប្រធានសមាគមនារីកម្ពុជាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងឱកាសខួបអនុស្សាវរីយ៍៣០ឆ្នាំ នៃការបង្កើតសមាគមនារីកម្ពុជាដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍កាលពីថ្ងៃចន្ទ១ ធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ នៅទីស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ លោក សាយ ឈុំ អនុប្រធានទី២ រដ្ឋសភា និងអ្នកស្រី កែ ច័ន្ទមុនី តំណាងនារីទូទាំងប្រទេសក៏មានវត្តមានក្នុងខួបអនុស្សាវរីយ៍៣០ឆ្នាំ នៃសមាគមនារីនេះដែរ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះនារីជាច្រើនរយនាក់មកពី គ្រប់ខេត្តក្រុងបានមានវត្តមាននាឱកាសនោះ។
ក្នុងឱកាសនោះលោកស្រី ម៉ែន សំអន បានឡើងមានប្រសាសន៍ថា ថ្ងៃនេះជាទិវាដ៏នក្ខត្តឫក្សដែលយើងទាំងអស់គ្នាជាសមាជិក ជាសកម្មជន និងជាកម្មាភិបាលសមាគមនារី គ្រប់ជំនាន់មកពីខេត្តក្រុង ក្រសួង មន្ទីរស្ថាប័នថ្នាក់ដឹកនាំ និងភរិយាថ្នាក់ដឹកនាំសរុបជាង៨០០នាក់បានជួបជុំគ្នាដើម្បីប្រារព្ធខួបអនុស្សាវរីយ៍៣០ឆ្នាំ ថ្ងៃបង្កើតសមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងគោលបំណងរំលឹកឡើងវិញនូវប្រវត្តិ និងសកម្មភាពរបស់បងប្អូននារីដែលធ្លាប់បានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងបុព្វហេតុការពារ និងកសាងប្រទេសជាតិនៅគ្រប់ដំណាក់កាលតាំងពីបាតដៃទទេរហូតដល់មានការអភិវឌ្ឍន៍រីកចម្រើនដូចសព្វថ្ងៃនេះ និងដើម្បីជាមេរៀន បទពិសោធន៍របស់សមាគម។
លោកស្រី ម៉ែន សំអន បានបន្តមានប្រសាសន៍ថា ថ្ងៃ២ ខែធ្នូនេះ គឺជាកំណើតរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ហើយក៏ជាថ្ងៃកំណើតរបស់សមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍។ នារីកម្ពុជាជាចងចាំជានិច្ច និងដឹងគុណយ៉ាងជ្រាលជ្រៅបំផុតចំពោះរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលបានជួយរំដោះយើងទាំងអស់គ្នាឲ្យរួចផុតពីឋាននរកអវចីនាថ្ងៃ៧ មករា ១៩៧៩។ ក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧ មករា ស្លាកស្នាមនៃសង្គ្រាម និងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមជាតិត្រូវបំផ្លាញខ្ទេចខ្ទាំ ហើយទិដ្ឋភាពទាំងនោះនៅដក់ជាប់ក្នុងអារម្មណ៍ប្រជាជន និងនារីទូទាំងប្រទេសមិនអាចបំភ្លេចបានឡើយ។ បងប្អូននារីបនស្រមៃឃើញទៅដល់ការធ្វើដំណើរពពាក់ពពូនគ្រប់ទិសទីរូតរះត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតវិញដោយ កែវភ្នែករំពៃរកក្រុមគ្រួសារញាតិសន្ដានដែលបាត់ដំណឹងជាង៣ឆ្នាំកន្លងមក។ នារីកម្ពុជាមានចំនួនជាងពាក់កណ្ដាលនៃប្រជាជនរួមបានទទួលរងនូវការបែកបាក់និរាសព្រាត់ប្រាសប្ដី កូនចៅ និងក្រុមគ្រួសារព្រមទាំងបាត់បង់ផ្ទះសម្បែងទ្រព្យសម្បត្តិ អត់ឃ្លានវេទនាតោកយាកបំផុត មានតែបាតដៃទទេ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ស្ត្រីទាំងអស់សុទ្ធតែប្រឈមមុខនឹងគ្រោះថ្នាក់នៃវិបត្តិផ្លូវចិត្តយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ស្ត្រីជាច្រើនបានក្លាយជាស្ត្រីមេម៉ាយមានសុខភាពទ្រុឌទ្រោម រស់នៅតែលតោល ភ័យព្រួយក្នុងការចិញ្ចឹមកូន និងគ្រួសាររបស់ខ្លួនឲ្យរស់រានមានជីវិត និងហូបឆ្អែត។ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាលំបាក និងតម្រូវការរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ជាពិសេសស្ត្រី និងកុមារនាពេលនោះរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាសមាគមនារីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា អង្គការមហាជននានា កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងរដ្ឋអំណាចគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់បានស្វះស្វែងរកជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ដូចជាស្បៀងអាហារថ្នាំពេទ្យ សំលៀកបំពាក់ ជម្រកដើម្បីចែកជូនបងប្អូនដែលជួបការលំបាកខ្វះខាតជីវភាពរស់នៅ។
លោកស្រី ប្រធានសមាគមនារី ម៉ែន សំអន បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា គោលបំណង និងទិសដៅជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សមាគមនារីកម្ពុជា គឺជំរុញលើកតម្កើងការពារសិទ្ធិស្ត្រី និងកុមារដោយឈរលើមូលដ្ឋានច្បាប់ ការលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពស្ត្រី និងកុមារ ការពង្រីកសមត្ថភាពបង្កើនចំណេះដឹង នៃពង្រីកតួនាទីដឹកនាំរបស់ស្ត្រី ការចូលរួមចំណែកពង្រឹងពង្រីកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យការគោរពសិទ្ធមនុស្សពិតប្រាកដនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌវប្បធម៌ប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីឆ្ពោះទៅរកការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងសុខសន្តិភាព។ លោកស្រីក៏បានជម្រាបផងដែរថា ពីឆ្នាំ១៩៧៩មកដល់បច្ចុប្បន្នសមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍បានធ្វើការផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះចំនួន៥លើកដើម្បីឲ្យសមស្របតាមកាលៈទេសៈ និងការវិវត្តន៍ជាក់ស្ដែងនៃស្ថានភាពនយោបាយ និងភាពធំធាត់របស់ចលនានារី។ នាថ្ងៃ២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ ឈ្មោះដើមបំផុតរបស់សមាគមនារី គឺសមាគមនារីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា។ ឆ្នាំ១៩៨១ ដូរមកឈ្មោះសមាគមសម្ព័ន្ធនារីកម្ពុជា។ ឆ្នាំ១៩៨៣មហាសន្និបាតទី១ បានសម្រេចដូរមកសមាគមនារីបដិវត្តន៍កម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ១៩៨៨ មហាសន្និបាតលើកទី២បានសម្រេចប្ដូរឈ្មោះសមាគមនារីកម្ពុជា និងមហាសន្និបាតទី៣ឆ្នាំ១៩៩៩បានប្ដូរឈ្មោះមកជាសមាគមនារីកម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
សមាគមនារីកម្ពុជាបានបណ្ដុះបណ្ដាលកម្មាភិបាលនារីគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ជាប្រចាំធ្វើឲ្យបងប្អូននារីបានយល់ពីសិទ្ធិ និងការទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិមាតុភូមិ និងឃើញនូវការផ្លាស់ប្ដូរពីភាពជាទាសករមកជាអ្នកធ្វើជាម្ចាស់លើជោគវាសនារបស់ខ្លួន និងជោគវាសនាប្រទេសជាតិ ដោយអនុវត្តសិទ្ធិស្មើភាពរវាងបុរស និងនារី។
សមាគមនារីកម្ពុជាបានសហការជាមួយអង្គការយូនីសេហ្វ (UNICEF) អង្គការស្បៀងអាហារពិភពលោក (WFP) អង្គការសេវាកម្មដើម្បីសាមគ្គីភាពអន្តរជាតិ (SODI) អង្គការ IWDA អង្គការអាហ្វីដា (APHEDA) អង្គការអាគ្វេគ័រអាម៉េរិកាំង អង្គការទស្សនពិភពលោក អង្គការគាំពារកុមារ (CYK) អង្គការកុមារកម្ពុជា និងអង្គការអន្តរជាតិផ្សេងៗទៀតក្នុងគោលបំណងអនុវត្តកម្មវិធី ដើម្បីផលប្រយោជន៍នារី និងកុមារ។ សហគមន៍ក៏បានបញ្ជូនប្រតិភូនារីទៅចូលរួមសន្និសីទអន្តរជាតិនានា និងបំពេញទស្សនកិច្ចដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍ការងារដឹកនាំចលនានារី ការងារនិពន្ធនាយករបស់ទស្សនាវដ្ដីនារីជាមួយបណ្ដាអង្គការនារីនៅទ្វីបអាស៊ី អឺរ៉ុប អាហ្វ្រិក អាមេរិកឡាទីន និងអូស្ត្រាលីក្នុងបំណងធ្វើឲ្យពិភពលោកបានដឹងជាបន្តបន្ទាប់អំពីការរីកចម្រើនរបស់ចលនានារី និងអំពីស្ថានភាពនយោបាយទៅប្រទេសកម្ពុជា។ សមាគមនារីក៏បានចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូរបស់នារី និងប្រជាជននៅលើសកលលោកដើម្បីសន្តិភាព និងផលប្រយោជន៍របស់នារី និងកុមារ។ សមាគមក៏បានចូលជាសមាជិកសហព័ន្ធនារីប្រជាធិបតេយ្យអន្តរជាតិនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៨១ និងមានទំនាក់ទំនងជាមួយសម្ព័ន្ធនារីអន្តរជាតិ ដើម្បីសន្តិភាព និងសេរីភាព។
លោកស្រី ម៉ែន សំអន បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា ក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយ គឺតាំងពីក្រោយមហាសន្និបាតលើកទី៣ឆ្នាំ១៩៩៩ សមាគមនារីកម្ពុជាដើម្បីសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍បានកំណត់នូវទស្សនៈវិស័យបេសកកម្ម និងទិសដៅព្រមទាំងដាក់ចេញនូវកម្មវិធីធំៗ៥គឺ កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចលើកកម្ពស់សុខភាពសិទ្ធិស្ត្រី និងកុមារ អភិបាលកិច្ចល្អ កម្មវិធីគ្រប់គ្រង និងការពារបរិស្ថាន។ ដើម្បីសម្រេចបានកម្មវិធីទាំងនេះសមាគមបានបង្កើតការបញ្ជ្រាបយេនឌ័រនៅគ្រប់ការរៀបចំគម្រោងការនានាកសាងនូវ
បណ្ដាញរឹងមាំទាំងក្នុង និងក្រៅសមាគមបង្កើន និងពង្រឹងកិច្ចសហការ
ជិតស្និទ្ធជាមួយស្ថាប័នជាតិរាជរដ្ឋាភិបាលអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងផ្នែកឯកជន
ដើម្បីរួមចំណែកអភិវឌ្ឍន៍ជាតិទៅតាមគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ នៅក្នុងដំណាក់កាលនេះសមាគមមានដៃគូអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើនដូចជាអង្គការទីភ្នាក់ងារ
សហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ (USAID) អង្គការសុខភាពគ្រួសារអន្តរជាតិ (FHI) អង្គការមូលនិធិសកលដើម្បីស្ត្រី
(GFW) ...ជាដើម។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកស្រី ម៉ែន សំអន ក៏បានមានប្រសាសន៍ថា សមាគមនារីមានកិត្តិយសដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ដោយមានលោកជំទាវ ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុនសែន ជាប្រធានកិត្តិយសដែលមានលោកជំទាវតែងតែគិតគូរយកចិត្តទុកដាក់ដល់ប្រជាជនទីទ័លក្រ ជនរងគ្រោះទុក្ខលំបាកព្រមទាំងទុគត៌ជនប្រកបដោយទឹកចិត្តសប្បុរសធម៌។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះលោកជំទាវបានយកចិត្តទុកដាក់គិតគូរសុខទុក្ខ និងជីវភាពរបស់គ្រួសារយុទ្ធជនពលិពិការ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងក្រុមគ្រួសារដោយបានជួយសាងសង់លំនៅស្ថានឧបត្ថម្ភថវិកា និងសម្ភារៈប្រើប្រាស់។ ជាពិសេសចុះសួរសុខទុក្ខយុទ្ធជនជួរមុខទាំងជើងគោក និងជើងទឹកហើយជំរុញឲ្យមានការកាត់បន្ថយអំពើហិង្សា
ក្នុងគ្រួសារ ការជួញដូរស្ត្រី និងកុមារ ការសេពគ្រឿងញៀន និងពេស្យាចារ។
លោកស្រីប្រធានសមាគមក៏បានថ្លែងអំណរគុណចំពោះការដឹកនាំការផ្ដល់អនុសាសន៍សំខាន់ៗ និងការជួយឧបត្ថម្ភជាសម្ភារៈថវិកា ពីសម្ដេចទាំងបី សម្ដេច ជា ស៊ីម សម្ដេច ហ៊ុន សែន និងសម្ដេច ហេង សំរិន។ ម្យ៉ាងវិញទៀតលោក សាយ ឈុំ និងលោក ស ខេង តែងតែសម្របសម្រួលបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ដំណើរការរបស់សមាគមនារី។ អ្វីដែលមិនអាចបំភ្លេចបាន
នោះ គឺអនុសាសន៍ដ៏មានតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបានរបស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ស្ដីពីការលើកកម្ពស់តួនាទីស្ត្រីជាអភិបាលរងខេត្តក្រុង និងស្រុកខណ្ឌនៅទូទាំងប្រទេស។ កត្តាដែលគួរជាទីមោទនៈសម្រាប់នារីកម្ពុជាគ្រប់រូប ហើយជាលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ចលនានារីកម្ពុជាដែលបានរួមចំណែកធ្វើឲ្យស្ត្រីម្នាក់ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស្ត្រីពីររូបជារដ្ឋមន្ត្រីដឹកនាំក្រសួង និងមានស្ត្រីជារដ្ឋលេខាធិការ និងអនុរដ្ឋលេខាធិការនៅស្ទើរតែគ្រប់ក្រសួង។
•សមាគមនារីប្រគល់មេដាយដល់នារីមានស្នាដៃ៣៣៣រូប
នៅក្នុងឱកាសនោះលោក សាយ ឈុំ អនុប្រធានទី២ រដ្ឋសភាបានបំពាក់មេដាយមុនីសារភណ្ឌថ្នាក់ធិបឌិនដល់
នារី៨រូបដែលក្នុងនោះមានលោកស្រី ម៉ែន សំអន ផងដែរ ហើយបំពាក់មេដាយមាសស្ត្រីវឌ្ឍនាដល់លោកស្រី
ឈូក ឈឹម អតីតប្រធានសមាគមនារី។
ចំណែកលោកស្រី ម៉ែន សំអន ក៏បានបំពាក់មេដាយមុនីសារភណ្ឌថ្នាក់សេនាដល់នារីមានស្នាដៃជាច្រើនរូប។
ក្នុងពិធីនោះក៏មានការប្រគល់មេដាយអស្សឫទ្ធិផងដែរ៕
សម្ពោធស្លាកសញ្ញាអង្គរបេតិកភណ្ឌពិភពលោក
ខេត្តសៀមរាប៖ សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ការដាក់តំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិដ៏ល្បីល្បាញរបស់អង្គការយូណេស្កូ គឺជាមោទនភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូល។ ជាការពិតណាស់ ការផ្ដល់តម្លៃជាសាកលដែលគ្មានអ្វីអាចប្រៀបផ្ទឹមចំពោះប្រាង្គប្រាសាទនានានៅតំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរយើងនេះ អង្គការយូណេស្កូមិនត្រឹមតែបានចារឹកតម្លៃដ៏មហាសាលនៃអរិយធម៌ខ្មែរនេះបាន និងកំពុងចារឹកជាប់ក្នុងបេះដូងរបស់អ្នកស្នេហាវិស័យសិល្បៈបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្ត្រលើពិភពលោកទាំងមូល។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍បែបនេះ នាព្រឹកថ្ងៃទី១ ធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ក្នុងឱកាសប្រារព្ធពិធីសម្ពោធស្លាកសញ្ញាអង្គរបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅសៀមរាបអង្គរ ដែលជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏មានតម្លៃមួយបង្ហាញឲ្យឃើញពីមោទនភាពជាតិដ៏ខ្ពស់របស់ប្រជាជនកម្ពុជា និងបង្ហាញឲ្យពិភពលោកទាំងមូលមើលឃើញកាន់តែប្រត្យក្សពីភាពអស្ចារ្យនៃអរិយធម៌ដ៏ចំណាស់ និងដ៏រុងរឿងរបស់ខ្មែរ។
ទន្ទឹមនឹងនេះ សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានគូសបញ្ជាក់ទៀតថា បន្ទាប់ពីពិធីដ៏មហោឡារិកដែលយើងកំពុងធ្វើសម្រាប់អង្គរបេតិភណ្ឌពិភពលោកនេះ គឺយើងកំពុងរង់ចាំព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អធិមអធមមួយទៀតនៅប្រាសាទព្រះវិហារដែលទើបតែត្រូវបានទទួលចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនាពេលថ្មីៗនេះ។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា យើងនឹងប្រារព្ធពិធីដ៏គគ្រឹកគគ្រេងឲ្យសមទៅតាមតម្លៃដ៏អស្ចារ្យនៃប្រាសាទព្រះវិហាររបស់យើង។ ពិធីនេះ នឹងប្រារព្ធនៅក្នុងទីលានរបស់ប្រាសាទព្រះវិហារផ្ទាល់ជាប្រាសាទដែលពិភពលោកបានទទួលស្គាល់ និងឲ្យតម្លៃថា ជាទ្រព្យសម្បត្តិវប្បធម៌កម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ១៩៦២ ហើយបានចាត់ទុកថា ជារតនវត្ថុរបស់ខ្មែររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
សម្ដេចតេជោមានប្រសាសន៍បន្តថា យើងកំពុងប្រារព្ធនាពេលនេះ គឺជាចំណុចគោលដៅដែលយើងបានខិតខំធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយតាមមាគ៌ានៃការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពមួយអនាគតរបស់ប្រាង្គប្រាសាទអង្គរនឹងអនាគតនៃតំបន់សៀមរាបទាំងមូល និងជាកត្តាកំណត់អនាគតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយអនាគតនេះត្រូវតែប្រកបដោយវិបុលភាព។ រាជរដ្ឋាភិបាលពិតជាធ្វើការខិតខំមិនខ្លាចភាពនឿយហត់ និងជំនះគ្រប់ឧបសគ្គ។
សម្ដេចតេជោបញ្ជាក់ថា ភារកិច្ចចំពោះយើងទាំងអស់គ្នា ពិសេសគឺភារកិច្ចនៃការលុបបំបាត់ភាពក្រីក្រ ពិតជាមិនអាចសម្រេចបានក្នុងរយៈពេលខ្លីនោះឡើយ។ យើងត្រូវជំរុញអនុវត្តនូវសកម្មភាពប្រទាក់ក្រឡាគ្នាប្រភពដោយចីរភាពជាប់មិនដាច់ក្នុងគ្រប់ការដ្ឋានការងារទាំងអស់ ដើម្បីសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យនៃការកសាងសង្គមកម្ពុជាមួយដែលមានសន្តិភាព ស្ថិរភាព នយោបាយសន្តិសុខ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម មានការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន គូសបញ្ជាក់ទៀតថា កិច្ចអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិរក្សវប្បធម៌អរិយធម៌គ្មានទីបញ្ចប់ ព្រមទាំងទាមទារឲ្យមានកិច្ចខិតខំជាប់មិនដាច់ពីសំណាក់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាពិសេសវិស័យឯកជន។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន រដ្ឋមន្ត្រីទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានថ្លែងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៤មក កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល បាននាំមកនូវលទ្ធផលគួរជាទីមោទនៈ គឺរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរទាំងមូលដែលត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅក្នុងបញ្ជីរងគ្រោះថ្នាក់ លែងត្រូវបានចាត់ទុកនៅក្នុងស្ថានភាពរងគ្រោះទៀតហើយ និងត្រូវបានប្រកាសទទួលស្គាល់ថា ជារតនវត្ថុបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិ។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន បញ្ជាក់ថា នេះគឺជាជោគជ័យដ៏ធំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលមានការរួមចំណែកពីសំណាក់អង្គការយូណេស្កូ និងបណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិ សម្របសម្រួលកិច្ចគាំពារ និងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរ។
លោកជំទាវ ហ្វ្រង់ស្វ័រ វីវីយែរ អគ្គនាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការវប្បធម៌របស់អង្គការយូណេស្កូមានប្រសាសន៍ថា រមណីយដ្ឋានអង្គរនៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការយូណេស្កូបានខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នា ដើម្បីធានានូវការអភិរក្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍នូវរមណីយដ្ឋានដ៏ល្អអស្ចារ្យមួយនេះ។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១៤ ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩២ គឺការចុះបញ្ជីចូលទៅក្នុងបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ តម្លៃជាសាកល និងតម្លៃពិសេសនៃអង្គរ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ និងលើកឲ្យលេចធ្លោឡើង។ ជាអាទិ៍ការបង្កើតគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិសម្រុះសម្រួលនិងអភិរក្ស (CIC) តំបន់ប្រាសាទអង្គរ។
លោកជំទាវបន្តថា តាម CIC ចាប់ផ្ដើមដំណើរការតាំងពីថ្ងៃទី២២ ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៣ មកម្ល៉េះ។ CIC នេះបានក្លាយជាគម្រោងសម្រាប់ CIC ផ្សេងៗទៀតសម្រាប់អង្គការយូណេស្កូ ហើយយើងត្រូវទទួលស្គាល់ការពិតថា រយៈពេល១៥ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ពិតជាអស្ចារ្យមែន។ យើងពិតជាត្រូវរង់ចាំរមណីយដ្ឋានអង្គរនេះត្រូវបានដកចេញពីបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងស្ថានភាពរងគ្រោះ ទើបអង្គរនេះមានលក្ខណៈពេញលេញ ហើយការដកចេញនេះនៅឆ្នាំ២០០៤។
វត្តមានរបស់សម្ដេចធ្វើឲ្យអង្គការយូណេស្កូ មានសេចក្ដីរំភើបឥតឧបមាផងដែរ សូមសម្ដេចទទួលនូវពរសព្ទសាធុការ និងមានកោតសរសើរយ៉ាងកក់ក្ដៅពីយើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នា។
លោកជំទាវបញ្ជាក់ថា ពិធីនៅថ្ងៃនេះ គឺជាចំណុចមួយបញ្ជាក់កាន់តែច្បាស់ថា យើងទាំងអស់គ្នាពិតជាស្រឡាញ់បេតិកភណ្ឌ ហើយនេះ គឺជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃការសហការអន្តរជាតិទាំងអស់គ្នា៕
ខេត្តសៀមរាប៖ សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ការដាក់តំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិដ៏ល្បីល្បាញរបស់អង្គការយូណេស្កូ គឺជាមោទនភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូល។ ជាការពិតណាស់ ការផ្ដល់តម្លៃជាសាកលដែលគ្មានអ្វីអាចប្រៀបផ្ទឹមចំពោះប្រាង្គប្រាសាទនានានៅតំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរយើងនេះ អង្គការយូណេស្កូមិនត្រឹមតែបានចារឹកតម្លៃដ៏មហាសាលនៃអរិយធម៌ខ្មែរនេះបាន និងកំពុងចារឹកជាប់ក្នុងបេះដូងរបស់អ្នកស្នេហាវិស័យសិល្បៈបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្ត្រលើពិភពលោកទាំងមូល។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍បែបនេះ នាព្រឹកថ្ងៃទី១ ធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ក្នុងឱកាសប្រារព្ធពិធីសម្ពោធស្លាកសញ្ញាអង្គរបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅសៀមរាបអង្គរ ដែលជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏មានតម្លៃមួយបង្ហាញឲ្យឃើញពីមោទនភាពជាតិដ៏ខ្ពស់របស់ប្រជាជនកម្ពុជា និងបង្ហាញឲ្យពិភពលោកទាំងមូលមើលឃើញកាន់តែប្រត្យក្សពីភាពអស្ចារ្យនៃអរិយធម៌ដ៏ចំណាស់ និងដ៏រុងរឿងរបស់ខ្មែរ។
ទន្ទឹមនឹងនេះ សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានគូសបញ្ជាក់ទៀតថា បន្ទាប់ពីពិធីដ៏មហោឡារិកដែលយើងកំពុងធ្វើសម្រាប់អង្គរបេតិភណ្ឌពិភពលោកនេះ គឺយើងកំពុងរង់ចាំព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អធិមអធមមួយទៀតនៅប្រាសាទព្រះវិហារដែលទើបតែត្រូវបានទទួលចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនាពេលថ្មីៗនេះ។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា យើងនឹងប្រារព្ធពិធីដ៏គគ្រឹកគគ្រេងឲ្យសមទៅតាមតម្លៃដ៏អស្ចារ្យនៃប្រាសាទព្រះវិហាររបស់យើង។ ពិធីនេះ នឹងប្រារព្ធនៅក្នុងទីលានរបស់ប្រាសាទព្រះវិហារផ្ទាល់ជាប្រាសាទដែលពិភពលោកបានទទួលស្គាល់ និងឲ្យតម្លៃថា ជាទ្រព្យសម្បត្តិវប្បធម៌កម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ១៩៦២ ហើយបានចាត់ទុកថា ជារតនវត្ថុរបស់ខ្មែររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
សម្ដេចតេជោមានប្រសាសន៍បន្តថា យើងកំពុងប្រារព្ធនាពេលនេះ គឺជាចំណុចគោលដៅដែលយើងបានខិតខំធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយតាមមាគ៌ានៃការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពមួយអនាគតរបស់ប្រាង្គប្រាសាទអង្គរនឹងអនាគតនៃតំបន់សៀមរាបទាំងមូល និងជាកត្តាកំណត់អនាគតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយអនាគតនេះត្រូវតែប្រកបដោយវិបុលភាព។ រាជរដ្ឋាភិបាលពិតជាធ្វើការខិតខំមិនខ្លាចភាពនឿយហត់ និងជំនះគ្រប់ឧបសគ្គ។
សម្ដេចតេជោបញ្ជាក់ថា ភារកិច្ចចំពោះយើងទាំងអស់គ្នា ពិសេសគឺភារកិច្ចនៃការលុបបំបាត់ភាពក្រីក្រ ពិតជាមិនអាចសម្រេចបានក្នុងរយៈពេលខ្លីនោះឡើយ។ យើងត្រូវជំរុញអនុវត្តនូវសកម្មភាពប្រទាក់ក្រឡាគ្នាប្រភពដោយចីរភាពជាប់មិនដាច់ក្នុងគ្រប់ការដ្ឋានការងារទាំងអស់ ដើម្បីសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យនៃការកសាងសង្គមកម្ពុជាមួយដែលមានសន្តិភាព ស្ថិរភាព នយោបាយសន្តិសុខ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម មានការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន គូសបញ្ជាក់ទៀតថា កិច្ចអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិរក្សវប្បធម៌អរិយធម៌គ្មានទីបញ្ចប់ ព្រមទាំងទាមទារឲ្យមានកិច្ចខិតខំជាប់មិនដាច់ពីសំណាក់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាពិសេសវិស័យឯកជន។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន រដ្ឋមន្ត្រីទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានថ្លែងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៤មក កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល បាននាំមកនូវលទ្ធផលគួរជាទីមោទនៈ គឺរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរទាំងមូលដែលត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅក្នុងបញ្ជីរងគ្រោះថ្នាក់ លែងត្រូវបានចាត់ទុកនៅក្នុងស្ថានភាពរងគ្រោះទៀតហើយ និងត្រូវបានប្រកាសទទួលស្គាល់ថា ជារតនវត្ថុបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិ។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន បញ្ជាក់ថា នេះគឺជាជោគជ័យដ៏ធំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលមានការរួមចំណែកពីសំណាក់អង្គការយូណេស្កូ និងបណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិ សម្របសម្រួលកិច្ចគាំពារ និងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរ។
លោកជំទាវ ហ្វ្រង់ស្វ័រ វីវីយែរ អគ្គនាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការវប្បធម៌របស់អង្គការយូណេស្កូមានប្រសាសន៍ថា រមណីយដ្ឋានអង្គរនៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការយូណេស្កូបានខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នា ដើម្បីធានានូវការអភិរក្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍នូវរមណីយដ្ឋានដ៏ល្អអស្ចារ្យមួយនេះ។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១៤ ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩២ គឺការចុះបញ្ជីចូលទៅក្នុងបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ តម្លៃជាសាកល និងតម្លៃពិសេសនៃអង្គរ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ និងលើកឲ្យលេចធ្លោឡើង។ ជាអាទិ៍ការបង្កើតគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិសម្រុះសម្រួលនិងអភិរក្ស (CIC) តំបន់ប្រាសាទអង្គរ។
លោកជំទាវបន្តថា តាម CIC ចាប់ផ្ដើមដំណើរការតាំងពីថ្ងៃទី២២ ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៣ មកម្ល៉េះ។ CIC នេះបានក្លាយជាគម្រោងសម្រាប់ CIC ផ្សេងៗទៀតសម្រាប់អង្គការយូណេស្កូ ហើយយើងត្រូវទទួលស្គាល់ការពិតថា រយៈពេល១៥ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ពិតជាអស្ចារ្យមែន។ យើងពិតជាត្រូវរង់ចាំរមណីយដ្ឋានអង្គរនេះត្រូវបានដកចេញពីបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងស្ថានភាពរងគ្រោះ ទើបអង្គរនេះមានលក្ខណៈពេញលេញ ហើយការដកចេញនេះនៅឆ្នាំ២០០៤។
វត្តមានរបស់សម្ដេចធ្វើឲ្យអង្គការយូណេស្កូ មានសេចក្ដីរំភើបឥតឧបមាផងដែរ សូមសម្ដេចទទួលនូវពរសព្ទសាធុការ និងមានកោតសរសើរយ៉ាងកក់ក្ដៅពីយើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នា។
លោកជំទាវបញ្ជាក់ថា ពិធីនៅថ្ងៃនេះ គឺជាចំណុចមួយបញ្ជាក់កាន់តែច្បាស់ថា យើងទាំងអស់គ្នាពិតជាស្រឡាញ់បេតិកភណ្ឌ ហើយនេះ គឺជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃការសហការអន្តរជាតិទាំងអស់គ្នា៕
