ភាពតានតឹងបានកើនឡើងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសចិន
អត្ថបទចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី 26/03/2009 កែប្រែលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី 26/03/2009 13:37 ម៉ោងសកល
អភិវឌ្ឍន៍យោធាចិនជាការគំរាមដល់ស្ថិរភាពតំបន់អាស៊ី។ នេះជាការគូសបញ្ជាក់របស់របាយការណ៍នៃក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកដែលបានផ្សាយ
ឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃពុធម្សិលមិញហើយរបាយការណ៍នេះបានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា
ភាពតានតឹងបានកើនឡើងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗរវាងអាមេរិកនិងចិន។
លោកស្រី Hillary Clinton
(រូបខាងឆ្វេង) និងHu Jintao ប្រធានាធិបតីចិន ក្នុងទីក្រុងប៉េកំាង កាលពីថ្ងៃទី ២១ កុម្ភៈ ២០០៩
អត្ថបទចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី 26/03/2009 កែប្រែលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី 26/03/2009 13:37 ម៉ោងសកល
អភិវឌ្ឍន៍យោធាចិនជាការគំរាមដល់ស្ថិរភាពតំបន់អាស៊ី។ នេះជាការគូសបញ្ជាក់របស់របាយការណ៍នៃក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកដែលបានផ្សាយ
ឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃពុធម្សិលមិញហើយរបាយការណ៍នេះបានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា
ភាពតានតឹងបានកើនឡើងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗរវាងអាមេរិកនិងចិន។
លោកស្រី Hillary Clinton
(រូបខាងឆ្វេង) និងHu Jintao ប្រធានាធិបតីចិន ក្នុងទីក្រុងប៉េកំាង កាលពីថ្ងៃទី ២១ កុម្ភៈ ២០០៩
អ្វីដែលបានធ្វើឲ្យក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកបារម្ភខ្លាំងបែបនេះគឺមកពីកងកម្លាំងយោធាចិន
នៅ តែបន្តអភិវឌ្ឍបច្ចេកទេសទំនើបៗ ក្នុងវិស័យបរមាណូនិងវិស័យអវកាស ដែលទាំងនេះធ្វើឲ្យប្តូរប្រែប្រួលស្ថិរភាពយោធាក្នុងតំបន់ ហើយនិងតំនប់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វីកទាំងមូល។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកស្ដីពីអនុភាពនៃយោធាចិន។
មន្ទីរប៉ង់តាហ្កូនបានធ្វើការកត់សម្គាល់ទៀតថា ទោះបីជាភាពតានតឹងរវាងទីក្រុងប៉េកាំងនិងកោះតៃវ៉ាន់បានថមថយស្រុតចុះយ៉ាងណាក្តី ក៏ប្រទេសចិននៅតែបន្តអភិវឌ្ឍសព្វាវុធទំនើបៗដែលជាការគំរាមមួយដល់កោះតៃវ៉ាន់។
របាយការណ៍អាមេរិកបានបញ្ជាក់ជាលើកទីមួយឲ្យដឹងថា ទីក្រុងប៉េកាំងបានសាងសង់មូលដ្ឋាននាវាមួយថ្មីនៅកោះហៃណាន់ឋិតនៅប៉ែកខាងត្បូងនៃប្រទេស
ចិន ដែលអាចទទួលនាវាមុជទឹក(sous-marins)បានកាន់តែច្រើនឡើងៗហើយមានទាំងបំពាក់ទៅដោយកាំជ្រួចមីស៊ីលអន្តរទ្វីបផងទៀត។
កំពង់ផែយោធាចិនថ្មីនេះមានទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធក្រោមដីដែលអាចធ្វើឲ្យកងកម្លាំងយោធាជើង
ទឹកចិនមានលទ្ធភាពនឹងឈានដល់ដែនទឹកអន្តរជាតិផ្ទាល់តែម្តង។ ចំណែកឯមន្ទីរប៉ង់តាហ្កូនបានប្រកាសអំពាវនាវកាលពីថ្ងៃពុធម្សិលមិញឲ្យប្រទេសចិនធ្វើការចរចា
ឲ្យបានមុតមាំជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយបានបន្ទោសទីក្រុងប៉េកាំងថាខ្វះតម្លាភាព
ក្នុងវិស័យអភិវឌ្ឍន៍យោធា។
នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី ២៦ មីនា ទីក្រុងប៉េកាំងបានព្រមានជាថ្មីសហរដ្ឋអាមេរិកពីការមកដល់នៃនាវារុករកថ្មីអាមេរិកាំងនៅសមុទ្រចិន។ ហើយប្រទេសចិនបានប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅនឹងសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់សភាអ្នកតំណាងអាមរិក
ដែលបានបញ្ជាក់សារជាថ្មីពីកិច្ចសន្យាអាមេរិកពាក់ព័ន្ធនឹងសន្តិសុខតៃវ៉ាន់។ អ្នកនាំពាក្យនៃក្រសួងការបរទេសចិនបានថ្លែងឲ្យដឹងថារដ្ឋាភិបាលនិងប្រជាជនចិនប្រឆាំងយ៉ាងដាច់
ខាតទល់នឹងរបស់ដែលហៅថា”Taïwan Relation Act”។ តើអ្វីទៅដែលហៅថា”Taïwan Relation Act”? ”Taïwan Relation Act”គឺជាកិច្ចសន្យាអនុម័តនាឱកាសទទួលស្គាល់ទីក្រុងប៉េកាំងដោយទីក្រុងវ៉ាសិនតោន ដោយសហរដ្ឋអាមេរិកសន្យាថានឹងរក្សាសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនក្នុងកិច្ចការពារកោះតៃវ៉ាន់ហើយនិងផ្តល់
សព្វាវុធដែលមានលក្ខណៈសម្រាប់ការពារខ្លួនឲ្យកោះតៃវ៉ាន់។ សូមគូសបញ្ជាក់ថា ពីខែតុលាមកទល់ចុងខែកុម្ភៈកន្លងទៅនេះ ទីក្រុងប៉េកាំងបានព្យួរផ្អាកកិច្ចចរចាយោធាជាមួយទីក្រុងវ៉ាសិនតោនដើម្បីប្រឆាំងនឹងការលក់សព្វាវុធ
អាមេរិកឲ្យតៃវ៉ាន់ដែលមានចំនួនទឹកប្រាក់ប្រមាណ៦ ៥០០លានដុល្លារ។
ទីក្រុងប៉េកាំងគ្រោងតម្លើងថវិកាយោធារបស់គេប្រមាណ១៤,៩%សម្រាប់ឆ្នាំនេះទល់នឹងការតម្លើង១៧,៦%នៅឆ្នាំ២០០៨៕
ដំណើរការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនំាខ្មែ
អត្ថបទចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី 30/03/2009 កែប្រែលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី 30/03/2009 13:38 ម៉ោងសកល
នៅថ្ងៃច័ន្ទ ទី ៣០ មីនា ២០០៩ ដំណើរការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនំាខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការហើយ តាមរយៈសវនាការជំនុំជម្រះលើអតីតមេគុកទួលស្លែង កំាង ហ្គិចអៀវ ហៅឌុធ។ មានអាយុ ៦៦ឆ្នំា ឌុធ ត្រូវបានចោទប្រកាន់តែពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆំាងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាមប៉ុណ្ណោះ គឺគ្មានបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ទេ។
តើសវនាការលើអង្គសេចក្តីក្នុងការកាត់ទោស កាំង ហ្គេកអ៊ាវហៅឌុចនៅថ្ងៃដំបូងហ្នឹងបានផ្តើមឡើងយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ ?
សូមចុចខាងក្រោមនេះ ដើម្បីស្តាប់បទអន្តរាគមន៍របស់ លី ម៉េងហួរ អ្នកឆ្លើយឆ្លងពត៌មានម្នាក់របស់យើងប្រចំាទីក្រុងភ្នំពេញ ឆ្លើយនឹងសំណួររបស់ គួច គន្ធារ៉ា៖
ដំណើរការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនំាខ្មែរក្រហម
អត្ថបទចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី 30/03/2009 កែប្រែលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី 30/03/2009 13:38 ម៉ោងសកល
នៅថ្ងៃច័ន្ទ ទី ៣០ មីនា ២០០៩ ដំណើរការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនំាខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការហើយ តាមរយៈសវនាការជំនុំជម្រះលើអតីតមេគុកទួលស្លែង កំាង ហ្គិចអៀវ ហៅឌុធ។ មានអាយុ ៦៦ឆ្នំា ឌុធ ត្រូវបានចោទប្រកាន់តែពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆំាងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាមប៉ុណ្ណោះ គឺគ្មានបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ទេ។
តើសវនាការលើអង្គសេចក្តីក្នុងការកាត់ទោស កាំង ហ្គេកអ៊ាវហៅឌុចនៅថ្ងៃដំបូងហ្នឹងបានផ្តើមឡើងយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ ?
សូមចុចខាងក្រោមនេះ ដើម្បីស្តាប់បទអន្តរាគមន៍របស់ លី ម៉េងហួរ អ្នកឆ្លើយឆ្លងពត៌មានម្នាក់របស់យើងប្រចំាទីក្រុងភ្នំពេញ ឆ្លើយនឹងសំណួររបស់ គួច គន្ធារ៉ា៖
ដំណើរការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនំាខ្មែរក្រហម
ចំណាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកចូលរួម ចំពោះការសុំទោសរបស់ឌុច
អត្ថបទចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី 31/03/2009 កែប្រែលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី 31/03/2009 13:59 ម៉ោងសកល
ឌុច និងមេធាវីទាំងពីរនាក់ នៅក្នុងអង្គសវនាការ
នៅថ្ងៃអង្គារ ទី ៣១ មីនា ២០០៩ ឈានចូលដល់ថ្ងៃទីពីរនៃដំណើរការកាត់ទោសអាតីតមេគុកទួលស្លែង កំាង ហ្គិចអៀវ ហៅឌុច។ នៅចំពោះមុខចៅក្រមក្នុងរង្វង់ក្រចកសេះ ឌុចបានសុំទោសដល់ជនដែលបានបាត់បង់ជីវិតនៅគុកទួលស្លែង និងដល់ក្រុមគ្រួសាររបស់ជនរងគ្រោះ។ ពិសេស ឌុចបាននិយាយសារភាពទទួលកំហុសចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មធ្វើទារុណកម្ម និងឧក្រិដ្ឋកម្មសំលាប់មនុស្សនៅក្នុងគុក ស២១ ដែលខ្លួនជាប្រធាន នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ ប៉ុល ពត ពីថ្ងៃទី ១៧ មេសា ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី ៦ មករា ១៩៧៩។
តើអ្នកដែលបានចូលរួមតាមដានដោយផ្ទាល់នៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហមថ្ងៃទីពីរហ្នឹង ពួកគេយល់ឃើញបែបណាដែរ ចំពោះការលើកឡើងរបស់ ឌុច ?
សូមចុចខាងក្រោមនេះ ដើម្បីស្តាប់បទអន្តរាគមន៍របស់ លី ម៉េងហួរ អ្នកឆ្លើយឆ្លងពត៌មានម្នាក់របស់យើងប្រចំាទីក្រុងភ្នំពេញ ឆ្លើយនឹងសំណួររបស់ គួច គន្ធារ៉ា៖
ចំណាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកចូលរួម ចំពោះការសុំទោសរបស់ឌុច
ឌុចបានសុំទោសដល់ជនបាត់បង់ជីវិត និងគ្រួសាររបស់ជនរងគ្រោះនៅគុកទួលស្លែង
អត្ថបទចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី 31/03/2009 កែប្រែលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី 31/03/2009 14:12 ម៉ោងសកល
តុលាការត្រៀមកន្លែងអង្គុយជាង៥០០កន្លែងទុកឲ្យសាធារណជននៅក្នុងសវនាការស្អែក
ដំណើរការកាត់ទោសអាតីតមេគុកទួលស្លែង កំាង ហ្គិចអៀវ ហៅឌុច បានឈានចូលដល់ថ្ងៃទីពីរហើយ។ ថ្ងៃអង្គារទី ៣១ មីនា នៅចំពោះមុខចៅក្រមក្នុងរង្វង់ក្រចកសេះ ឌុចបានសុំទោសដល់ជនដែលបានបាត់បង់ជីវិតនៅគុកទួលស្លែង និងដល់ក្រុមគ្រួសាររបស់ជនរងគ្រោះ។ ពិសេស ឌុចបាននិយាយសារភាពទទួលកំហុសចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មធ្វើទារុណកម្ម និងឧក្រិដ្ឋកម្មសំលាប់មនុស្សនៅក្នុងគុក ស២១ ដែលខ្លួនជាប្រធាន នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ ប៉ុល ពត ពីថ្ងៃទី ១៧ មេសា ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី ៦ មករា ១៩៧៩។
សូមចុចខាងក្រោមនេះ ដើម្បីស្តាប់បទអន្តរាគមន៍របស់ Jean-François TAIN ជាមួយគួច គន្ធារ៉ា៖
ឌុចបានសុំទោសដល់ជនបាត់បង់ជីវិត និងគ្រួសាររបស់ជនរងគ្រោះនៅ
អត្ថបទចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី 31/03/2009 កែប្រែលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី 31/03/2009 14:12 ម៉ោងសកល
តុលាការត្រៀមកន្លែងអង្គុយជាង៥០០កន្លែងទុកឲ្យសាធារណជននៅក្នុងសវនាការស្អែក
ដំណើរការកាត់ទោសអាតីតមេគុកទួលស្លែង កំាង ហ្គិចអៀវ ហៅឌុច បានឈានចូលដល់ថ្ងៃទីពីរហើយ។ ថ្ងៃអង្គារទី ៣១ មីនា នៅចំពោះមុខចៅក្រមក្នុងរង្វង់ក្រចកសេះ ឌុចបានសុំទោសដល់ជនដែលបានបាត់បង់ជីវិតនៅគុកទួលស្លែង និងដល់ក្រុមគ្រួសាររបស់ជនរងគ្រោះ។ ពិសេស ឌុចបាននិយាយសារភាពទទួលកំហុសចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មធ្វើទារុណកម្ម និងឧក្រិដ្ឋកម្មសំលាប់មនុស្សនៅក្នុងគុក ស២១ ដែលខ្លួនជាប្រធាន នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ ប៉ុល ពត ពីថ្ងៃទី ១៧ មេសា ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី ៦ មករា ១៩៧៩។
សូមចុចខាងក្រោមនេះ ដើម្បីស្តាប់បទអន្តរាគមន៍របស់ Jean-François TAIN ជាមួយគួច គន្ធារ៉ា៖
ឌុចបានសុំទោសដល់ជនបាត់បង់ជីវិត និងគ្រួសាររបស់ជនរងគ្រោះនៅ
សាលាក្តីខ្មែរក្រហមខ្វះថវិកា ស្របពេលការចោទប្រកាន់អំពីអំពើពុករលួយនៅមិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយ
ដោយ ស្ទេហ្វានី ហ្សេ
២៥-០២-២០០៩
កំបូល (ភ្នំពេញ កម្ពុជា) ថ្ងៃទី៧ កក្កដា ២០០៧៖ ប្រុងប្រយ័ត្ន ឥដ្ឋរអិល! ច្រកដើរ នៅក្នុងអគាររដ្ឋបាលនៃអ.វ.ត.ក
© ចន វីង / Magnum
លោក Peter Taksoe-Jensen ឧបការីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការ
ច្បាប់ បានមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី២២ ខែកុម្ភៈ ដើម្បីជួបពិភាក្សា ជាមួយលោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីសុខ អាន ទាក់ទងនឹងការងាររបស់ក្រុមការងារទាំងពីរ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយភាគីសហប្រជាជាតិ និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងពង្រឹងយន្តការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅក្នុងសាលាក្តី
កាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម។ ក្រោយបញ្ចប់ជំនួបពិភាក្សានេះ លោក Peter Taksoe-Jensen និយាយថាសាលាក្តីមានដំណើរវិវត្តន៍ទៅមុខ។ ដោយឡែក ក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិការពារក្តីអោយនួន
ជា ហៅ «បងធំទីពីរ» នៅតែបន្តធ្វើការទាមទារអោយមានដំណោះស្រាយបញ្ហាអំពើពុករលួយនេះ ព្រោះវាអាចប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិមូលដ្ឋាននៃការទទួលបាននូវការជំនុំជម្រះប្រកបដោយ
យុត្តិធម៌មួយ កូនក្តីរបស់ពួកគេ។ក្តីសង្ឃឹមថានឹងទទួលបានទំនុកចិត្តជាថ្មីពីសំណាក់ប្រទេស
ផ្តល់ជំនួយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៨មក យុត្តាធិការដែលមានលក្ខណៈអន្តរជាតិមួយនេះបានប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់អំពី
អំពើពុក រលួយ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបុគ្គលកម្ពុជានៅក្នុងអ.វ.ត.ក។
កាលនោះ អង្គការសហប្រជាជាតិបានបើកកិច្ចស៊ើបអង្កេតមួយ យរបាយការណ៍នៃការ
ស៊ើបអង្កេតនោះត្រូវបានប្រគល់អោយទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០០៨
ប៉ុន្តែ រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ របាយការណ៍មិនត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈនោះទេ។ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំនេះមក អង្គការជាច្រើន ដែលតាមដានដំណើរការសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសំដែងការព្រួយបារម្ភ ចំពោះអវត្តមានចំណាត់ការជាក់លាក់របស់តុលាការ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីជៀសវាងការប៉ះពាល់ដល់ទំនុកចិត្តមកលើតុលាការកូនកាត់មួយនេះ។ កាលពីជំនួប ថ្ងៃទី
១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ គណៈប្រតិភូជាន់ខ្ពស់មួយក្រុមនៃអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោក Peter Taksoe-Jensen ហើយនិងលោកសុខ អាន បានឯកភាពគ្នា បង្កើតគណៈកម្មាធិការរួមមួយ ដើម្បីពង្រឹងវិធានការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងផ្សព្វផ្សាយលទ្ធផល ប្រាប់ដល់ម្ចាស់ជំនួយរបស់សាលាក្តី រហូតដល់ថ្ងៃទី៣១ ខែមករា... ប៉ុន្តែ ចាប់ពីពេលនោះមក គ្មានការរីកចម្រើនណាមួយត្រូវបានបង្ហាញឡើយ។
បន្ទាប់ពីជំនួបស្តីពីបញ្ហាពុករលួយនេះរួចមក ភាគីកម្ពុជានិងភាគីសហប្រជាជាតិ បានសន្យាការពារពេញលេញដល់បុគ្គលិករបស់ភាគីទាំងពីរនៅក្នុងសាលាក្តី ចំពោះការសងសឹកដែលអាចកើតមានឡើង បណ្តាលមកពីការរាយការណ៍ត្រឹមត្រូវពីការធ្វើខុសរបស់ភាគីណាមួយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកសង្កេតការណ៍អំពីក្រមសីលធម៌អាចនឹងត្រូវជ្រើសតាំងខាងភាគីអន្តរជាតិ។
លោក Peter Taksoe-Jensen តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិ បានមានប្រសាសន៍នៅដើម
សប្តាហ៍នេះ ដោយសង្ឃឹមថាយន្តការថ្មី ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយភាគីទាំងពីរនឹងជួយផ្តល់ទំនុកចិត្តឡើងវិញដល់ម្ចាស់ជំនួយ ដែលមានការព្រួយបារម្ភ ក្នុងការចំណាយថវិកាជួយដល់ដំណើរការសាលាក្តី។ តួយ៉ាង កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ (UNDP) បានបង្កកហិរញ្ញប្បទានទាំងអស់សម្រាប់អ.វ.ត.ក តាំងពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំកន្លងទៅមកម៉្លេះ។ ស្ថានភាពបែបនេះបានធ្វើអោយយុត្តាធិការនេះកាន់តែទន់ខ្សោយ ហើយនឹងត្រូវអស់ថវិកានាពេលខាងមុខនេះ។
ភាគីកម្ពុជានៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមជួបការលំបាក ចាប់ពីថ្ងៃទី១ មីនាទៅ
លោកស្រី ហេឡែន ហ្សាវីស៍ (Helen Jarvis) ប្រធានអង្គការផ្នែកកិច្ចការសាធារណៈនៃអ.វ.ត.ក បានអះអាងនៅថ្ងៃពុធ ទី២៥ ខែកុម្ភៈនេះថា ភាគីកម្ពុជានៃអង្គជំនុំជម្រះ នឹងជួបបញ្ហាខ្វះថវិកា ចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមីនា ដើម្បីបន្តបេសកកម្មរបស់ខ្លួន ជាមួយក្រុមការងារផ្សេងៗ ប្រសិនជាមិនមានជំនួយណាមួយ ចាប់ពីពេលនេះទៅនោះទេ។ ចំណែកភាគីអន្តរជាតិវិញ បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកស្រី អាចនឹងមានថវិកាគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីបន្តការងាររហូតដល់បំណាច់ឆ្នាំនេះ។ យ៉ាងណាមិញ នៅក្នុងរបាយការណ៍ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៩របស់អង្គការ Open Society Justice Initiative អង្គការនេះបានវាយតម្លៃថាភាគីអន្តរជាតិអាចនឹងខ្វះខាតថវិកាជិត១០លានដុល្លារ ដើម្បីដំណើរការរហូតដល់បំណាច់ឆ្នាំ២០០៩។ ប៉ុន្តែ លោកស្រី ហេឡែន ហ្សាវីស៍ នៅមានភាពសុទិដ្ឋិនិយមថា «យើងមិនត្រូវស្រមៃថាតុលាការនេះនឹងបញ្ចប់ដំណើរការ ដោយសារមិនមានមូលនិធិនោះឡើយ...»។ ប៉ុន្តែ លោកស្រីបានបន្ថែមទៀតថា «វាគឺជារឿងបន្ទាន់»។
ប្រទេសជប៉ុនគឺជាប្រទេសចុងក្រោយគេ ដែលបានប្រកាសផ្តល់ជំនួយដល់អ.វ.ត.ក កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមករា ដោយបានបង្កើនហិរញ្ញប្បទានទ្វេដង ជាមួយនឹងទឹកប្រាក់២១លានដុល្លារបន្ថែមទៀត។ សូមអានអត្ថបទរបស់ កាសែត ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ ចំណងជើងថា ប្រទេសជប៉ុនបង្កើនហិរញ្ញប្បទានទ្វេដង ជួយដល់សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ថ្ងៃទី១៣ មករា ២០០៩
ក្រុមមេធាវីការពារក្តីអោយនួន ជា អំពាវនាវដល់លោក បាន គី ម៉ូន
នៅថ្ងៃច័ន្ទ ទី២៣ ខែកុម្ភៈ ក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិការពារក្តីអោយនួន ជា ដែលមានការព្រួយបារម្ភខ្លាំងអំពីបញ្ហានេះ បានជួបពិភាក្សាជាមួយលោក Peter Taksoe-Jensen ឧបការីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការច្បាប់។ ក្រុមមេធាវីនេះមិនបានធ្វើអធិប្បាយទាក់ទងនឹងប្រធានបទនៃជំនួបនេះឡើយ ដោយបានបញ្ជាក់ថាក្រុមមេធាវីបានប្រគល់លិខិតមួយច្បាប់អោយលោក Peter Taksoe-Jensen ដើម្បីយកប្រគល់ជូនលោកបាន គីម៉ូន អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីសំណូមពរគាត់អោយក្រុមមេធាវីមានសិទ្ធិទទួលបាន«យ៉ាងសម្ងាត់» នូវរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេត ដែលដឹកនាំដោយក្រុមការងារសហប្រជាជាតិ ដើម្បីបំភ្លឺទឡ្ហីករណ៍នៃអំពើពុករលួយ។
មេធាវីអន្តរជាតិរបស់នួន ជា (Michiel Pestman- Viktor Koppe និងAndrew Ianuzzi) បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងមួយទៅកាន់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែមករា ដើម្បីអោយដោះស្រាយការចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងអំពើពុករលួយ នៅចំណោមបុគ្គលិកកម្ពុជានៅក្នុងអង្គជំនុំជម្រះ។ ប៉ុន្តែ បណ្តឹងនេះត្រូវបានអយ្យការអមតុលាការចេញសេចក្តីជូនដំណឹងសម្រេចតម្កល់រឿងទុកមិនចាត់ការ ដោយមានសំអាងថា «បណ្តឹងមិនសមហេតុផល គ្មានបទល្មើសនិងជនល្មើសមិនស្គាល់មុខ»។ ក្រោយមក មេធាវីទាំងបីបានដាក់បណ្តឹងទៅកាន់សាលាឧទ្ធរណ៍កម្ពុជា ប៉ុន្តែ ក្រុមមេធាវីគិតទុកជាមុនថាតុលាការនឹងមិនទទួលចាត់ការបណ្តឹងនេះឡើយ ដោយសារមិនមានឯកសារបន្ថែមផ្សេង ក្រៅពីឯកសារដែលដាក់នៅសាលាដំបូង។
មេធាវីៈ វាជាសំណើត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់
ក្រុមមេធាវីការពារក្តីអោយនួន ជា បានសរសេរទៅកាន់លោកបាន គីម៉ូន ដោយបង្ហាញឆន្ទៈតស៊ូនីតិវិធីរហូតដល់ទីបញ្ចប់ ដើម្បីបំភ្លឺរឿងនេះ។ ហេតុផលរបស់ពួកគេ គឺ «ប្រសិនជាសមាជិកសំខាន់នៃបុគ្គលិក […] យល់ព្រមទទួលសំណូក ហេតុដូច្នេះ អ្នកទាំងនោះក៏អាចទទួលបញ្ជាមិនគប្បីផ្សេងទៀត ដូចជាការបន្លំភស្តុតាង។ យើងចាត់ទុកថាទង្វើបែបនេះមិនស៊ីចង្វាក់ ជាមួយសញ្ញាណដ៏សំខាន់នៃឯករាជ្យភាពតុលាការ និងស្ថាប័នឡើយ»។
ដោយសារក្រុមមេធាវីមិនអាចទទួលព័ត៌មានស្តីពីស្ថានភាពពិតប្រាកដ មិនថាពីសំណាក់អង្គការសហប្រជាជាតិ រឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្រុមមេធាវីបានទទូចសុំលោកបាន គីម៉ូន អោយដកបុព្វសិទ្ធិ និងអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ «ជាបន្ទាន់» ដើម្បីទទួលបានរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេត ដែលដឹកនាំដោយសហប្រជាជាតិ។ ក្រុមមេធាវីបានសន្និដ្ឋានចុងក្រោយថា ប្រសិនជាអង្គការសហប្រជាជាតិមិនបំពេញតាមសំណើរបស់ក្រុមមេធាវីនោះទេ វានឹងធ្វើអោយខូចកិត្តិយសតុលាការយុត្តិធម៌។
ដោយ ស្ទេហ្វានី ហ្សេ
២៥-០២-២០០៩
កំបូល (ភ្នំពេញ កម្ពុជា) ថ្ងៃទី៧ កក្កដា ២០០៧៖ ប្រុងប្រយ័ត្ន ឥដ្ឋរអិល! ច្រកដើរ នៅក្នុងអគាររដ្ឋបាលនៃអ.វ.ត.ក
© ចន វីង / Magnum
លោក Peter Taksoe-Jensen ឧបការីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការ
ច្បាប់ បានមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី២២ ខែកុម្ភៈ ដើម្បីជួបពិភាក្សា ជាមួយលោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីសុខ អាន ទាក់ទងនឹងការងាររបស់ក្រុមការងារទាំងពីរ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយភាគីសហប្រជាជាតិ និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងពង្រឹងយន្តការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅក្នុងសាលាក្តី
កាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម។ ក្រោយបញ្ចប់ជំនួបពិភាក្សានេះ លោក Peter Taksoe-Jensen និយាយថាសាលាក្តីមានដំណើរវិវត្តន៍ទៅមុខ។ ដោយឡែក ក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិការពារក្តីអោយនួន
ជា ហៅ «បងធំទីពីរ» នៅតែបន្តធ្វើការទាមទារអោយមានដំណោះស្រាយបញ្ហាអំពើពុករលួយនេះ ព្រោះវាអាចប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិមូលដ្ឋាននៃការទទួលបាននូវការជំនុំជម្រះប្រកបដោយ
យុត្តិធម៌មួយ កូនក្តីរបស់ពួកគេ។ក្តីសង្ឃឹមថានឹងទទួលបានទំនុកចិត្តជាថ្មីពីសំណាក់ប្រទេស
ផ្តល់ជំនួយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៨មក យុត្តាធិការដែលមានលក្ខណៈអន្តរជាតិមួយនេះបានប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់អំពី
អំពើពុក រលួយ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបុគ្គលកម្ពុជានៅក្នុងអ.វ.ត.ក។
កាលនោះ អង្គការសហប្រជាជាតិបានបើកកិច្ចស៊ើបអង្កេតមួយ យរបាយការណ៍នៃការ
ស៊ើបអង្កេតនោះត្រូវបានប្រគល់អោយទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០០៨
ប៉ុន្តែ រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ របាយការណ៍មិនត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈនោះទេ។ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំនេះមក អង្គការជាច្រើន ដែលតាមដានដំណើរការសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសំដែងការព្រួយបារម្ភ ចំពោះអវត្តមានចំណាត់ការជាក់លាក់របស់តុលាការ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីជៀសវាងការប៉ះពាល់ដល់ទំនុកចិត្តមកលើតុលាការកូនកាត់មួយនេះ។ កាលពីជំនួប ថ្ងៃទី
១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ គណៈប្រតិភូជាន់ខ្ពស់មួយក្រុមនៃអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោក Peter Taksoe-Jensen ហើយនិងលោកសុខ អាន បានឯកភាពគ្នា បង្កើតគណៈកម្មាធិការរួមមួយ ដើម្បីពង្រឹងវិធានការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងផ្សព្វផ្សាយលទ្ធផល ប្រាប់ដល់ម្ចាស់ជំនួយរបស់សាលាក្តី រហូតដល់ថ្ងៃទី៣១ ខែមករា... ប៉ុន្តែ ចាប់ពីពេលនោះមក គ្មានការរីកចម្រើនណាមួយត្រូវបានបង្ហាញឡើយ។
បន្ទាប់ពីជំនួបស្តីពីបញ្ហាពុករលួយនេះរួចមក ភាគីកម្ពុជានិងភាគីសហប្រជាជាតិ បានសន្យាការពារពេញលេញដល់បុគ្គលិករបស់ភាគីទាំងពីរនៅក្នុងសាលាក្តី ចំពោះការសងសឹកដែលអាចកើតមានឡើង បណ្តាលមកពីការរាយការណ៍ត្រឹមត្រូវពីការធ្វើខុសរបស់ភាគីណាមួយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកសង្កេតការណ៍អំពីក្រមសីលធម៌អាចនឹងត្រូវជ្រើសតាំងខាងភាគីអន្តរជាតិ។
លោក Peter Taksoe-Jensen តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិ បានមានប្រសាសន៍នៅដើម
សប្តាហ៍នេះ ដោយសង្ឃឹមថាយន្តការថ្មី ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយភាគីទាំងពីរនឹងជួយផ្តល់ទំនុកចិត្តឡើងវិញដល់ម្ចាស់ជំនួយ ដែលមានការព្រួយបារម្ភ ក្នុងការចំណាយថវិកាជួយដល់ដំណើរការសាលាក្តី។ តួយ៉ាង កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ (UNDP) បានបង្កកហិរញ្ញប្បទានទាំងអស់សម្រាប់អ.វ.ត.ក តាំងពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំកន្លងទៅមកម៉្លេះ។ ស្ថានភាពបែបនេះបានធ្វើអោយយុត្តាធិការនេះកាន់តែទន់ខ្សោយ ហើយនឹងត្រូវអស់ថវិកានាពេលខាងមុខនេះ។
ភាគីកម្ពុជានៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមជួបការលំបាក ចាប់ពីថ្ងៃទី១ មីនាទៅ
លោកស្រី ហេឡែន ហ្សាវីស៍ (Helen Jarvis) ប្រធានអង្គការផ្នែកកិច្ចការសាធារណៈនៃអ.វ.ត.ក បានអះអាងនៅថ្ងៃពុធ ទី២៥ ខែកុម្ភៈនេះថា ភាគីកម្ពុជានៃអង្គជំនុំជម្រះ នឹងជួបបញ្ហាខ្វះថវិកា ចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមីនា ដើម្បីបន្តបេសកកម្មរបស់ខ្លួន ជាមួយក្រុមការងារផ្សេងៗ ប្រសិនជាមិនមានជំនួយណាមួយ ចាប់ពីពេលនេះទៅនោះទេ។ ចំណែកភាគីអន្តរជាតិវិញ បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកស្រី អាចនឹងមានថវិកាគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីបន្តការងាររហូតដល់បំណាច់ឆ្នាំនេះ។ យ៉ាងណាមិញ នៅក្នុងរបាយការណ៍ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៩របស់អង្គការ Open Society Justice Initiative អង្គការនេះបានវាយតម្លៃថាភាគីអន្តរជាតិអាចនឹងខ្វះខាតថវិកាជិត១០លានដុល្លារ ដើម្បីដំណើរការរហូតដល់បំណាច់ឆ្នាំ២០០៩។ ប៉ុន្តែ លោកស្រី ហេឡែន ហ្សាវីស៍ នៅមានភាពសុទិដ្ឋិនិយមថា «យើងមិនត្រូវស្រមៃថាតុលាការនេះនឹងបញ្ចប់ដំណើរការ ដោយសារមិនមានមូលនិធិនោះឡើយ...»។ ប៉ុន្តែ លោកស្រីបានបន្ថែមទៀតថា «វាគឺជារឿងបន្ទាន់»។
ប្រទេសជប៉ុនគឺជាប្រទេសចុងក្រោយគេ ដែលបានប្រកាសផ្តល់ជំនួយដល់អ.វ.ត.ក កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមករា ដោយបានបង្កើនហិរញ្ញប្បទានទ្វេដង ជាមួយនឹងទឹកប្រាក់២១លានដុល្លារបន្ថែមទៀត។ សូមអានអត្ថបទរបស់ កាសែត ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ ចំណងជើងថា ប្រទេសជប៉ុនបង្កើនហិរញ្ញប្បទានទ្វេដង ជួយដល់សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ថ្ងៃទី១៣ មករា ២០០៩
ក្រុមមេធាវីការពារក្តីអោយនួន ជា អំពាវនាវដល់លោក បាន គី ម៉ូន
នៅថ្ងៃច័ន្ទ ទី២៣ ខែកុម្ភៈ ក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិការពារក្តីអោយនួន ជា ដែលមានការព្រួយបារម្ភខ្លាំងអំពីបញ្ហានេះ បានជួបពិភាក្សាជាមួយលោក Peter Taksoe-Jensen ឧបការីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការច្បាប់។ ក្រុមមេធាវីនេះមិនបានធ្វើអធិប្បាយទាក់ទងនឹងប្រធានបទនៃជំនួបនេះឡើយ ដោយបានបញ្ជាក់ថាក្រុមមេធាវីបានប្រគល់លិខិតមួយច្បាប់អោយលោក Peter Taksoe-Jensen ដើម្បីយកប្រគល់ជូនលោកបាន គីម៉ូន អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីសំណូមពរគាត់អោយក្រុមមេធាវីមានសិទ្ធិទទួលបាន«យ៉ាងសម្ងាត់» នូវរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេត ដែលដឹកនាំដោយក្រុមការងារសហប្រជាជាតិ ដើម្បីបំភ្លឺទឡ្ហីករណ៍នៃអំពើពុករលួយ។
មេធាវីអន្តរជាតិរបស់នួន ជា (Michiel Pestman- Viktor Koppe និងAndrew Ianuzzi) បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងមួយទៅកាន់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែមករា ដើម្បីអោយដោះស្រាយការចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងអំពើពុករលួយ នៅចំណោមបុគ្គលិកកម្ពុជានៅក្នុងអង្គជំនុំជម្រះ។ ប៉ុន្តែ បណ្តឹងនេះត្រូវបានអយ្យការអមតុលាការចេញសេចក្តីជូនដំណឹងសម្រេចតម្កល់រឿងទុកមិនចាត់ការ ដោយមានសំអាងថា «បណ្តឹងមិនសមហេតុផល គ្មានបទល្មើសនិងជនល្មើសមិនស្គាល់មុខ»។ ក្រោយមក មេធាវីទាំងបីបានដាក់បណ្តឹងទៅកាន់សាលាឧទ្ធរណ៍កម្ពុជា ប៉ុន្តែ ក្រុមមេធាវីគិតទុកជាមុនថាតុលាការនឹងមិនទទួលចាត់ការបណ្តឹងនេះឡើយ ដោយសារមិនមានឯកសារបន្ថែមផ្សេង ក្រៅពីឯកសារដែលដាក់នៅសាលាដំបូង។
មេធាវីៈ វាជាសំណើត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់
ក្រុមមេធាវីការពារក្តីអោយនួន ជា បានសរសេរទៅកាន់លោកបាន គីម៉ូន ដោយបង្ហាញឆន្ទៈតស៊ូនីតិវិធីរហូតដល់ទីបញ្ចប់ ដើម្បីបំភ្លឺរឿងនេះ។ ហេតុផលរបស់ពួកគេ គឺ «ប្រសិនជាសមាជិកសំខាន់នៃបុគ្គលិក […] យល់ព្រមទទួលសំណូក ហេតុដូច្នេះ អ្នកទាំងនោះក៏អាចទទួលបញ្ជាមិនគប្បីផ្សេងទៀត ដូចជាការបន្លំភស្តុតាង។ យើងចាត់ទុកថាទង្វើបែបនេះមិនស៊ីចង្វាក់ ជាមួយសញ្ញាណដ៏សំខាន់នៃឯករាជ្យភាពតុលាការ និងស្ថាប័នឡើយ»។
ដោយសារក្រុមមេធាវីមិនអាចទទួលព័ត៌មានស្តីពីស្ថានភាពពិតប្រាកដ មិនថាពីសំណាក់អង្គការសហប្រជាជាតិ រឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្រុមមេធាវីបានទទូចសុំលោកបាន គីម៉ូន អោយដកបុព្វសិទ្ធិ និងអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ «ជាបន្ទាន់» ដើម្បីទទួលបានរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេត ដែលដឹកនាំដោយសហប្រជាជាតិ។ ក្រុមមេធាវីបានសន្និដ្ឋានចុងក្រោយថា ប្រសិនជាអង្គការសហប្រជាជាតិមិនបំពេញតាមសំណើរបស់ក្រុមមេធាវីនោះទេ វានឹងធ្វើអោយខូចកិត្តិយសតុលាការយុត្តិធម៌។
Battambang prosecutor says he plans to look into the March 15 death of a pregnant woman.
Four obstetricians at Pailin Referral Hospital who were interrogated in connection with the March 15 death of a pregnant woman were told Monday they had been cleared of any wrongdoing, the hospital's head of obstetrics told the Post Sunday.
Luy Chantha, who was among those questioned, said Pailin Governor Y Chhien informed the obstetricians that he would "stop this problem" during a meeting last week in which they explained their version of events.
The woman, Vorn Yoeub, 37, went to the hospital to give birth on the night of March 15 with her husband, Mith Rorn. In a March 18 interview with the Post, Mith Rorn said obstetricians at the hospital demanded US$25 in advance to treat Vorn Yoeub, a fee the couple could not pay.
"My wife's stomach got very painful, and I woke up the two obstetricians three times," Mith Rorn said.
"But they ignored me and said it could wait until the morning. But by then it was too late - my wife died during the night."
This account was disputed by hospital staff, and Luy Chantha reiterated on Sunday the hospital's claim that it never turned away patients who were too poor to pay treatment fees.
Luy Chantha said the investigation, conducted by Pailin police officers, began Thursday and ended Sunday.
Lawyer to look into case
Battambang court prosecutor Koy Chanya, who has jurisdiction in the case, said Monday that he planned to continue pursuing it despite the officers' finding that the obstetricians were not in the wrong.
"I will not be silenced. I will try my best to find justice for any victim," he said. "This is very shocking news of carelessness on the part of expert doctors and obstetricians."
Luy Chantha said she planned to sue any NGO workers and others who had pushed for a criminal inquiry, saying they had "damaged our reputation throughout the country".
Chhuon Makara, Pailin provincial coordinator for the rights group Adhoc, said the question of whether to continue pursuing the case was complicated by the fact that Mith Rorn had decided not to press charges.
Four obstetricians at Pailin Referral Hospital who were interrogated in connection with the March 15 death of a pregnant woman were told Monday they had been cleared of any wrongdoing, the hospital's head of obstetrics told the Post Sunday.
Luy Chantha, who was among those questioned, said Pailin Governor Y Chhien informed the obstetricians that he would "stop this problem" during a meeting last week in which they explained their version of events.
The woman, Vorn Yoeub, 37, went to the hospital to give birth on the night of March 15 with her husband, Mith Rorn. In a March 18 interview with the Post, Mith Rorn said obstetricians at the hospital demanded US$25 in advance to treat Vorn Yoeub, a fee the couple could not pay.
"My wife's stomach got very painful, and I woke up the two obstetricians three times," Mith Rorn said.
"But they ignored me and said it could wait until the morning. But by then it was too late - my wife died during the night."
This account was disputed by hospital staff, and Luy Chantha reiterated on Sunday the hospital's claim that it never turned away patients who were too poor to pay treatment fees.
Luy Chantha said the investigation, conducted by Pailin police officers, began Thursday and ended Sunday.
Lawyer to look into case
Battambang court prosecutor Koy Chanya, who has jurisdiction in the case, said Monday that he planned to continue pursuing it despite the officers' finding that the obstetricians were not in the wrong.
"I will not be silenced. I will try my best to find justice for any victim," he said. "This is very shocking news of carelessness on the part of expert doctors and obstetricians."
Luy Chantha said she planned to sue any NGO workers and others who had pushed for a criminal inquiry, saying they had "damaged our reputation throughout the country".
Chhuon Makara, Pailin provincial coordinator for the rights group Adhoc, said the question of whether to continue pursuing the case was complicated by the fact that Mith Rorn had decided not to press charges.
Refusing a court-appointed lawyer, Heng Pov accused the judge of denying him his legal rights and again criticised the court-imposed freeze on his assets.
"Legally, the court should allow me to withdraw money from Canadia Bank, but the Municipal Court chief always hinders my requests, and I am not able to pay for the services of my lawyer," he told the court.
Heng Pov remained silent for the rest of the hearing while the court questioned suspects Ly Rasy, a former police official, and Pheng Phai, a former police bureau chief of anti-drug trafficking.
Heng Veng, the fourth accused and Heng Pov's nephew, remains on the run from authorities.
Ly Rasy and Heng Veng's defence counsel, Long Dara, complained to the court that the case was dropped in 2000 due to the lack of suspects aside from fugitive Heng Veng, but that in 2006 the court decided to reopen the case and charged three individuals without conducting fresh investigations.
"It is very strange that in 2000 the court prosecutor decided to leave the case but later on decided to reopen the case ... without a re-investigation," Long Dara told the court, calling on the court to lift the charges against his clients.
But the victim's lawyer, Puth Theavy, replied that the court was "afraid" to work on the case while Heng Pov was police chief, and that now he was behind bars it was possible for the court to pursue justice for his clients.
He added that the attempted murder of Koh Santepheap editor Thong Uy Pang and his bodyguard Yim Chhoeun was an official police order rather than a case of individual revenge, which was a clear case of premeditation.
"I request that the court have a thorough consideration and to convict these men in a serious way," he said, also requesting the court pay US$300,000 in compensation costs for his two clients.
Court prosecutor Hing Bunchea also asked the court to convict the four accused according to Article 31 of Criminal Law, which carries a penalty of between 10 and 20 years.
អនុសញ្ញាស្ដីពីការបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី
អនុម័តនិងបើកឱ្យចុះហត្ថលេខា ឱ្យសច្ចាប័ននិងឱ្យចូលជាសមាជិកតាមសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត
លេខ ៣៤/១៨០ ចុះថ្ងៃទី ១៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៩ របស់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ
ចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី ៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨១ ស្របតាមបទបញ្ញត្តិមាត្រា ២៧ (១)
រដ្ឋភាគីនៃអនុសញ្ញានេះ
កត់សំគាល់ឃើញថា ធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិអះអាងជាថ្មី នូវជំនឿលើសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់មនុស្ស លើសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងតម្លៃមនុស្ស និងលើសិទ្ធិស្មើគ្នារវាងបុរសនិងស្ត្រី។
កត់សំគាល់ឃើញថា សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស បញ្ជាក់នូវគោលការណ៍មិនរើសអើង និងបានប្រកាសថា មនុស្សគ្រប់រូបកើតមកមានសេរីភាពនិងសមភាព ក្នុងផ្នែកសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរនិងសិទ្ធិ ហើយថាមនុស្សគ្រប់រូប ត្រូវទទួលបានសិទ្ធិនិងសេរីភាពទាំងអស់ ដែលមានចែងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនោះ ដោយគ្មានការប្រកាន់បែងចែកណាមួយ រួមមានការបែងចែកខាងផ្លូវភេទផង។
កត់សំគាល់ឃើញថា រដ្ឋភាគីនៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស មានកាតព្វកិច្ចធានាសិទ្ធិស្មើគ្នារវាងបុរសនិងស្ត្រី ក្នុងការអាស្រ័យផលសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ។
យល់ឃើញ អនុសញ្ញាអន្តរជាតិដែលបានអនុម័តក្រោមកិច្ចឧបត្ថម្ភរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងស្ថាប័នឯកទេសនានា ក្នុងការលើកស្ទួយសមភាពនៃសិទ្ធិរវាងបុរសនិងស្ត្រី។
កត់សំគាល់ឃើញ សេចក្ដីសម្រេចចិត្ត សេចក្ដីប្រកាស និងអនុសាសន៍នានា ដែលបានអនុម័តដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងស្ថាប័នឯកទេសនានា ក្នុងគោលបំណងលើកស្ទួយសមភាពនៃសិទ្ធិរវាងបុរសនិងស្ត្រី។
មានកង្វល់ថា ទោះបីមានលិខិតុបករណ៍ទាំងនេះហើយក្ដី ក៏ការរើសអើងដ៏រីករាលដាលប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ នៅតែបន្តកើតមាន។
រំលឹកឡើងវិញថា ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ រំលោភលើគោលការណ៍សមភាពនៃសិទ្ធិ និងការគោរពសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស ជាឧបសគ្គដល់ការចូលរួមរបស់ស្ត្រី ក្នុងលក្ខខណ្ឌស្មើភាពគ្នាជាមួយបុរសក្នុងជីវភាពនយោបាយ សង្គមកិច្ច សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌ នៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ធ្វើឱ្យរាំងស្ទះដល់ការរីកចម្រើននៃភាពសម្បូណ៌រុងរឿងរបស់សង្គម និងគ្រួសារ ហើយបង្កឧបសគ្គដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ពេញលេញនៃសក្ដានុភាពរបស់ស្ត្រី ក្នុងការបម្រើប្រទេសរបស់ខ្លួន និងមនុស្សជាតិ។
មានកង្វល់ថា ក្នុងស្ថានភាពក្រីក្រ ស្ត្រីភេទបានទទួលតិចបំផុតនូវម្ហូបអាហារ សេវាសុខាភិបាល ការអប់រំ ការហ្វឹកហ្វឺន និងឱកាសរកការងារធ្វើ ហើយនិងសេចក្ដីត្រូវការដទៃទៀត។
ជឿជាក់ថា ការបង្កើតប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិថ្មី ផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពនិងយុត្តិធម៌ នឹងរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ដល់ការលើកស្ទួយសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី។
គូសបញ្ជាក់ថា ការលប់បំបាត់ចោលរបបអាប៉ាថេត គ្រប់ទម្រង់ពូជសាសន៍និយម ការរើសអើងពូជសាសន៍ អាណានិគមនិយម អាណានិគមនិយមបែបថ្មី ការឈ្លានពាន ការកាន់កាប់ និងជិះជាន់ដោយបរទេស និងការជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋ គឺជាការចាំបាច់ដល់ការអាស្រ័យផលពេញលេញពីសិទ្ធិរបស់បុរសនិងស្ត្រី។
អះអាងថា ការពង្រឹងសន្តិភាព និងសន្តិសុខអន្តរជាតិ ការបន្ធូរភាពតានតឹងអន្តរជាតិ សហប្រតិបត្តិការទៅវិញទៅមករវាងរដ្ឋទាំងអស់ ដោយមិនគិតដល់ប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកិច្ចរបស់រដ្ឋទាំងនោះ ការដកហូតអាវុធជាទូទៅនិងទាំងស្រុង ជាពិសេសការដកហូតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ក្រោមការត្រួតពិនិត្យហ្មត់ចត់ និងដោយប្រសិទ្ធិភាពពីអន្តរជាតិ ការអះអាងនូវគោលការណ៍យុត្តិធម៌ សមភាព និងអត្ថប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងឡាយ និងការសម្រេចបាននូវសិទ្ធិស្វ័យសម្រេច និងឯករាជ្យភាពរបស់ប្រជាជាតិក្រោមការជិះជាន់ និងអាណានិគមបរទេស និងការកាន់កាប់ដោយបរទេស ហើយនិងការគោរពអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងបូរណភាពទឹកដី និងលើកស្ទួយវឌ្ឍនភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម ហើយផលនេះនឹងរួមចំណែកដល់ការធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវសមភាពពេញលេញ រវាងបុរសនិងស្ត្រី។
ជឿជាក់ថា ការអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងពេញលេញរបស់ប្រទេសមួយ សុខុមាលភាពរបស់ពិភពលោក និងបុព្វហេតុសន្តិភាព ត្រូវការឱ្យមានការចូលរួមជាអតិបរមារបស់ស្ត្រី ដោយសមភាពជាមួយបុរស នៅក្នុងវិស័យទាំងអស់។
ចងចាំថា វិភាគទានធំធេងរបស់ស្ត្រីចំពោះសុខុមាលភាព គ្រួសារ និងការអភិវឌ្ឍន៍នៃសង្គម ដែលមិនបានទទួលស្គាល់ពេញលេញមកទល់ពេលនេះ សារសំខាន់ខាងសង្គមនៃមាតុភាព និងតួនាទីរបស់ឪពុកម្ដាយក្នុងគ្រួសារ និងក្នុងការអប់រំកូន និងដឹងថា តួនាទីរបស់ស្ត្រីក្នុងការបង្កើតកូន មិនគួរជាមូលហេតុនៃការរើសអើងទេ ប៉ុន្តែការអប់រំកូនតម្រូវឱ្យចែករំលែកការទទួលខុសត្រូវ រវាងបុរសនិងស្ត្រី និងសង្គមទាំងមូល។
ដឹងថា តួនាទីជាប្រពៃណីរបស់បុរសនិងស្ត្រីនៅក្នុងសង្គម និងគ្រួសារ ចាំបាច់ត្រូវមានការផ្លាស់ប្ដូរ ដើម្បីធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវសមភាពពេញលេញ រវាងបុរសនិងស្ត្រី។
ប្ដេជ្ញាចិត្ត អនុវត្តគោលការណ៍ទាំងឡាយ ដែលមានចែងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសស្ដីពីការបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ ហើយដើម្បីគោលបំណងនោះ អនុម័តវិធានការចាំបាច់នានា ដើម្បីលប់បំបាត់ចោលការរើសអើងគ្រប់ទម្រង់ និងគ្រប់ការសម្ដែងចេញ។
បានព្រមព្រៀងគ្នាតទៅ ៖
ផ្នែកទី ១
មាត្រា ១
ដើម្បីបម្រើគោលដៅនៃអនុសញ្ញានេះ ពាក្យ "ការរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីភេទ" សំដៅដល់ការ ប្រកាន់បែងចែក ការផាត់ចេញ ឬការរឹតត្បិតផ្អែកលើភេទ ដែលមានអនុភាព ឬមានបំណងធ្វើឱ្យខូចខាត ឬធ្វើឱ្យមោឃៈនូវការទទួលស្គាល់ ការអាស្រ័យផល ឬការប្រើប្រាស់ដោយស្ត្រី ដោយឥតគិតដល់ស្ថានភាពអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ស្ត្រី ផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាពមូលដ្ឋាន ក្នុងវិស័យនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ និងពលរដ្ឋ ឬក្នុងវិស័យដទៃទៀត។
មាត្រា ២
រដ្ឋភាគី ផ្ដន្ទាទោសការរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីភេទក្នុងគ្រប់ទម្រង់ ព្រមព្រៀងគ្នាអនុវត្តគោល នយោបាយ តាមមធ្យោបាយសមស្រប និងដោយឥតពន្យារពេល ដើម្បីឈានទៅលប់បំបាត់ការរើសអើង ប្រឆាំងស្ត្រីភេទ ហើយក្នុងទិសដៅនេះសន្យាថា ៖
(ក) បញ្ចូលគោលការណ៍សមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី ទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬច្បាប់ជាតិសមស្របឯទៀត ប្រសិនបើមិនទាន់បានបញ្ចូលនៅឡើយ និងធានាតាមផ្លូវច្បាប់ ឬមធ្យោបាយសមស្របដទៃទៀត ដើម្បីធ្វើឱ្យគោលការណ៍នេះបានសម្រេចជាក់ស្ដែង។
(ខ) អនុម័តបទបញ្ញត្តិ និងវិធានការច្បាប់ និងវិធានការសមស្របផ្សេងៗ រួមមានទណ្ឌកម្មផង បើចាំបាច់ ដើម្បីហាមឃាត់ការរើសអើងទាំងអស់ប្រឆាំងនឹងស្ត្រី។
(គ) បង្កើតកិច្ចការពារសិទ្ធិរបស់ស្ត្រីតាមផ្លូវច្បាប់ ផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពជាមួយបុរស និងធានាការពារដោយស័ក្ដិសិទ្ធិដល់ស្ត្រី ប្រឆាំងនឹងអំពើរើសអើង តាមរយៈសាលាជំរះក្ដីជាតិដែលមានសមត្ថកិច្ចនិងស្ថាប័នសាធារណៈដទៃទៀត។
(ឃ) ទប់មិនឱ្យធ្វើអំពើ ឬការអនុវត្តដែលមានលក្ខណៈរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី និងធានាថា អាជ្ញាធរ និងស្ថាប័នសាធារណៈ ធ្វើសកម្មភាពស្របតាមកាតព្វកិច្ចនេះ។
(ង) ចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីលប់បំបាត់ចោលការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ដែលធ្វើឡើងដោយបុគ្គល អង្គការ ឬសហគ្រាសណាមួយ។
(ច) ចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ រួមការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីកែប្រែ ឬដាក់ឱ្យនិរាករណ៍ច្បាប់ បទបញ្ជា ទម្លាប់ និងការអនុវត្តណាដែលបង្កើតការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី។
(ឆ) ដាក់ឱ្យនិរាករណ៍បទបញ្ញត្តិព្រហ្មទណ្ឌណា ដែលបង្កើតជាការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី។
មាត្រា ៣
ក្នុងគ្រប់គ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យនយោបាយ សង្គមកិច្ច សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌ រដ្ឋត្រូវចាត់ វិធានការសមស្របទាំងអស់ រួមមានការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍន៍ និងការរីកចម្រើនពេញលេញរបស់ស្ត្រី ដើម្បីធានាឱ្យស្ត្រីប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យផលសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពមូលដ្ឋាន ដោយសមភាពជាមួយបុរស។
មាត្រា ៤
១. ការអនុម័តដោយរដ្ឋភាគី នូវវិធានការពិសេសបណ្ដោះអាសន្ន ដើម្បីពន្លឿនការកសាងសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី មិនត្រូវចាត់ទុកជាការរើសអើងដូចបានចែងក្នុងអនុសញ្ញានេះទេ ប៉ុន្តែទោះតាមបែបណាមួយក៏ដោយ មិនត្រូវមានន័យថា រក្សាទុកបទដ្ឋានវិសមភាព ឬដាច់ដោយឡែកឡើយ វិធានការទាំងនេះត្រូវដាក់ឱ្យនិរាករណ៍ នៅពេលគោលដៅខាងសមភាពនៃឱកាស និងនៃការប្រព្រឹត្តមកលើស្ត្រីបានសម្រេចហើយ។
២. ការអនុម័តដោយរដ្ឋភាគីនូវវិធានការពិសេស រួមមានវិធានការទាំងឡាយដែលមានក្នុង អនុសញ្ញានេះផង ដើម្បីការពារមាតុភាព មិនត្រូវចាត់ទុកជាការរើសអើងឡើយ។
មាត្រា ៥
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បី៖
(ក) កែប្រែផ្នត់ឥរិយាបថសង្គម និងវប្បធម៌របស់បុរសនិងស្ត្រី ដើម្បីសម្រេចបាននូវការលប់បំបាត់ចោលសេចក្ដីលំអៀង និងទម្លាប់ និងការអនុវត្តជាទម្លាប់ផ្សេងៗទៀត ផ្អែកលើគំនិតស្ដីពីភាពទាបជាង ឬខ្ពស់ជាងរបស់ភេទណាមួយ ឬលើតួនាទីជាទម្លាប់សម្រាប់បុរសនិងស្ត្រី។
(ខ) ធានាថា ការអប់រំគ្រួសារ មានរាប់បញ្ចូលការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវអំពីមាតុភាព ដែលជាមុខងាររបស់សង្គម និងការទទួលស្គាល់ ការទទួលខុសត្រូវរួមរបស់បុរសនិងស្ត្រី ក្នុងការចិញ្ចឹមកូន និងការអភិវឌ្ឍន៍របស់កូន ហើយប្រការនេះក៏ត្រូវមានការយល់ថា ប្រយោជន៍របស់កុមារគឺជាលក្ខខណ្ឌចម្បងក្នុងគ្រប់ករណីទាំងអស់។
មាត្រា ៦
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ រួមមានការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីបង្ក្រាបគ្រប់ទម្រង់នៃការជួញដូរស្ត្រី និងអាជីវកម្មពេស្យាកម្មលើស្ត្រី។
អនុសញ្ញាស្ដីពីការបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ
ផ្នែកទី ២
មាត្រា ៧
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្រប ដើម្បីលប់បំបាត់ចោលការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ក្នុងជីវភាពនយោបាយ និងសាធារណៈរបស់ប្រទេស និងជាពិសេសត្រូវធានាដល់ស្ត្រីនូវលក្ខខណ្ឌស្មើភាពជាមួយបុរសនូវសិទ្ធិ ៖
(ក) បោះឆ្នោតនៅគ្រប់ការបោះឆ្នោត និងការធ្វើប្រជាមតិសាធារណៈ និងមានសិទ្ធិឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតសម្រាប់អង្គការសាធារណៈ ដែលជ្រើសរើសដោយបោះឆ្នោត។
(ខ) ចូលរួមតាក់តែងគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋ និងការអនុវត្តគោលនយោបាយ កាន់មុខការ សាធារណៈ និងបំពេញមុខងារសាធារណៈ នៅគ្រប់កម្រិតជាន់ថ្នាក់របស់រដ្ឋាភិបាល។
(គ) ចូលរួមក្នុងអង្គការ និងសមាគមក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងជីវភាពសាធារណៈ និង នយោបាយរបស់ប្រទេសជាតិ។
មាត្រា ៨
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីធានាឱ្យស្ត្រីមានឱកាសធ្វើជាតំណាងរដ្ឋាភិបាលនៅថ្នាក់អន្តរជាតិ និងចូលរួមក្នុងកិច្ចការរបស់អង្គការអន្តរជាតិ ដោយផ្អែកលើលក្ខខណ្ឌស្មើភាពជាមួយបុរស និងដោយគ្មានការរើសអើង។
មាត្រា ៩
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសិទ្ធិស្មើគ្នានឹងបុរសក្នុងការទទួល ផ្លាស់ប្ដូរ ឬរក្សាទុកសញ្ជាតិរបស់ខ្លួន។ រដ្ឋភាគីត្រូវធានាជាពិសេសថា ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយជនបរទេស ឬការផ្លាស់ប្ដូរសញ្ជាតិរបស់ប្ដីក្នុងពេលអាពាហ៍ពិពាហ៍ មិនធ្វើឱ្យផ្លាស់ប្ដូរជាស្វ័យប្រវត្តិនូវសញ្ជាតិរបស់ប្រពន្ធ មិនធ្វើឱ្យប្រពន្ធគ្មានសញ្ជាតិ ឬបង្ខំឱ្យប្រពន្ធយកសញ្ជាតិរបស់ប្ដីឡើយ។
២. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសិទ្ធិស្មើគ្នានឹងបុរសក្នុងការសម្រេចពីសញ្ជាតិរបស់កូនផងដែរ។
ផ្នែកទី ៣
មាត្រា ១០
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីលប់បំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹង ស្ត្រី ដើម្បីធានាឱ្យស្ត្រីមានសិទ្ធិស្មើគ្នានឹងបុរសក្នុងវិស័យអប់រំ និងជាពិសេសដើម្បីធានាដល់ស្ត្រី ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវ ៖
(ក) លក្ខខណ្ឌដូចគ្នាសម្រាប់មុខរបរ និងការណែនាំខាងវិជ្ជាជីវៈ សម្រាប់ការទទួលការសិក្សា និងសម្រាប់ការទទួលបាននូវសញ្ញាប័ត្រក្នុងគ្រឹះស្ថានអប់រំគ្រប់ប្រភេទ ទាំងនៅជនបទ ទាំងនៅទីក្រុង។ សមភាពនេះត្រូវធានាឱ្យមានក្នុងការអប់រំមុនបឋមសិក្សា ការអប់រំចំណេះទូទៅ បច្ចេកទេសវិជ្ជាជីវៈ និងបច្ចេកទេសជាន់ខ្ពស់ និងការបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈមធ្យមគ្រប់ផ្នែកផងដែរ។
(ខ) សិទ្ធិទទួលកម្មវិធីសិក្សាអប់រំដូចគ្នា ការប្រឡងដូចគ្នា បុគ្គលិកបង្រៀនដែលមានគុណសម្បត្តិដូចគ្នា និងបរិវេណ និងសម្ភារៈសិក្សាដែលមានគុណភាពដូចគ្នា។
(គ) ការលប់បំបាត់រាល់ទស្សនៈជាទំលាប់ ស្ដីពីតួនាទីរបស់បុរសនិងស្ត្រីនៅគ្រប់កម្រិត និងគ្រប់ទម្រង់នៃការអប់រំ ដោយលើកទឹកចិត្តដល់ការអប់រំរួមគ្នា និងប្រភេទផ្សេងៗទៀតនៃការអប់រំ ដែលជួយឱ្យសម្រេចគោលបំណងនេះ និងជាពិសេសដោយពិនិត្យកែប្រែឡើងវិញនូវអត្ថបទសិក្សា និងកម្មវិធីសិក្សា និងសម្របសម្រួលវិធីសាស្ត្របង្រៀន។
(ឃ) ឱកាសដូចគ្នា ក្នុងការទទួលអាហារូបករណ៍ និងប្រាក់សម្រាប់ការសិក្សាផ្សេងៗ។
(ង) ឱកាសដូចគ្នា ក្នុងការទទួលកម្មវិធីអប់រំអចិន្ត្រៃយ៍ រួមមានកម្មវិធីអក្ខរកម្មសំរាប់នីតិជន និងអនក្ខរជនផង ជាពិសេសកម្មវិធីទាំងឡាយ សំដៅកាត់បន្ថយឱ្យបានឆាប់រហ័សតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន នូវគំលាតណាមួយខាងការអប់រំដែលមាន រវាងបុរសនិងស្ត្រី។
(ច) ការបន្ថយអត្រាបោះបង់ការសិក្សារបស់សិស្សស្រី និងការរៀបចំកម្មវិធីសម្រាប់យុវនារី និងស្ត្រីដែលឆាប់បោះបង់ការសិក្សា។
(ឆ) ឱកាសដូចគ្នា ក្នុងការចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងកីឡា និងកាយសិក្សា។
(ជ) ការទទួលបានព័ត៌មានអប់រំពិសេសជាក់លាក់ ដើម្បីជួយធានាសុខភាព និងសុខុមាលភាព គ្រួសារ រួមមានព័ត៌មាន និងដំបូន្មានស្ដីពីផែនការគ្រួសារផង។
មាត្រា ១១
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីក្នុង វិស័យការងារ ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិដូចគ្នា និងជាពិសេស ៖
(ក) សិទ្ធិធ្វើការងារដែលជាសិទ្ធិមិនអាចលក់ដូរ ផ្ទេរ ឬដកហូតបានរបស់មនុស្សជាតិគ្រប់រូប។
(ខ) សិទ្ធិមានឱកាសធ្វើការងារដូចគ្នា រួមមានការអនុវត្តលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យដូចគ្នាផង ក្នុងការ ជ្រើសរើសឱ្យធ្វើការងារ។
(គ) សិទ្ធិជ្រើសរើសដោយសេរីនូវវិជ្ជាជីវៈ និងការងារ សិទ្ធិឡើងស័ក្តិ សិទ្ធិមានស្ថិរភាពការងារ ទទួលប្រាក់បំណាច់ និងលក្ខខណ្ឌការងារ សិទ្ធិទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាលនិងវិក្រិតការខាងវិជ្ជាជីវៈ រួមមាន ការហ្វឹកហាត់ការងារ សុក្រឹតការខាងវិជ្ជាជីវៈ និងការបណ្ដុះបណ្ដាលជាអចិន្ត្រៃយ៍ផង។
(ឃ) សិទ្ធិក្នុងការទទួលប្រាក់បំណាច់ស្មើគ្នា រួមទាំងផលប្រយោជន៍ និងសិទ្ធិទទួលបានការគិតគូរស្មើគ្នាចំពោះការងារដែលមានតម្លៃស្មើគ្នា និងសិទ្ធិទទួលបានការគិតគូរស្មើគ្នា លើការវាយតម្លៃគុណភាពការងារ។
(ង) សិទ្ធិទទួលបានសន្តិសុខសង្គម ជាពិសេសផលប្រយោជន៍សម្រាប់ការចូលនិវត្តន៍ ការគ្មានការងារធ្វើ ការមានជំងឺ ការគ្មានសុពលភាព និងជរាពាធ ឬបាត់បង់សមត្ថភាពការងារដទៃទៀត ព្រមទាំងសិទ្ធិឈប់សម្រាកដោយមានប្រាក់ឈ្នួល។
(ច) សិទ្ធិទទួលបានការការពារសុខភាព និងសុវត្ថិភាពក្នុងលក្ខខណ្ឌការងារ រួមមានការការពារមុខងារបន្តពូជផង។
២. ដើម្បីបង្ការការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីផ្អែកលើអាពាហ៍ពិពាហ៍ ឬមាតុភាព និងដើម្បីធានា សិទ្ធិធ្វើការងាររបស់ស្ត្រីឱ្យបានស័ក្ដិសិទ្ធិ រដ្ឋភាគីសន្យាចាត់វិធានការសមស្របដើម្បី ៖
(ក) ហាមឃាត់ ដោយដាក់ទណ្ឌកម្មនូវការបណ្ដេញចេញពីការងារ ដោយមូលហេតុមានគភ៌ ឬការឈប់សម្រាកមាតុភាព និងការរើសអើងក្នុងការបណ្ដេញចេញពីការងារ ដោយផ្អែកលើស្ថានភាពរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។
(ខ) ផ្ដល់ការឈប់សម្រាកមាតុភាពដោយមានប្រាក់ឈ្នួល ឬប្រាក់បំណាច់សង្គមកិច្ចស្មើគ្នា ដោយគ្មានការបាត់បង់ការងារ អតីតភាពការងារ ឬជំនួយសង្គមកិច្ច។
(គ) ជំរុញការផ្ដល់សេវាគាំពារសង្គមកិច្ចចាំបាច់ ដើម្បីឱ្យឪពុកម្ដាយអាចបញ្ចូលកាតព្វកិច្ចគ្រួសារជាមួយនឹងការទទួលខុសត្រូវខាងវិជ្ជាជីវៈ និងការចូលរួមក្នុងជីវភាពសាធារណៈ ជាពិសេស ដោយសម្រួលដល់ការបង្កើត និងការអភិវឌ្ឍន៍បណ្ដាញនៃសម្ភារៈរូបវ័ន្តសម្រាប់ថែទាំកុមារ។
(ឃ) ផ្ដល់ការការពារពិសេសដល់ស្ត្រីកំពុងមានគភ៌ ពីប្រភេទការងារទាំងឡាយណាដែលបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថាមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ពួកគេ។
៣. ច្បាប់ការពារស្ត្រីទាក់ទងនឹងបញ្ហាដែលបានចែងក្នុងមាត្រានេះ ត្រូវលើកយកមកពិនិត្យឡើងវិញជាទៀងទាត់ ទៅតាមចំណេះដឹងផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនិងបច្ចេកទេស និងត្រូវសើរើ ធ្វើនិរាករណ៍ ឬអនុវត្តបន្តទៅតាមការចាំបាច់។
មាត្រា ១២
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ក្នុងវិស័យថែទាំសុខភាព ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិទទួលសេវាសុខាភិបាល រួមមានមធ្យោបាយទាក់ទងនឹងផែនការគ្រួសារផង។
២. ក្រៅពីបទបញ្ញត្តិដែលចែងក្នុងកថាខណ្ឌ ១ នៃមាត្រានេះ រដ្ឋភាគីត្រូវធានាដល់ស្ត្រីកំពុង មានគភ៌ កំពុងសំរាលកូន និងក្រោយពេលសំរាលកូន នូវការផ្ដល់សេវាសមស្រប បើចាំបាច់ ដោយឥតគិតថ្លៃ ព្រមទាំងអាហារូបត្ថម្ភគ្រប់គ្រាន់ក្នុងរយៈពេលមានគភ៌ និងពេលបំបៅកូន។
មាត្រា ១៣
រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របនានា ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ក្នុងវិស័យ ជីវភាព សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកិច្ចផ្សេងទៀត ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិដូចគ្នា ជាពិសេស ៖
(ក) សិទ្ធិទទួលបានផលប្រយោជន៍សម្រាប់គ្រួសារ
(ខ) សិទ្ធិខ្ចីប្រាក់ពីធនាគារ អ៊ីប៉ូតែក និងទម្រង់ផ្សេងៗទៀតនៃឥណទានហិរញ្ញវត្ថុ
(គ) សិទ្ធិចូលរួមក្នុងសកម្មភាពកំសាន្ត កីឡា និងគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃជីវភាពវប្បធម៌។
មាត្រា ១៤
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវគិតគូរដល់បញ្ហាពិសេសដែលស្ត្រីនៅជនបទប្រឈមមុខ និងតួនាទីសំខាន់របស់ស្ត្រីជនបទ ក្នុងការរក្សាភាពគង់វង្សសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសាររបស់ខ្លួន រួមមានការងាររបស់ពួកគេក្នុងផ្នែកគ្មានចំណូលសេដ្ឋកិច្ចផង។ រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីធានាការអនុវត្តបទបញ្ញត្តិ នៃអនុសញ្ញានេះ ចំពោះស្ត្រីនៅជនបទ។
២. រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹង ស្ត្រីនៅជនបទ ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវការចូលរួមរបស់ស្ត្រីក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និងទទួលអត្ថប្រយោជន៍ពីការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និងជាពិសេសត្រូវធានាឱ្យស្ត្រីជនបទទាំងនោះ នូវសិទ្ធិ ៖
(ក) ចូលរួមពេញលេញក្នុងការតាក់តែង និងអនុវត្តផែនការអភិវឌ្ឍន៍នៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់។
(ខ) មានសិទ្ធិទទួលបានសេវាគ្រប់គ្រាន់ខាងវិស័យសុខាភិបាល រួមទាំងព័ត៌មាន ដំបូន្មាន និង សេវាខាងផែនការគ្រួសារ។
(គ) ទទួលអត្ថប្រយោជន៍ដោយផ្ទាល់ពីកម្មវិធីសន្តិសុខសង្គម។
(ឃ) ទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលនិងការអប់រំក្នុងប្រព័ន្ធនិងក្រៅប្រព័ន្ធគ្រប់ប្រភេទ រួមមាន ការអប់រំអក្ខរកម្ម បង្កើតមុខរបរផង ព្រមទាំងជាពិសេសអត្ថប្រយោជន៍ខាងសេវាសហគមន៍ និងការ ពន្យល់ផ្សព្វផ្សាយរបស់ថ្មី ដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាពបច្ចេកទេសរបស់ស្ត្រី។
(ង) រៀបចំក្រុមនិងសហករណ៍ជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីឱ្យមានសិទ្ធិ មានឱកាសខាងសេដ្ឋកិច្ចស្មើគ្នា តាមរយៈការងារមានប្រាក់ឈ្នួល ឬការងារឯករាជ្យ។
(ច) ចូលរួមក្នុងគ្រប់សកម្មភាពរបស់សហគមន៍
(ឆ) មានសិទ្ធិទទួលបានឥណទាននិងប្រាក់កម្ចីខាងកសិកម្ម សេវារកទីផ្សារ បច្ចេកវិជ្ជាសមស្រប និងការគិតគូរស្មើគ្នាក្នុងការកែទម្រង់ដីធ្លីនិងកសិកម្ម ព្រមទាំងក្នុងគម្រោងបែងចែកដីធ្លី។
(ជ) អាស្រ័យផលលក្ខខណ្ឌរស់នៅគ្រប់គ្រាន់ ជាពិសេសទាក់ទងនឹងការមានផ្ទះសម្បែង អនាម័យ ការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីនិងទឹក ការដឹកជញ្ជូន និងគមនាគមន៍។
អនុសញ្ញាស្ដីពីការបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ
ផ្នែកទី ៤
មាត្រា ១៥
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសមភាពជាមួយបុរសនៅចំពោះមុខច្បាប់។
២. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីក្នុងបញ្ហារដ្ឋប្បវេណី នូវឋានៈនីត្យានុកូលដូចគ្នានឹងបុរស និងមាន ឱកាសដូចគ្នាដើម្បីប្រើប្រាស់ឋានៈនេះ។ ជាពិសេស រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការចុះកិច្ចសន្យា និងការគ្រប់គ្រងទ្រព្យ និងត្រូវឱ្យមានការប្រព្រឹត្តមកលើស្ត្រីដូចគ្នា ក្នុងគ្រប់ដំណាក់កាលនៃនីតិវិធី របស់តុលាការ និងសាលាជំរះក្ដី។
៣. រដ្ឋភាគី ព្រមព្រៀងគ្នាថា កិច្ចសន្យាទាំងអស់ និងលិខិតុបករណ៍ឯកជនដទៃទៀតគ្រប់ប្រភេទ ដែលមានអានុភាពនីត្យានុកូល សំដៅរឹតត្បិតឋានៈនីត្យានុកូលរបស់ស្ត្រី ត្រូវទុកជាមោឃៈ។
៤. រដ្ឋភាគី ត្រូវឱ្យបុរសនិងស្ត្រីមានសិទ្ធិដូចគ្នាចំពោះច្បាប់ ដែលទាក់ទងដល់សិទ្ធិដើរហើររបស់បុគ្គល និងសេរីភាពជ្រើសរើសនិវេសនដ្ឋាន និងលំនៅដ្ឋាន។
មាត្រា ១៦
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី លើ រាល់បញ្ហាដែលទាក់ទងនឹងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងទំនាក់ទំនងគ្រួសារ និងជាពិសេស ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋាន សមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី ត្រូវធានាឱ្យស្ត្រីនូវ ៖
(ក) សិទ្ធិដូចគ្នាក្នុងការចុះកិច្ចសន្យាអាពាហ៍ពិពាហ៍។
(ខ) សិទ្ធិដូចគ្នាក្នុងការជ្រើសរើសសហព័ទ្ធរបស់ខ្លួនដោយសេរី និងក្នុងការចុះកិច្ចសន្យាអាពាហ៍ពិពាហ៍ តែនៅពេលណាដែលពួកគេព្រមព្រៀងគ្នាដោយសេរី និងដោយពេញលេញប៉ុណ្ណោះ។
(គ) សិទ្ធិនិងការទទួលខុសត្រូវដូចគ្នា នៅពេលមានចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងនៅពេលរំលាយអាពាហ៍ពិពាហ៍។
(ឃ) សិទ្ធិនិងការទទួលខុសត្រូវដូចគ្នាក្នុងនាទីជាឪពុកម្ដាយលើបញ្ហាទាក់ទងនឹងកូន ដោយឥតគិតពីស្ថានភាពគ្រួសារ ហើយអត្ថប្រយោជន៍របស់កូនត្រូវស្ថិតជាចម្បងនៅគ្រប់ករណីទាំងអស់។
(ង) សិទ្ធិដូចគ្នាក្នុងការសម្រេចចិត្តដោយសេរី និងដោយស្មារតីទទួលខុសត្រូវ ក្នុងការសម្រេចអំពីចំនួន និងការពន្យារកំណើតកូន និងក្នុងការទទួលបានព័ត៌មាន ការអប់រំ និងមធ្យោបាយ ដើម្បីឱ្យស្ត្រីអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិទាំងនេះ។
(ច) សិទ្ធិនិងការទទួលខុសត្រូវដូចគ្នា ចំពោះការអាណាព្យាបាល ការការពារ ការគ្រប់គ្រង និងការទទួលចិញ្ចឹមកូនអ្នកដទៃ ឬក្នុងការអនុវត្តស្រដៀងគ្នានេះ បើគំនិតទាំងនេះមានស្រាប់នៅក្នុងច្បាប់ជាតិ ។ នៅគ្រប់ករណីទាំងអស់ អត្ថប្រយោជន៍របស់កូនត្រូវចាត់ទុកជាចម្បង។
(ឆ) សិទ្ធិបុគ្គលដូចគ្នារវាងប្ដីនិងប្រពន្ធ រួមមានសិទ្ធិជ្រើសរើសនាមត្រកូល វិជ្ជាជីវៈ និងមុខរបរ ផង។
(ជ) សិទ្ធិដូចគ្នាសម្រាប់ទាំងពីរនាក់ប្ដីនិងប្រពន្ធ ចំពោះកម្មសិទ្ធិ ការទិញ ការចាត់ចែង ការគ្រប់គ្រង ការអាស្រ័យផល និងការប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្តិ ទោះដោយមិនគិតថ្លៃក្ដី ឬគិតថ្លៃក្ដី។
២. ការភ្ជាប់ពាក្យ និងការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍កូន មិនត្រូវមានអានុភាពផ្លូវច្បាប់ទេ ហើយគេត្រូវចាត់វិធានការចាំបាច់ទាំងអស់ រួមមានការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីកំណត់អាយុអប្បបរមា សម្រាប់រៀប អាពាហ៍ពិពាហ៍ ហើយចាំបាច់ត្រូវចុះបញ្ជីអាពាហ៍ពិពាហ៍នៅក្នុងបញ្ជីជាផ្លូវការ។
ផ្នែកទី ៥
មាត្រា ១៧
១. ក្នុងគោលបំណងពិនិត្យការវិវឌ្ឍន៍ទៅមុខនៃការអនុវត្តអនុសញ្ញានេះ គណៈកម្មាធិការទទួលបន្ទុកការលប់បំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីមួយ ត្រូវបានបង្កើតឡើង (ចាប់ពីនេះទៅ ប្រើត្រឹមតែពាក្យគណៈកម្មាធិការ)។ គណៈកម្មាធិការនេះ មានអ្នកជំនាញការ ១៨ រូប នៅពេលដែលអនុសញ្ញានេះចូលជាធរមាន។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋភាគីទី ៣៥ បានឱ្យសច្ចាប័ន ឬបានចូលជាសមាជិកនៃអនុសញ្ញានេះ។ គណៈកម្មាធិការនេះនឹងមានអ្នកជំនាញការចំនួន ២៣ រូប ដែលមានសីលធម៌ និងមានសមត្ថកិច្ចខ្ពស់ក្នុងវិស័យដែលត្រូវអនុវត្តអនុសញ្ញានេះ។ អ្នកជំនាញការ ត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយរដ្ឋភាគីពីក្នុងចំណោមជនជាតិរបស់ខ្លួន និងត្រូវធ្វើការក្នុងឋានៈជាបុគ្គលឯកជន ដោយធ្វើការពិចារណាបែងចែកទៅតាមភូមិសាស្ត្រដោយសមធម៌ និងឱ្យមានតំណាងទម្រង់ផ្សេងៗនៃអារ្យធម៌ ព្រមទាំងទៅតាមប្រព័ន្ធច្បាប់ធំៗផង។
២. សមាជិករបស់គណៈកម្មាធិការ ត្រូវជ្រើសរើសតាមការបោះឆ្នោតសម្ងាត់ ពីបញ្ជីបេក្ខជន ដែលស្នើដោយរដ្ឋភាគី។ រដ្ឋភាគីនីមួយៗ អាចដាក់ស្នើបេក្ខជនម្នាក់ក្នុងចំណោមជនជាតិរបស់ខ្លួន។
៣. ការបោះឆ្នោតដំបូងបង្អស់ ត្រូវធ្វើឡើង ៦ ខែ ក្រោយពីកាលបរិច្ឆេទចូលជាធរមាននៃអនុសញ្ញានេះ។ យ៉ាងតិច ៣ ខែ មុនកាលបរិច្ឆេទនៃការបោះឆ្នោតនីមួយៗ អគ្គលេខាធិការអង្គការ សហប្រជាជាតិ ត្រូវចេញលិខិតអញ្ជើញរដ្ឋភាគីឱ្យដាក់ស្នើនាមបេក្ខជនរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេល ២ ខែ។ អគ្គលេខាធិការត្រូវរៀបចំតាមលំដាប់អក្ខរក្រម នូវបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនដែលស្នើដោយរដ្ឋភាគី ដោយបញ្ជាក់ឈ្មោះរដ្ឋភាគីដែលបានជ្រើសតាំងបេក្ខជនទាំងនោះ ហើយផ្ញើបញ្ជីនេះទៅគ្រប់រដ្ឋភាគី។
៤. ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើស ត្រូវធ្វើឡើងក្នុងសម័យប្រជុំរបស់រដ្ឋភាគី តាមការកោះអញ្ជើញ ដោយអគ្គលេខាធិការនៅទីស្នាក់ការអង្គការសហប្រជាជាតិ។ កូរ៉ុមសម្រាប់កិច្ចប្រជុំគឺពីរភាគបីនៃរដ្ឋភាគី។ បេក្ខជនដែលជាប់ជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវតែជាបេក្ខជនទទួលបានសម្លេងច្រើនបំផុត និងសម្លេងភាគច្រើនដាច់ខាតពីតំណាងរបស់រដ្ឋភាគីដែលមានវត្តមាន និងបានបោះឆ្នោត។
៥. សមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវជ្រើសរើសតាមការបោះឆ្នោតសម្រាប់រយៈពេល ៤ ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែ អាណត្តិសមាជិក ៩ រូប ដែលជាប់នៅពេលបោះឆ្នោតលើកទី ១ ត្រូវផុតកំណត់ក្នុងរយៈពេល ២ ឆ្នាំ ហើយឈ្មោះសមាជិកទាំង ៩ រូបនេះ ត្រូវចាប់ឆ្នោតជ្រើសរើសដោយប្រធានអង្គប្រជុំភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតលើកទី ១។
៦. ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកគណៈកម្មាធិការបន្ថែម ៥ រូប នឹងត្រូវធ្វើឡើងស្របតាម បទបញ្ញត្តិច្បាប់ក្នុងកថាខណ្ឌ ២ កថាខណ្ឌ ៣ នឹងកថាខណ្ឌ ៤ នៃមាត្រានេះ បន្ទាប់ពីមានការផ្ដល់ សច្ចាប័ន ឬការចូលជាសមាជិកលើកទី ៣៥។ អាណត្តិសមាជិក ២ រូប នៃសមាជិកបន្ថែមដែលជាប់ឆ្នោតនឹងត្រូវផុតកំណត់ក្នុងរយៈពេល ២ ឆ្នាំ ហើយឈ្មោះសមាជិកទាំង ២ រូបនេះ ត្រូវជ្រើសរើសតាមការចាប់ឆ្នោតដោយប្រធានគណៈកម្មាធិការ។
៧. ដើម្បីបំពេញកន្លែងទំនេរដោយចៃដន្យ រដ្ឋភាគីណាដែលមានអ្នកជំនាញការរបស់ខ្លួនឈប់បំពេញមុខងារជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវតែងតាំងអ្នកជំនាញការម្នាក់ទៀតពីចំណោមជនជាតិខ្លួន ដោយមានការយល់ព្រមពីគណៈកម្មាធិការ។
៨. សមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវទទួលថវិកាពីធនធានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ តាម ចំណែក និងលក្ខខណ្ឌដែលកំណត់ដោយមហាសន្និបាត អាស្រ័យលើសារសំខាន់នៃការងាររបស់គណៈកម្មាធិការ។
៩. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវផ្ដល់បុគ្គលិកនិងសម្ភារៈរូបវន្តដែលចាំបាច់សម្រាប់ គណៈកម្មាធិការបំពេញមុខងារឱ្យបានស័ក្ដិសិទ្ធិ ស្របតាមអនុសញ្ញានេះ។
មាត្រា ១៨
១. រដ្ឋភាគី សន្យាដាក់ជូនអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីគណៈកម្មាធិការពិនិត្យ នូវរបាយការណ៍ស្តីពីវិធានការខាងនីតិកម្ម តុលាការ រដ្ឋបាល ឬវិធានការផ្សេងៗ ដែលបានអនុម័តផ្ដល់ អនុភាពដល់បទបញ្ញត្តិនៃអនុសញ្ញានេះ ព្រមទាំងការរីកចម្រើនដែលសម្រេចបាន ៖
(ក) ក្នុងរយៈពេល ១ ឆ្នាំ ក្រោយពីការចូលជាធរមាននៃអនុសញ្ញា ចំពោះរដ្ឋដែលពាក់ព័ន្ធ។
(ខ) បន្ទាប់មក យ៉ាងហោចណាស់រៀងរាល់ ៤ ឆ្នាំម្ដង និងរបាយការណ៍បន្ថែម បើមានសេចក្ដីស្នើសុំរបស់គណៈកម្មាធិការ។
២. របាយការណ៍ អាចបញ្ជាក់ពីកត្តានិងការលំបាក ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការបំពេញកាតព្វកិច្ច ស្របតាមអនុសញ្ញានេះ។
មាត្រា ១៩
១. គណៈកម្មាធិការ ត្រូវអនុម័តបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន។
២. គណៈកម្មាធិការ ត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមន្ត្រីការិយាល័យរបស់ខ្លួនសម្រាប់រយៈពេល ២ ឆ្នាំ។
មាត្រា ២០
១. គណៈកម្មាធិការ ត្រូវជួបប្រជុំជាធម្មតាមិនលើសពី ២ សប្តាហ៍ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ដើម្បីពិនិត្យ របាយការណ៍ដែលស្នើឡើង ស្របតាមមាត្រា ១៨ នៃអនុសញ្ញានេះ។
២. សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការ ត្រូវប្រារព្ធធ្វើជាធម្មតានៅទីស្នាក់ការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ឬនៅកន្លែងសមស្របមួយផ្សេងពីនេះ អាស្រ័យដោយការកំណត់របស់គណៈកម្មាធិការ។
មាត្រា ២១
១. តាមរយៈក្រុមប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមកិច្ច គណៈកម្មាធិការត្រូវធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ ជូនមហាសន្និបាតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ អំពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួន និងអាចផ្ដល់យោបល់ និងផ្ដល់អនុសាសន៍ទូទៅ ផ្អែកលើការពិនិត្យរបាយការណ៍ និងព័ត៌មានដែលទទួលបានពីរដ្ឋភាគី។ ការផ្ដល់យោបល់ និងអនុសាសន៍ ត្រូវដាក់បញ្ចូលក្នុងរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មាធិការ អមដោយមូលវិចារណ៍របស់រដ្ឋភាគី ប្រសិនបើមាន។
២. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវបញ្ជូនរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មាធិការទៅ គណៈកម្មការទទួលបន្ទុកស្ថានភាពស្ត្រី ដើម្បីជ្រាបជាព័ត៌មាន។
មាត្រា ២២
អង្គការឯកទេស មានសិទ្ធិ មានជាតំណាងនៅពេលពិនិត្យការអនុវត្តបទបញ្ញត្តិនៃអនុសញ្ញានេះ ដែលស្ថិតក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។ គណៈកម្មាធិការ អាចអញ្ជើញអង្គការឯកទេសនានា ឱ្យដាក់របាយការណ៍ស្តីពីការអនុវត្តអនុសញ្ញានេះ ក្នុងវិស័យដែលស្ថិតក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។
អនុសញ្ញាស្ដីពីការបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ
ផ្នែកទី ៦
មាត្រា ២៣
គ្មានចំណុចណាមួយក្នុងអនុសញ្ញានេះ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់បទបញ្ញត្តិ ដែលនាំឱ្យសម្រេចបាននូវអត្ថប្រយោជន៍ខាងសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី ដែលអាចមានច្រើនជាងនេះនៅក្នុង ៖
(ក) ច្បាប់របស់រដ្ឋភាគី ឬ
(ខ) អនុសញ្ញា សន្ធិសញ្ញា ឬកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិផ្សេងទៀត ដែលនៅជាធរមានក្នុងរដ្ឋនោះ។
មាត្រា ២៤
រដ្ឋភាគី សន្យាអនុម័តគ្រប់វិធានការចាំបាច់ថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវការប្រើប្រាស់ ឱ្យបានពេញលេញ នូវសិទ្ធិទាំងឡាយដែលទទួលស្គាល់ក្នុងអនុសញ្ញានេះ។
មាត្រា ២៥
១. អនុសញ្ញានេះ ត្រូវបើកចំហឱ្យរដ្ឋទាំងអស់ចុះហត្ថលេខា។
២. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវចាត់តាំងជាអ្នកទទួលតំកល់ទុកអនុសញ្ញានេះ។
៣. អនុសញ្ញានេះ ជាកម្មវត្ថុនៃការឱ្យសច្ចាប័ន។ លិខិតុបករណ៍នៃការឱ្យសច្ចាប័នត្រូវតំកល់ទុកនៅនឹងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
៤. អនុសញ្ញានេះ ត្រូវបើកចំហឱ្យរដ្ឋទាំងអស់សុំចូលជាសមាជិក។ ការសុំចូលជាសមាជិកត្រូវធ្វើឡើងដោយការតំកល់លិខិតុបករណ៍សុំចូលរួមជាសមាជិកនៅនឹងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
មាត្រា ២៦
១. រដ្ឋភាគី អាចសុំសើរើអនុសញ្ញានេះបាននៅគ្រប់ពេលវេលា ដោយការជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
២. មហាសន្តិបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវសម្រេចលើវិធានការដែលត្រូវចាត់ ប្រសិនជាមាន តាមសេចក្ដីសុំនោះ។
មាត្រា ២៧
១. អនុសញ្ញានេះ ត្រូវចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទីសាមសិប ក្រោយកាលបរិច្ឆេទនៃតំកល់លិខិតុបករណ៍ឱ្យសច្ចាប័ន ឬការសុំចូលជាសមាជិកទី ២០ នៅនឹងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
២. សម្រាប់រដ្ឋនីមួយៗដែលឱ្យសច្ចាប័នលើអនុសញ្ញានេះ ឬសុំចូលជាសមាជិក ក្រោយពីការ តំកល់លិខិតុបករណ៍នៃការឱ្យសច្ចាប័ន ឬការសុំចូលជាសមាជិកទី ២០ អនុសញ្ញានេះនឹងត្រូវចូលជាធរមាន នៅថ្ងៃទីសាមសិប ក្រោយកាលបរិច្ឆេទនៃការដាក់តំកល់លិខិតុបករណ៍ឱ្យសច្ចាប័ន ឬការសុំចូលជាសមាជិករបស់ខ្លួន។
មាត្រា ២៨
១. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវទទួល និងផ្សព្វផ្សាយដល់រដ្ឋទាំងអស់នូវអត្ថបទ លក្ខខណ្ឌដែលរដ្ឋបានធ្វើ នៅខណៈពេលឱ្យសច្ចាប័ន ឬសុំចូលជាសមាជិក។
២. លក្ខខណ្ឌដែលមិនស្របតាមកម្មវត្ថុនិងគោលបំណងនៃអនុសញ្ញានេះ មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើឡើយ។
៣. លក្ខខណ្ឌទាំងឡាយអាចដកចេញទៅវិញបាននៅគ្រប់ពេលវេលា ដោយការជូនដំណឹងទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលត្រូវជូនដំណឹងនេះបន្តដល់រដ្ឋទាំងអស់។ ការជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរត្រូវមានប្រសិទ្ធិភាពនៅថ្ងៃដែលបានទទួល។
មាត្រា ២៩
១. រាល់វិវាទរវាងរដ្ឋភាគីពីរ ឬច្រើនជាងនេះ ស្ដីពីការបកស្រាយ ឬការអនុវត្តអនុសញ្ញានេះដែលមិនអាចដោះស្រាយតាមរយៈការចចារបាន ត្រូវដាក់ឱ្យមានការសម្រេចដោយអាជ្ញាកណ្ដាល តាមសំណើរបស់ភាគីណាមួយនៃគូវិវាទនេះ។ បើក្នុងរយៈពេល ៦ ខែ គិតចាប់ពីថ្ងៃស្នើឱ្យមានអាជ្ញាកណ្ដាល ភាគីវិវាទមិនឯកភាពលើការរៀបចំអាជ្ញាកណ្ដាលទេ ភាគីណាមួយនៃភាគីវិវាទទាំងនោះ អាចលើករឿងវិវាទទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ តាមសេចក្ដីសុំស្របតាមលក្ខន្តិកៈរបស់តុលាការ។
២. រដ្ឋភាគីនីមួយៗ នៅពេលចុះហត្ថលេខា ឬឱ្យសច្ចាប័ន ឬសុំចូលជាសមាជិកនៃអនុសញ្ញានេះ អាចប្រកាសថា ខ្លួនមិនជាប់កាតព្វកិច្ចនឹងកថាខណ្ឌ ១ នៃមាត្រានេះទេ។ រដ្ឋភាគីឯទៀតនឹងមិនជាប់កាតព្វកិច្ចក្នុងកថាខណ្ឌ ១ នេះ ជាមួយរដ្ឋភាគីណាដែលបានធ្វើលក្ខខណ្ឌនេះឡើយ។
៣. រដ្ឋភាគីណា ដែលធ្វើលក្ខខណ្ឌស្របតាមកថាខណ្ឌ ២ នៃមាត្រានេះ អាចដកលក្ខខណ្ឌរបស់ខ្លួនវិញគ្រប់ពេល ដោយការជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
មាត្រា ៣០
អនុសញ្ញានេះ ដែលមានអត្ថបទជាភាសាអារ៉ាប់ ចិន អង់គ្លេស បារាំង រុស្ស៊ី និងអេស្ប៉ាញ៉ុល មានតម្លៃស្មើគ្នា នឹងត្រូវតំកល់ទុកនៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
ជាបន្ទាល់នៃអនុសញ្ញានេះ បុណ្ណទូតដែលមានហត្ថលេខាខាងក្រោម ហើយដែលបានទទួលនូវការអនុញ្ញាតយ៉ាងត្រឹមត្រូវ បានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញានេះ។
អនុម័តនិងបើកឱ្យចុះហត្ថលេខា ឱ្យសច្ចាប័ននិងឱ្យចូលជាសមាជិកតាមសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត
លេខ ៣៤/១៨០ ចុះថ្ងៃទី ១៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៩ របស់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ
ចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី ៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨១ ស្របតាមបទបញ្ញត្តិមាត្រា ២៧ (១)
រដ្ឋភាគីនៃអនុសញ្ញានេះ
កត់សំគាល់ឃើញថា ធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិអះអាងជាថ្មី នូវជំនឿលើសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់មនុស្ស លើសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងតម្លៃមនុស្ស និងលើសិទ្ធិស្មើគ្នារវាងបុរសនិងស្ត្រី។
កត់សំគាល់ឃើញថា សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស បញ្ជាក់នូវគោលការណ៍មិនរើសអើង និងបានប្រកាសថា មនុស្សគ្រប់រូបកើតមកមានសេរីភាពនិងសមភាព ក្នុងផ្នែកសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរនិងសិទ្ធិ ហើយថាមនុស្សគ្រប់រូប ត្រូវទទួលបានសិទ្ធិនិងសេរីភាពទាំងអស់ ដែលមានចែងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនោះ ដោយគ្មានការប្រកាន់បែងចែកណាមួយ រួមមានការបែងចែកខាងផ្លូវភេទផង។
កត់សំគាល់ឃើញថា រដ្ឋភាគីនៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស មានកាតព្វកិច្ចធានាសិទ្ធិស្មើគ្នារវាងបុរសនិងស្ត្រី ក្នុងការអាស្រ័យផលសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ។
យល់ឃើញ អនុសញ្ញាអន្តរជាតិដែលបានអនុម័តក្រោមកិច្ចឧបត្ថម្ភរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងស្ថាប័នឯកទេសនានា ក្នុងការលើកស្ទួយសមភាពនៃសិទ្ធិរវាងបុរសនិងស្ត្រី។
កត់សំគាល់ឃើញ សេចក្ដីសម្រេចចិត្ត សេចក្ដីប្រកាស និងអនុសាសន៍នានា ដែលបានអនុម័តដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងស្ថាប័នឯកទេសនានា ក្នុងគោលបំណងលើកស្ទួយសមភាពនៃសិទ្ធិរវាងបុរសនិងស្ត្រី។
មានកង្វល់ថា ទោះបីមានលិខិតុបករណ៍ទាំងនេះហើយក្ដី ក៏ការរើសអើងដ៏រីករាលដាលប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ នៅតែបន្តកើតមាន។
រំលឹកឡើងវិញថា ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ រំលោភលើគោលការណ៍សមភាពនៃសិទ្ធិ និងការគោរពសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស ជាឧបសគ្គដល់ការចូលរួមរបស់ស្ត្រី ក្នុងលក្ខខណ្ឌស្មើភាពគ្នាជាមួយបុរសក្នុងជីវភាពនយោបាយ សង្គមកិច្ច សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌ នៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ធ្វើឱ្យរាំងស្ទះដល់ការរីកចម្រើននៃភាពសម្បូណ៌រុងរឿងរបស់សង្គម និងគ្រួសារ ហើយបង្កឧបសគ្គដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ពេញលេញនៃសក្ដានុភាពរបស់ស្ត្រី ក្នុងការបម្រើប្រទេសរបស់ខ្លួន និងមនុស្សជាតិ។
មានកង្វល់ថា ក្នុងស្ថានភាពក្រីក្រ ស្ត្រីភេទបានទទួលតិចបំផុតនូវម្ហូបអាហារ សេវាសុខាភិបាល ការអប់រំ ការហ្វឹកហ្វឺន និងឱកាសរកការងារធ្វើ ហើយនិងសេចក្ដីត្រូវការដទៃទៀត។
ជឿជាក់ថា ការបង្កើតប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិថ្មី ផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពនិងយុត្តិធម៌ នឹងរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ដល់ការលើកស្ទួយសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី។
គូសបញ្ជាក់ថា ការលប់បំបាត់ចោលរបបអាប៉ាថេត គ្រប់ទម្រង់ពូជសាសន៍និយម ការរើសអើងពូជសាសន៍ អាណានិគមនិយម អាណានិគមនិយមបែបថ្មី ការឈ្លានពាន ការកាន់កាប់ និងជិះជាន់ដោយបរទេស និងការជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋ គឺជាការចាំបាច់ដល់ការអាស្រ័យផលពេញលេញពីសិទ្ធិរបស់បុរសនិងស្ត្រី។
អះអាងថា ការពង្រឹងសន្តិភាព និងសន្តិសុខអន្តរជាតិ ការបន្ធូរភាពតានតឹងអន្តរជាតិ សហប្រតិបត្តិការទៅវិញទៅមករវាងរដ្ឋទាំងអស់ ដោយមិនគិតដល់ប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកិច្ចរបស់រដ្ឋទាំងនោះ ការដកហូតអាវុធជាទូទៅនិងទាំងស្រុង ជាពិសេសការដកហូតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ក្រោមការត្រួតពិនិត្យហ្មត់ចត់ និងដោយប្រសិទ្ធិភាពពីអន្តរជាតិ ការអះអាងនូវគោលការណ៍យុត្តិធម៌ សមភាព និងអត្ថប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងឡាយ និងការសម្រេចបាននូវសិទ្ធិស្វ័យសម្រេច និងឯករាជ្យភាពរបស់ប្រជាជាតិក្រោមការជិះជាន់ និងអាណានិគមបរទេស និងការកាន់កាប់ដោយបរទេស ហើយនិងការគោរពអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងបូរណភាពទឹកដី និងលើកស្ទួយវឌ្ឍនភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម ហើយផលនេះនឹងរួមចំណែកដល់ការធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវសមភាពពេញលេញ រវាងបុរសនិងស្ត្រី។
ជឿជាក់ថា ការអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងពេញលេញរបស់ប្រទេសមួយ សុខុមាលភាពរបស់ពិភពលោក និងបុព្វហេតុសន្តិភាព ត្រូវការឱ្យមានការចូលរួមជាអតិបរមារបស់ស្ត្រី ដោយសមភាពជាមួយបុរស នៅក្នុងវិស័យទាំងអស់។
ចងចាំថា វិភាគទានធំធេងរបស់ស្ត្រីចំពោះសុខុមាលភាព គ្រួសារ និងការអភិវឌ្ឍន៍នៃសង្គម ដែលមិនបានទទួលស្គាល់ពេញលេញមកទល់ពេលនេះ សារសំខាន់ខាងសង្គមនៃមាតុភាព និងតួនាទីរបស់ឪពុកម្ដាយក្នុងគ្រួសារ និងក្នុងការអប់រំកូន និងដឹងថា តួនាទីរបស់ស្ត្រីក្នុងការបង្កើតកូន មិនគួរជាមូលហេតុនៃការរើសអើងទេ ប៉ុន្តែការអប់រំកូនតម្រូវឱ្យចែករំលែកការទទួលខុសត្រូវ រវាងបុរសនិងស្ត្រី និងសង្គមទាំងមូល។
ដឹងថា តួនាទីជាប្រពៃណីរបស់បុរសនិងស្ត្រីនៅក្នុងសង្គម និងគ្រួសារ ចាំបាច់ត្រូវមានការផ្លាស់ប្ដូរ ដើម្បីធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវសមភាពពេញលេញ រវាងបុរសនិងស្ត្រី។
ប្ដេជ្ញាចិត្ត អនុវត្តគោលការណ៍ទាំងឡាយ ដែលមានចែងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសស្ដីពីការបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ ហើយដើម្បីគោលបំណងនោះ អនុម័តវិធានការចាំបាច់នានា ដើម្បីលប់បំបាត់ចោលការរើសអើងគ្រប់ទម្រង់ និងគ្រប់ការសម្ដែងចេញ។
បានព្រមព្រៀងគ្នាតទៅ ៖
ផ្នែកទី ១
មាត្រា ១
ដើម្បីបម្រើគោលដៅនៃអនុសញ្ញានេះ ពាក្យ "ការរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីភេទ" សំដៅដល់ការ ប្រកាន់បែងចែក ការផាត់ចេញ ឬការរឹតត្បិតផ្អែកលើភេទ ដែលមានអនុភាព ឬមានបំណងធ្វើឱ្យខូចខាត ឬធ្វើឱ្យមោឃៈនូវការទទួលស្គាល់ ការអាស្រ័យផល ឬការប្រើប្រាស់ដោយស្ត្រី ដោយឥតគិតដល់ស្ថានភាពអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ស្ត្រី ផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាពមូលដ្ឋាន ក្នុងវិស័យនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ និងពលរដ្ឋ ឬក្នុងវិស័យដទៃទៀត។
មាត្រា ២
រដ្ឋភាគី ផ្ដន្ទាទោសការរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីភេទក្នុងគ្រប់ទម្រង់ ព្រមព្រៀងគ្នាអនុវត្តគោល នយោបាយ តាមមធ្យោបាយសមស្រប និងដោយឥតពន្យារពេល ដើម្បីឈានទៅលប់បំបាត់ការរើសអើង ប្រឆាំងស្ត្រីភេទ ហើយក្នុងទិសដៅនេះសន្យាថា ៖
(ក) បញ្ចូលគោលការណ៍សមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី ទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬច្បាប់ជាតិសមស្របឯទៀត ប្រសិនបើមិនទាន់បានបញ្ចូលនៅឡើយ និងធានាតាមផ្លូវច្បាប់ ឬមធ្យោបាយសមស្របដទៃទៀត ដើម្បីធ្វើឱ្យគោលការណ៍នេះបានសម្រេចជាក់ស្ដែង។
(ខ) អនុម័តបទបញ្ញត្តិ និងវិធានការច្បាប់ និងវិធានការសមស្របផ្សេងៗ រួមមានទណ្ឌកម្មផង បើចាំបាច់ ដើម្បីហាមឃាត់ការរើសអើងទាំងអស់ប្រឆាំងនឹងស្ត្រី។
(គ) បង្កើតកិច្ចការពារសិទ្ធិរបស់ស្ត្រីតាមផ្លូវច្បាប់ ផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពជាមួយបុរស និងធានាការពារដោយស័ក្ដិសិទ្ធិដល់ស្ត្រី ប្រឆាំងនឹងអំពើរើសអើង តាមរយៈសាលាជំរះក្ដីជាតិដែលមានសមត្ថកិច្ចនិងស្ថាប័នសាធារណៈដទៃទៀត។
(ឃ) ទប់មិនឱ្យធ្វើអំពើ ឬការអនុវត្តដែលមានលក្ខណៈរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី និងធានាថា អាជ្ញាធរ និងស្ថាប័នសាធារណៈ ធ្វើសកម្មភាពស្របតាមកាតព្វកិច្ចនេះ។
(ង) ចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីលប់បំបាត់ចោលការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ដែលធ្វើឡើងដោយបុគ្គល អង្គការ ឬសហគ្រាសណាមួយ។
(ច) ចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ រួមការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីកែប្រែ ឬដាក់ឱ្យនិរាករណ៍ច្បាប់ បទបញ្ជា ទម្លាប់ និងការអនុវត្តណាដែលបង្កើតការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី។
(ឆ) ដាក់ឱ្យនិរាករណ៍បទបញ្ញត្តិព្រហ្មទណ្ឌណា ដែលបង្កើតជាការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី។
មាត្រា ៣
ក្នុងគ្រប់គ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យនយោបាយ សង្គមកិច្ច សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌ រដ្ឋត្រូវចាត់ វិធានការសមស្របទាំងអស់ រួមមានការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍន៍ និងការរីកចម្រើនពេញលេញរបស់ស្ត្រី ដើម្បីធានាឱ្យស្ត្រីប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យផលសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពមូលដ្ឋាន ដោយសមភាពជាមួយបុរស។
មាត្រា ៤
១. ការអនុម័តដោយរដ្ឋភាគី នូវវិធានការពិសេសបណ្ដោះអាសន្ន ដើម្បីពន្លឿនការកសាងសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី មិនត្រូវចាត់ទុកជាការរើសអើងដូចបានចែងក្នុងអនុសញ្ញានេះទេ ប៉ុន្តែទោះតាមបែបណាមួយក៏ដោយ មិនត្រូវមានន័យថា រក្សាទុកបទដ្ឋានវិសមភាព ឬដាច់ដោយឡែកឡើយ វិធានការទាំងនេះត្រូវដាក់ឱ្យនិរាករណ៍ នៅពេលគោលដៅខាងសមភាពនៃឱកាស និងនៃការប្រព្រឹត្តមកលើស្ត្រីបានសម្រេចហើយ។
២. ការអនុម័តដោយរដ្ឋភាគីនូវវិធានការពិសេស រួមមានវិធានការទាំងឡាយដែលមានក្នុង អនុសញ្ញានេះផង ដើម្បីការពារមាតុភាព មិនត្រូវចាត់ទុកជាការរើសអើងឡើយ។
មាត្រា ៥
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បី៖
(ក) កែប្រែផ្នត់ឥរិយាបថសង្គម និងវប្បធម៌របស់បុរសនិងស្ត្រី ដើម្បីសម្រេចបាននូវការលប់បំបាត់ចោលសេចក្ដីលំអៀង និងទម្លាប់ និងការអនុវត្តជាទម្លាប់ផ្សេងៗទៀត ផ្អែកលើគំនិតស្ដីពីភាពទាបជាង ឬខ្ពស់ជាងរបស់ភេទណាមួយ ឬលើតួនាទីជាទម្លាប់សម្រាប់បុរសនិងស្ត្រី។
(ខ) ធានាថា ការអប់រំគ្រួសារ មានរាប់បញ្ចូលការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវអំពីមាតុភាព ដែលជាមុខងាររបស់សង្គម និងការទទួលស្គាល់ ការទទួលខុសត្រូវរួមរបស់បុរសនិងស្ត្រី ក្នុងការចិញ្ចឹមកូន និងការអភិវឌ្ឍន៍របស់កូន ហើយប្រការនេះក៏ត្រូវមានការយល់ថា ប្រយោជន៍របស់កុមារគឺជាលក្ខខណ្ឌចម្បងក្នុងគ្រប់ករណីទាំងអស់។
មាត្រា ៦
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ រួមមានការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីបង្ក្រាបគ្រប់ទម្រង់នៃការជួញដូរស្ត្រី និងអាជីវកម្មពេស្យាកម្មលើស្ត្រី។
អនុសញ្ញាស្ដីពីការបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ
ផ្នែកទី ២
មាត្រា ៧
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្រប ដើម្បីលប់បំបាត់ចោលការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ក្នុងជីវភាពនយោបាយ និងសាធារណៈរបស់ប្រទេស និងជាពិសេសត្រូវធានាដល់ស្ត្រីនូវលក្ខខណ្ឌស្មើភាពជាមួយបុរសនូវសិទ្ធិ ៖
(ក) បោះឆ្នោតនៅគ្រប់ការបោះឆ្នោត និងការធ្វើប្រជាមតិសាធារណៈ និងមានសិទ្ធិឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតសម្រាប់អង្គការសាធារណៈ ដែលជ្រើសរើសដោយបោះឆ្នោត។
(ខ) ចូលរួមតាក់តែងគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋ និងការអនុវត្តគោលនយោបាយ កាន់មុខការ សាធារណៈ និងបំពេញមុខងារសាធារណៈ នៅគ្រប់កម្រិតជាន់ថ្នាក់របស់រដ្ឋាភិបាល។
(គ) ចូលរួមក្នុងអង្គការ និងសមាគមក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងជីវភាពសាធារណៈ និង នយោបាយរបស់ប្រទេសជាតិ។
មាត្រា ៨
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីធានាឱ្យស្ត្រីមានឱកាសធ្វើជាតំណាងរដ្ឋាភិបាលនៅថ្នាក់អន្តរជាតិ និងចូលរួមក្នុងកិច្ចការរបស់អង្គការអន្តរជាតិ ដោយផ្អែកលើលក្ខខណ្ឌស្មើភាពជាមួយបុរស និងដោយគ្មានការរើសអើង។
មាត្រា ៩
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសិទ្ធិស្មើគ្នានឹងបុរសក្នុងការទទួល ផ្លាស់ប្ដូរ ឬរក្សាទុកសញ្ជាតិរបស់ខ្លួន។ រដ្ឋភាគីត្រូវធានាជាពិសេសថា ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយជនបរទេស ឬការផ្លាស់ប្ដូរសញ្ជាតិរបស់ប្ដីក្នុងពេលអាពាហ៍ពិពាហ៍ មិនធ្វើឱ្យផ្លាស់ប្ដូរជាស្វ័យប្រវត្តិនូវសញ្ជាតិរបស់ប្រពន្ធ មិនធ្វើឱ្យប្រពន្ធគ្មានសញ្ជាតិ ឬបង្ខំឱ្យប្រពន្ធយកសញ្ជាតិរបស់ប្ដីឡើយ។
២. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសិទ្ធិស្មើគ្នានឹងបុរសក្នុងការសម្រេចពីសញ្ជាតិរបស់កូនផងដែរ។
ផ្នែកទី ៣
មាត្រា ១០
រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីលប់បំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹង ស្ត្រី ដើម្បីធានាឱ្យស្ត្រីមានសិទ្ធិស្មើគ្នានឹងបុរសក្នុងវិស័យអប់រំ និងជាពិសេសដើម្បីធានាដល់ស្ត្រី ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវ ៖
(ក) លក្ខខណ្ឌដូចគ្នាសម្រាប់មុខរបរ និងការណែនាំខាងវិជ្ជាជីវៈ សម្រាប់ការទទួលការសិក្សា និងសម្រាប់ការទទួលបាននូវសញ្ញាប័ត្រក្នុងគ្រឹះស្ថានអប់រំគ្រប់ប្រភេទ ទាំងនៅជនបទ ទាំងនៅទីក្រុង។ សមភាពនេះត្រូវធានាឱ្យមានក្នុងការអប់រំមុនបឋមសិក្សា ការអប់រំចំណេះទូទៅ បច្ចេកទេសវិជ្ជាជីវៈ និងបច្ចេកទេសជាន់ខ្ពស់ និងការបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈមធ្យមគ្រប់ផ្នែកផងដែរ។
(ខ) សិទ្ធិទទួលកម្មវិធីសិក្សាអប់រំដូចគ្នា ការប្រឡងដូចគ្នា បុគ្គលិកបង្រៀនដែលមានគុណសម្បត្តិដូចគ្នា និងបរិវេណ និងសម្ភារៈសិក្សាដែលមានគុណភាពដូចគ្នា។
(គ) ការលប់បំបាត់រាល់ទស្សនៈជាទំលាប់ ស្ដីពីតួនាទីរបស់បុរសនិងស្ត្រីនៅគ្រប់កម្រិត និងគ្រប់ទម្រង់នៃការអប់រំ ដោយលើកទឹកចិត្តដល់ការអប់រំរួមគ្នា និងប្រភេទផ្សេងៗទៀតនៃការអប់រំ ដែលជួយឱ្យសម្រេចគោលបំណងនេះ និងជាពិសេសដោយពិនិត្យកែប្រែឡើងវិញនូវអត្ថបទសិក្សា និងកម្មវិធីសិក្សា និងសម្របសម្រួលវិធីសាស្ត្របង្រៀន។
(ឃ) ឱកាសដូចគ្នា ក្នុងការទទួលអាហារូបករណ៍ និងប្រាក់សម្រាប់ការសិក្សាផ្សេងៗ។
(ង) ឱកាសដូចគ្នា ក្នុងការទទួលកម្មវិធីអប់រំអចិន្ត្រៃយ៍ រួមមានកម្មវិធីអក្ខរកម្មសំរាប់នីតិជន និងអនក្ខរជនផង ជាពិសេសកម្មវិធីទាំងឡាយ សំដៅកាត់បន្ថយឱ្យបានឆាប់រហ័សតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន នូវគំលាតណាមួយខាងការអប់រំដែលមាន រវាងបុរសនិងស្ត្រី។
(ច) ការបន្ថយអត្រាបោះបង់ការសិក្សារបស់សិស្សស្រី និងការរៀបចំកម្មវិធីសម្រាប់យុវនារី និងស្ត្រីដែលឆាប់បោះបង់ការសិក្សា។
(ឆ) ឱកាសដូចគ្នា ក្នុងការចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងកីឡា និងកាយសិក្សា។
(ជ) ការទទួលបានព័ត៌មានអប់រំពិសេសជាក់លាក់ ដើម្បីជួយធានាសុខភាព និងសុខុមាលភាព គ្រួសារ រួមមានព័ត៌មាន និងដំបូន្មានស្ដីពីផែនការគ្រួសារផង។
មាត្រា ១១
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីក្នុង វិស័យការងារ ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិដូចគ្នា និងជាពិសេស ៖
(ក) សិទ្ធិធ្វើការងារដែលជាសិទ្ធិមិនអាចលក់ដូរ ផ្ទេរ ឬដកហូតបានរបស់មនុស្សជាតិគ្រប់រូប។
(ខ) សិទ្ធិមានឱកាសធ្វើការងារដូចគ្នា រួមមានការអនុវត្តលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យដូចគ្នាផង ក្នុងការ ជ្រើសរើសឱ្យធ្វើការងារ។
(គ) សិទ្ធិជ្រើសរើសដោយសេរីនូវវិជ្ជាជីវៈ និងការងារ សិទ្ធិឡើងស័ក្តិ សិទ្ធិមានស្ថិរភាពការងារ ទទួលប្រាក់បំណាច់ និងលក្ខខណ្ឌការងារ សិទ្ធិទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាលនិងវិក្រិតការខាងវិជ្ជាជីវៈ រួមមាន ការហ្វឹកហាត់ការងារ សុក្រឹតការខាងវិជ្ជាជីវៈ និងការបណ្ដុះបណ្ដាលជាអចិន្ត្រៃយ៍ផង។
(ឃ) សិទ្ធិក្នុងការទទួលប្រាក់បំណាច់ស្មើគ្នា រួមទាំងផលប្រយោជន៍ និងសិទ្ធិទទួលបានការគិតគូរស្មើគ្នាចំពោះការងារដែលមានតម្លៃស្មើគ្នា និងសិទ្ធិទទួលបានការគិតគូរស្មើគ្នា លើការវាយតម្លៃគុណភាពការងារ។
(ង) សិទ្ធិទទួលបានសន្តិសុខសង្គម ជាពិសេសផលប្រយោជន៍សម្រាប់ការចូលនិវត្តន៍ ការគ្មានការងារធ្វើ ការមានជំងឺ ការគ្មានសុពលភាព និងជរាពាធ ឬបាត់បង់សមត្ថភាពការងារដទៃទៀត ព្រមទាំងសិទ្ធិឈប់សម្រាកដោយមានប្រាក់ឈ្នួល។
(ច) សិទ្ធិទទួលបានការការពារសុខភាព និងសុវត្ថិភាពក្នុងលក្ខខណ្ឌការងារ រួមមានការការពារមុខងារបន្តពូជផង។
២. ដើម្បីបង្ការការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីផ្អែកលើអាពាហ៍ពិពាហ៍ ឬមាតុភាព និងដើម្បីធានា សិទ្ធិធ្វើការងាររបស់ស្ត្រីឱ្យបានស័ក្ដិសិទ្ធិ រដ្ឋភាគីសន្យាចាត់វិធានការសមស្របដើម្បី ៖
(ក) ហាមឃាត់ ដោយដាក់ទណ្ឌកម្មនូវការបណ្ដេញចេញពីការងារ ដោយមូលហេតុមានគភ៌ ឬការឈប់សម្រាកមាតុភាព និងការរើសអើងក្នុងការបណ្ដេញចេញពីការងារ ដោយផ្អែកលើស្ថានភាពរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។
(ខ) ផ្ដល់ការឈប់សម្រាកមាតុភាពដោយមានប្រាក់ឈ្នួល ឬប្រាក់បំណាច់សង្គមកិច្ចស្មើគ្នា ដោយគ្មានការបាត់បង់ការងារ អតីតភាពការងារ ឬជំនួយសង្គមកិច្ច។
(គ) ជំរុញការផ្ដល់សេវាគាំពារសង្គមកិច្ចចាំបាច់ ដើម្បីឱ្យឪពុកម្ដាយអាចបញ្ចូលកាតព្វកិច្ចគ្រួសារជាមួយនឹងការទទួលខុសត្រូវខាងវិជ្ជាជីវៈ និងការចូលរួមក្នុងជីវភាពសាធារណៈ ជាពិសេស ដោយសម្រួលដល់ការបង្កើត និងការអភិវឌ្ឍន៍បណ្ដាញនៃសម្ភារៈរូបវ័ន្តសម្រាប់ថែទាំកុមារ។
(ឃ) ផ្ដល់ការការពារពិសេសដល់ស្ត្រីកំពុងមានគភ៌ ពីប្រភេទការងារទាំងឡាយណាដែលបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថាមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ពួកគេ។
៣. ច្បាប់ការពារស្ត្រីទាក់ទងនឹងបញ្ហាដែលបានចែងក្នុងមាត្រានេះ ត្រូវលើកយកមកពិនិត្យឡើងវិញជាទៀងទាត់ ទៅតាមចំណេះដឹងផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនិងបច្ចេកទេស និងត្រូវសើរើ ធ្វើនិរាករណ៍ ឬអនុវត្តបន្តទៅតាមការចាំបាច់។
មាត្រា ១២
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ក្នុងវិស័យថែទាំសុខភាព ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិទទួលសេវាសុខាភិបាល រួមមានមធ្យោបាយទាក់ទងនឹងផែនការគ្រួសារផង។
២. ក្រៅពីបទបញ្ញត្តិដែលចែងក្នុងកថាខណ្ឌ ១ នៃមាត្រានេះ រដ្ឋភាគីត្រូវធានាដល់ស្ត្រីកំពុង មានគភ៌ កំពុងសំរាលកូន និងក្រោយពេលសំរាលកូន នូវការផ្ដល់សេវាសមស្រប បើចាំបាច់ ដោយឥតគិតថ្លៃ ព្រមទាំងអាហារូបត្ថម្ភគ្រប់គ្រាន់ក្នុងរយៈពេលមានគភ៌ និងពេលបំបៅកូន។
មាត្រា ១៣
រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របនានា ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី ក្នុងវិស័យ ជីវភាព សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកិច្ចផ្សេងទៀត ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវសិទ្ធិដូចគ្នា ជាពិសេស ៖
(ក) សិទ្ធិទទួលបានផលប្រយោជន៍សម្រាប់គ្រួសារ
(ខ) សិទ្ធិខ្ចីប្រាក់ពីធនាគារ អ៊ីប៉ូតែក និងទម្រង់ផ្សេងៗទៀតនៃឥណទានហិរញ្ញវត្ថុ
(គ) សិទ្ធិចូលរួមក្នុងសកម្មភាពកំសាន្ត កីឡា និងគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃជីវភាពវប្បធម៌។
មាត្រា ១៤
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវគិតគូរដល់បញ្ហាពិសេសដែលស្ត្រីនៅជនបទប្រឈមមុខ និងតួនាទីសំខាន់របស់ស្ត្រីជនបទ ក្នុងការរក្សាភាពគង់វង្សសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសាររបស់ខ្លួន រួមមានការងាររបស់ពួកគេក្នុងផ្នែកគ្មានចំណូលសេដ្ឋកិច្ចផង។ រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីធានាការអនុវត្តបទបញ្ញត្តិ នៃអនុសញ្ញានេះ ចំពោះស្ត្រីនៅជនបទ។
២. រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹង ស្ត្រីនៅជនបទ ដើម្បីធានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី នូវការចូលរួមរបស់ស្ត្រីក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និងទទួលអត្ថប្រយោជន៍ពីការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និងជាពិសេសត្រូវធានាឱ្យស្ត្រីជនបទទាំងនោះ នូវសិទ្ធិ ៖
(ក) ចូលរួមពេញលេញក្នុងការតាក់តែង និងអនុវត្តផែនការអភិវឌ្ឍន៍នៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់។
(ខ) មានសិទ្ធិទទួលបានសេវាគ្រប់គ្រាន់ខាងវិស័យសុខាភិបាល រួមទាំងព័ត៌មាន ដំបូន្មាន និង សេវាខាងផែនការគ្រួសារ។
(គ) ទទួលអត្ថប្រយោជន៍ដោយផ្ទាល់ពីកម្មវិធីសន្តិសុខសង្គម។
(ឃ) ទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលនិងការអប់រំក្នុងប្រព័ន្ធនិងក្រៅប្រព័ន្ធគ្រប់ប្រភេទ រួមមាន ការអប់រំអក្ខរកម្ម បង្កើតមុខរបរផង ព្រមទាំងជាពិសេសអត្ថប្រយោជន៍ខាងសេវាសហគមន៍ និងការ ពន្យល់ផ្សព្វផ្សាយរបស់ថ្មី ដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាពបច្ចេកទេសរបស់ស្ត្រី។
(ង) រៀបចំក្រុមនិងសហករណ៍ជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីឱ្យមានសិទ្ធិ មានឱកាសខាងសេដ្ឋកិច្ចស្មើគ្នា តាមរយៈការងារមានប្រាក់ឈ្នួល ឬការងារឯករាជ្យ។
(ច) ចូលរួមក្នុងគ្រប់សកម្មភាពរបស់សហគមន៍
(ឆ) មានសិទ្ធិទទួលបានឥណទាននិងប្រាក់កម្ចីខាងកសិកម្ម សេវារកទីផ្សារ បច្ចេកវិជ្ជាសមស្រប និងការគិតគូរស្មើគ្នាក្នុងការកែទម្រង់ដីធ្លីនិងកសិកម្ម ព្រមទាំងក្នុងគម្រោងបែងចែកដីធ្លី។
(ជ) អាស្រ័យផលលក្ខខណ្ឌរស់នៅគ្រប់គ្រាន់ ជាពិសេសទាក់ទងនឹងការមានផ្ទះសម្បែង អនាម័យ ការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីនិងទឹក ការដឹកជញ្ជូន និងគមនាគមន៍។
អនុសញ្ញាស្ដីពីការបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ
ផ្នែកទី ៤
មាត្រា ១៥
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសមភាពជាមួយបុរសនៅចំពោះមុខច្បាប់។
២. រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីក្នុងបញ្ហារដ្ឋប្បវេណី នូវឋានៈនីត្យានុកូលដូចគ្នានឹងបុរស និងមាន ឱកាសដូចគ្នាដើម្បីប្រើប្រាស់ឋានៈនេះ។ ជាពិសេស រដ្ឋភាគី ត្រូវផ្ដល់ឱ្យស្ត្រីនូវសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការចុះកិច្ចសន្យា និងការគ្រប់គ្រងទ្រព្យ និងត្រូវឱ្យមានការប្រព្រឹត្តមកលើស្ត្រីដូចគ្នា ក្នុងគ្រប់ដំណាក់កាលនៃនីតិវិធី របស់តុលាការ និងសាលាជំរះក្ដី។
៣. រដ្ឋភាគី ព្រមព្រៀងគ្នាថា កិច្ចសន្យាទាំងអស់ និងលិខិតុបករណ៍ឯកជនដទៃទៀតគ្រប់ប្រភេទ ដែលមានអានុភាពនីត្យានុកូល សំដៅរឹតត្បិតឋានៈនីត្យានុកូលរបស់ស្ត្រី ត្រូវទុកជាមោឃៈ។
៤. រដ្ឋភាគី ត្រូវឱ្យបុរសនិងស្ត្រីមានសិទ្ធិដូចគ្នាចំពោះច្បាប់ ដែលទាក់ទងដល់សិទ្ធិដើរហើររបស់បុគ្គល និងសេរីភាពជ្រើសរើសនិវេសនដ្ឋាន និងលំនៅដ្ឋាន។
មាត្រា ១៦
១. រដ្ឋភាគី ត្រូវចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ ដើម្បីបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី លើ រាល់បញ្ហាដែលទាក់ទងនឹងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងទំនាក់ទំនងគ្រួសារ និងជាពិសេស ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋាន សមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី ត្រូវធានាឱ្យស្ត្រីនូវ ៖
(ក) សិទ្ធិដូចគ្នាក្នុងការចុះកិច្ចសន្យាអាពាហ៍ពិពាហ៍។
(ខ) សិទ្ធិដូចគ្នាក្នុងការជ្រើសរើសសហព័ទ្ធរបស់ខ្លួនដោយសេរី និងក្នុងការចុះកិច្ចសន្យាអាពាហ៍ពិពាហ៍ តែនៅពេលណាដែលពួកគេព្រមព្រៀងគ្នាដោយសេរី និងដោយពេញលេញប៉ុណ្ណោះ។
(គ) សិទ្ធិនិងការទទួលខុសត្រូវដូចគ្នា នៅពេលមានចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងនៅពេលរំលាយអាពាហ៍ពិពាហ៍។
(ឃ) សិទ្ធិនិងការទទួលខុសត្រូវដូចគ្នាក្នុងនាទីជាឪពុកម្ដាយលើបញ្ហាទាក់ទងនឹងកូន ដោយឥតគិតពីស្ថានភាពគ្រួសារ ហើយអត្ថប្រយោជន៍របស់កូនត្រូវស្ថិតជាចម្បងនៅគ្រប់ករណីទាំងអស់។
(ង) សិទ្ធិដូចគ្នាក្នុងការសម្រេចចិត្តដោយសេរី និងដោយស្មារតីទទួលខុសត្រូវ ក្នុងការសម្រេចអំពីចំនួន និងការពន្យារកំណើតកូន និងក្នុងការទទួលបានព័ត៌មាន ការអប់រំ និងមធ្យោបាយ ដើម្បីឱ្យស្ត្រីអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិទាំងនេះ។
(ច) សិទ្ធិនិងការទទួលខុសត្រូវដូចគ្នា ចំពោះការអាណាព្យាបាល ការការពារ ការគ្រប់គ្រង និងការទទួលចិញ្ចឹមកូនអ្នកដទៃ ឬក្នុងការអនុវត្តស្រដៀងគ្នានេះ បើគំនិតទាំងនេះមានស្រាប់នៅក្នុងច្បាប់ជាតិ ។ នៅគ្រប់ករណីទាំងអស់ អត្ថប្រយោជន៍របស់កូនត្រូវចាត់ទុកជាចម្បង។
(ឆ) សិទ្ធិបុគ្គលដូចគ្នារវាងប្ដីនិងប្រពន្ធ រួមមានសិទ្ធិជ្រើសរើសនាមត្រកូល វិជ្ជាជីវៈ និងមុខរបរ ផង។
(ជ) សិទ្ធិដូចគ្នាសម្រាប់ទាំងពីរនាក់ប្ដីនិងប្រពន្ធ ចំពោះកម្មសិទ្ធិ ការទិញ ការចាត់ចែង ការគ្រប់គ្រង ការអាស្រ័យផល និងការប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្តិ ទោះដោយមិនគិតថ្លៃក្ដី ឬគិតថ្លៃក្ដី។
២. ការភ្ជាប់ពាក្យ និងការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍កូន មិនត្រូវមានអានុភាពផ្លូវច្បាប់ទេ ហើយគេត្រូវចាត់វិធានការចាំបាច់ទាំងអស់ រួមមានការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីកំណត់អាយុអប្បបរមា សម្រាប់រៀប អាពាហ៍ពិពាហ៍ ហើយចាំបាច់ត្រូវចុះបញ្ជីអាពាហ៍ពិពាហ៍នៅក្នុងបញ្ជីជាផ្លូវការ។
ផ្នែកទី ៥
មាត្រា ១៧
១. ក្នុងគោលបំណងពិនិត្យការវិវឌ្ឍន៍ទៅមុខនៃការអនុវត្តអនុសញ្ញានេះ គណៈកម្មាធិការទទួលបន្ទុកការលប់បំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីមួយ ត្រូវបានបង្កើតឡើង (ចាប់ពីនេះទៅ ប្រើត្រឹមតែពាក្យគណៈកម្មាធិការ)។ គណៈកម្មាធិការនេះ មានអ្នកជំនាញការ ១៨ រូប នៅពេលដែលអនុសញ្ញានេះចូលជាធរមាន។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋភាគីទី ៣៥ បានឱ្យសច្ចាប័ន ឬបានចូលជាសមាជិកនៃអនុសញ្ញានេះ។ គណៈកម្មាធិការនេះនឹងមានអ្នកជំនាញការចំនួន ២៣ រូប ដែលមានសីលធម៌ និងមានសមត្ថកិច្ចខ្ពស់ក្នុងវិស័យដែលត្រូវអនុវត្តអនុសញ្ញានេះ។ អ្នកជំនាញការ ត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយរដ្ឋភាគីពីក្នុងចំណោមជនជាតិរបស់ខ្លួន និងត្រូវធ្វើការក្នុងឋានៈជាបុគ្គលឯកជន ដោយធ្វើការពិចារណាបែងចែកទៅតាមភូមិសាស្ត្រដោយសមធម៌ និងឱ្យមានតំណាងទម្រង់ផ្សេងៗនៃអារ្យធម៌ ព្រមទាំងទៅតាមប្រព័ន្ធច្បាប់ធំៗផង។
២. សមាជិករបស់គណៈកម្មាធិការ ត្រូវជ្រើសរើសតាមការបោះឆ្នោតសម្ងាត់ ពីបញ្ជីបេក្ខជន ដែលស្នើដោយរដ្ឋភាគី។ រដ្ឋភាគីនីមួយៗ អាចដាក់ស្នើបេក្ខជនម្នាក់ក្នុងចំណោមជនជាតិរបស់ខ្លួន។
៣. ការបោះឆ្នោតដំបូងបង្អស់ ត្រូវធ្វើឡើង ៦ ខែ ក្រោយពីកាលបរិច្ឆេទចូលជាធរមាននៃអនុសញ្ញានេះ។ យ៉ាងតិច ៣ ខែ មុនកាលបរិច្ឆេទនៃការបោះឆ្នោតនីមួយៗ អគ្គលេខាធិការអង្គការ សហប្រជាជាតិ ត្រូវចេញលិខិតអញ្ជើញរដ្ឋភាគីឱ្យដាក់ស្នើនាមបេក្ខជនរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេល ២ ខែ។ អគ្គលេខាធិការត្រូវរៀបចំតាមលំដាប់អក្ខរក្រម នូវបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនដែលស្នើដោយរដ្ឋភាគី ដោយបញ្ជាក់ឈ្មោះរដ្ឋភាគីដែលបានជ្រើសតាំងបេក្ខជនទាំងនោះ ហើយផ្ញើបញ្ជីនេះទៅគ្រប់រដ្ឋភាគី។
៤. ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើស ត្រូវធ្វើឡើងក្នុងសម័យប្រជុំរបស់រដ្ឋភាគី តាមការកោះអញ្ជើញ ដោយអគ្គលេខាធិការនៅទីស្នាក់ការអង្គការសហប្រជាជាតិ។ កូរ៉ុមសម្រាប់កិច្ចប្រជុំគឺពីរភាគបីនៃរដ្ឋភាគី។ បេក្ខជនដែលជាប់ជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវតែជាបេក្ខជនទទួលបានសម្លេងច្រើនបំផុត និងសម្លេងភាគច្រើនដាច់ខាតពីតំណាងរបស់រដ្ឋភាគីដែលមានវត្តមាន និងបានបោះឆ្នោត។
៥. សមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវជ្រើសរើសតាមការបោះឆ្នោតសម្រាប់រយៈពេល ៤ ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែ អាណត្តិសមាជិក ៩ រូប ដែលជាប់នៅពេលបោះឆ្នោតលើកទី ១ ត្រូវផុតកំណត់ក្នុងរយៈពេល ២ ឆ្នាំ ហើយឈ្មោះសមាជិកទាំង ៩ រូបនេះ ត្រូវចាប់ឆ្នោតជ្រើសរើសដោយប្រធានអង្គប្រជុំភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតលើកទី ១។
៦. ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកគណៈកម្មាធិការបន្ថែម ៥ រូប នឹងត្រូវធ្វើឡើងស្របតាម បទបញ្ញត្តិច្បាប់ក្នុងកថាខណ្ឌ ២ កថាខណ្ឌ ៣ នឹងកថាខណ្ឌ ៤ នៃមាត្រានេះ បន្ទាប់ពីមានការផ្ដល់ សច្ចាប័ន ឬការចូលជាសមាជិកលើកទី ៣៥។ អាណត្តិសមាជិក ២ រូប នៃសមាជិកបន្ថែមដែលជាប់ឆ្នោតនឹងត្រូវផុតកំណត់ក្នុងរយៈពេល ២ ឆ្នាំ ហើយឈ្មោះសមាជិកទាំង ២ រូបនេះ ត្រូវជ្រើសរើសតាមការចាប់ឆ្នោតដោយប្រធានគណៈកម្មាធិការ។
៧. ដើម្បីបំពេញកន្លែងទំនេរដោយចៃដន្យ រដ្ឋភាគីណាដែលមានអ្នកជំនាញការរបស់ខ្លួនឈប់បំពេញមុខងារជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវតែងតាំងអ្នកជំនាញការម្នាក់ទៀតពីចំណោមជនជាតិខ្លួន ដោយមានការយល់ព្រមពីគណៈកម្មាធិការ។
៨. សមាជិកគណៈកម្មាធិការ ត្រូវទទួលថវិកាពីធនធានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ តាម ចំណែក និងលក្ខខណ្ឌដែលកំណត់ដោយមហាសន្និបាត អាស្រ័យលើសារសំខាន់នៃការងាររបស់គណៈកម្មាធិការ។
៩. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវផ្ដល់បុគ្គលិកនិងសម្ភារៈរូបវន្តដែលចាំបាច់សម្រាប់ គណៈកម្មាធិការបំពេញមុខងារឱ្យបានស័ក្ដិសិទ្ធិ ស្របតាមអនុសញ្ញានេះ។
មាត្រា ១៨
១. រដ្ឋភាគី សន្យាដាក់ជូនអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីគណៈកម្មាធិការពិនិត្យ នូវរបាយការណ៍ស្តីពីវិធានការខាងនីតិកម្ម តុលាការ រដ្ឋបាល ឬវិធានការផ្សេងៗ ដែលបានអនុម័តផ្ដល់ អនុភាពដល់បទបញ្ញត្តិនៃអនុសញ្ញានេះ ព្រមទាំងការរីកចម្រើនដែលសម្រេចបាន ៖
(ក) ក្នុងរយៈពេល ១ ឆ្នាំ ក្រោយពីការចូលជាធរមាននៃអនុសញ្ញា ចំពោះរដ្ឋដែលពាក់ព័ន្ធ។
(ខ) បន្ទាប់មក យ៉ាងហោចណាស់រៀងរាល់ ៤ ឆ្នាំម្ដង និងរបាយការណ៍បន្ថែម បើមានសេចក្ដីស្នើសុំរបស់គណៈកម្មាធិការ។
២. របាយការណ៍ អាចបញ្ជាក់ពីកត្តានិងការលំបាក ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការបំពេញកាតព្វកិច្ច ស្របតាមអនុសញ្ញានេះ។
មាត្រា ១៩
១. គណៈកម្មាធិការ ត្រូវអនុម័តបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន។
២. គណៈកម្មាធិការ ត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមន្ត្រីការិយាល័យរបស់ខ្លួនសម្រាប់រយៈពេល ២ ឆ្នាំ។
មាត្រា ២០
១. គណៈកម្មាធិការ ត្រូវជួបប្រជុំជាធម្មតាមិនលើសពី ២ សប្តាហ៍ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ដើម្បីពិនិត្យ របាយការណ៍ដែលស្នើឡើង ស្របតាមមាត្រា ១៨ នៃអនុសញ្ញានេះ។
២. សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការ ត្រូវប្រារព្ធធ្វើជាធម្មតានៅទីស្នាក់ការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ឬនៅកន្លែងសមស្របមួយផ្សេងពីនេះ អាស្រ័យដោយការកំណត់របស់គណៈកម្មាធិការ។
មាត្រា ២១
១. តាមរយៈក្រុមប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមកិច្ច គណៈកម្មាធិការត្រូវធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ ជូនមហាសន្និបាតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ អំពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួន និងអាចផ្ដល់យោបល់ និងផ្ដល់អនុសាសន៍ទូទៅ ផ្អែកលើការពិនិត្យរបាយការណ៍ និងព័ត៌មានដែលទទួលបានពីរដ្ឋភាគី។ ការផ្ដល់យោបល់ និងអនុសាសន៍ ត្រូវដាក់បញ្ចូលក្នុងរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មាធិការ អមដោយមូលវិចារណ៍របស់រដ្ឋភាគី ប្រសិនបើមាន។
២. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវបញ្ជូនរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មាធិការទៅ គណៈកម្មការទទួលបន្ទុកស្ថានភាពស្ត្រី ដើម្បីជ្រាបជាព័ត៌មាន។
មាត្រា ២២
អង្គការឯកទេស មានសិទ្ធិ មានជាតំណាងនៅពេលពិនិត្យការអនុវត្តបទបញ្ញត្តិនៃអនុសញ្ញានេះ ដែលស្ថិតក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។ គណៈកម្មាធិការ អាចអញ្ជើញអង្គការឯកទេសនានា ឱ្យដាក់របាយការណ៍ស្តីពីការអនុវត្តអនុសញ្ញានេះ ក្នុងវិស័យដែលស្ថិតក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។
អនុសញ្ញាស្ដីពីការបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រីភេទ
ផ្នែកទី ៦
មាត្រា ២៣
គ្មានចំណុចណាមួយក្នុងអនុសញ្ញានេះ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់បទបញ្ញត្តិ ដែលនាំឱ្យសម្រេចបាននូវអត្ថប្រយោជន៍ខាងសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រី ដែលអាចមានច្រើនជាងនេះនៅក្នុង ៖
(ក) ច្បាប់របស់រដ្ឋភាគី ឬ
(ខ) អនុសញ្ញា សន្ធិសញ្ញា ឬកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិផ្សេងទៀត ដែលនៅជាធរមានក្នុងរដ្ឋនោះ។
មាត្រា ២៤
រដ្ឋភាគី សន្យាអនុម័តគ្រប់វិធានការចាំបាច់ថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវការប្រើប្រាស់ ឱ្យបានពេញលេញ នូវសិទ្ធិទាំងឡាយដែលទទួលស្គាល់ក្នុងអនុសញ្ញានេះ។
មាត្រា ២៥
១. អនុសញ្ញានេះ ត្រូវបើកចំហឱ្យរដ្ឋទាំងអស់ចុះហត្ថលេខា។
២. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវចាត់តាំងជាអ្នកទទួលតំកល់ទុកអនុសញ្ញានេះ។
៣. អនុសញ្ញានេះ ជាកម្មវត្ថុនៃការឱ្យសច្ចាប័ន។ លិខិតុបករណ៍នៃការឱ្យសច្ចាប័នត្រូវតំកល់ទុកនៅនឹងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
៤. អនុសញ្ញានេះ ត្រូវបើកចំហឱ្យរដ្ឋទាំងអស់សុំចូលជាសមាជិក។ ការសុំចូលជាសមាជិកត្រូវធ្វើឡើងដោយការតំកល់លិខិតុបករណ៍សុំចូលរួមជាសមាជិកនៅនឹងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
មាត្រា ២៦
១. រដ្ឋភាគី អាចសុំសើរើអនុសញ្ញានេះបាននៅគ្រប់ពេលវេលា ដោយការជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
២. មហាសន្តិបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវសម្រេចលើវិធានការដែលត្រូវចាត់ ប្រសិនជាមាន តាមសេចក្ដីសុំនោះ។
មាត្រា ២៧
១. អនុសញ្ញានេះ ត្រូវចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទីសាមសិប ក្រោយកាលបរិច្ឆេទនៃតំកល់លិខិតុបករណ៍ឱ្យសច្ចាប័ន ឬការសុំចូលជាសមាជិកទី ២០ នៅនឹងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
២. សម្រាប់រដ្ឋនីមួយៗដែលឱ្យសច្ចាប័នលើអនុសញ្ញានេះ ឬសុំចូលជាសមាជិក ក្រោយពីការ តំកល់លិខិតុបករណ៍នៃការឱ្យសច្ចាប័ន ឬការសុំចូលជាសមាជិកទី ២០ អនុសញ្ញានេះនឹងត្រូវចូលជាធរមាន នៅថ្ងៃទីសាមសិប ក្រោយកាលបរិច្ឆេទនៃការដាក់តំកល់លិខិតុបករណ៍ឱ្យសច្ចាប័ន ឬការសុំចូលជាសមាជិករបស់ខ្លួន។
មាត្រា ២៨
១. អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវទទួល និងផ្សព្វផ្សាយដល់រដ្ឋទាំងអស់នូវអត្ថបទ លក្ខខណ្ឌដែលរដ្ឋបានធ្វើ នៅខណៈពេលឱ្យសច្ចាប័ន ឬសុំចូលជាសមាជិក។
២. លក្ខខណ្ឌដែលមិនស្របតាមកម្មវត្ថុនិងគោលបំណងនៃអនុសញ្ញានេះ មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើឡើយ។
៣. លក្ខខណ្ឌទាំងឡាយអាចដកចេញទៅវិញបាននៅគ្រប់ពេលវេលា ដោយការជូនដំណឹងទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលត្រូវជូនដំណឹងនេះបន្តដល់រដ្ឋទាំងអស់។ ការជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរត្រូវមានប្រសិទ្ធិភាពនៅថ្ងៃដែលបានទទួល។
មាត្រា ២៩
១. រាល់វិវាទរវាងរដ្ឋភាគីពីរ ឬច្រើនជាងនេះ ស្ដីពីការបកស្រាយ ឬការអនុវត្តអនុសញ្ញានេះដែលមិនអាចដោះស្រាយតាមរយៈការចចារបាន ត្រូវដាក់ឱ្យមានការសម្រេចដោយអាជ្ញាកណ្ដាល តាមសំណើរបស់ភាគីណាមួយនៃគូវិវាទនេះ។ បើក្នុងរយៈពេល ៦ ខែ គិតចាប់ពីថ្ងៃស្នើឱ្យមានអាជ្ញាកណ្ដាល ភាគីវិវាទមិនឯកភាពលើការរៀបចំអាជ្ញាកណ្ដាលទេ ភាគីណាមួយនៃភាគីវិវាទទាំងនោះ អាចលើករឿងវិវាទទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ តាមសេចក្ដីសុំស្របតាមលក្ខន្តិកៈរបស់តុលាការ។
២. រដ្ឋភាគីនីមួយៗ នៅពេលចុះហត្ថលេខា ឬឱ្យសច្ចាប័ន ឬសុំចូលជាសមាជិកនៃអនុសញ្ញានេះ អាចប្រកាសថា ខ្លួនមិនជាប់កាតព្វកិច្ចនឹងកថាខណ្ឌ ១ នៃមាត្រានេះទេ។ រដ្ឋភាគីឯទៀតនឹងមិនជាប់កាតព្វកិច្ចក្នុងកថាខណ្ឌ ១ នេះ ជាមួយរដ្ឋភាគីណាដែលបានធ្វើលក្ខខណ្ឌនេះឡើយ។
៣. រដ្ឋភាគីណា ដែលធ្វើលក្ខខណ្ឌស្របតាមកថាខណ្ឌ ២ នៃមាត្រានេះ អាចដកលក្ខខណ្ឌរបស់ខ្លួនវិញគ្រប់ពេល ដោយការជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
មាត្រា ៣០
អនុសញ្ញានេះ ដែលមានអត្ថបទជាភាសាអារ៉ាប់ ចិន អង់គ្លេស បារាំង រុស្ស៊ី និងអេស្ប៉ាញ៉ុល មានតម្លៃស្មើគ្នា នឹងត្រូវតំកល់ទុកនៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។
ជាបន្ទាល់នៃអនុសញ្ញានេះ បុណ្ណទូតដែលមានហត្ថលេខាខាងក្រោម ហើយដែលបានទទួលនូវការអនុញ្ញាតយ៉ាងត្រឹមត្រូវ បានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញានេះ។
ខាតបង់ថវិកាដោយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរប្រមាណ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ
ភ្នំពេញ៖ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនបានឲ្យដឹងថា កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន ជំងឺអេដស៍នៅកម្ពុជាជាគ្រោះថ្នាក់ទី១ រីឯគ្រោះថ្នាក់ចរាចរមានចំណាត់ថ្នាក់លេខ២ ក៏ប៉ុន្តែរយៈពេលមួយ-ពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះជំងឺអេដស៍ជាគ្រោះថ្នាក់ទី២ ចំណែកគ្រោះថ្នាក់ចរាចរមានចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ដែលបណ្ដាលឲ្យខាតបង់ថវិកាប្រមាណ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
លោក អ៊ឹង ប៊ុនហ៊ូវ ទីប្រឹក្សាផ្ទាល់សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីតេជោ ហ៊ុន សែន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនបានមានប្រសាសន៍បែបនេះ ខណៈពេលជួបជាមួយមន្ត្រីរាជការមន្ទីរសាធារណការខេត្ត ស្ថិតនៅផ្លូវជាតិលេខ៥ និងខេត្តប៉ៃលិន ក្នុងពេលបេសកកម្មពិនិត្យមើលដំណើរការស្ដារផ្លូវជាតិលេខ៥៧ បាត់ដំបង-ប៉ៃលិនកាលពីពេលកន្លងមក។
លោករដ្ឋលេខាធិការមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថា រយៈពេលមួយ-ពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គ្រោះថ្នាក់ចរាចរបានឡើងជាចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ បណ្ដាលឲ្យខាតបង់ថវិកាប្រមាណ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។ រីងជំងឺអេដស៍បានថយមកនៅចំណាត់ថ្នាក់លេខ២។ លោកពន្យល់ឲ្យដឹងបន្ថែមថា ការខាតបង់ថវិកាប្រមាណ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗនេះ ដោយគិតទៅលើគ្រោះថ្នាក់មនុស្សស្លាប់ ចាប់ពីមនុស្សនោះកើតរហូតពេលមានគ្រោះថ្នាក់។ ក្នុងនេះដែរ ការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិយានយន្តគ្រប់ប្រភេទផងដែរ។
លោករដ្ឋលេខាធិការមានប្រសាសន៍ដោយធ្វើការរំលឹកដល់មន្ត្រីថ្នាក់ដឹកនាំមន្ទីរសាធារណការថា ការពាក់មួកសុវត្ថិភាពដូចដែលច្បាប់ចរាចរផ្លូវគោកបានកំណត់ឲ្យអនុវត្តជាធរមានកាលពីដើមឆ្នាំ២០០៩ គឺជាការកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ចំពោះបុគ្គលផង និងចំពោះសង្គមជាតិផង។
គួររំលឹកថា តាមរបាយការណ៍ប៉ាន់ប្រមាណពីស្ថាប័នជំនាញឲ្យដឹងថា ក្នុងមួយថ្ងៃមានមនុស្សស្លាប់ជាមធ្យមជាង៤នាក់ នាឆ្នាំ២០០៦-២០០៧ ក្នុងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ។ ការស្លាប់ដោយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ បើតាមរបាយការណ៍បញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា បានកើនឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដែលឆ្នាំ១៩៩០ មានមនុស្សស្លាប់ត្រឹម៣០០នាក់ តែបច្ចុប្បន្នស្លាប់ដល់១៥០០នាក់៕
ភ្នំពេញ៖ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនបានឲ្យដឹងថា កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន ជំងឺអេដស៍នៅកម្ពុជាជាគ្រោះថ្នាក់ទី១ រីឯគ្រោះថ្នាក់ចរាចរមានចំណាត់ថ្នាក់លេខ២ ក៏ប៉ុន្តែរយៈពេលមួយ-ពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះជំងឺអេដស៍ជាគ្រោះថ្នាក់ទី២ ចំណែកគ្រោះថ្នាក់ចរាចរមានចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ដែលបណ្ដាលឲ្យខាតបង់ថវិកាប្រមាណ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
លោក អ៊ឹង ប៊ុនហ៊ូវ ទីប្រឹក្សាផ្ទាល់សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីតេជោ ហ៊ុន សែន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនបានមានប្រសាសន៍បែបនេះ ខណៈពេលជួបជាមួយមន្ត្រីរាជការមន្ទីរសាធារណការខេត្ត ស្ថិតនៅផ្លូវជាតិលេខ៥ និងខេត្តប៉ៃលិន ក្នុងពេលបេសកកម្មពិនិត្យមើលដំណើរការស្ដារផ្លូវជាតិលេខ៥៧ បាត់ដំបង-ប៉ៃលិនកាលពីពេលកន្លងមក។
លោករដ្ឋលេខាធិការមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថា រយៈពេលមួយ-ពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គ្រោះថ្នាក់ចរាចរបានឡើងជាចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ បណ្ដាលឲ្យខាតបង់ថវិកាប្រមាណ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។ រីងជំងឺអេដស៍បានថយមកនៅចំណាត់ថ្នាក់លេខ២។ លោកពន្យល់ឲ្យដឹងបន្ថែមថា ការខាតបង់ថវិកាប្រមាណ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗនេះ ដោយគិតទៅលើគ្រោះថ្នាក់មនុស្សស្លាប់ ចាប់ពីមនុស្សនោះកើតរហូតពេលមានគ្រោះថ្នាក់។ ក្នុងនេះដែរ ការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិយានយន្តគ្រប់ប្រភេទផងដែរ។
លោករដ្ឋលេខាធិការមានប្រសាសន៍ដោយធ្វើការរំលឹកដល់មន្ត្រីថ្នាក់ដឹកនាំមន្ទីរសាធារណការថា ការពាក់មួកសុវត្ថិភាពដូចដែលច្បាប់ចរាចរផ្លូវគោកបានកំណត់ឲ្យអនុវត្តជាធរមានកាលពីដើមឆ្នាំ២០០៩ គឺជាការកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ចំពោះបុគ្គលផង និងចំពោះសង្គមជាតិផង។
គួររំលឹកថា តាមរបាយការណ៍ប៉ាន់ប្រមាណពីស្ថាប័នជំនាញឲ្យដឹងថា ក្នុងមួយថ្ងៃមានមនុស្សស្លាប់ជាមធ្យមជាង៤នាក់ នាឆ្នាំ២០០៦-២០០៧ ក្នុងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ។ ការស្លាប់ដោយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ បើតាមរបាយការណ៍បញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា បានកើនឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដែលឆ្នាំ១៩៩០ មានមនុស្សស្លាប់ត្រឹម៣០០នាក់ តែបច្ចុប្បន្នស្លាប់ដល់១៥០០នាក់៕
ការរំលោភសម្លាប់យកសពកុមារីពីរនាក់ចងព្យួរនឹងដើមឈើប៉ូលិសចាប់ខ្លួនជនទី២ និងទី៣
ពោធិ៍សាត់៖ បុរសអាយុ២៣ឆ្នាំម្នាក់ និងអាយុ៣៩ឆ្នាំម្នាក់ គឺជាជនទីពីរ និងទីបីដែលបានត្រូវចាប់ខ្លួនដោយសារជាប់ពាក់ព័ន្ធសង្ស័យក្នុងរឿងឃាតកម្មដ៏ឃោរឃៅមួយ ដែលក្នុងនោះកុមារីពីរនាក់ម្នាក់អាយុ១៤ឆ្នាំ និងម្នាក់ទៀតអាយុ១១ឆ្នាំ ត្រូវឃាតកចាប់រំលោភ ហើយសម្លាប់យកសាកសពទៅព្យួរក្នុងព្រៃ។
ឃាតកម្មដែលរញ្ជួយខេត្តពោធិ៍សាត់នោះបានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៩ នៅចំណុចព្រៃប៉ោយប៉ោក ភូមិកំរ៉ែង ឃុំស្វាយស ស្រុកស្រគរ ហើយបានក្លាយជាមុខសញ្ញានៃការតាមដានពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងអស់។
បុរសក្មេងដែលជាប់សង្ស័យត្រូវចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមីនា មានឈ្មោះថា ហែម សុភា រីឯបុរសវ័យចាស់ជាងមានឈ្មោះ សែម ឌូច ត្រូវចាប់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា។ ជនទាំងពីរនេះមានទីលំនៅនៅភូមិបឹងស្តុក ឃុំស្វាយស ហើយក៏ជាភូមិរបស់កុមារីរងគ្រោះរស់នៅផងដែរ ដែលមានចម្ងាយជាង៣គីឡូម៉ែត្រពីចំណុចដែលគេប្រទះឃើញសាកសពពួកនាង។
លោក ឡែន សុង អធិការប៉ូលិសស្រុកក្រគរឲ្យដឹងថា ជនសង្ស័យទាំងពីរនាក់នោះសមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួននៅទីកន្លែងក៏ផ្សេងគ្នា។ ពីរនាក់នោះបានគេចមិនចូលផ្ទះ បន្ទាប់ពីមានករណីរំលោភសម្លាប់កើតឡើងនោះ។
សូមរំលឹកថា សាកសពក្មេងស្រីពីរនាក់ត្រូវបានគេប្រទះឃើញចងនឹងខ្សែនីឡុងព្យួរនឹងដើមឈើតែមួយ។ សាកសពនៅទន្ទឹមគ្នា ដែលព្យួរផុតជើងពីដីកម្ពស់ពីរម៉ែត្រ។ ប៉ូលិសបច្ចេកទេសបានចុះពិនិត្យឃើញថាក្មេងស្រីរងគ្រោះត្រូវបានចាប់រំលោភ រួចហើយមូលកសម្លាប់ ទើបយកសាកសពទៅចងនឹង ដើមឈើដើម្បីបង្វែងពីសកម្មភាពរំលោភ ដើម្បីឲ្យគេគិតថា ក្មេងស្រីទាំងពីរចងកសម្លាប់ខ្លួន។
ក្មេងស្រីទាំងពីរនាក់នោះ គឺម្នាក់មានឈ្មោះ ផល សុខឿន អាយុ១៤ឆ្នាំ និងម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ណៃ សុខនី អាយុ១១ឆ្នាំ។ ក្មេងស្រីរងគ្រោះទាំងពីរបានបាត់ខ្លួនពីផ្ទះកាលពីព្រឹកថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ហើយសាកសពត្រូវបានគេរកឃើញនៅរសៀលថ្ងៃទី៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៨។
ប៉ូលិសព្រហ្មទណ្ឌកម្រិតធ្ងន់ខេត្តពោធិ៍សាត់និយាយថា ការចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យទាំងពីរនាក់នេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីធ្វើការស៊ើបអង្កេតយ៉ាងល្អិតល្អន់អស់រយៈពេលយ៉ាងយូរហើយក៏បានការសហការជាមួយសមត្ថកិច្ចមូលដ្ឋាន។
ប៉ូលិសមិនបានស្រង់យកចម្លើយឲ្យបានល្អិតល្អន់ទេ ដោយទុកការងារនេះឲ្យចៅក្រមសាកសួរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដីគេដឹងថា ជនដៃដល់ទំនងជាបុរសឈ្មោះ សែម ឌូច ហើយមានជនដៃដល់ម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ភៀន រ៉ា បានត្រូវចាប់ខ្លួនមុនរួចហើយទាក់ទងនឹងករណីផ្សេង ប៉ុន្តែបាន
ទទួលចម្លើយមកថាគេពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់កុមារីទាំងពីរនាក់នេះដែរ។
ប្រភពនានាជឿថា ការដែលនាំឲ្យមានឃាតកម្មដ៏សាហាវនេះកើតឡើងគឺបណ្ដាលមកពីគំនុំ។
បើតាមសម្ដីប៉ូលិសទំនងជាមានជនមួយចំនួនទៀតក៏ជាប់សង្ស័យក្នុងសកម្មភាពដ៏ឃោរឃៅនេះដែរ៕
ពោធិ៍សាត់៖ បុរសអាយុ២៣ឆ្នាំម្នាក់ និងអាយុ៣៩ឆ្នាំម្នាក់ គឺជាជនទីពីរ និងទីបីដែលបានត្រូវចាប់ខ្លួនដោយសារជាប់ពាក់ព័ន្ធសង្ស័យក្នុងរឿងឃាតកម្មដ៏ឃោរឃៅមួយ ដែលក្នុងនោះកុមារីពីរនាក់ម្នាក់អាយុ១៤ឆ្នាំ និងម្នាក់ទៀតអាយុ១១ឆ្នាំ ត្រូវឃាតកចាប់រំលោភ ហើយសម្លាប់យកសាកសពទៅព្យួរក្នុងព្រៃ។
ឃាតកម្មដែលរញ្ជួយខេត្តពោធិ៍សាត់នោះបានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៩ នៅចំណុចព្រៃប៉ោយប៉ោក ភូមិកំរ៉ែង ឃុំស្វាយស ស្រុកស្រគរ ហើយបានក្លាយជាមុខសញ្ញានៃការតាមដានពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងអស់។
បុរសក្មេងដែលជាប់សង្ស័យត្រូវចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមីនា មានឈ្មោះថា ហែម សុភា រីឯបុរសវ័យចាស់ជាងមានឈ្មោះ សែម ឌូច ត្រូវចាប់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា។ ជនទាំងពីរនេះមានទីលំនៅនៅភូមិបឹងស្តុក ឃុំស្វាយស ហើយក៏ជាភូមិរបស់កុមារីរងគ្រោះរស់នៅផងដែរ ដែលមានចម្ងាយជាង៣គីឡូម៉ែត្រពីចំណុចដែលគេប្រទះឃើញសាកសពពួកនាង។
លោក ឡែន សុង អធិការប៉ូលិសស្រុកក្រគរឲ្យដឹងថា ជនសង្ស័យទាំងពីរនាក់នោះសមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួននៅទីកន្លែងក៏ផ្សេងគ្នា។ ពីរនាក់នោះបានគេចមិនចូលផ្ទះ បន្ទាប់ពីមានករណីរំលោភសម្លាប់កើតឡើងនោះ។
សូមរំលឹកថា សាកសពក្មេងស្រីពីរនាក់ត្រូវបានគេប្រទះឃើញចងនឹងខ្សែនីឡុងព្យួរនឹងដើមឈើតែមួយ។ សាកសពនៅទន្ទឹមគ្នា ដែលព្យួរផុតជើងពីដីកម្ពស់ពីរម៉ែត្រ។ ប៉ូលិសបច្ចេកទេសបានចុះពិនិត្យឃើញថាក្មេងស្រីរងគ្រោះត្រូវបានចាប់រំលោភ រួចហើយមូលកសម្លាប់ ទើបយកសាកសពទៅចងនឹង ដើមឈើដើម្បីបង្វែងពីសកម្មភាពរំលោភ ដើម្បីឲ្យគេគិតថា ក្មេងស្រីទាំងពីរចងកសម្លាប់ខ្លួន។
ក្មេងស្រីទាំងពីរនាក់នោះ គឺម្នាក់មានឈ្មោះ ផល សុខឿន អាយុ១៤ឆ្នាំ និងម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ណៃ សុខនី អាយុ១១ឆ្នាំ។ ក្មេងស្រីរងគ្រោះទាំងពីរបានបាត់ខ្លួនពីផ្ទះកាលពីព្រឹកថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ហើយសាកសពត្រូវបានគេរកឃើញនៅរសៀលថ្ងៃទី៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៨។
ប៉ូលិសព្រហ្មទណ្ឌកម្រិតធ្ងន់ខេត្តពោធិ៍សាត់និយាយថា ការចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យទាំងពីរនាក់នេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីធ្វើការស៊ើបអង្កេតយ៉ាងល្អិតល្អន់អស់រយៈពេលយ៉ាងយូរហើយក៏បានការសហការជាមួយសមត្ថកិច្ចមូលដ្ឋាន។
ប៉ូលិសមិនបានស្រង់យកចម្លើយឲ្យបានល្អិតល្អន់ទេ ដោយទុកការងារនេះឲ្យចៅក្រមសាកសួរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដីគេដឹងថា ជនដៃដល់ទំនងជាបុរសឈ្មោះ សែម ឌូច ហើយមានជនដៃដល់ម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ភៀន រ៉ា បានត្រូវចាប់ខ្លួនមុនរួចហើយទាក់ទងនឹងករណីផ្សេង ប៉ុន្តែបាន
ទទួលចម្លើយមកថាគេពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់កុមារីទាំងពីរនាក់នេះដែរ។
ប្រភពនានាជឿថា ការដែលនាំឲ្យមានឃាតកម្មដ៏សាហាវនេះកើតឡើងគឺបណ្ដាលមកពីគំនុំ។
បើតាមសម្ដីប៉ូលិសទំនងជាមានជនមួយចំនួនទៀតក៏ជាប់សង្ស័យក្នុងសកម្មភាពដ៏ឃោរឃៅនេះដែរ៕
ទ្រព្យរួមប្ដីប្រពន្ធ៧៥ភាគរយ ទ្រព្យរបស់ស្ត្រី២០ភាគរយ និងទ្រព្យប្ដី៥ភាគរយ
ក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីពិនិត្យការងាររបស់ខ្លួន
ភ្នំពេញ៖ អគ្គលេខាធិការក្រុមប្រឹក្សានយោបាយដីធ្លីបាននិយាយ៨ឆ្នាំកន្លងមកនេះ (២០០០-២០០៨) ការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈដាច់ដោយដុំៗធ្វើបានចំនួន១,៥លានក្បាលដី ក្នុងនោះទ្រព្យដោយឡែករបស់ប្ដីមានតែ៥ភាគរយប៉ុណ្ណោះក្នុងពេលដែលទ្រព្យស្ត្រីមាន២០ភាគរយ ឯចំនួនសេសសល់៧៥ភាគរយ គឺជាទ្រព្យរួមប្ដីប្រពន្ធ។
ក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយ ដីធ្លីគឺជាសសរទ្រទ្រង់មួយរបស់ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាកំណែទម្រង់រដ្ឋក្នុងនោះមានកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈ កំណែទម្រង់កងទ័ព និងកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។
លោក រ័ត្ន សារិន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរោបនីយកម្ម និងសំណង់ និងជាអគ្គលេខាធិការនៃក្រុមប្រឹក្សា បានអានរបាយការណ៍បើកកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមិនា ឆ្នាំ២០០៩ នៅទីស្ដីការក្រសួងក្រោមអធិបតីភាពលោក អ៊ឹម ឈុនលឹម។ លោកបានបង្ហាញលទ្ធផលពីឆ្នាំ ២០០០ ដល់២០០៨ថា លើការងាររដ្ឋបាលដីធ្លីសម្រេចការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធក្នុង១៥ខេត្ត និងរាជធានី និងការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈ ដាច់ដោយដុំបានចំនួន១.៦លានក្បាលដី។ ក្នុងនោះមានទ្រព្យរួមប្ដីប្រពន្ធ៧៥ភាគរយ ទ្រព្យរបស់ស្ត្រីមាន២០ភាគរយ និងទ្រព្យរបស់ប្ដីមាន៥ភាគរយ។ ការចុះបញ្ជីដីនេះបានរួមចំណែកក្នុងការបង្កើនចំណូលថវិការដ្ឋតាមរយៈសេវាសុរិយោដី និងពន្ធប្រថាប់ត្រាបានជាង១៤០ពាន់លានរៀល។
អ្នកវិភាគតាមការវាយតម្លៃដីធ្លីយល់ឃើញថា ប្រសិនបើមានគោលនយោបាយពន្ធមួយទន់ភ្លន់ គាំទ្រដល់ការអនុវត្តន៍គោលនយោបាយចុះបញ្ជីដីធ្លី ដើម្បីកៀរគរឲ្យការផ្ទេរសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនវត្ថុក្រៅផ្លូវការបានមកចុះបញ្ជីបឋមទាំងអស់គ្នា នោះចំណូលចូលរដ្ឋនឹងកើនឡើងទ្វេដង។
ដោយឡែកការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី លោក រ័ត្ន សារិន បានលើកឡើងថា គិតចាប់ពីផ្ដើមដំណើរការដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០០៨ គណៈកម្មាធិការសុរិយោដីបានទទួលពាក្យបណ្ដឹង ១.៦៥៨ ករណី ទាក់ទងគ្រួសារមានទំនាស់មាន ៨.១៧១គ្រួសារ និងផ្ទៃដីវិវាទមាន ២៨៦ហិកតារ។
នៅក្នុងគម្រោងផែនការបែងចែកដីធ្លីពីឆ្នាំ២០០៧ ដល់ឆ្នាំ២០១០ សម្រាប់១០.០០០គ្រួសារនៅទូទាំងប្រទេសត្រូវបាននឹងកំពុងធ្វើការសាកល្បងផ្ដល់ឲ្យបានជាបណ្ដើរៗហើយ។ ពិសេសខេត្តក្រចេះ កំពង់ចាម កំពង់ធំ និងកំពត។ ចំណែកខេត្តដទៃៗទៀតកំពុងជ្រើសរើសរកដីដែលសល់ទំនេរ ធ្វើអត្តសញ្ញាណដីត្រៀមផ្ដល់ជូនដល់គ្រួសារណាដែលខ្វះដីប្រើប្រាស់។
លោកទេសរដ្ឋមន្ត្រី អ៊ឹម ឈុនលឹម ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីបានមានប្រសាសន៍ថា នេះជាលទ្ធផលមួយដែលយើងទទួលបានក្រោមការជ្រោមជ្រែងរបស់សមាជិកមកពីអន្តរក្រសួងដែលពាក់ព័ន្ធ ពិសេសការកសាងបទដ្ឋានច្បាប់ បញ្ញត្តិនានាដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងដីធ្លី។ យើងក៏បានឈានមួយជំហានទៀតឆ្ពោះទៅផ្ដល់ដីកម្មសិទ្ធិដល់សហគមន៍ជនជាតិភាគតិចនៅតំបន់ភូមិភាគឦសាន។ បញ្ហានេះយើងនៅជួបប្រទះបញ្ហាស្មុគស្មាញជាច្រើនត្រូវប្រឈមមុខដោះស្រាយ។
លោកទេសរដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើងថា ក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីបានអនុវត្តិធ្វើសហវិមជ្ឈការដល់ថ្នាក់ឃុំ-ភូមិបានទាន់ពេលវេលា។
ក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាទាំងអស់បានពិនិត្យ និងផ្ដល់ការយល់ព្រមលើសេចក្ដីព្រាង សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីគោលនយោបាយដីធ្លីដើម្បីបើកផ្លូវឈានទៅរៀបចំសៀវភៅ "ស" ស្ដីពីគោលនយោបាយដីធ្លីទូលំទូលាយនៅកម្ពុជា។
ការអនុវត្តកម្មវិធីគោលនយោបាយដីធ្លីនេះពានគាំទ្រទាំងផ្នែកបច្ចេកទេស និងថវិកាដោយអង្គការ GTZ, FINMAP, C IDA និងធនាគារពិភពលោក ព្រមទាំងអង្គការ DANI DA ផងដែរ៕
ក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីពិនិត្យការងាររបស់ខ្លួន
ភ្នំពេញ៖ អគ្គលេខាធិការក្រុមប្រឹក្សានយោបាយដីធ្លីបាននិយាយ៨ឆ្នាំកន្លងមកនេះ (២០០០-២០០៨) ការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈដាច់ដោយដុំៗធ្វើបានចំនួន១,៥លានក្បាលដី ក្នុងនោះទ្រព្យដោយឡែករបស់ប្ដីមានតែ៥ភាគរយប៉ុណ្ណោះក្នុងពេលដែលទ្រព្យស្ត្រីមាន២០ភាគរយ ឯចំនួនសេសសល់៧៥ភាគរយ គឺជាទ្រព្យរួមប្ដីប្រពន្ធ។
ក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយ ដីធ្លីគឺជាសសរទ្រទ្រង់មួយរបស់ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាកំណែទម្រង់រដ្ឋក្នុងនោះមានកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈ កំណែទម្រង់កងទ័ព និងកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។
លោក រ័ត្ន សារិន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរោបនីយកម្ម និងសំណង់ និងជាអគ្គលេខាធិការនៃក្រុមប្រឹក្សា បានអានរបាយការណ៍បើកកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមិនា ឆ្នាំ២០០៩ នៅទីស្ដីការក្រសួងក្រោមអធិបតីភាពលោក អ៊ឹម ឈុនលឹម។ លោកបានបង្ហាញលទ្ធផលពីឆ្នាំ ២០០០ ដល់២០០៨ថា លើការងាររដ្ឋបាលដីធ្លីសម្រេចការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធក្នុង១៥ខេត្ត និងរាជធានី និងការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈ ដាច់ដោយដុំបានចំនួន១.៦លានក្បាលដី។ ក្នុងនោះមានទ្រព្យរួមប្ដីប្រពន្ធ៧៥ភាគរយ ទ្រព្យរបស់ស្ត្រីមាន២០ភាគរយ និងទ្រព្យរបស់ប្ដីមាន៥ភាគរយ។ ការចុះបញ្ជីដីនេះបានរួមចំណែកក្នុងការបង្កើនចំណូលថវិការដ្ឋតាមរយៈសេវាសុរិយោដី និងពន្ធប្រថាប់ត្រាបានជាង១៤០ពាន់លានរៀល។
អ្នកវិភាគតាមការវាយតម្លៃដីធ្លីយល់ឃើញថា ប្រសិនបើមានគោលនយោបាយពន្ធមួយទន់ភ្លន់ គាំទ្រដល់ការអនុវត្តន៍គោលនយោបាយចុះបញ្ជីដីធ្លី ដើម្បីកៀរគរឲ្យការផ្ទេរសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនវត្ថុក្រៅផ្លូវការបានមកចុះបញ្ជីបឋមទាំងអស់គ្នា នោះចំណូលចូលរដ្ឋនឹងកើនឡើងទ្វេដង។
ដោយឡែកការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី លោក រ័ត្ន សារិន បានលើកឡើងថា គិតចាប់ពីផ្ដើមដំណើរការដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០០៨ គណៈកម្មាធិការសុរិយោដីបានទទួលពាក្យបណ្ដឹង ១.៦៥៨ ករណី ទាក់ទងគ្រួសារមានទំនាស់មាន ៨.១៧១គ្រួសារ និងផ្ទៃដីវិវាទមាន ២៨៦ហិកតារ។
នៅក្នុងគម្រោងផែនការបែងចែកដីធ្លីពីឆ្នាំ២០០៧ ដល់ឆ្នាំ២០១០ សម្រាប់១០.០០០គ្រួសារនៅទូទាំងប្រទេសត្រូវបាននឹងកំពុងធ្វើការសាកល្បងផ្ដល់ឲ្យបានជាបណ្ដើរៗហើយ។ ពិសេសខេត្តក្រចេះ កំពង់ចាម កំពង់ធំ និងកំពត។ ចំណែកខេត្តដទៃៗទៀតកំពុងជ្រើសរើសរកដីដែលសល់ទំនេរ ធ្វើអត្តសញ្ញាណដីត្រៀមផ្ដល់ជូនដល់គ្រួសារណាដែលខ្វះដីប្រើប្រាស់។
លោកទេសរដ្ឋមន្ត្រី អ៊ឹម ឈុនលឹម ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីបានមានប្រសាសន៍ថា នេះជាលទ្ធផលមួយដែលយើងទទួលបានក្រោមការជ្រោមជ្រែងរបស់សមាជិកមកពីអន្តរក្រសួងដែលពាក់ព័ន្ធ ពិសេសការកសាងបទដ្ឋានច្បាប់ បញ្ញត្តិនានាដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងដីធ្លី។ យើងក៏បានឈានមួយជំហានទៀតឆ្ពោះទៅផ្ដល់ដីកម្មសិទ្ធិដល់សហគមន៍ជនជាតិភាគតិចនៅតំបន់ភូមិភាគឦសាន។ បញ្ហានេះយើងនៅជួបប្រទះបញ្ហាស្មុគស្មាញជាច្រើនត្រូវប្រឈមមុខដោះស្រាយ។
លោកទេសរដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើងថា ក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លីបានអនុវត្តិធ្វើសហវិមជ្ឈការដល់ថ្នាក់ឃុំ-ភូមិបានទាន់ពេលវេលា។
ក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាទាំងអស់បានពិនិត្យ និងផ្ដល់ការយល់ព្រមលើសេចក្ដីព្រាង សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីគោលនយោបាយដីធ្លីដើម្បីបើកផ្លូវឈានទៅរៀបចំសៀវភៅ "ស" ស្ដីពីគោលនយោបាយដីធ្លីទូលំទូលាយនៅកម្ពុជា។
ការអនុវត្តកម្មវិធីគោលនយោបាយដីធ្លីនេះពានគាំទ្រទាំងផ្នែកបច្ចេកទេស និងថវិកាដោយអង្គការ GTZ, FINMAP, C IDA និងធនាគារពិភពលោក ព្រមទាំងអង្គការ DANI DA ផងដែរ៕
ឧត្ដមសិក្សាយើងឥឡូវ
បច្ចុប្បន្ន យើងសង្កេតឃើញថា ការអប់រំផ្នែកឧត្ដមសិក្សានៅកម្ពុជាពិតជារីកចម្រើន បើប្រៀបធៀបមុនឆ្នាំ ២០០០។ វិទ្យាស្ថាន និងសកលវិទ្យាល័យបានរីកដុះដាលនៅក្នុងរាជធានី និងនៅស្ទើរតែគ្រប់ខេត្ត-ក្រុងក្នុងទូទាំងប្រទេស ប្រៀបបានដូចជាទំពាំងកំពុងដុះនាដើមរដូវវស្សា។ បើតាមសេចក្ដីរាយការណ៍ព័ត៌មានរបស់កាសែតក្នុងស្រុកមួយ ដោយដកស្រង់របាយការណ៍របស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាបានឲ្យដឹងថា គ្រឹះស្ថានឧត្ដមសិក្សាទាំងអស់មានចំនួន ៧៧ ដែលក្នុងនោះផ្នែកសាធារណៈរបស់រដ្ឋមានចំនួន ៣២ និងផ្នែកឯកជនមានចំនួន ៤៥ ដោយបណ្ដុះបណ្ដាលនិស្សិតសរុបទាំងអស់ចំនួន ១៣៧.៤០០ នាក់ ក្នុងនោះថ្នាក់បណ្ឌិត ៨៦២ នាក់ អនុបណ្ឌិត ១១.៦៨១ នាក់ បរិញ្ញាបត្រ ១១០.០០០ នាក់ និងថ្នាក់បរិញ្ញាបត្ររង ១៤.៨៥៧ នាក់នៅទូទាំងប្រទេស។
ពិតជាមិនធម្មតាទេ ហើយបើស្ដាប់ទៅកម្ពុជាមិនអន់ឡើយចំពោះធនធានមនុស្សដែលចេញពីថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ នេះមិនទាន់បានគិតដល់និស្សិតដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សានៅឯបរទេសផង។ យុវនិស្សិតឥឡូវបានពោលដោយមោទនៈថា ពួកគេពិតជាមានសំណាងជាងនិស្សិតជំនាន់មុនទសវត្សរ៍នៃឆ្នាំ ២០០០ ព្រោះពួកគេស្ថិតនៅក្នុងសម័យកាលនៃបច្ចេកវិទ្យា គមនាគមន៍ និងព័ត៌មានវិទ្យាដ៏ទំនើប។ ថ្មីៗនេះមាននិស្សិតខ្មែរប្រុសស្រីបានទៅចូលរួមប្រកួតមុខវិជ្ជាមេធាវីនៅឯទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាមោទនភាពជាតិមួយដ៏ធំ។ ប្រាវ៉ួ (Bravo)ឧត្ដមសិក្សា និងធនធានមនុស្សនៅកម្ពុជា!
ប៉ុន្តែមានអ្នកខ្លះបានជ្រួញចិញ្ចើម ហើយគ្រវីក្បាលដូចស្រាំងទិចស្លឹកត្រចៀក បន្ទាប់ពីពួកគេគិតមួយសន្ទុះពីរឿងឧត្ដមសិក្សានេះ។ ពួកគេបានសរសើរពីបរិមាណ ប៉ុន្តែបានរិះគន់ និងចំអកពីគុណភាព។ ស្ដាប់ឮដំបូង យើងគិតថា អ្នកទាំងនោះមានគំនិតទុទិដ្ឋិនិយម គិតមិនបានទូលំទូលាយ មានការចង្អៀតចង្អល់ អភិរក្ស មិនទាន់សម័យក្នុងដំណាក់កាលនៃឌីជីថលដ៏ទំនើបទាល់តែសោះ។ ប៉ុន្តែបើយើងគិតឲ្យស៊ីជម្រៅបន្តិច យើងគិតថាពួកគេទំនងជាវិភាគត្រូវមួយជ្រុងដែរ ហើយគួរតែយកគំនិតរបស់គេទាំងនោះមកពិចារណា និងចាត់វិធានការណ៍ដោះស្រាយឲ្យបានសមស្រប ដើម្បីជាឧត្ដមប្រយោជន៍របស់សង្គមជាតិយើងទាំងនៅក្នុងបច្ចុប្បន្ន ក៏ដូចជានៅពេលអនាគត។
ពួកអ្នកវិភាគទាំងនោះ ដោយរួមមានទាំងនិស្សិតផងបាននិយាយថា មានកត្តាមួយចំនួនដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់គុណភាពអប់រំឧត្ដមសិក្សារបស់កម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ទីមួយ អំពើពុករលួយគឺជាគ្រាប់បែកគ្មានសំឡេងក្នុងការបំបែកគុណភាពអប់រំតាំងពីបឋមសិក្សារហូតដល់ឧត្ដមសិក្សា។ មិនចាំបាច់និយាយពីគុណភាពបឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សានោះទេ ព្រោះថា សិស្សានុសិស្ស និងមាតាបិតារបស់គេ ហើយសូម្បីតែលោកគ្រូអ្នកគ្រូខ្លួនឯងក៏លោកបានដឹងដែរពីបញ្ហាគុណភាពនៃការសិក្សារបស់សិស្ស ។ តើឲ្យលោកគ្រូអ្នកគ្រូមើលបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយយ៉ាងដូចម្ដេច បើថ្នាក់រៀនខ្លះមានសិស្សពី ៥០ នាក់ទៅ ៧០ នាក់ឯណោះ ហើយមានលោកគ្រូអ្នកគ្រូខ្លះគាត់បង្រៀនដល់ទៅពីរបីថ្នាក់ឯណោះ?
ទាក់ទិននឹងអំពើពុករលួយ និងការទារលុយសិស្សប្រចាំថ្ងៃគឺពិបាកនឹងបន្ទោសដល់លោកគ្រូអ្នកគ្រូរបស់យើងណាស់ ព្រោះពួកគាត់ខំប្រឹងត្រដររស់តាមមធ្យោបាយដែលគាត់អាចធ្វើទៅបាន ខណៈដែលប្រាក់បៀវត្សរ៍របស់គាត់តិចតួច។
លោកគ្រូអ្នកគ្រូបានពោលថា ពួកគាត់យកលុយបន្តិចបន្តួចពីសិស្សគ្រាន់តែបំពេញក្រពះយកកម្លាំងមកបង្រៀនសិស្សវាខុសអី ខណៈដែលមន្ត្រី និងអ្នកជំនួញខ្លះរួមគ្នាមួយទំហឹងលួចសម្បត្តិជាតិមកធ្វើជាមហាសេដ្ឋីតាមរយៈការលក់ដី លក់បឹង កាប់ព្រៃឈើ ចាប់សត្វព្រៃលក់ ដែលជាសម្បត្តិធម្មជាតិរបស់សាធារណៈ និងតាមរយៈការកិបកេងថវិការដ្ឋដោយបំប៉ោងការចំណាយលើសពីការចំណាយជាក់ស្ដែង ព្រមទាំងតាមរយៈការឃុបឃិតគ្នារវាងមន្ត្រីជំនាញ និងឈ្មួញទុច្ចរិតលួចបន្លំពន្ធរបស់រដ្ឋ ដោយគេចវេះមិនបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ ឬក៏បង់ដែរតែមិនគ្រប់ចំនួន ព្រោះទាំងមន្ត្រីទាំងឈ្មួញបានផលចំណេញជាបុគ្គលទាំងសងខាង។
ជាងនេះទៅទៀត លោកគ្រូអ្នកគ្រូក៏បានលើកឡើងដែរថា គាត់យកលុយពីសិស្សនេះគឺគ្រាន់តែមួយចម្អែតប្រចាំថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ គឺមិនដូចមន្ត្រីតុលាការ មន្ត្រីយោធា មន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថ និងមន្ត្រីនគរបាលខ្លះជំរិតយកប្រាក់ដោយត្រង់ៗពីប្រជាពលរដ្ឋទៅតាមជំនាញរបស់ពួកគេរៀងៗខ្លួននោះទេ។ ពិតជាឈឺក្បាលមែនទែន បន្ទាប់ពីស្ដាប់បទឧទ្ទេសនាមដ៏ស្រទន់របស់លោកគ្រូអ្នកគ្រូរបស់យើង។ ចុះពួកគាត់ដឹងអីក៏ដឹងម្លិះ? នេះបានចំជាគ្រូមែន!
ចុះចំណែកឯការអប់រំនៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាវិញយ៉ាងដូចម្ដេចដែរ?
ទាក់ទិននឹងចំណុចនេះ ពួកអ្នកវិភាគ និងអ្នកអង្កេតដោយឯករាជជាច្រើនបានលើកឡើងថា ជាការពិតសាស្ត្រាចារ្យ និងគ្រូឧទ្ទេសនៅមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យមិនបានយកលុយពីនិស្សិតដូចលោកគ្រូអ្នកគ្រូនៅឯបឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សានោះទេ។ អ្វីដែលជាចំណុចខ្សោយគឺថា ទីមួយ ក្នុងថ្នាក់នីមួយៗក៏មានចំនួននិស្សិតច្រើនលើសពីបទដ្ឋាន ឬនិយាមអប់រំ។
ទីពីរ មានគ្រូឧទ្ទេសខ្លះមិនមានសមត្ថភាព និងគរុកោសល្យបង្រៀនពិតប្រាកដឡើយ។ ដោយសារតែគ្រូឧទ្ទេសដែលមានសមត្ថភាពត្រូវការកម្រៃពលកម្មខ្ពស់ ទើបមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យមួយចំនួនមិនហ៊ានជួលឲ្យគ្រូឧទ្ទេសដែលមានសមត្ថភាពមកបង្រៀន។
ទីបី មហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យភាគច្រើនបានជួលអ្នកដែលកំពុងបម្រើការនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងក្រុមហ៊ុនឯកជនខ្លះមកធ្វើជាគ្រូឧទ្ទេស។ ពិតមែនហើយ ការបង្រៀនរបស់ពួកគាត់មិនអន់ទេ ព្រោះពួកគាត់មានចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍គ្រប់គ្រាន់ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគួរឲ្យបារម្ភនោះគឺថា ពួកគេទាំងនោះមានការមមាញឹកក្នុងការបំពេញការងារស្នូលជាច្រើនរបស់ខ្លួន និងមានការនឿយហត់អស់កម្លាំងផងនាពេលថ្ងៃ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យពួកគាត់មិនមានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីស្រាវជ្រាវបន្ថែម ក្រៅពីយកមេរៀនតែនៅក្នុងសៀវភៅដែលសាលាចែកឲ្យមកបង្រៀនប៉ុណ្ណោះ ។ ការស្រាវជ្រាវរបស់គ្រូមានការចង្អៀត នាំឲ្យការស្រាវជ្រាវរបស់និស្សិតមិនបានទូលំទូលាយ និងស៊ីជម្រៅដែរ ព្រោះថា សម័យនេះជាសម័យបដិវត្តន៍របស់បច្ចេកវិទ្យា គមនាគមន៍ និងព័ត៌មានវិទ្យាដ៏ទំនើប ដែលទាមទារឲ្យធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព (Update) ជាប្រចាំ។
ទីបួន មានមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យខ្លះទៀតបានជួលអ្នកទេសចរណ៍បរទេស ឬអ្នកមកស្នាក់អាស្រ័យនៅកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលខ្លីឲ្យមកបង្រៀនក្នុងតម្លៃថោក។ តាមពិត អ្នកទាំងនោះគ្មានសមត្ថភាព និងបទពិសោធន៍បង្រៀនទាល់តែសោះ ដោយគ្រាន់តែពួកគេអាចនិយាយភាសាអង់គ្លេសបានល្អជាងខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះ។
ទីប្រាំ មានមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យមួយចំនួនបានជំពាក់លុយគ្រូ ដោយបង់ប្រាក់ថ្លៃម៉ោងបង្រៀនជូនគាត់មិនទៀងទាត់ ធ្វើឲ្យគាត់បាក់ទឹកចិត្តបង្រៀន ហើយបណ្ដោយឲ្យការសិក្សាទៅតាមដំណើរ ដោយមិនបានគិតគូរឲ្យម៉ឺងម៉ាត់ពីអវត្តមានរបស់និស្សិត។
ទីប្រាំមួយ នៅពេលប្រឡងអនុរក្សធូររលុង មិនម៉ឺងម៉ាត់ដែលនាំឲ្យនិស្សិតអាចចម្លងគ្នា ឬបើកចាក់ទៅតាមជំនាញ បច្ចេកទេស និងទេពកោសល្យរៀងៗខ្លួន!! ជាងនេះទៅទៀត មានពេលខ្លះ វិញ្ញាសាបានធ្លាយចេញមុនការប្រឡងមកដល់ ដែលធ្វើឲ្យនិស្សិតដែលមិនបានមករៀនទៀងទាត់ ឬនិស្សិតដែលមកគ្រាន់តែលំអសាលា រង់ចាំទទួលសញ្ញាប័ត្រសប្បាយអស់ទាស់ តែបានធ្វើឲ្យនិស្សិតដែលខំរៀនពិតប្រាកដអាក់អន់ចិត្ត ហើយមិនដឹងធ្វើអីគេកើត។
ទីប្រាំពីរ បន្ថែមពីលើនេះ មានមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យខ្លះទៀតមិនហ៊ានឲ្យនិស្សិតរបស់ខ្លួនធ្លាក់ច្រើនពេកទេ ព្រោះខ្លាចខូចឈ្មោះសាលា ដែលគេនឹងចំអកថា បង្រៀនមិនកើតទើបនិស្សិតធ្លាក់ច្រើន។
ចំណែកចំណុចមួយចុងក្រោយគឺថា មាននិស្សិតខ្លះទៀតបានប្រឡងធ្លាក់ តែដោយសារលុយ សញ្ញាប័ត្រអាចជប់បានតាមសំណូមពរ។ មានសកលវិទ្យាល័យខ្លះត្រូវបាននិស្សិតជាច្រើនចំអកឲ្យថា សឹងតែក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលផលិត និងចែកចាយសញ្ញាប័ត្រទៅហើយ។ បើតែយ៉ាងនេះ តើគុណភាពនៃឧត្ដមសិក្សារបស់ប្រទេសយើងនឹងទៅជាយ៉ាងណា?
ពេលខ្លះពួកបរទេសបានចំអកឲ្យយើងថា កូនខ្មែរជាប់បរិញ្ញាបត្រ និងបរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ទៅហើយបែរជាការយល់ដឹងមិនស្មើនឹងចំណេះដឹងរបស់សិស្សវិទ្យាល័យរបស់គេផង។ ស្ដាប់ទៅគួរឲ្យឈឺចាប់បំផុត ប៉ុន្តែមិនត្រូវប្រែក្លាយការលែបខាយនេះឲ្យទៅជាការចងជាកំហឹងនោះទេ។ គឺយើងត្រូវពិចារណាលើចំណុចខ្សោយរបស់ខ្លួន ដើម្បីកែលំអឲ្យឧត្ដមសិក្សារបស់យើងមានគុណភាពស្របតាមនិយាមតំបន់។
យើងពិតជាគាំទ្រដល់ប្រសាសន៍របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានលើកឡើងកាលពីពេលថ្មីៗនេះពីគុណភាពនៃឧត្ដមសិក្សានេះ ដោយលោកបានបញ្ជាក់ថា សាកលវិទ្យាល័យជាតិត្រូវខិតខំយកចិត្តទុកដាក់ផ្លាស់ប្ដូរមុខមាត់នៃវិស័យអប់រំ ហើយធ្វើឲ្យមានវិសាលភាពនៃកម្មវិធីអប់រំបណ្ដុះបណ្ដាលរបស់ខ្លួនឲ្យទៅជាសកលវិទ្យាល័យខ្នាតទូលាយ ដែលអាចស្ដែងឡើងនូវលទ្ធភាព សមត្ថភាព និងបំពេញបានតាមគ្រប់បទដ្ឋានដែលបានកំណត់ ។ ពិតជាមិនខុសឡើយដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានរិះគន់ដោយត្រង់ៗនាពេលថ្មីៗនេះពីការជួលឲ្យអ្នកដទៃសរសេរនិក្ខេបបទ បណ្ឌិត អនុបណ្ឌិតជំនួស គឺថា មានការទទួលបានសញ្ញាប័ត្រអនុបណ្ឌិត និងបណ្ឌិតនៅកម្ពុជា ហាក់ដូចជាងាយស្រួលពេក និងថាគ្មានប្រទេសណាសម្បូរអនុបណ្ឌិត និងបណ្ឌិតដូចនៅស្រុកខ្មែរទេ។ ពលរដ្ឋពិតជាទះដៃសាទរ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ចង់ឲ្យមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើសហប្រតិបត្តិការ និងប្រមូលផ្ដុំកម្លាំង និងធនធានសរុប ដើម្បីចូលរួមចំណែកអនុវត្តគោលការណ៍ចតុស្តម្ភ នៃវិស័យអប់រំសិក្សាធិការ «កូនល្អ សិស្សល្អ មិត្តល្អ និងពលរដ្ឋល្អ» ដោយមិនបណ្ដោយឲ្យសិស្ស និស្សិតធ្លាក់ខ្លួនទៅក្នុងអំពើអសីលធម៌ អនាធិបតេយ្យ និងពាលាអាវាសែក្នុងសង្គមឡើយ។
ហេតុនេះក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ពង្រឹងគុណភាពអប់រំថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាបន្ថែមទៀត ដោយពិនិត្យមើលលើការគ្រប់គ្រងរបស់មហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យ ពិសេស មហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យឯកជន។
ឬមួយក៏មិនឈឺក្បាលវិលមុខចំពោះការផាចំអកឡកឡឺយរបស់បរទេសទាំងនោះ? បើអញ្ចឹងមែន បណ្ដោយតាមដំណើរ ឬក៏យថាកម្មទៅ ធ្វើមេចបើវាអញ្ចឹងទៅហើយ។ នេះបានចំជាឧត្ដមសិក្សាយើងឥឡូវ!
បច្ចុប្បន្ន យើងសង្កេតឃើញថា ការអប់រំផ្នែកឧត្ដមសិក្សានៅកម្ពុជាពិតជារីកចម្រើន បើប្រៀបធៀបមុនឆ្នាំ ២០០០។ វិទ្យាស្ថាន និងសកលវិទ្យាល័យបានរីកដុះដាលនៅក្នុងរាជធានី និងនៅស្ទើរតែគ្រប់ខេត្ត-ក្រុងក្នុងទូទាំងប្រទេស ប្រៀបបានដូចជាទំពាំងកំពុងដុះនាដើមរដូវវស្សា។ បើតាមសេចក្ដីរាយការណ៍ព័ត៌មានរបស់កាសែតក្នុងស្រុកមួយ ដោយដកស្រង់របាយការណ៍របស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាបានឲ្យដឹងថា គ្រឹះស្ថានឧត្ដមសិក្សាទាំងអស់មានចំនួន ៧៧ ដែលក្នុងនោះផ្នែកសាធារណៈរបស់រដ្ឋមានចំនួន ៣២ និងផ្នែកឯកជនមានចំនួន ៤៥ ដោយបណ្ដុះបណ្ដាលនិស្សិតសរុបទាំងអស់ចំនួន ១៣៧.៤០០ នាក់ ក្នុងនោះថ្នាក់បណ្ឌិត ៨៦២ នាក់ អនុបណ្ឌិត ១១.៦៨១ នាក់ បរិញ្ញាបត្រ ១១០.០០០ នាក់ និងថ្នាក់បរិញ្ញាបត្ររង ១៤.៨៥៧ នាក់នៅទូទាំងប្រទេស។
ពិតជាមិនធម្មតាទេ ហើយបើស្ដាប់ទៅកម្ពុជាមិនអន់ឡើយចំពោះធនធានមនុស្សដែលចេញពីថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ នេះមិនទាន់បានគិតដល់និស្សិតដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សានៅឯបរទេសផង។ យុវនិស្សិតឥឡូវបានពោលដោយមោទនៈថា ពួកគេពិតជាមានសំណាងជាងនិស្សិតជំនាន់មុនទសវត្សរ៍នៃឆ្នាំ ២០០០ ព្រោះពួកគេស្ថិតនៅក្នុងសម័យកាលនៃបច្ចេកវិទ្យា គមនាគមន៍ និងព័ត៌មានវិទ្យាដ៏ទំនើប។ ថ្មីៗនេះមាននិស្សិតខ្មែរប្រុសស្រីបានទៅចូលរួមប្រកួតមុខវិជ្ជាមេធាវីនៅឯទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាមោទនភាពជាតិមួយដ៏ធំ។ ប្រាវ៉ួ (Bravo)ឧត្ដមសិក្សា និងធនធានមនុស្សនៅកម្ពុជា!
ប៉ុន្តែមានអ្នកខ្លះបានជ្រួញចិញ្ចើម ហើយគ្រវីក្បាលដូចស្រាំងទិចស្លឹកត្រចៀក បន្ទាប់ពីពួកគេគិតមួយសន្ទុះពីរឿងឧត្ដមសិក្សានេះ។ ពួកគេបានសរសើរពីបរិមាណ ប៉ុន្តែបានរិះគន់ និងចំអកពីគុណភាព។ ស្ដាប់ឮដំបូង យើងគិតថា អ្នកទាំងនោះមានគំនិតទុទិដ្ឋិនិយម គិតមិនបានទូលំទូលាយ មានការចង្អៀតចង្អល់ អភិរក្ស មិនទាន់សម័យក្នុងដំណាក់កាលនៃឌីជីថលដ៏ទំនើបទាល់តែសោះ។ ប៉ុន្តែបើយើងគិតឲ្យស៊ីជម្រៅបន្តិច យើងគិតថាពួកគេទំនងជាវិភាគត្រូវមួយជ្រុងដែរ ហើយគួរតែយកគំនិតរបស់គេទាំងនោះមកពិចារណា និងចាត់វិធានការណ៍ដោះស្រាយឲ្យបានសមស្រប ដើម្បីជាឧត្ដមប្រយោជន៍របស់សង្គមជាតិយើងទាំងនៅក្នុងបច្ចុប្បន្ន ក៏ដូចជានៅពេលអនាគត។
ពួកអ្នកវិភាគទាំងនោះ ដោយរួមមានទាំងនិស្សិតផងបាននិយាយថា មានកត្តាមួយចំនួនដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់គុណភាពអប់រំឧត្ដមសិក្សារបស់កម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ទីមួយ អំពើពុករលួយគឺជាគ្រាប់បែកគ្មានសំឡេងក្នុងការបំបែកគុណភាពអប់រំតាំងពីបឋមសិក្សារហូតដល់ឧត្ដមសិក្សា។ មិនចាំបាច់និយាយពីគុណភាពបឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សានោះទេ ព្រោះថា សិស្សានុសិស្ស និងមាតាបិតារបស់គេ ហើយសូម្បីតែលោកគ្រូអ្នកគ្រូខ្លួនឯងក៏លោកបានដឹងដែរពីបញ្ហាគុណភាពនៃការសិក្សារបស់សិស្ស ។ តើឲ្យលោកគ្រូអ្នកគ្រូមើលបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយយ៉ាងដូចម្ដេច បើថ្នាក់រៀនខ្លះមានសិស្សពី ៥០ នាក់ទៅ ៧០ នាក់ឯណោះ ហើយមានលោកគ្រូអ្នកគ្រូខ្លះគាត់បង្រៀនដល់ទៅពីរបីថ្នាក់ឯណោះ?
ទាក់ទិននឹងអំពើពុករលួយ និងការទារលុយសិស្សប្រចាំថ្ងៃគឺពិបាកនឹងបន្ទោសដល់លោកគ្រូអ្នកគ្រូរបស់យើងណាស់ ព្រោះពួកគាត់ខំប្រឹងត្រដររស់តាមមធ្យោបាយដែលគាត់អាចធ្វើទៅបាន ខណៈដែលប្រាក់បៀវត្សរ៍របស់គាត់តិចតួច។
លោកគ្រូអ្នកគ្រូបានពោលថា ពួកគាត់យកលុយបន្តិចបន្តួចពីសិស្សគ្រាន់តែបំពេញក្រពះយកកម្លាំងមកបង្រៀនសិស្សវាខុសអី ខណៈដែលមន្ត្រី និងអ្នកជំនួញខ្លះរួមគ្នាមួយទំហឹងលួចសម្បត្តិជាតិមកធ្វើជាមហាសេដ្ឋីតាមរយៈការលក់ដី លក់បឹង កាប់ព្រៃឈើ ចាប់សត្វព្រៃលក់ ដែលជាសម្បត្តិធម្មជាតិរបស់សាធារណៈ និងតាមរយៈការកិបកេងថវិការដ្ឋដោយបំប៉ោងការចំណាយលើសពីការចំណាយជាក់ស្ដែង ព្រមទាំងតាមរយៈការឃុបឃិតគ្នារវាងមន្ត្រីជំនាញ និងឈ្មួញទុច្ចរិតលួចបន្លំពន្ធរបស់រដ្ឋ ដោយគេចវេះមិនបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ ឬក៏បង់ដែរតែមិនគ្រប់ចំនួន ព្រោះទាំងមន្ត្រីទាំងឈ្មួញបានផលចំណេញជាបុគ្គលទាំងសងខាង។
ជាងនេះទៅទៀត លោកគ្រូអ្នកគ្រូក៏បានលើកឡើងដែរថា គាត់យកលុយពីសិស្សនេះគឺគ្រាន់តែមួយចម្អែតប្រចាំថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ គឺមិនដូចមន្ត្រីតុលាការ មន្ត្រីយោធា មន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថ និងមន្ត្រីនគរបាលខ្លះជំរិតយកប្រាក់ដោយត្រង់ៗពីប្រជាពលរដ្ឋទៅតាមជំនាញរបស់ពួកគេរៀងៗខ្លួននោះទេ។ ពិតជាឈឺក្បាលមែនទែន បន្ទាប់ពីស្ដាប់បទឧទ្ទេសនាមដ៏ស្រទន់របស់លោកគ្រូអ្នកគ្រូរបស់យើង។ ចុះពួកគាត់ដឹងអីក៏ដឹងម្លិះ? នេះបានចំជាគ្រូមែន!
ចុះចំណែកឯការអប់រំនៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាវិញយ៉ាងដូចម្ដេចដែរ?
ទាក់ទិននឹងចំណុចនេះ ពួកអ្នកវិភាគ និងអ្នកអង្កេតដោយឯករាជជាច្រើនបានលើកឡើងថា ជាការពិតសាស្ត្រាចារ្យ និងគ្រូឧទ្ទេសនៅមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យមិនបានយកលុយពីនិស្សិតដូចលោកគ្រូអ្នកគ្រូនៅឯបឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សានោះទេ។ អ្វីដែលជាចំណុចខ្សោយគឺថា ទីមួយ ក្នុងថ្នាក់នីមួយៗក៏មានចំនួននិស្សិតច្រើនលើសពីបទដ្ឋាន ឬនិយាមអប់រំ។
ទីពីរ មានគ្រូឧទ្ទេសខ្លះមិនមានសមត្ថភាព និងគរុកោសល្យបង្រៀនពិតប្រាកដឡើយ។ ដោយសារតែគ្រូឧទ្ទេសដែលមានសមត្ថភាពត្រូវការកម្រៃពលកម្មខ្ពស់ ទើបមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យមួយចំនួនមិនហ៊ានជួលឲ្យគ្រូឧទ្ទេសដែលមានសមត្ថភាពមកបង្រៀន។
ទីបី មហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យភាគច្រើនបានជួលអ្នកដែលកំពុងបម្រើការនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងក្រុមហ៊ុនឯកជនខ្លះមកធ្វើជាគ្រូឧទ្ទេស។ ពិតមែនហើយ ការបង្រៀនរបស់ពួកគាត់មិនអន់ទេ ព្រោះពួកគាត់មានចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍គ្រប់គ្រាន់ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគួរឲ្យបារម្ភនោះគឺថា ពួកគេទាំងនោះមានការមមាញឹកក្នុងការបំពេញការងារស្នូលជាច្រើនរបស់ខ្លួន និងមានការនឿយហត់អស់កម្លាំងផងនាពេលថ្ងៃ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យពួកគាត់មិនមានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីស្រាវជ្រាវបន្ថែម ក្រៅពីយកមេរៀនតែនៅក្នុងសៀវភៅដែលសាលាចែកឲ្យមកបង្រៀនប៉ុណ្ណោះ ។ ការស្រាវជ្រាវរបស់គ្រូមានការចង្អៀត នាំឲ្យការស្រាវជ្រាវរបស់និស្សិតមិនបានទូលំទូលាយ និងស៊ីជម្រៅដែរ ព្រោះថា សម័យនេះជាសម័យបដិវត្តន៍របស់បច្ចេកវិទ្យា គមនាគមន៍ និងព័ត៌មានវិទ្យាដ៏ទំនើប ដែលទាមទារឲ្យធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព (Update) ជាប្រចាំ។
ទីបួន មានមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យខ្លះទៀតបានជួលអ្នកទេសចរណ៍បរទេស ឬអ្នកមកស្នាក់អាស្រ័យនៅកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលខ្លីឲ្យមកបង្រៀនក្នុងតម្លៃថោក។ តាមពិត អ្នកទាំងនោះគ្មានសមត្ថភាព និងបទពិសោធន៍បង្រៀនទាល់តែសោះ ដោយគ្រាន់តែពួកគេអាចនិយាយភាសាអង់គ្លេសបានល្អជាងខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះ។
ទីប្រាំ មានមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យមួយចំនួនបានជំពាក់លុយគ្រូ ដោយបង់ប្រាក់ថ្លៃម៉ោងបង្រៀនជូនគាត់មិនទៀងទាត់ ធ្វើឲ្យគាត់បាក់ទឹកចិត្តបង្រៀន ហើយបណ្ដោយឲ្យការសិក្សាទៅតាមដំណើរ ដោយមិនបានគិតគូរឲ្យម៉ឺងម៉ាត់ពីអវត្តមានរបស់និស្សិត។
ទីប្រាំមួយ នៅពេលប្រឡងអនុរក្សធូររលុង មិនម៉ឺងម៉ាត់ដែលនាំឲ្យនិស្សិតអាចចម្លងគ្នា ឬបើកចាក់ទៅតាមជំនាញ បច្ចេកទេស និងទេពកោសល្យរៀងៗខ្លួន!! ជាងនេះទៅទៀត មានពេលខ្លះ វិញ្ញាសាបានធ្លាយចេញមុនការប្រឡងមកដល់ ដែលធ្វើឲ្យនិស្សិតដែលមិនបានមករៀនទៀងទាត់ ឬនិស្សិតដែលមកគ្រាន់តែលំអសាលា រង់ចាំទទួលសញ្ញាប័ត្រសប្បាយអស់ទាស់ តែបានធ្វើឲ្យនិស្សិតដែលខំរៀនពិតប្រាកដអាក់អន់ចិត្ត ហើយមិនដឹងធ្វើអីគេកើត។
ទីប្រាំពីរ បន្ថែមពីលើនេះ មានមហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យខ្លះទៀតមិនហ៊ានឲ្យនិស្សិតរបស់ខ្លួនធ្លាក់ច្រើនពេកទេ ព្រោះខ្លាចខូចឈ្មោះសាលា ដែលគេនឹងចំអកថា បង្រៀនមិនកើតទើបនិស្សិតធ្លាក់ច្រើន។
ចំណែកចំណុចមួយចុងក្រោយគឺថា មាននិស្សិតខ្លះទៀតបានប្រឡងធ្លាក់ តែដោយសារលុយ សញ្ញាប័ត្រអាចជប់បានតាមសំណូមពរ។ មានសកលវិទ្យាល័យខ្លះត្រូវបាននិស្សិតជាច្រើនចំអកឲ្យថា សឹងតែក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលផលិត និងចែកចាយសញ្ញាប័ត្រទៅហើយ។ បើតែយ៉ាងនេះ តើគុណភាពនៃឧត្ដមសិក្សារបស់ប្រទេសយើងនឹងទៅជាយ៉ាងណា?
ពេលខ្លះពួកបរទេសបានចំអកឲ្យយើងថា កូនខ្មែរជាប់បរិញ្ញាបត្រ និងបរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ទៅហើយបែរជាការយល់ដឹងមិនស្មើនឹងចំណេះដឹងរបស់សិស្សវិទ្យាល័យរបស់គេផង។ ស្ដាប់ទៅគួរឲ្យឈឺចាប់បំផុត ប៉ុន្តែមិនត្រូវប្រែក្លាយការលែបខាយនេះឲ្យទៅជាការចងជាកំហឹងនោះទេ។ គឺយើងត្រូវពិចារណាលើចំណុចខ្សោយរបស់ខ្លួន ដើម្បីកែលំអឲ្យឧត្ដមសិក្សារបស់យើងមានគុណភាពស្របតាមនិយាមតំបន់។
យើងពិតជាគាំទ្រដល់ប្រសាសន៍របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានលើកឡើងកាលពីពេលថ្មីៗនេះពីគុណភាពនៃឧត្ដមសិក្សានេះ ដោយលោកបានបញ្ជាក់ថា សាកលវិទ្យាល័យជាតិត្រូវខិតខំយកចិត្តទុកដាក់ផ្លាស់ប្ដូរមុខមាត់នៃវិស័យអប់រំ ហើយធ្វើឲ្យមានវិសាលភាពនៃកម្មវិធីអប់រំបណ្ដុះបណ្ដាលរបស់ខ្លួនឲ្យទៅជាសកលវិទ្យាល័យខ្នាតទូលាយ ដែលអាចស្ដែងឡើងនូវលទ្ធភាព សមត្ថភាព និងបំពេញបានតាមគ្រប់បទដ្ឋានដែលបានកំណត់ ។ ពិតជាមិនខុសឡើយដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានរិះគន់ដោយត្រង់ៗនាពេលថ្មីៗនេះពីការជួលឲ្យអ្នកដទៃសរសេរនិក្ខេបបទ បណ្ឌិត អនុបណ្ឌិតជំនួស គឺថា មានការទទួលបានសញ្ញាប័ត្រអនុបណ្ឌិត និងបណ្ឌិតនៅកម្ពុជា ហាក់ដូចជាងាយស្រួលពេក និងថាគ្មានប្រទេសណាសម្បូរអនុបណ្ឌិត និងបណ្ឌិតដូចនៅស្រុកខ្មែរទេ។ ពលរដ្ឋពិតជាទះដៃសាទរ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ចង់ឲ្យមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើសហប្រតិបត្តិការ និងប្រមូលផ្ដុំកម្លាំង និងធនធានសរុប ដើម្បីចូលរួមចំណែកអនុវត្តគោលការណ៍ចតុស្តម្ភ នៃវិស័យអប់រំសិក្សាធិការ «កូនល្អ សិស្សល្អ មិត្តល្អ និងពលរដ្ឋល្អ» ដោយមិនបណ្ដោយឲ្យសិស្ស និស្សិតធ្លាក់ខ្លួនទៅក្នុងអំពើអសីលធម៌ អនាធិបតេយ្យ និងពាលាអាវាសែក្នុងសង្គមឡើយ។
ហេតុនេះក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ពង្រឹងគុណភាពអប់រំថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាបន្ថែមទៀត ដោយពិនិត្យមើលលើការគ្រប់គ្រងរបស់មហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យ ពិសេស មហាវិទ្យាល័យ និងសកលវិទ្យាល័យឯកជន។
ឬមួយក៏មិនឈឺក្បាលវិលមុខចំពោះការផាចំអកឡកឡឺយរបស់បរទេសទាំងនោះ? បើអញ្ចឹងមែន បណ្ដោយតាមដំណើរ ឬក៏យថាកម្មទៅ ធ្វើមេចបើវាអញ្ចឹងទៅហើយ។ នេះបានចំជាឧត្ដមសិក្សាយើងឥឡូវ!
រឿងលែងលះក្លាយជារឿងកាន់តែធំ ពេលតុលាការឲ្យខាងស្រីសងថ្លៃទឹកដោះមកប្រុសវិញ
ឪពុកម្ដាយខាងស្រីទាមទារឲ្យខាងប្រុសសងក្រមុំ កូនគាត់វិញ
កំពង់ឆ្នាំង៖ តុលាការសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានសម្រេចសេចក្ដីឲ្យភាគីខាងស្រីសងលុយទៅឲ្យភាគីខាងប្រុសដែលជាអតីតប្ដីរបស់ខ្លួន ចុះពីផ្ទះចោលប្រពន្ធចំនួន៦លានរៀល។ ការកាត់ក្ដីនេះបានធ្វើឲ្យសាមីខ្លួនខាងស្រីព្រមទាំងក្រុមគ្រួសារកើតទុក្ខមិនសុខចិត្ត ហើយបានប្ដឹងទាស់នឹងសាលក្រមនេះទៅតុលាការសាលាឧទ្ធរណ៍ជាបន្តទៀត និងបានទាមទារឲ្យភាគីខាងប្រុសសងក្រមុំដល់កូនស្រីរបស់គាត់វិញ។
លោក អ៊ុង សំអុល មន្ត្រីការិយាល័យព័ត៌មានស្រុកកំពង់ត្រឡាចដែលមានទីលំនៅក្នុងភូមិខ្នាកណ្ដាល ឃុំខ្នាឆ្មារ ស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានរំលឹកពីរឿងរ៉ាវជីវិតគ្រួសារកូនស្រីច្បងរបស់គាត់ឲ្យដឹងថា បន្ទាប់ពីមានចាស់ទុំចូលតាមផ្លូវទៅតាមច្បាប់ស្ដីដណ្ដឹងតាមប្រពៃណីរូបគាត់ និងប្រពន្ធបានឯកភាពគ្នាលើកកូនស្រីច្បង ឈ្មោះ យឹម ដានី ឲ្យទៅឈ្មោះយ៉ាន់ ណេត ត្រូវជាកូនប្រុសរបស់ឈ្មោះ អ៊ុច យ៉េន និងប្រពន្ធឈ្មោះ សាយ យ៉ីម រស់នៅក្នុងភូមិ-ឃុំជាមួយគ្នា។
លោក អ៊ុង សំអុល បានបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងពេលនោះរូបគាត់បានបង្គាប់ថ្លៃទឹកដោះចំនួន៦លានរៀល ហើយបានយកលុយនេះទៅបង្គ្រប់ជាមួយនឹងលុយរបស់គាត់ធ្វើផ្ទះមួយខ្នងសម្រាប់ឲ្យ២នាក់ប្ដីប្រពន្ធពួកគេនៅ។ ចំពោះការរៀបចំមង្គលការចេញរៀងៗខ្លួន គឺខាងប្រុស ស៊ីខាងប្រុស ភ្ញៀវខាងស្រី ស៊ីខាងស្រី ហើយមង្គលការនេះប្រារព្ធធ្វើកាលពីថ្ងៃទី៩ មីនា ឆ្នាំ២០០៨។
ក្រោយពីរួមរស់នៅជាមួយគ្នាបាន៥ខែ គឺនៅថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៨ វេលាម៉ោង៨យប់ កូនប្រសារបស់គាត់បានចុះចេញពីផ្ទះចោលប្រពន្ធឲ្យនៅតែម្នាក់ឯង ដោយគ្មានមូលហេតុហើយក៏មិនមានប្រាប់អ្នកណាឲ្យដឹងដែរ ដោយគេគ្រាន់តែសរសេរលិខិតមួយទុកឲ្យគាត់ដែលជាឪពុកក្មេកតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងលិខិតនោះ យ៉ាន់ ណេត បានសរសេរយ៉ាងខ្លី និងមានខ្លឹមសារថា "មកដល់ឪពុកជាទីគោរព ខ្ញុំសូមអភ័យទោសផងចុះ ដែលខ្ញុំចុះចេញពីផ្ទះមិនបានជម្រាបដោយផ្ទាល់មាត់ ដោយសារខ្ញុំនិយាយទៅមិនចេញ ខ្ញុំសូមបែកគ្នាជាមួយនឹងប្រពន្ធខ្ញុំហើយ ខ្ញុំសូមជម្រាបទៅចុះថា ខ្ញុំយកគ្នាមិនកើតទេ"។
ក្រោយពេលចុះចោលផ្ទះ បាន៥-៦ថ្ងៃ រូបគាត់ដែលជាឪពុកម្ដាយបាននាំកូនស្រីទៅប្ដឹងឲ្យអាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំជួយធ្វើការសម្របសម្រួល ប៉ុន្តែមិនបានលទ្ធផលឡើយ ដោយខាងប្រុសមិនព្រមជានានឹងគ្នាវិញឡើយ ដោយគេនៅតែទាមទារសុំលែង។
លោក អ៊ុង សំអុល បានបន្តថា នៅពេលដែលភាគីទាំងសងខាងព្រមព្រៀងធ្វើការលែងលះគ្នានៅត្រឹមឃុំនោះ ភាគីខាងប្រុសបានទាមទារយកនូវអ្វីៗទាំងអស់ដែលឪពុកម្ដាយរបស់គេបានចែកឲ្យក្រោយពេលរៀបការ ហើយខាងស្រីក៏បានប្រគល់ឲ្យតាមការទាមទារ ក្នុងនោះមានលុយចំនួនមួយលានរៀល ជ្រូក២ក្បាល មាន់១០ក្បាល ស្រាសចំនួន១១ប៊ីដុង និងគ្រែមួយ។ ក្រោយពីបានព្រមព្រៀងគ្នាផ្ដិតមេដៃទទួលយកនូវលុយ និងរបស់របរទាំងនេះនៅចំពោះមុខអាជ្ញាធរឃុំបានរយៈពេលជាងមួយខែ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៨ ស្រាប់តែឈ្មោះ យ៉ាន់ ណេត អតីតកូនប្រសារបស់គាត់ដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅតុលាការទាមទារយកប្រាក់៦លាន ដែលជាលុយថ្លៃទឹកដោះកូនស្រីរបស់គាត់ ហើយត្រូវបានរូបគាត់យកលុយនេះទៅធ្វើផ្ទះឲ្យនៅនោះ។
តុលាការបានហៅសម្រុះសម្រួលលើកទីមួយ លើកទី២ មិនត្រូវគ្នា និងលើកទី៣ បើកសវនាការកាត់សេចក្ដីតែម្ដង នៅថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៩ ចៅក្រមសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងឈ្មោះ ទៀង សុថា និងក្រឡាបញ្ជីឈ្មោះ ជា សារ៉េន បានប្រកាសសាលក្រមឲ្យភាគីខាងស្រីបង់ប្រាក់ចំនួន៦លានដែលខាងប្រុសប្រគល់ឲ្យមុនពេលរៀបការទៅឲ្យភាគីខាងប្រុសវិញ បើខាងស្រីពុំព្រមបង់ប្រាក់គ្រប់ចំនួនដែលសាលក្រមប្រកាសនេះទេ ពេលសាលក្រមស្ថាពរតុលាការនឹងរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ។
លោក អ៊ុង សំអុល បានបន្តទៀតថា ការសម្រេចសេចក្ដីនេះមានភាពអយុត្តិធម៌ខ្លាំងណាស់ ចៅក្រមមិនបានចាប់អារម្មណ៍ទៅនឹងលិខិតបញ្ជាក់នានារបស់មន្ត្រីអាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំ និងសាក្សីរបស់ភាគីខាងស្រីឡើយ ដោយចៅក្រមយកតាមតែសម្ដីរបស់សាក្សីខាងប្រុសតែម្នាក់គត់ ដែលគាត់បានជួលឲ្យទៅធ្វើជាអាចារ្យក្នុងពិធីរៀបការកូនស្រីរបស់គាត់។ អាចារ្យឈ្មោះ ស្វាយ ស៊ីនឿន ហៅណាននោះ បានបំភ្លឺប្រាប់តុលាការថា នៅក្នុងភូមិខ្នាកណ្ដាល ឃុំខ្នាឆ្មារ ស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ មិនដែលមានអ្នកណាបង្គាប់ថ្លៃទឹកដោះ ៥-៦លានទេ នៅក្នុងស្រុកភូមិនេះតម្លៃខ្លួនកូនស្រីស្មើនឹងបាយមួយថាស សម្លមួយថាស ប្រៀបដូចនឹងវេរចង្ហាន់សង្ឃមួយព្រឹក។
លោក អ៊ុង សំអុល បាននិយាយថា លោកតាអាចារ្យនិយាយយ៉ាងនេះបានន័យថា គាត់កំពុងតែមើលងាយដល់ស្ត្រីខ្មែរខ្លាំងពេកហើយ ស្ត្រីខ្មែរមិនមែនអន់មានតម្លៃដូចដែលគាត់និយាយនោះទេ។ ហើយបើភាគីខាងប្រុសឲ្យអ្វីខាងស្រីនៅពេលលែងលះគ្នាទាមទារយកទៅវិញទាំងអស់អ៊ីចឹង តើសងក្រមុំកូនស្រីគាត់វិញបានទេ? បើខាងប្រុសប្ដឹងឲ្យគាត់សងលុយ៦លាន គាត់នឹងប្ដឹងខាងប្រុសឲ្យសងក្រមុំកូនស្រីគាត់វិញដូចគ្នា មិនត្រូវបំផ្លាញខ្លួន បំផ្លាញកិត្តិយសគេ ហើយចុះចោលស្រេចតែចិត្តនោះទេ៕
ឪពុកម្ដាយខាងស្រីទាមទារឲ្យខាងប្រុសសងក្រមុំ កូនគាត់វិញ
កំពង់ឆ្នាំង៖ តុលាការសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានសម្រេចសេចក្ដីឲ្យភាគីខាងស្រីសងលុយទៅឲ្យភាគីខាងប្រុសដែលជាអតីតប្ដីរបស់ខ្លួន ចុះពីផ្ទះចោលប្រពន្ធចំនួន៦លានរៀល។ ការកាត់ក្ដីនេះបានធ្វើឲ្យសាមីខ្លួនខាងស្រីព្រមទាំងក្រុមគ្រួសារកើតទុក្ខមិនសុខចិត្ត ហើយបានប្ដឹងទាស់នឹងសាលក្រមនេះទៅតុលាការសាលាឧទ្ធរណ៍ជាបន្តទៀត និងបានទាមទារឲ្យភាគីខាងប្រុសសងក្រមុំដល់កូនស្រីរបស់គាត់វិញ។
លោក អ៊ុង សំអុល មន្ត្រីការិយាល័យព័ត៌មានស្រុកកំពង់ត្រឡាចដែលមានទីលំនៅក្នុងភូមិខ្នាកណ្ដាល ឃុំខ្នាឆ្មារ ស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានរំលឹកពីរឿងរ៉ាវជីវិតគ្រួសារកូនស្រីច្បងរបស់គាត់ឲ្យដឹងថា បន្ទាប់ពីមានចាស់ទុំចូលតាមផ្លូវទៅតាមច្បាប់ស្ដីដណ្ដឹងតាមប្រពៃណីរូបគាត់ និងប្រពន្ធបានឯកភាពគ្នាលើកកូនស្រីច្បង ឈ្មោះ យឹម ដានី ឲ្យទៅឈ្មោះយ៉ាន់ ណេត ត្រូវជាកូនប្រុសរបស់ឈ្មោះ អ៊ុច យ៉េន និងប្រពន្ធឈ្មោះ សាយ យ៉ីម រស់នៅក្នុងភូមិ-ឃុំជាមួយគ្នា។
លោក អ៊ុង សំអុល បានបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងពេលនោះរូបគាត់បានបង្គាប់ថ្លៃទឹកដោះចំនួន៦លានរៀល ហើយបានយកលុយនេះទៅបង្គ្រប់ជាមួយនឹងលុយរបស់គាត់ធ្វើផ្ទះមួយខ្នងសម្រាប់ឲ្យ២នាក់ប្ដីប្រពន្ធពួកគេនៅ។ ចំពោះការរៀបចំមង្គលការចេញរៀងៗខ្លួន គឺខាងប្រុស ស៊ីខាងប្រុស ភ្ញៀវខាងស្រី ស៊ីខាងស្រី ហើយមង្គលការនេះប្រារព្ធធ្វើកាលពីថ្ងៃទី៩ មីនា ឆ្នាំ២០០៨។
ក្រោយពីរួមរស់នៅជាមួយគ្នាបាន៥ខែ គឺនៅថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៨ វេលាម៉ោង៨យប់ កូនប្រសារបស់គាត់បានចុះចេញពីផ្ទះចោលប្រពន្ធឲ្យនៅតែម្នាក់ឯង ដោយគ្មានមូលហេតុហើយក៏មិនមានប្រាប់អ្នកណាឲ្យដឹងដែរ ដោយគេគ្រាន់តែសរសេរលិខិតមួយទុកឲ្យគាត់ដែលជាឪពុកក្មេកតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងលិខិតនោះ យ៉ាន់ ណេត បានសរសេរយ៉ាងខ្លី និងមានខ្លឹមសារថា "មកដល់ឪពុកជាទីគោរព ខ្ញុំសូមអភ័យទោសផងចុះ ដែលខ្ញុំចុះចេញពីផ្ទះមិនបានជម្រាបដោយផ្ទាល់មាត់ ដោយសារខ្ញុំនិយាយទៅមិនចេញ ខ្ញុំសូមបែកគ្នាជាមួយនឹងប្រពន្ធខ្ញុំហើយ ខ្ញុំសូមជម្រាបទៅចុះថា ខ្ញុំយកគ្នាមិនកើតទេ"។
ក្រោយពេលចុះចោលផ្ទះ បាន៥-៦ថ្ងៃ រូបគាត់ដែលជាឪពុកម្ដាយបាននាំកូនស្រីទៅប្ដឹងឲ្យអាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំជួយធ្វើការសម្របសម្រួល ប៉ុន្តែមិនបានលទ្ធផលឡើយ ដោយខាងប្រុសមិនព្រមជានានឹងគ្នាវិញឡើយ ដោយគេនៅតែទាមទារសុំលែង។
លោក អ៊ុង សំអុល បានបន្តថា នៅពេលដែលភាគីទាំងសងខាងព្រមព្រៀងធ្វើការលែងលះគ្នានៅត្រឹមឃុំនោះ ភាគីខាងប្រុសបានទាមទារយកនូវអ្វីៗទាំងអស់ដែលឪពុកម្ដាយរបស់គេបានចែកឲ្យក្រោយពេលរៀបការ ហើយខាងស្រីក៏បានប្រគល់ឲ្យតាមការទាមទារ ក្នុងនោះមានលុយចំនួនមួយលានរៀល ជ្រូក២ក្បាល មាន់១០ក្បាល ស្រាសចំនួន១១ប៊ីដុង និងគ្រែមួយ។ ក្រោយពីបានព្រមព្រៀងគ្នាផ្ដិតមេដៃទទួលយកនូវលុយ និងរបស់របរទាំងនេះនៅចំពោះមុខអាជ្ញាធរឃុំបានរយៈពេលជាងមួយខែ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៨ ស្រាប់តែឈ្មោះ យ៉ាន់ ណេត អតីតកូនប្រសារបស់គាត់ដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅតុលាការទាមទារយកប្រាក់៦លាន ដែលជាលុយថ្លៃទឹកដោះកូនស្រីរបស់គាត់ ហើយត្រូវបានរូបគាត់យកលុយនេះទៅធ្វើផ្ទះឲ្យនៅនោះ។
តុលាការបានហៅសម្រុះសម្រួលលើកទីមួយ លើកទី២ មិនត្រូវគ្នា និងលើកទី៣ បើកសវនាការកាត់សេចក្ដីតែម្ដង នៅថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៩ ចៅក្រមសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងឈ្មោះ ទៀង សុថា និងក្រឡាបញ្ជីឈ្មោះ ជា សារ៉េន បានប្រកាសសាលក្រមឲ្យភាគីខាងស្រីបង់ប្រាក់ចំនួន៦លានដែលខាងប្រុសប្រគល់ឲ្យមុនពេលរៀបការទៅឲ្យភាគីខាងប្រុសវិញ បើខាងស្រីពុំព្រមបង់ប្រាក់គ្រប់ចំនួនដែលសាលក្រមប្រកាសនេះទេ ពេលសាលក្រមស្ថាពរតុលាការនឹងរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ។
លោក អ៊ុង សំអុល បានបន្តទៀតថា ការសម្រេចសេចក្ដីនេះមានភាពអយុត្តិធម៌ខ្លាំងណាស់ ចៅក្រមមិនបានចាប់អារម្មណ៍ទៅនឹងលិខិតបញ្ជាក់នានារបស់មន្ត្រីអាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំ និងសាក្សីរបស់ភាគីខាងស្រីឡើយ ដោយចៅក្រមយកតាមតែសម្ដីរបស់សាក្សីខាងប្រុសតែម្នាក់គត់ ដែលគាត់បានជួលឲ្យទៅធ្វើជាអាចារ្យក្នុងពិធីរៀបការកូនស្រីរបស់គាត់។ អាចារ្យឈ្មោះ ស្វាយ ស៊ីនឿន ហៅណាននោះ បានបំភ្លឺប្រាប់តុលាការថា នៅក្នុងភូមិខ្នាកណ្ដាល ឃុំខ្នាឆ្មារ ស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ មិនដែលមានអ្នកណាបង្គាប់ថ្លៃទឹកដោះ ៥-៦លានទេ នៅក្នុងស្រុកភូមិនេះតម្លៃខ្លួនកូនស្រីស្មើនឹងបាយមួយថាស សម្លមួយថាស ប្រៀបដូចនឹងវេរចង្ហាន់សង្ឃមួយព្រឹក។
លោក អ៊ុង សំអុល បាននិយាយថា លោកតាអាចារ្យនិយាយយ៉ាងនេះបានន័យថា គាត់កំពុងតែមើលងាយដល់ស្ត្រីខ្មែរខ្លាំងពេកហើយ ស្ត្រីខ្មែរមិនមែនអន់មានតម្លៃដូចដែលគាត់និយាយនោះទេ។ ហើយបើភាគីខាងប្រុសឲ្យអ្វីខាងស្រីនៅពេលលែងលះគ្នាទាមទារយកទៅវិញទាំងអស់អ៊ីចឹង តើសងក្រមុំកូនស្រីគាត់វិញបានទេ? បើខាងប្រុសប្ដឹងឲ្យគាត់សងលុយ៦លាន គាត់នឹងប្ដឹងខាងប្រុសឲ្យសងក្រមុំកូនស្រីគាត់វិញដូចគ្នា មិនត្រូវបំផ្លាញខ្លួន បំផ្លាញកិត្តិយសគេ ហើយចុះចោលស្រេចតែចិត្តនោះទេ៕
ខ្ចីវត្ថុបុរាណខ្មែរ យកទៅតាំងពិព័រណ៍៩កន្លែងនៅជប៉ុន
រាជធានីភ្នំពេញ៖ ប្រទេសជប៉ុន បានសុំខ្ចីវត្ថុបុរាណខ្មែរចំនួន៦៧រូបសម្រាប់យកទៅតាំងពិព័រណ៍ ចំនួន៩កន្លែងនៅប្រទេសជប៉ុនរយៈពេល១៤ខែ គឺចាប់ពីខែសីហា ឆ្នាំ២០០៩ ដល់ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០។
ពិធីចុះហត្ថលេខាលើ កិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយស្ថាប័នមូលនិធិវប្បធម៌អូកាដា ត្រូវបានរៀបចំធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី២០ មីនា នៅទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ក្រោមអធិបតីភាពលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន រដ្ឋមន្ត្រី ទទួលបន្ទុកទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ ពិធីចុះហត្ថលេខានោះគឺធ្វើឡើងរវាងលោក ព្រុំ សុខា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ និងលោក Takuya Okada ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលមូលនិធិវប្បធម៌អូកាដា និងលោក ជុច ភឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ និងជាប្រធានបច្ចេកទេសភាគីកម្ពុជា បានចុះហត្ថលេខាជាមួយលោក Yoshiaki Ishizawa សាកលវិទ្យាធិការ នៃសាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា ក្រុងតូក្យូប្រទេសជប៉ុន។
វត្ថុ បុរាណខ្មែរដែលត្រូវយកទៅតាំងពិព័រណ៍នៅក្នុងប្រទេសជប៉ុននោះ គឺយកចេញពីសារមន្ទីរនៅភ្នំពេញចំនួន៥៦រូប និងពីសារមន្ទីរព្រះនរោត្ដម សីហនុអង្គរចំនួន១១រូប។ ពិព័រណ៍នោះមានឈ្មោះថា "ពិធីតាំងពិព័រណ៍វប្បធម៌អង្គរថ្មី" ហើយគោលបំណងនៃការតាំងពិព័រណ៍នេះគឺទី១- ធ្វើឡើងដើម្បីជួយផ្សព្វផ្សាយពីវប្បធម៌សម័យអាណាចក្រអង្គរ ទី២- ផ្សព្វផ្សាយអំពីលទ្ធផលបេសកកម្មរបស់សាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា តាមរយៈកំណាយបុរាណវិទ្យា ទី៣- បង្កើនភ្ញៀវទេសចរជប៉ុនមកទស្សនានៅកម្ពុជា ជាពិសេសសៀមរាបអង្គរ ទី៤- ដើម្បីបង្កើតចំណងមិត្តភាពកម្ពុជា-ជប៉ុនឲ្យកាន់តែរឹងមាំយូរ អង្វែង។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន បានថ្លែងថា ជាការពិតណាស់ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដ៏យូរលង់ ខឿនវប្បធម៌អរិយធម៌ដ៏ចំណាស់ក្នុងចំណោមអរិយធម៌ចំណាស់ៗនៅលើពិភពលោក ប្រាង្គប្រាសាទរាប់ពាន់ សិល្បៈរបាំបុរាណរាប់រយប្រភេទ ដែលសព្វថ្ងៃនេះ មួយចំនួនបានក្លាយជាបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិពិភពលោក អក្សរសាស្ត្រជាតិ ព្រមទាំងប្រពៃណីនិងទំនៀមទម្លាប់ គឺជាសក្ដានុពលដ៏ធំធេងរបស់កម្ពុជាក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសតាមរយៈ វិស័យទេសចរណ៍។ ក្នុងន័យនេះសកម្មភាពអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិរក្សវិស័យវប្បធម៌ ត្រូវបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណជំហានទី២ របស់រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៤ នៃរដ្ឋសភា ដោយបានបន្តផ្ដល់អាទិភាពខ្ពស់ក្នុងកិច្ចការបន្តពង្រឹងអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិរក្សវិស័យនេះ តាមទិសដៅអភិរក្សដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីអភិរក្សបន្ត។
ក្រោម ការដឹកនាំប្រកបដោយគតិបណ្ឌិតរបស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន រាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលដ៏ធំធេងជាច្រើនក្នុងការ ការពារ អភិរក្ស និងលើកកម្ពស់មរតកវប្បធម៌របស់ជាតិ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើននូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយប្រទេសក្នុង តំបន់ ក៏ដូចជាលើពិភពលោក ដែលទង្វើនេះធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់ពី តម្រូវការចាំបាច់នៃការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ សម្រាប់ការអភិរក្ស អភិវឌ្ឍ និងផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ និងអរិយធម៌របស់ជាតិ។ ក្នុងន័យនេះ កិច្ចព្រមព្រៀងខ្ចីវត្ថុសិល្បៈបុរាណខ្មែរនាថ្ងៃនេះ មិនត្រឹមតែបញ្ជាក់ឲ្យឃើញអំពីសកម្មភាពរឹតបន្តឹងចំណងមិត្តភាព រវាងប្រទេសទាំងពីរប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែការខ្ចីវត្ថុសិល្បៈបុរាណខ្មែរ ដើម្បីដាក់តាំងនៅសារមន្ទីរចំនួន៩កន្លែង ក្នុងប្រទេសជប៉ុន គឺជាសកម្មភាពមួយបន្ថែមទៀតសម្រាប់ធ្វើឲ្យពិភពលោកទាំងមូលកាន់តែ ទទួលស្គាល់ស្នាដៃសិល្បៈវប្បធម៌ដ៏ពិសិដ្ឋរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ ព្រមទាំងកៀងគរនូវជំនួយគ្រប់បែបយ៉ាង ទាំងជំនួយបច្ចេកទេស និងហិរញ្ញវត្ថុ សម្រាប់សកម្មភាពអភិរក្សអភិវឌ្ឍ និងផ្សព្វផ្សាយជាបន្តទៀត។
លោក សុខ អាន បានសំដែងនូវជំនឿថា តាមរយៈសកម្មភាពដាក់តាំងបង្ហាញវត្ថុសិល្បៈបុរាណខ្មែរនេះ ប្រជាជនជប៉ុននឹងកាន់តែជ្រួតជ្រាបអំពីវប្បធម៌ និងអរិយធម៌ដ៏ចំណាស់របស់កម្ពុជា ព្រមទាំងកាន់តែមានបំណងមកទស្សនាដោយផ្ទាល់នៅកម្ពុជា៕
រាជធានីភ្នំពេញ៖ ប្រទេសជប៉ុន បានសុំខ្ចីវត្ថុបុរាណខ្មែរចំនួន៦៧រូបសម្រាប់យកទៅតាំងពិព័រណ៍ ចំនួន៩កន្លែងនៅប្រទេសជប៉ុនរយៈពេល១៤ខែ គឺចាប់ពីខែសីហា ឆ្នាំ២០០៩ ដល់ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០។
ពិធីចុះហត្ថលេខាលើ កិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយស្ថាប័នមូលនិធិវប្បធម៌អូកាដា ត្រូវបានរៀបចំធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី២០ មីនា នៅទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ក្រោមអធិបតីភាពលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន រដ្ឋមន្ត្រី ទទួលបន្ទុកទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ ពិធីចុះហត្ថលេខានោះគឺធ្វើឡើងរវាងលោក ព្រុំ សុខា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ និងលោក Takuya Okada ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលមូលនិធិវប្បធម៌អូកាដា និងលោក ជុច ភឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ និងជាប្រធានបច្ចេកទេសភាគីកម្ពុជា បានចុះហត្ថលេខាជាមួយលោក Yoshiaki Ishizawa សាកលវិទ្យាធិការ នៃសាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា ក្រុងតូក្យូប្រទេសជប៉ុន។
វត្ថុ បុរាណខ្មែរដែលត្រូវយកទៅតាំងពិព័រណ៍នៅក្នុងប្រទេសជប៉ុននោះ គឺយកចេញពីសារមន្ទីរនៅភ្នំពេញចំនួន៥៦រូប និងពីសារមន្ទីរព្រះនរោត្ដម សីហនុអង្គរចំនួន១១រូប។ ពិព័រណ៍នោះមានឈ្មោះថា "ពិធីតាំងពិព័រណ៍វប្បធម៌អង្គរថ្មី" ហើយគោលបំណងនៃការតាំងពិព័រណ៍នេះគឺទី១- ធ្វើឡើងដើម្បីជួយផ្សព្វផ្សាយពីវប្បធម៌សម័យអាណាចក្រអង្គរ ទី២- ផ្សព្វផ្សាយអំពីលទ្ធផលបេសកកម្មរបស់សាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា តាមរយៈកំណាយបុរាណវិទ្យា ទី៣- បង្កើនភ្ញៀវទេសចរជប៉ុនមកទស្សនានៅកម្ពុជា ជាពិសេសសៀមរាបអង្គរ ទី៤- ដើម្បីបង្កើតចំណងមិត្តភាពកម្ពុជា-ជប៉ុនឲ្យកាន់តែរឹងមាំយូរ អង្វែង។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន បានថ្លែងថា ជាការពិតណាស់ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដ៏យូរលង់ ខឿនវប្បធម៌អរិយធម៌ដ៏ចំណាស់ក្នុងចំណោមអរិយធម៌ចំណាស់ៗនៅលើពិភពលោក ប្រាង្គប្រាសាទរាប់ពាន់ សិល្បៈរបាំបុរាណរាប់រយប្រភេទ ដែលសព្វថ្ងៃនេះ មួយចំនួនបានក្លាយជាបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិពិភពលោក អក្សរសាស្ត្រជាតិ ព្រមទាំងប្រពៃណីនិងទំនៀមទម្លាប់ គឺជាសក្ដានុពលដ៏ធំធេងរបស់កម្ពុជាក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសតាមរយៈ វិស័យទេសចរណ៍។ ក្នុងន័យនេះសកម្មភាពអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិរក្សវិស័យវប្បធម៌ ត្រូវបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណជំហានទី២ របស់រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៤ នៃរដ្ឋសភា ដោយបានបន្តផ្ដល់អាទិភាពខ្ពស់ក្នុងកិច្ចការបន្តពង្រឹងអភិវឌ្ឍន៍ និងអភិរក្សវិស័យនេះ តាមទិសដៅអភិរក្សដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីអភិរក្សបន្ត។
ក្រោម ការដឹកនាំប្រកបដោយគតិបណ្ឌិតរបស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន រាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលដ៏ធំធេងជាច្រើនក្នុងការ ការពារ អភិរក្ស និងលើកកម្ពស់មរតកវប្បធម៌របស់ជាតិ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើននូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយប្រទេសក្នុង តំបន់ ក៏ដូចជាលើពិភពលោក ដែលទង្វើនេះធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់ពី តម្រូវការចាំបាច់នៃការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ សម្រាប់ការអភិរក្ស អភិវឌ្ឍ និងផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ និងអរិយធម៌របស់ជាតិ។ ក្នុងន័យនេះ កិច្ចព្រមព្រៀងខ្ចីវត្ថុសិល្បៈបុរាណខ្មែរនាថ្ងៃនេះ មិនត្រឹមតែបញ្ជាក់ឲ្យឃើញអំពីសកម្មភាពរឹតបន្តឹងចំណងមិត្តភាព រវាងប្រទេសទាំងពីរប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែការខ្ចីវត្ថុសិល្បៈបុរាណខ្មែរ ដើម្បីដាក់តាំងនៅសារមន្ទីរចំនួន៩កន្លែង ក្នុងប្រទេសជប៉ុន គឺជាសកម្មភាពមួយបន្ថែមទៀតសម្រាប់ធ្វើឲ្យពិភពលោកទាំងមូលកាន់តែ ទទួលស្គាល់ស្នាដៃសិល្បៈវប្បធម៌ដ៏ពិសិដ្ឋរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ ព្រមទាំងកៀងគរនូវជំនួយគ្រប់បែបយ៉ាង ទាំងជំនួយបច្ចេកទេស និងហិរញ្ញវត្ថុ សម្រាប់សកម្មភាពអភិរក្សអភិវឌ្ឍ និងផ្សព្វផ្សាយជាបន្តទៀត។
លោក សុខ អាន បានសំដែងនូវជំនឿថា តាមរយៈសកម្មភាពដាក់តាំងបង្ហាញវត្ថុសិល្បៈបុរាណខ្មែរនេះ ប្រជាជនជប៉ុននឹងកាន់តែជ្រួតជ្រាបអំពីវប្បធម៌ និងអរិយធម៌ដ៏ចំណាស់របស់កម្ពុជា ព្រមទាំងកាន់តែមានបំណងមកទស្សនាដោយផ្ទាល់នៅកម្ពុជា៕
គ្រឹះស្ថានឧត្ដមសិក្សាមានការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់ តែគុណភាពគួរតែគិតគូរ
រាជធានីភ្នំពេញ៖ មន្ត្រីក្រសួងអប់រំបានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី ១៦ មីនា ឆ្នាំ២០០៩ថា កំណើននៃសាលារៀន និងសិស្សសាលាចាប់ពីមតេ្តយ្យរហូតដល់វិទ្យាល័យ មានការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដែលក្នុងនោះ សាលាមតេ្តយ្យរដ្ឋមានចំនួន១.៦៣៤ សាលាបឋមសិក្សា៦.៤៧៦ អនុវិទ្យាល័យមានចំនួន១.០០៦ និងវិទ្យាល័យកើនឡើងរហូតដល់៣១៥។ តួលេខនេះត្រូវបានបង្ហាញឲ្យដឹងនៅក្នុងសន្និបាតបូកសរុបការងារ របស់ក្រសួងអប់រំ ដែលបានប្រារព្ធធ្វើកាលពីថ្ងៃទី១៦ មីនា នៅវិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ ក្រោមអធិបតីភាពលោកជំទាវឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ែន សំអន។
លោក អ៊ឹម សិទ្ធី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំបានមានប្រសាសន៍ថា ជាមួយនឹងគុណភាពអប់រំ ដែលកំពុងត្រូវបានលើកកម្ពស់នេះ បរិមាណអប់រំនៅដើមឆ្នាំ២០០៨-២០០៩ មានការប្រែប្រួលថ្មីគួរឲ្យមានមោទនភាពក្រៃលែង នៅក្នុងនោះគឺមានសាលាមតេ្តយ្យរបស់រដ្ឋចំនួន១.៦៣៤កន្លែង សិស្សចំនួន៧៩.៥៨៤នាក់ (កុមារី៤០.០១៣នាក់) សាលាបឋមសិក្សាបានកើនឡើងដល់៦.៤៧៦ សិស្សចំនួន ២.៣១១.១០៧(ស្រីចំនួន១.០៩៤.៥៧៧នាក់) សាលាមធ្យមសិក្សាមានអនុវិទ្យាល័យកើនឡើងដល់១.០០៦សិស្សពីថ្នាក់ទី ៧ដល់ថ្នាក់ទី៩ ចំនួន៦៣៧.៦២៩នាក់ ក្នុងនោះស្រី២៩៦.៤០៧នាក់ និងវិទ្យាល័យកើនឡើងរហូតដល់៣១៥ សិស្សពីថ្នាក់ទី១០ ដល់ថ្នាក់ទី១២ ចំនួន២៦០.៩៦៥នាក់ ក្នុងនោះស្រី១០៦.៧៨២នាក់។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡាបានឲ្យដឹងថា នៅផ្នែកឧត្ដមសិក្សា ក៏មានការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ទាំងខាងគុណភាព និងខាងបរិមាណ។ គ្រឹះស្ថានឧត្ដមសិក្សាទាំងអស់មានចំនួន៧៧ ក្នុងនោះផ្នែកសាធារណៈរបស់រដ្ឋមានចំនួន៣២ និងផ្នែកឯកជនមានចំនួន៤៥ ដែលកំពុងចាប់ដៃគ្នាជាដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ ក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្សកម្រិតខ្ពស់ឲ្យដល់និស្សិតសរុប ទាំងអស់ចំនួន១៣៧.៤០០នាក់ ទូទាំងប្រទេស ក្នុងនោះថ្នាក់បណ្ឌិត៨៦២នាក់ អនុបណ្ឌិត១១.៦៨១នាក់ បរិញ្ញាបត្រ១១០.០០០នាក់ និងថ្នាក់បរិញ្ញាបត្ររង១៤.៨៥៧នាក់។
លោកជំទាវម៉ែន សំអន តំណាងឲ្យសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា រាជរដ្ឋាភិបាលបានកំណត់រួចហើយថា«ការអប់រំ គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំ ក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច-សង្គម និងធានាឲ្យបាននូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមួយប្រកបដោយចីរភាព ឆ្ពោះទៅរកការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាបណ្តើរៗ»។ ការងារអប់រំ គឺជាការវិនិយោគមួយដែលប្រើប្រាស់ធនធាន និងពេលវេលាច្រើន ប៉ុន្តែលទ្ធផលទទួលបានមានលក្ខណៈអរូបីយ ហើយក៏ជាការវិនិយោគ ដើម្បីប្រសិទ្ធភាពការងារបច្ចុប្បន្ន និងការត្រៀមបម្រុងសម្រាប់អនាគត ដែលត្រូវឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការទីផ្សារ។
លោកជំទាវម៉ែន សំអន បន្តទៀតថាក្រសួងអប់រំកំពុងប្រឈមនឹងភាពរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស នៃឧត្ដមសិក្សាទាំងផ្នែកសាធារណៈ និងផ្នែកឯកជន។ លោកជំទាវបន្តថា « បញ្ហាសំខាន់នៅទីនេះ គឺទាំងអស់គ្នាត្រូវផ្ដោតជាសំខាន់ទៅលើការបណ្ដុះបណ្ដាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ និងមុខរបរឲ្យបានកាន់តែច្រើន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាការងារធ្វើឲ្យនិស្សិតផង និងឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការនៃខឿនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសជាតិផង»។
លោក រីឆាដ ប្រាយដល មន្ត្រីអង្គការយូនីសេហ្វបានថ្លែងថា ចំណុចសំខាន់មួយដែលបានរំលេចក្នុងរបាយការណ៍នេះ គឺបញ្ហាវិសមភាព និងវិសមធម៌ដែលកើតមាននៅតាមវ៉េបសាយ និងនៅក្នុងចំណោមក្រុមសង្គមកិច្ច។ លោកបន្តថា ខណៈដែលកុមារ៩៣ភាគរយបានចូលរៀននៅបឋមសិក្សា ដែលនេះជាសមិទ្ធផលដ៏ធំចម្បងមួយ តែនៅសល់កុមារ៧ភាគរយទៀត មិនបានចូលសាលារៀន ហើយយើងមានការលំបាកខ្លាំងក្នុងការស្វែងរកកុមារទាំងនេះ៕
រាជធានីភ្នំពេញ៖ មន្ត្រីក្រសួងអប់រំបានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី ១៦ មីនា ឆ្នាំ២០០៩ថា កំណើននៃសាលារៀន និងសិស្សសាលាចាប់ពីមតេ្តយ្យរហូតដល់វិទ្យាល័យ មានការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដែលក្នុងនោះ សាលាមតេ្តយ្យរដ្ឋមានចំនួន១.៦៣៤ សាលាបឋមសិក្សា៦.៤៧៦ អនុវិទ្យាល័យមានចំនួន១.០០៦ និងវិទ្យាល័យកើនឡើងរហូតដល់៣១៥។ តួលេខនេះត្រូវបានបង្ហាញឲ្យដឹងនៅក្នុងសន្និបាតបូកសរុបការងារ របស់ក្រសួងអប់រំ ដែលបានប្រារព្ធធ្វើកាលពីថ្ងៃទី១៦ មីនា នៅវិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ ក្រោមអធិបតីភាពលោកជំទាវឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ែន សំអន។
លោក អ៊ឹម សិទ្ធី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំបានមានប្រសាសន៍ថា ជាមួយនឹងគុណភាពអប់រំ ដែលកំពុងត្រូវបានលើកកម្ពស់នេះ បរិមាណអប់រំនៅដើមឆ្នាំ២០០៨-២០០៩ មានការប្រែប្រួលថ្មីគួរឲ្យមានមោទនភាពក្រៃលែង នៅក្នុងនោះគឺមានសាលាមតេ្តយ្យរបស់រដ្ឋចំនួន១.៦៣៤កន្លែង សិស្សចំនួន៧៩.៥៨៤នាក់ (កុមារី៤០.០១៣នាក់) សាលាបឋមសិក្សាបានកើនឡើងដល់៦.៤៧៦ សិស្សចំនួន ២.៣១១.១០៧(ស្រីចំនួន១.០៩៤.៥៧៧នាក់) សាលាមធ្យមសិក្សាមានអនុវិទ្យាល័យកើនឡើងដល់១.០០៦សិស្សពីថ្នាក់ទី ៧ដល់ថ្នាក់ទី៩ ចំនួន៦៣៧.៦២៩នាក់ ក្នុងនោះស្រី២៩៦.៤០៧នាក់ និងវិទ្យាល័យកើនឡើងរហូតដល់៣១៥ សិស្សពីថ្នាក់ទី១០ ដល់ថ្នាក់ទី១២ ចំនួន២៦០.៩៦៥នាក់ ក្នុងនោះស្រី១០៦.៧៨២នាក់។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡាបានឲ្យដឹងថា នៅផ្នែកឧត្ដមសិក្សា ក៏មានការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ទាំងខាងគុណភាព និងខាងបរិមាណ។ គ្រឹះស្ថានឧត្ដមសិក្សាទាំងអស់មានចំនួន៧៧ ក្នុងនោះផ្នែកសាធារណៈរបស់រដ្ឋមានចំនួន៣២ និងផ្នែកឯកជនមានចំនួន៤៥ ដែលកំពុងចាប់ដៃគ្នាជាដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ ក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្សកម្រិតខ្ពស់ឲ្យដល់និស្សិតសរុប ទាំងអស់ចំនួន១៣៧.៤០០នាក់ ទូទាំងប្រទេស ក្នុងនោះថ្នាក់បណ្ឌិត៨៦២នាក់ អនុបណ្ឌិត១១.៦៨១នាក់ បរិញ្ញាបត្រ១១០.០០០នាក់ និងថ្នាក់បរិញ្ញាបត្ររង១៤.៨៥៧នាក់។
លោកជំទាវម៉ែន សំអន តំណាងឲ្យសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា រាជរដ្ឋាភិបាលបានកំណត់រួចហើយថា«ការអប់រំ គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំ ក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច-សង្គម និងធានាឲ្យបាននូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមួយប្រកបដោយចីរភាព ឆ្ពោះទៅរកការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាបណ្តើរៗ»។ ការងារអប់រំ គឺជាការវិនិយោគមួយដែលប្រើប្រាស់ធនធាន និងពេលវេលាច្រើន ប៉ុន្តែលទ្ធផលទទួលបានមានលក្ខណៈអរូបីយ ហើយក៏ជាការវិនិយោគ ដើម្បីប្រសិទ្ធភាពការងារបច្ចុប្បន្ន និងការត្រៀមបម្រុងសម្រាប់អនាគត ដែលត្រូវឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការទីផ្សារ។
លោកជំទាវម៉ែន សំអន បន្តទៀតថាក្រសួងអប់រំកំពុងប្រឈមនឹងភាពរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស នៃឧត្ដមសិក្សាទាំងផ្នែកសាធារណៈ និងផ្នែកឯកជន។ លោកជំទាវបន្តថា « បញ្ហាសំខាន់នៅទីនេះ គឺទាំងអស់គ្នាត្រូវផ្ដោតជាសំខាន់ទៅលើការបណ្ដុះបណ្ដាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ និងមុខរបរឲ្យបានកាន់តែច្រើន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាការងារធ្វើឲ្យនិស្សិតផង និងឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការនៃខឿនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសជាតិផង»។
លោក រីឆាដ ប្រាយដល មន្ត្រីអង្គការយូនីសេហ្វបានថ្លែងថា ចំណុចសំខាន់មួយដែលបានរំលេចក្នុងរបាយការណ៍នេះ គឺបញ្ហាវិសមភាព និងវិសមធម៌ដែលកើតមាននៅតាមវ៉េបសាយ និងនៅក្នុងចំណោមក្រុមសង្គមកិច្ច។ លោកបន្តថា ខណៈដែលកុមារ៩៣ភាគរយបានចូលរៀននៅបឋមសិក្សា ដែលនេះជាសមិទ្ធផលដ៏ធំចម្បងមួយ តែនៅសល់កុមារ៧ភាគរយទៀត មិនបានចូលសាលារៀន ហើយយើងមានការលំបាកខ្លាំងក្នុងការស្វែងរកកុមារទាំងនេះ៕
សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា
កាលពីថ្ងៃសុក្រទី ១៣ មីនាកន្លងទៅនេះ គណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជាបានចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មាន មួយដោយបើកទទួលសំណើសុំជំនួយហិរញ្ញវត្ថុចំនួន ៦០០.០០០ អឺរ៉ូ ដែលស្មើប្រមាណជា ៧៦៧.០០០ ដុល្លារ ដើម្បីគាំទ្រគម្រោងសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ គម្រោងនេះមានបំណងពង្រឹងតួនាទីនៃអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីលើកកម្ពស់ សិទ្ធិមនុស្ស និងកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនោះ លោក រ៉ាហ្វែល ដូចាវម៉ូរ៉េណូ (Rafael DochaoMoreno) ភារធារីនៃប្រតិភូគណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបប្រចាំនៅកម្ពុជាបាន បញ្ជាក់ថា សិទ្ធិមនុស្ស និងទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាសសរគ្រឹះរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងមានសារសំខាន់ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់រាល់សកម្មភាពទាំងឡាយដែលគាំទ្រ ដោយសហភាពអឺរ៉ុបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ទើបគណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបចាត់ទុកថា សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យគឺជាការសំខាន់ដើម្បីបន្តជួយគាំទ្រដល់ ការងារជាសារវន្តរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។
ទាក់ទិននឹងជំនួយលើការងារសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនេះគឺមិនមែនជាលើកទីមួយទេដែលកម្ពុជានឹង ទទួលបាន។ កន្លងមកកម្ពុជាក៏បានទទួលប្រាក់ជំនួយរាប់លានដុល្លារពីអាមេរិក និងពីប្រទេសនានានៅទ្វីបអឺរ៉ុបតាមរយៈសហភាពអឺរ៉ុបផង និងតាមរយៈប្រទេសសាមីដោយផ្ទាល់ផង។ ប្រាក់ជំនួយទាំងនោះគឺដើម្បីពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចប្រជាពលរដ្ឋ ដែលក្នុងនោះក៏មានសិទ្ធិអំណាចរបស់ស្ត្រីផងដែរតាំងពីថ្នាក់ជាតិ រហូតដល់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន។ យើងសូមអបអរ និងស្វាគមន៍ចំពោះជំនួយដ៏សប្បុរសនេះ។
ជាការពិត គេមិនដែលឲ្យលុយឧកញ៉ា មហាសេដ្ឋី ឬអ្នកមានសម្បត្តិស្ដុកស្ដម្ភយកទៅធ្វើអ្វីមួយ ដែលខ្លួនអាចធ្វើបាននោះ
ទេ តែគេពិតជាឲ្យអ្នកក្រីក្រដែលគ្មានលទ្ធភាព ដើម្បីឲ្យពួកគេទទួលបានប្រយោជន៍ពីការឧបត្ថម្ភទាំងនេះ។ ដូចគ្នានេះដែរ គេមិនដែលឲ្យជំនួយទៅប្រទេសមួយ ដែលសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានគេគោរព និងប្រតិបត្តិនោះដែរ។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ ទំនងជាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាមានចំណុចខ្សោយ ទើបអ្នកមានលុយផ្ដល់ជំនួយ ដើម្បីធ្វើឲ្យវិស័យនេះបានប្រសើរឡើង។ គេមិនចេះតែឲ្យលុយរាប់សែនរាប់លានដុល្លារមកចាយវាយលេងនោះទេ ព្រោះលុយទាំងនោះបានមកពីញើសឈាមនៃការបង់ពន្ធពីប្រជាពលរដ្ឋ របស់គេ។
រឿងគោរពសិទ្ធិមនុស្សគឺមិនមែនថ្មីនៅកម្ពុជាឡើយ។ ធម៌ព្រះពុទ្ធបានចែងដែរថា កុំថាឡើយមនុស្ស សូម្បីតែសត្វដែលមានជីវិតរស់នៅក្នុងចក្រវាលនេះ ក៏ប្រាថ្នាចង់រស់រានមានសេរីភាពដូចៗគ្នា ដោយព្រះអង្គបានហាមមិនឲ្យសម្លាប់ជីវិត មិនឲ្យធ្វើបាបសូម្បីតែសត្វ ព្រោះនេះជាអំពើបាបចូលនរកប្រេត។ នេះមានន័យថា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាមានតាំងពីបុរាណកាលមក គឺមិនមែនមានបន្ទាប់ពីការណែនាំ និងការបង្ហាញពីពួកបច្ជឹមប្រទេសនោះទេ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ទាំងព្រឹទ្ធសភា ទាំងរដ្ឋសភា និងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស ខណៈដែលមានសង្គមស៊ីវិលជាច្រើនក៏កំពុងតែអនុវត្តកិច្ចការនេះយ៉ាង សកម្ម។ ចុះបើមានគណៈកម្មាធិការ និងស្ថាប័នដែលបាននិងកំពុងធ្វើកិច្ចការសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងច្រើនបែបនេះ ដោយពួកគេបានចាយលុយរាប់សែនរាប់លានដុល្លាររបស់រាជរដ្ឋាភិបាលផង ពីប្រទេសម្ចាស់ជំនួយផង ចុះហេតុអ្វីបានជាវិស័យនេះនៅទុនខ្សោយបណ្ដោយឲ្យគេផ្ដល់លុយមក ប្រដៅយើងដែលជាអ្នកមានត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ និងមានអរិយធម៌រុងរឿងនោះទៅវិញ?
មិនអាចប្រកែកបានទេដែលថា មានកត្តាជាច្រើននៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាដែលបង្កឲ្យមានភាព ស្មុគស្មាញចំពោះបញ្ហានេះ។ ទីមួយ ការមិនសហការគ្នាបានល្អរវាងគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រាជ រដ្ឋាភិបាល និងសង្គមស៊ីវិលក្នុងការងារ
សិទ្ធិមនុស្សនេះ។
ពួកគេយកត្រូវតែទាំងសងខាង។ ជារឿយៗ របាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សតែងតែមានលក្ខណៈផ្ទុយគ្នា គឺថា របាយការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាលថាល្អ តែសង្គមស៊ីវិលដែលពាក់ព័ន្ធថាមិនត្រឹមត្រូវ ដែលធ្វើឲ្យពួកគេខ្វែងគំនិតគ្នា ដោយពេលខ្លះមានការប្រមាថពីថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដល់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សរបស់សង្គមស៊ីវិល និងរបស់ការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា ដោយរួមទាំងម្ចាស់ជំនួយផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សផង។ ពួកគេបានទម្លាក់កំហុសឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយយកត្រូវតែរៀងៗខ្លួន។ ជាក់ស្ដែង កាលពីថ្ងៃទី ១៣ មីនាកន្លងទៅនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានក្ដៅស្លឹកត្រចៀក ហើយបដិសេធ និងរិះគន់ដល់ របាយការណ៍មួយ ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី ២៧ កុម្ភៈកន្លងទៅនេះដោយក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយក្នុងរបាយការណ៍នោះបានលើកឡើងថា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅមិនទាន់ល្អនៅឡើយទេ។
របាយការណ៍ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកនោះ បានបញ្ជាក់
ថា មានកងកម្លាំងសន្តិសុខប្រព្រិត្តខុសមិនបានទទួលទោសទណ្ឌ មានការរំលោភដល់អ្នកទោសជាប់ឃុំឃាំង មានការរំលោភដីធ្លី មានការបណ្ដេញមនុស្សចេញពីលំនៅឋានដោយបង្ខំ ដែលក្នុងនោះមានទាំងស្ត្រីមេម៉ាយផង មានការរីករាលដាលអំពើពុករលួយ ប្រព័ន្ធតុលាការនៅទុនខ្សោយ ហើយពលរដ្ឋមិនបានទទួលការកាត់
សេចក្ដីដោយយុត្តិធម៌ជាដើម។
រឿងនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថាមិនពិត តែសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សរបស់សង្គមស៊ីវិលថាបញ្ហានេះវាពិតជាបាន
ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពជាក់ស្ដែងនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមែន។
ទីពីរគឺការអប់រំ និងការយល់ដឹងពីសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់មនុស្ស និងសិទ្ធិស្របច្បាប់ដែលមាន
ចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេស និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌសកលផងនៅមានកម្រិតមិនត្រឹមតែក្នុងចំណោមពលរដ្ឋ ធម្មតាប៉ុណ្ណោះនោះទេ ប៉ុន្តែសូម្បីតែក្នុងចំណោមមន្ត្រីអាជ្ញាធរអនុវត្តច្បាប់ខ្លះក៏ អញ្ចឹងដែរ។ ទីបីអំពើពុករលួយ។
ចំណុចនេះតែងតែត្រូវបានពលរដ្ឋ និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សត្អូញត្អែរថា មិនមានយុត្តិធម៌សម្រាប់មនុស្សទូទៅ គឺអនុវត្តបានតែអ្នកទន់ខ្សោយ តែមន្ត្រីមានមានអំណាច មានលុយ និងអ្នកមានខ្នងបង្អែកគឺគ្មានបញ្ហា បើទោះជាពេលខ្លះមានការរំលោភសិទ្ធិដោយខុសច្បាប់ ឬបង្កបទល្មើសជាក់ស្ដែងក៏ដោយ។
ទីបួនទំនងជាការអនុវត្តច្បាប់នៅមានចំណុចខ្វះខាតច្រើន ពិសេសនៅតាមមូលដ្ឋាន ដែលភាគច្រើនហេតុការណ៍ត្រូវបានផ្អឹបចោលដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលធ្វើឲ្យអាជ្ញាធរថ្នាក់កណ្ដាល និងថ្នាក់ជាតិមិនបានដឹង ឬក៏ទទួលបានរបាយការណ៍ដែរ តែរបាយការណ៍នោះមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ឫមានការលាក់
លៀម ចំពោះអាជ្ញាធរថ្នាក់កណ្ដាល និងថ្នាក់ជាតិ ដែលពាក្យគេតែងតែនិយាយថា "ប៉ូលាឯកសារយកគាប់ថ្នាក់លើ" ។ ឆ្លៀតឱកាស មន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្ស និងគណបក្សប្រឆាំងបានវាយសម្រុកចាប់យកចំណុចអវិជ្ជមានវាយប្រហារដោយ ចំៗដល់ចំណាត់ការរបស់អាជ្ញាធរ ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។ ចំណុចនេះបានធ្វើឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលមួម៉ៅ ខឹងសម្បារ ក្ដៅក្រហាយ កើតទុក្ខមិនសុខចិត្ត ដោយធ្វើការឆ្លើយតប និងរិះគន់វិញថា ជាព័ត៌មានបំផ្លើស មិនពិត គ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ និងបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះដល់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើឲ្យប្រទេសក្លាយជានីតិរដ្ឋនោះ។
បញ្ហានៃការបន្ទោសគ្នានេះមិនមែនជារឿងចម្លែកឡើយ តែវាសឹងតែក្លាយជារឿងប្រពៃណីទៅហើយរវាងស្ថាប័នទាំងពីរនេះ។
រឿងសំខាន់គឺមិនមែនការបន្ទោស ការប្រមាថ ការប្រើពាក្យតិះដៀល និងដៀមដាម ឬការគំរាមគ្នានោះទេ។
កម្ពុជាជារដ្ឋមួយ មានពូជសាសន៍ថ្លៃថ្នូរបវររុងរឿងចារក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ ដែលពិភពលោកទទួលស្គាល់
ថាពិតជាអញ្ចឹងមែនតាំងពីសម័យអង្គរមក ម្ល៉េះ។
ហេតុនេះ ទាំងរាជរដ្ឋាភិបាល ទាំងគណបក្សប្រឆាំង និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការងារសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពិសេសអ្នកដែលនឹងទទួលបានជំនួយពីគណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបខាងមុខនេះ ត្រូវលើកយកបញ្ហាអវិជ្ជមានមកដាក់លើតុ ពិភាក្សាគ្នាដោយត្រង់ៗមិនលាក់លៀម និងដោយភក្ដី ខិតខំស្វែងរកចំណុចខ្លាំងរួមដើម្បីពង្រឹងបន្ថែម និងរកចំណុចខ្សោយដើម្បីលុបបំបាត់។ ទាំងអស់គ្នាមិនមែនចាំតែរកចំណុចខ្សោយរបស់ភាគីម្ខាងៗ ដើម្បីប្រយោជន៍នយោបាយតែរៀងៗខ្លួននោះទេ។ ការធ្វើបែបនេះ អ្នកដែលរងគ្រោះពីការរំលោភសិទ្ធិនោះគឺពលរដ្ឋតូចតាច ពិសេសស្ត្រី ដែលត្រូវបានគេប្រើហង្សា
រំលោភបំពានរាល់ថ្ងៃ។
យើងត្រូវរួមគ្នាជួយពង្រឹងការអប់រំ ការផ្សព្វផ្សាយបន្ថែមពីសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន និងសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់
មនុស្សដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេស និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌសកល និងពីការដាក់ទោសអ្នករំលោភសិទ្ធិ
មនុស្ស និងគូកនទៅតាមច្បាប់កំណត់ឲ្យបានដល់សហគមន៍ជនបទនានា។
ការអប់រំ និងការផ្សព្វផ្សាយនេះត្រូវធ្វើជាប្រចាំ និងដោយស្មោះត្រង់ ដោយបង្ហាញពីផលប្រយោជន៍សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។
មានតែការរួមសហការគ្នាប៉ុណ្ណោះ ទើបយើងអាចស្តាកិត្តិយស និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ជាតិយើងឡើងវិញបាន ហើយអាចពង្រឹងសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ ពិសេសសិទ្ធិស្ត្រីរបស់យើង ដើម្បីការអភិវឌ្ឍ ក្នុងដំណាក់កាលដែលពិភពលោក
ស្ថិតនៅក្នុងសកលភាវូបនីយកម្ម។
ឫមួយក៏សុខចិត្តទទួលយកលុយបរទេសមកអនុវត្តការងារ ហើយបណ្ដោយឲ្យពួកគេចេះតែប្រមាទ និងប្រដៅកម្ពុជាជាហូរហែតរៀងទៅពីរឿងសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនេះ?
កាលពីថ្ងៃសុក្រទី ១៣ មីនាកន្លងទៅនេះ គណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជាបានចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មាន មួយដោយបើកទទួលសំណើសុំជំនួយហិរញ្ញវត្ថុចំនួន ៦០០.០០០ អឺរ៉ូ ដែលស្មើប្រមាណជា ៧៦៧.០០០ ដុល្លារ ដើម្បីគាំទ្រគម្រោងសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ គម្រោងនេះមានបំណងពង្រឹងតួនាទីនៃអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីលើកកម្ពស់ សិទ្ធិមនុស្ស និងកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនោះ លោក រ៉ាហ្វែល ដូចាវម៉ូរ៉េណូ (Rafael DochaoMoreno) ភារធារីនៃប្រតិភូគណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបប្រចាំនៅកម្ពុជាបាន បញ្ជាក់ថា សិទ្ធិមនុស្ស និងទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាសសរគ្រឹះរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងមានសារសំខាន់ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់រាល់សកម្មភាពទាំងឡាយដែលគាំទ្រ ដោយសហភាពអឺរ៉ុបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ទើបគណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបចាត់ទុកថា សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យគឺជាការសំខាន់ដើម្បីបន្តជួយគាំទ្រដល់ ការងារជាសារវន្តរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។
ទាក់ទិននឹងជំនួយលើការងារសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនេះគឺមិនមែនជាលើកទីមួយទេដែលកម្ពុជានឹង ទទួលបាន។ កន្លងមកកម្ពុជាក៏បានទទួលប្រាក់ជំនួយរាប់លានដុល្លារពីអាមេរិក និងពីប្រទេសនានានៅទ្វីបអឺរ៉ុបតាមរយៈសហភាពអឺរ៉ុបផង និងតាមរយៈប្រទេសសាមីដោយផ្ទាល់ផង។ ប្រាក់ជំនួយទាំងនោះគឺដើម្បីពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចប្រជាពលរដ្ឋ ដែលក្នុងនោះក៏មានសិទ្ធិអំណាចរបស់ស្ត្រីផងដែរតាំងពីថ្នាក់ជាតិ រហូតដល់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន។ យើងសូមអបអរ និងស្វាគមន៍ចំពោះជំនួយដ៏សប្បុរសនេះ។
ជាការពិត គេមិនដែលឲ្យលុយឧកញ៉ា មហាសេដ្ឋី ឬអ្នកមានសម្បត្តិស្ដុកស្ដម្ភយកទៅធ្វើអ្វីមួយ ដែលខ្លួនអាចធ្វើបាននោះ
ទេ តែគេពិតជាឲ្យអ្នកក្រីក្រដែលគ្មានលទ្ធភាព ដើម្បីឲ្យពួកគេទទួលបានប្រយោជន៍ពីការឧបត្ថម្ភទាំងនេះ។ ដូចគ្នានេះដែរ គេមិនដែលឲ្យជំនួយទៅប្រទេសមួយ ដែលសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានគេគោរព និងប្រតិបត្តិនោះដែរ។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ ទំនងជាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាមានចំណុចខ្សោយ ទើបអ្នកមានលុយផ្ដល់ជំនួយ ដើម្បីធ្វើឲ្យវិស័យនេះបានប្រសើរឡើង។ គេមិនចេះតែឲ្យលុយរាប់សែនរាប់លានដុល្លារមកចាយវាយលេងនោះទេ ព្រោះលុយទាំងនោះបានមកពីញើសឈាមនៃការបង់ពន្ធពីប្រជាពលរដ្ឋ របស់គេ។
រឿងគោរពសិទ្ធិមនុស្សគឺមិនមែនថ្មីនៅកម្ពុជាឡើយ។ ធម៌ព្រះពុទ្ធបានចែងដែរថា កុំថាឡើយមនុស្ស សូម្បីតែសត្វដែលមានជីវិតរស់នៅក្នុងចក្រវាលនេះ ក៏ប្រាថ្នាចង់រស់រានមានសេរីភាពដូចៗគ្នា ដោយព្រះអង្គបានហាមមិនឲ្យសម្លាប់ជីវិត មិនឲ្យធ្វើបាបសូម្បីតែសត្វ ព្រោះនេះជាអំពើបាបចូលនរកប្រេត។ នេះមានន័យថា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាមានតាំងពីបុរាណកាលមក គឺមិនមែនមានបន្ទាប់ពីការណែនាំ និងការបង្ហាញពីពួកបច្ជឹមប្រទេសនោះទេ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ទាំងព្រឹទ្ធសភា ទាំងរដ្ឋសភា និងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស ខណៈដែលមានសង្គមស៊ីវិលជាច្រើនក៏កំពុងតែអនុវត្តកិច្ចការនេះយ៉ាង សកម្ម។ ចុះបើមានគណៈកម្មាធិការ និងស្ថាប័នដែលបាននិងកំពុងធ្វើកិច្ចការសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងច្រើនបែបនេះ ដោយពួកគេបានចាយលុយរាប់សែនរាប់លានដុល្លាររបស់រាជរដ្ឋាភិបាលផង ពីប្រទេសម្ចាស់ជំនួយផង ចុះហេតុអ្វីបានជាវិស័យនេះនៅទុនខ្សោយបណ្ដោយឲ្យគេផ្ដល់លុយមក ប្រដៅយើងដែលជាអ្នកមានត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ និងមានអរិយធម៌រុងរឿងនោះទៅវិញ?
មិនអាចប្រកែកបានទេដែលថា មានកត្តាជាច្រើននៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាដែលបង្កឲ្យមានភាព ស្មុគស្មាញចំពោះបញ្ហានេះ។ ទីមួយ ការមិនសហការគ្នាបានល្អរវាងគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រាជ រដ្ឋាភិបាល និងសង្គមស៊ីវិលក្នុងការងារ
សិទ្ធិមនុស្សនេះ។
ពួកគេយកត្រូវតែទាំងសងខាង។ ជារឿយៗ របាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សតែងតែមានលក្ខណៈផ្ទុយគ្នា គឺថា របាយការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាលថាល្អ តែសង្គមស៊ីវិលដែលពាក់ព័ន្ធថាមិនត្រឹមត្រូវ ដែលធ្វើឲ្យពួកគេខ្វែងគំនិតគ្នា ដោយពេលខ្លះមានការប្រមាថពីថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដល់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សរបស់សង្គមស៊ីវិល និងរបស់ការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា ដោយរួមទាំងម្ចាស់ជំនួយផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សផង។ ពួកគេបានទម្លាក់កំហុសឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយយកត្រូវតែរៀងៗខ្លួន។ ជាក់ស្ដែង កាលពីថ្ងៃទី ១៣ មីនាកន្លងទៅនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានក្ដៅស្លឹកត្រចៀក ហើយបដិសេធ និងរិះគន់ដល់ របាយការណ៍មួយ ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី ២៧ កុម្ភៈកន្លងទៅនេះដោយក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយក្នុងរបាយការណ៍នោះបានលើកឡើងថា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅមិនទាន់ល្អនៅឡើយទេ។
របាយការណ៍ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកនោះ បានបញ្ជាក់
ថា មានកងកម្លាំងសន្តិសុខប្រព្រិត្តខុសមិនបានទទួលទោសទណ្ឌ មានការរំលោភដល់អ្នកទោសជាប់ឃុំឃាំង មានការរំលោភដីធ្លី មានការបណ្ដេញមនុស្សចេញពីលំនៅឋានដោយបង្ខំ ដែលក្នុងនោះមានទាំងស្ត្រីមេម៉ាយផង មានការរីករាលដាលអំពើពុករលួយ ប្រព័ន្ធតុលាការនៅទុនខ្សោយ ហើយពលរដ្ឋមិនបានទទួលការកាត់
សេចក្ដីដោយយុត្តិធម៌ជាដើម។
រឿងនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថាមិនពិត តែសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សរបស់សង្គមស៊ីវិលថាបញ្ហានេះវាពិតជាបាន
ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពជាក់ស្ដែងនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមែន។
ទីពីរគឺការអប់រំ និងការយល់ដឹងពីសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់មនុស្ស និងសិទ្ធិស្របច្បាប់ដែលមាន
ចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេស និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌសកលផងនៅមានកម្រិតមិនត្រឹមតែក្នុងចំណោមពលរដ្ឋ ធម្មតាប៉ុណ្ណោះនោះទេ ប៉ុន្តែសូម្បីតែក្នុងចំណោមមន្ត្រីអាជ្ញាធរអនុវត្តច្បាប់ខ្លះក៏ អញ្ចឹងដែរ។ ទីបីអំពើពុករលួយ។
ចំណុចនេះតែងតែត្រូវបានពលរដ្ឋ និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សត្អូញត្អែរថា មិនមានយុត្តិធម៌សម្រាប់មនុស្សទូទៅ គឺអនុវត្តបានតែអ្នកទន់ខ្សោយ តែមន្ត្រីមានមានអំណាច មានលុយ និងអ្នកមានខ្នងបង្អែកគឺគ្មានបញ្ហា បើទោះជាពេលខ្លះមានការរំលោភសិទ្ធិដោយខុសច្បាប់ ឬបង្កបទល្មើសជាក់ស្ដែងក៏ដោយ។
ទីបួនទំនងជាការអនុវត្តច្បាប់នៅមានចំណុចខ្វះខាតច្រើន ពិសេសនៅតាមមូលដ្ឋាន ដែលភាគច្រើនហេតុការណ៍ត្រូវបានផ្អឹបចោលដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលធ្វើឲ្យអាជ្ញាធរថ្នាក់កណ្ដាល និងថ្នាក់ជាតិមិនបានដឹង ឬក៏ទទួលបានរបាយការណ៍ដែរ តែរបាយការណ៍នោះមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ឫមានការលាក់
លៀម ចំពោះអាជ្ញាធរថ្នាក់កណ្ដាល និងថ្នាក់ជាតិ ដែលពាក្យគេតែងតែនិយាយថា "ប៉ូលាឯកសារយកគាប់ថ្នាក់លើ" ។ ឆ្លៀតឱកាស មន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្ស និងគណបក្សប្រឆាំងបានវាយសម្រុកចាប់យកចំណុចអវិជ្ជមានវាយប្រហារដោយ ចំៗដល់ចំណាត់ការរបស់អាជ្ញាធរ ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។ ចំណុចនេះបានធ្វើឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលមួម៉ៅ ខឹងសម្បារ ក្ដៅក្រហាយ កើតទុក្ខមិនសុខចិត្ត ដោយធ្វើការឆ្លើយតប និងរិះគន់វិញថា ជាព័ត៌មានបំផ្លើស មិនពិត គ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ និងបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះដល់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើឲ្យប្រទេសក្លាយជានីតិរដ្ឋនោះ។
បញ្ហានៃការបន្ទោសគ្នានេះមិនមែនជារឿងចម្លែកឡើយ តែវាសឹងតែក្លាយជារឿងប្រពៃណីទៅហើយរវាងស្ថាប័នទាំងពីរនេះ។
រឿងសំខាន់គឺមិនមែនការបន្ទោស ការប្រមាថ ការប្រើពាក្យតិះដៀល និងដៀមដាម ឬការគំរាមគ្នានោះទេ។
កម្ពុជាជារដ្ឋមួយ មានពូជសាសន៍ថ្លៃថ្នូរបវររុងរឿងចារក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ ដែលពិភពលោកទទួលស្គាល់
ថាពិតជាអញ្ចឹងមែនតាំងពីសម័យអង្គរមក ម្ល៉េះ។
ហេតុនេះ ទាំងរាជរដ្ឋាភិបាល ទាំងគណបក្សប្រឆាំង និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការងារសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពិសេសអ្នកដែលនឹងទទួលបានជំនួយពីគណៈកម្មការសហគមន៍អឺរ៉ុបខាងមុខនេះ ត្រូវលើកយកបញ្ហាអវិជ្ជមានមកដាក់លើតុ ពិភាក្សាគ្នាដោយត្រង់ៗមិនលាក់លៀម និងដោយភក្ដី ខិតខំស្វែងរកចំណុចខ្លាំងរួមដើម្បីពង្រឹងបន្ថែម និងរកចំណុចខ្សោយដើម្បីលុបបំបាត់។ ទាំងអស់គ្នាមិនមែនចាំតែរកចំណុចខ្សោយរបស់ភាគីម្ខាងៗ ដើម្បីប្រយោជន៍នយោបាយតែរៀងៗខ្លួននោះទេ។ ការធ្វើបែបនេះ អ្នកដែលរងគ្រោះពីការរំលោភសិទ្ធិនោះគឺពលរដ្ឋតូចតាច ពិសេសស្ត្រី ដែលត្រូវបានគេប្រើហង្សា
រំលោភបំពានរាល់ថ្ងៃ។
យើងត្រូវរួមគ្នាជួយពង្រឹងការអប់រំ ការផ្សព្វផ្សាយបន្ថែមពីសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន និងសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់
មនុស្សដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេស និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌសកល និងពីការដាក់ទោសអ្នករំលោភសិទ្ធិ
មនុស្ស និងគូកនទៅតាមច្បាប់កំណត់ឲ្យបានដល់សហគមន៍ជនបទនានា។
ការអប់រំ និងការផ្សព្វផ្សាយនេះត្រូវធ្វើជាប្រចាំ និងដោយស្មោះត្រង់ ដោយបង្ហាញពីផលប្រយោជន៍សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។
មានតែការរួមសហការគ្នាប៉ុណ្ណោះ ទើបយើងអាចស្តាកិត្តិយស និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ជាតិយើងឡើងវិញបាន ហើយអាចពង្រឹងសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ ពិសេសសិទ្ធិស្ត្រីរបស់យើង ដើម្បីការអភិវឌ្ឍ ក្នុងដំណាក់កាលដែលពិភពលោក
ស្ថិតនៅក្នុងសកលភាវូបនីយកម្ម។
ឫមួយក៏សុខចិត្តទទួលយកលុយបរទេសមកអនុវត្តការងារ ហើយបណ្ដោយឲ្យពួកគេចេះតែប្រមាទ និងប្រដៅកម្ពុជាជាហូរហែតរៀងទៅពីរឿងសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនេះ?
កម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ នៃកិច្ចប្រជុំក្រុមជំនាញច្បាប់អាស៊ាន
រាជធានីភ្នំពេញ៖ ក្រុមជំនាញការច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានទាំង១០ប្រទេស បានចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំមានរយៈពេល៣ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី១៦ ដល់ថ្ងៃទី១៨ មីនា ឆ្នាំ២០០៩ នៅសណ្ឋាគារភ្នំពេញ រាជធានីភ្នំពេញ។ ភាគីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចាត់បញ្ជូនលោក ហេង វង្សប៊ុនឆាត តំណាងរាជរដ្ឋាភិបាលចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមអ្នកជំនាញការ ច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ាននោះ។
គួររំលឹកថា ការរៀបចំកិច្ចប្រជុំក្រុមជំនាញការច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានដែល រៀបចំធ្វើនៅប្រទេសកម្ពុជានេះ គឺជាកិច្ចប្រជុំលើកទី៩ ដែលកិច្ចប្រជុំលើកទី១- ធ្វើនៅប្រទេសសិង្ហបុរី លើកទី២- នៅប្រទេសហ្វីលីពីន លើកទី៣- នៅលេខាធិការដ្ឋានអាស៊ាន (ទីក្រុងហ្សាកាតា) ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី លើកទី៤- នៅប្រទេសសិង្ហបុរី លើកទី៥- នៅប្រទេសឥណ្ឌនេស៊ី លើកទី៦- នៅលេខាធិការដ្ឋានអាស៊ាន (ទីក្រុងហ្សាការតាប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី) លើកទី៧- នៅសហភាពមីយ៉ាន់ម៉ា លើកទី៨- នៅប្រទេសប្រ៊ុយណេហើយកិច្ចប្រជុំលើក៩នេះ គឺធ្វើនៅប្រទេសកម្ពុជា។ ចំណែកកិច្ចប្រជុំលើកទី១០- គឺត្រូវប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅទីក្រុងគូឡាឡាំពួរប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
មន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៃប្រទេសកម្ពុជាបានថ្លែងថា កិច្ចប្រជុំក្រុមជំនាញការច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានលើកទី៩ ដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនេះ គឺទាក់ទងនឹងការតាក់តែងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិផ្សេងៗ ដើម្បីភ្ជាប់ជាឧបសម្ពន្ធ និងពិធីសារបន្ថែមលើធម្មនុញ្ញអាស៊ានដែលប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានបាន អនុម័តរួចមកហើយ។ ធម្មនុញ្ញនេះមិនបានលំអិតលើចំណុចមួយចំនួនដែលក្រុមជំនាញការ ច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានមានភារកិច្ចសិក្សាស្រាវជ្រាវពិភាក្សា និងតាក់តែងបទដ្ឋានគតិយុត្តិទាក់ទងនឹងចំណុចមួយចំនួនដូចជាការ តាក់តែងយន្តការនានាសម្រាប់ការដោះស្រាយ
វិវាទ តាក់តែងកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីបុព្វសិទ្ធិ និងអភ័យឯកសិទ្ធិ ដែលប្រទេសសមាជិកអាចផ្ដល់ជូនអង្គការអាស៊ាន ការតាក់តែងបទដ្ឋានគតិយុត្តិសម្រាប់អនុវត្តច្បាប់ជាតិចំពោះអង្គការ អាស៊ាន ការតាក់តែងបទដ្ឋានគតិយុត្តិអនុញ្ញាតឲ្យអាស៊ានចូលជាភាគីក្នុង កិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិណាមួយ។ លោកបានបន្តថា កិច្ចការទាំងអស់នេះតាមការសិក្សា និងពិភាក្សាគ្នារយៈពេលវែងបន្តទៀតរវាងអ្នកជំនាញការច្បាប់ជាន់ ខ្ពស់នៃបណ្ដាប្រទេសអាស៊ាន។ ក្រៅពីនោះ កិច្ចប្រជុំលើកទី៩នេះ ក៏នឹងពិភាក្សាផងដែរ លើបញ្ហាផ្សេងៗមួយចំនួនទៀត ដែលទាក់ទងនឹងផលប្រយោជន៍អាស៊ានសម្រាប់ពេលខាងមុខ។
គួររំលឹកថា កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៤ ដែលរៀបចំធ្វើនៅប្រទេសថៃទើបតែបញ្ចប់នៅដើមខែមីនាកន្លងទៅថ្មីៗ នេះក្រោមប្រធានបទ "ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ដើម្បីប្រជាជនអាស៊ាន"។ ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៤នេះផងដែរ ប្រទេសសមាជិកទាំង១០បានចុះហត្ថលេខាលើឯកសារទាក់ទងទៅនឹងផែនការមេ របស់សមាគមអាស៊ានរួមមានសេចក្ដីប្រកាសស្ដីពីផែនទីមេសម្រាប់ បង្ហាញផ្លូវអាស៊ានឆ្នាំ២០០៩-២០១៥។
ផែនការលំអិតស្ដីពីសហគមន៍សន្តិសុខនយោបាយអាស៊ាន ផែនការលំអិតស្ដីពីសហគមន៍វប្បធម៌សង្គមអាស៊ាន នឹងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមលើកទី២សម្រាប់ផែនការការងារសមាហរណកម្មអាស៊ាន។ ជាមួយនោះអាស៊ានក៏បានចេញនូវសេចក្ដីប្រកាសរួមស្ដីពីការសម្រេច បាននូវគោលដៅសហព័ន្ធរបស់អាស៊ាន និងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្ដីពីសន្ធិសុខស្បៀងក្នុងតំបន់អាស៊ាន ២០០៩-២០១៣៕
រាជធានីភ្នំពេញ៖ ក្រុមជំនាញការច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានទាំង១០ប្រទេស បានចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំមានរយៈពេល៣ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី១៦ ដល់ថ្ងៃទី១៨ មីនា ឆ្នាំ២០០៩ នៅសណ្ឋាគារភ្នំពេញ រាជធានីភ្នំពេញ។ ភាគីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចាត់បញ្ជូនលោក ហេង វង្សប៊ុនឆាត តំណាងរាជរដ្ឋាភិបាលចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមអ្នកជំនាញការ ច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ាននោះ។
គួររំលឹកថា ការរៀបចំកិច្ចប្រជុំក្រុមជំនាញការច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានដែល រៀបចំធ្វើនៅប្រទេសកម្ពុជានេះ គឺជាកិច្ចប្រជុំលើកទី៩ ដែលកិច្ចប្រជុំលើកទី១- ធ្វើនៅប្រទេសសិង្ហបុរី លើកទី២- នៅប្រទេសហ្វីលីពីន លើកទី៣- នៅលេខាធិការដ្ឋានអាស៊ាន (ទីក្រុងហ្សាកាតា) ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី លើកទី៤- នៅប្រទេសសិង្ហបុរី លើកទី៥- នៅប្រទេសឥណ្ឌនេស៊ី លើកទី៦- នៅលេខាធិការដ្ឋានអាស៊ាន (ទីក្រុងហ្សាការតាប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី) លើកទី៧- នៅសហភាពមីយ៉ាន់ម៉ា លើកទី៨- នៅប្រទេសប្រ៊ុយណេហើយកិច្ចប្រជុំលើក៩នេះ គឺធ្វើនៅប្រទេសកម្ពុជា។ ចំណែកកិច្ចប្រជុំលើកទី១០- គឺត្រូវប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅទីក្រុងគូឡាឡាំពួរប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
មន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៃប្រទេសកម្ពុជាបានថ្លែងថា កិច្ចប្រជុំក្រុមជំនាញការច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានលើកទី៩ ដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនេះ គឺទាក់ទងនឹងការតាក់តែងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិផ្សេងៗ ដើម្បីភ្ជាប់ជាឧបសម្ពន្ធ និងពិធីសារបន្ថែមលើធម្មនុញ្ញអាស៊ានដែលប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានបាន អនុម័តរួចមកហើយ។ ធម្មនុញ្ញនេះមិនបានលំអិតលើចំណុចមួយចំនួនដែលក្រុមជំនាញការ ច្បាប់ជាន់ខ្ពស់អាស៊ានមានភារកិច្ចសិក្សាស្រាវជ្រាវពិភាក្សា និងតាក់តែងបទដ្ឋានគតិយុត្តិទាក់ទងនឹងចំណុចមួយចំនួនដូចជាការ តាក់តែងយន្តការនានាសម្រាប់ការដោះស្រាយ
វិវាទ តាក់តែងកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីបុព្វសិទ្ធិ និងអភ័យឯកសិទ្ធិ ដែលប្រទេសសមាជិកអាចផ្ដល់ជូនអង្គការអាស៊ាន ការតាក់តែងបទដ្ឋានគតិយុត្តិសម្រាប់អនុវត្តច្បាប់ជាតិចំពោះអង្គការ អាស៊ាន ការតាក់តែងបទដ្ឋានគតិយុត្តិអនុញ្ញាតឲ្យអាស៊ានចូលជាភាគីក្នុង កិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិណាមួយ។ លោកបានបន្តថា កិច្ចការទាំងអស់នេះតាមការសិក្សា និងពិភាក្សាគ្នារយៈពេលវែងបន្តទៀតរវាងអ្នកជំនាញការច្បាប់ជាន់ ខ្ពស់នៃបណ្ដាប្រទេសអាស៊ាន។ ក្រៅពីនោះ កិច្ចប្រជុំលើកទី៩នេះ ក៏នឹងពិភាក្សាផងដែរ លើបញ្ហាផ្សេងៗមួយចំនួនទៀត ដែលទាក់ទងនឹងផលប្រយោជន៍អាស៊ានសម្រាប់ពេលខាងមុខ។
គួររំលឹកថា កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៤ ដែលរៀបចំធ្វើនៅប្រទេសថៃទើបតែបញ្ចប់នៅដើមខែមីនាកន្លងទៅថ្មីៗ នេះក្រោមប្រធានបទ "ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ដើម្បីប្រជាជនអាស៊ាន"។ ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៤នេះផងដែរ ប្រទេសសមាជិកទាំង១០បានចុះហត្ថលេខាលើឯកសារទាក់ទងទៅនឹងផែនការមេ របស់សមាគមអាស៊ានរួមមានសេចក្ដីប្រកាសស្ដីពីផែនទីមេសម្រាប់ បង្ហាញផ្លូវអាស៊ានឆ្នាំ២០០៩-២០១៥។
ផែនការលំអិតស្ដីពីសហគមន៍សន្តិសុខនយោបាយអាស៊ាន ផែនការលំអិតស្ដីពីសហគមន៍វប្បធម៌សង្គមអាស៊ាន នឹងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមលើកទី២សម្រាប់ផែនការការងារសមាហរណកម្មអាស៊ាន។ ជាមួយនោះអាស៊ានក៏បានចេញនូវសេចក្ដីប្រកាសរួមស្ដីពីការសម្រេច បាននូវគោលដៅសហព័ន្ធរបស់អាស៊ាន និងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្ដីពីសន្ធិសុខស្បៀងក្នុងតំបន់អាស៊ាន ២០០៩-២០១៣៕
ក្រសួងអប់រំដាក់ឲ្យអនុវត្តកម្មវិធីអក្ខរាវិរុទ្ធ និងវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ ជាលើកដំបូង ក្នុងប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ
ភ្នំពេញ៖ អក្ខរាវិរុទ្ធសម្រាប់ភាសាខ្មែរលើកដំបូង និងវចនានុក្រមភាសាខ្មែរក្នុងប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រជាលើកដំបូងនៅ កម្ពុជា ត្រូវបានដាក់ឲ្យអនុវត្តជាផ្លូវការក្នុងប្រព័ន្ធព័ត៌មានវិទ្យា របស់ក្រសួងអប់រំ ដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយនៅកម្ពុជា ។
លោកសុក ថា អនុប្រធានការិយាល័យព័ត៌មាន ទទួលបន្ទុកព័ត៌មានវិទ្យា ក្នុងវិស័យអប់រំបានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២៣ ខែសីហា កន្លងមកថា គម្រោងសម្រាប់វចនានុក្រមអក្ខរាវិរុទ្ធភាសាខ្មែរជាលើកដំបូង ត្រូវបានអនុវត្តដោយក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា ធ្វើឡើយដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកមួយ កម្មវិធីនេះអនុវត្តការប្រើប្រាស់តាមប្រព័ន្ធយូនីកូដ ។
លោកបន្តថា <<នេះជាកម្មវិធីអក្ខរកម្មវចនានុក្រមភាសាខ្មែរជាលើកដំបូង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ និងវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ដោយផ្អែកតាមទម្រង់អក្សររបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត>> ។ កម្មវិធីនេះត្រូវដាក់ឲ្យអនុវត្តក្នុងក្រសួងអប់រំដំបូង
គេ ដើម្បីបណ្ដុះបណ្ដាលកម្មវិធីកុំព្យូទ័រដល់មន្ត្រីអប់រំជាច្រើនរយ នាក់ ដែលរយៈពេលបណ្ដុះបណ្ដាលមានចំនួន៥ទៅ៧ឆ្នាំ ដោយប្រើប្រាស់ថវិកាប្រមាណ៣៥ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ។
យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡាបានឲ្យដឹងថា ក្រសួងអប់រំ និងអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយបានចុះហត្ថលេខាមួយកាលពីដើម សប្ដាហ៍នេះ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍រចនាសម្ព័ន្ធធនធានមនុស្សរបស់ក្រសួងអប់រំ សម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាលនូវការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិជ្ជាទូរគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យា (ICT) ក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះក៏រួមបញ្ចូលផងដែរនូវការបង្កើតកម្មវិធី ICT សម្រាប់វិទ្យាល័យ សកលវិទ្យាល័យ ការស្រាវជ្រាវដើម្បីជ្រើសរើសនូវប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ICT ដែលសមល្មមសម្រាប់ប្រើប្រាស់ និងសំខាន់បំផុត គឺសេចក្ដីព្រាងផែនការមេសម្រាប់វិស័យ ICT នៅក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ ។ ដោយណែនាំជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធ នូវការរីកចម្រើននៃការធ្វើសមាហរណកម្ម បច្ចេកវិទ្យាអប់រំទៅក្នុងគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ដូចជាការបង្រៀន ការរៀន និងការគ្រប់គ្រងនៅតាមសាលារៀន រយៈពេលពី៥ទៅ៧ឆ្នាំ ។
លោកណាត ប៊ុនរឿន អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា បានមានប្រសាសន៍ថា ការផ្ដួចផ្ដើមរបស់ក្រសួង រួមជាមួយការអភិវឌ្ឍន៍របស់គម្រោងជាច្រើនពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងម្ចាស់ជំនួយដែលមានទិសដៅតែមួយ ដែលជាគោលនយោបាយ បានបង្កើតនូវកន្លែងប្រមូលផ្ដុំចាំបាច់ដើម្បីចាប់ផ្ដើមនូវដំណាក់ កាលថ្មីនៃសកម្មភាព ដែលនាំយើងទៅកាន់ប្រព័ន្ធអប់រំថ្មី ដែលបច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យានឹងជួយយើងធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធ អប់រំកាន់តែប្រសើរ ។
លោកកុល ផេង ទេសរដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងបានយល់ច្បាស់អំពីបញ្ហានេះតាំងពីឆ្នាំ២០០៥ គឺនៅពេលដែលបានអភិវឌ្ឍន៍គោលនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រល្អ ក្នុងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានវិទ្យាសម្រាប់ការបង្រៀននិង រៀន ។
លោកបន្តដោយគូសបញ្ជាក់ថា <<ប្រទេសមួយរីកចម្រើន នៅពេលដែលប្រទេសនោះប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធព័ត៌មានវិទ្យាគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យាបើកទូលាយ ហើយបច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យា នឹងត្រូវប្រើប្រាស់ទូលំទូលាយនៅពេលដែលវាជាភាសាជាតិរបស់ប្រទេស នីមួយៗ>>៕
ភ្នំពេញ៖ អក្ខរាវិរុទ្ធសម្រាប់ភាសាខ្មែរលើកដំបូង និងវចនានុក្រមភាសាខ្មែរក្នុងប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រជាលើកដំបូងនៅ កម្ពុជា ត្រូវបានដាក់ឲ្យអនុវត្តជាផ្លូវការក្នុងប្រព័ន្ធព័ត៌មានវិទ្យា របស់ក្រសួងអប់រំ ដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយនៅកម្ពុជា ។
លោកសុក ថា អនុប្រធានការិយាល័យព័ត៌មាន ទទួលបន្ទុកព័ត៌មានវិទ្យា ក្នុងវិស័យអប់រំបានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២៣ ខែសីហា កន្លងមកថា គម្រោងសម្រាប់វចនានុក្រមអក្ខរាវិរុទ្ធភាសាខ្មែរជាលើកដំបូង ត្រូវបានអនុវត្តដោយក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា ធ្វើឡើយដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកមួយ កម្មវិធីនេះអនុវត្តការប្រើប្រាស់តាមប្រព័ន្ធយូនីកូដ ។
លោកបន្តថា <<នេះជាកម្មវិធីអក្ខរកម្មវចនានុក្រមភាសាខ្មែរជាលើកដំបូង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ និងវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ដោយផ្អែកតាមទម្រង់អក្សររបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត>> ។ កម្មវិធីនេះត្រូវដាក់ឲ្យអនុវត្តក្នុងក្រសួងអប់រំដំបូង
គេ ដើម្បីបណ្ដុះបណ្ដាលកម្មវិធីកុំព្យូទ័រដល់មន្ត្រីអប់រំជាច្រើនរយ នាក់ ដែលរយៈពេលបណ្ដុះបណ្ដាលមានចំនួន៥ទៅ៧ឆ្នាំ ដោយប្រើប្រាស់ថវិកាប្រមាណ៣៥ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ។
យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡាបានឲ្យដឹងថា ក្រសួងអប់រំ និងអង្គការវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយបានចុះហត្ថលេខាមួយកាលពីដើម សប្ដាហ៍នេះ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍រចនាសម្ព័ន្ធធនធានមនុស្សរបស់ក្រសួងអប់រំ សម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាលនូវការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិជ្ជាទូរគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យា (ICT) ក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះក៏រួមបញ្ចូលផងដែរនូវការបង្កើតកម្មវិធី ICT សម្រាប់វិទ្យាល័យ សកលវិទ្យាល័យ ការស្រាវជ្រាវដើម្បីជ្រើសរើសនូវប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ICT ដែលសមល្មមសម្រាប់ប្រើប្រាស់ និងសំខាន់បំផុត គឺសេចក្ដីព្រាងផែនការមេសម្រាប់វិស័យ ICT នៅក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ ។ ដោយណែនាំជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធ នូវការរីកចម្រើននៃការធ្វើសមាហរណកម្ម បច្ចេកវិទ្យាអប់រំទៅក្នុងគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ដូចជាការបង្រៀន ការរៀន និងការគ្រប់គ្រងនៅតាមសាលារៀន រយៈពេលពី៥ទៅ៧ឆ្នាំ ។
លោកណាត ប៊ុនរឿន អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា បានមានប្រសាសន៍ថា ការផ្ដួចផ្ដើមរបស់ក្រសួង រួមជាមួយការអភិវឌ្ឍន៍របស់គម្រោងជាច្រើនពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងម្ចាស់ជំនួយដែលមានទិសដៅតែមួយ ដែលជាគោលនយោបាយ បានបង្កើតនូវកន្លែងប្រមូលផ្ដុំចាំបាច់ដើម្បីចាប់ផ្ដើមនូវដំណាក់ កាលថ្មីនៃសកម្មភាព ដែលនាំយើងទៅកាន់ប្រព័ន្ធអប់រំថ្មី ដែលបច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យានឹងជួយយើងធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធ អប់រំកាន់តែប្រសើរ ។
លោកកុល ផេង ទេសរដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងបានយល់ច្បាស់អំពីបញ្ហានេះតាំងពីឆ្នាំ២០០៥ គឺនៅពេលដែលបានអភិវឌ្ឍន៍គោលនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រល្អ ក្នុងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានវិទ្យាសម្រាប់ការបង្រៀននិង រៀន ។
លោកបន្តដោយគូសបញ្ជាក់ថា <<ប្រទេសមួយរីកចម្រើន នៅពេលដែលប្រទេសនោះប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធព័ត៌មានវិទ្យាគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យាបើកទូលាយ ហើយបច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យា នឹងត្រូវប្រើប្រាស់ទូលំទូលាយនៅពេលដែលវាជាភាសាជាតិរបស់ប្រទេស នីមួយៗ>>៕
តម្លៃនៃការចូលរួមរបស់កុមារក្នុងការងារអភិវឌ្ឍន៍សង្គម
ភ្នំពេញ៖ កុមារដែលជាទូទៅត្រូវបានកំណត់ថា ជាក្រុមមនុស្សដែលមានអាយុក្រោម១៨ឆ្នាំ។ ជារឿយៗក្រុមនេះស្ថិតក្នុងស្ថានភាពដែលងាយរងគ្រោះ និងពុំសូវត្រូវបានផ្ដល់ឱកាសឲ្យមានការចូលរួមនៅក្នុងសង្គម។
លោក កែវ ផល្លា មន្ត្រីផ្នែកការចូលរួមរបស់កុមារនៃអគ្គលេខាធិការដ្ឋានរបស់ គណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីសិទ្ធិកុមារបានឲ្យដឹងតាមរយៈបទពិសោធន៍ការងារកន្លងមកថា ថ្វីត្បិតតែស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយល្អប្រសើរជាងមុន ក៏ការឲ្យតម្លៃលើការចូលរួមរបស់កុមារក្នុងចំណោមប្រជាជនកម្ពុជា ពុំទាន់មានលក្ខណៈទូលំទូលាយនៅឡើយ។ មនុស្សចាស់ភាគច្រើនពុំបានឲ្យតម្លៃពេញលេញដល់គំនិតទស្សនៈរបស់ កុមារ ដោយយល់ឃើញថា កុមារនៅមានភាពក្មេងខ្ចីទាំងវ័យ ចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍ជីវិត។ ពួកគាត់ពុំបានមើលឃើញពីតម្លៃ និងប្រយោជន៍ដែលកុមារអាចចូលរួមចំណែកចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមជាតិ ឡើយ។ លោក ផល្លា បានបន្តឲ្យដឹងថា ជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែង សុភាសិតបុរាណមួយឃ្លាដែលពោលថា "មិនជឿចាស់ស្រឡះដៃធេង បើជឿក្មេងរលីងសក់ក្បាល" នៅតែដក់ជាប់ក្នុងគំនិតទស្សនៈរបស់មនុស្សចាស់មួយចំនួនធំ។ ទស្សនៈនេះបាន និងកំពុងបង្កជាឧបសគ្គដ៏ធំធេងដល់ដំណើរការលើកកម្ពស់ការចូលរួម របស់កុមារនៅប្រទេសកម្ពុជា។
បើតាមទស្សនៈរបស់លោកការផ្សព្វផ្សាយឲ្យមានការយល់ដឹង ច្បាស់លាស់អំពីសិទ្ធិ និងតម្លៃនៃការចូលរួមរបស់កុមារ និងអប់រំឲ្យមានការយល់គ្នាបានល្អរវាងមនុស្សចាស់ និងកុមារ ជាវិធីសាស្ត្រល្អមួយសម្រាប់ជួយដល់ការលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ កុមារ។ ការចូលរួមរបស់កុមារបានផ្ដល់នូវតម្លៃ និងអត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនសម្រាប់កុមារផ្ទាល់ និងសង្គមជាតិទាំងមូល រួមមានដូចជា ជួយរួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ទាំងផ្នែករាងកាយ និងបញ្ញាស្មារតីរបស់កុមារ ដើម្បីអាចឲ្យពួកគេបានបំពេញតួនាទីជាកូនល្អ សិស្សល្អ មិត្តល្អ និងពលរដ្ឋល្អនៅថ្ងៃអនាគតជាដើម។ ម្យ៉ាងទៀតការផ្ដល់ឱកាសឲ្យកុមារបានចូលរួមមានន័យថា បានផ្ដល់ឱកាសឲ្យពួកគេបានចូលរួមចំណែកកសាងសង្គម និងបានត្រៀមខ្លួនដើម្បីក្លាយខ្លួនជាអ្នកដឹកនាំសង្គមនៅថ្ងៃ ខាងមុខ។
កន្លងមក រាជរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទាដែលមានក្រុមប្រឹក្សាជាតិដើម្បីកុមារជា សេនាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើនបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងកិច្ចការលើក កម្ពស់ស្ថានភាពនៃការចូលរួមរបស់កុមារនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា។ ជាក់ស្ដែងតាមរយៈគម្រោងតស៊ូមតិដើម្បីការចូលរួមរបស់កុមាររបស់ គណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារ ដែលឧបត្ថម្ភដោយអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជា (PLAN International Cambodia) និងអង្គការន័រវេស្ស៍សង្គ្រោះកុមារនៅកម្ពុជា (Save the Children Norway
in Cambodia) កុមារដែលជាសមាជិកក្លឹបកុមារចំនួនជាង២០០ក្លឹបនៅ១១ខេត្ត -ក្រុង បានទទួលនូវការបណ្ដុះបណ្ដាលពង្រឹងសមត្ថភាពទាំងចំណេះដឹងទូទៅ និងចំណេះដឹងជំនាញជាប្រចាំពីអង្គការសាមី និងគណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារ។ ក្លឹបកុមារដែលសម្របសម្រួលដោយអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងអន្តរជាតិទាំងនេះបានចងក្រងជាបណ្ដាញមួយឈ្មោះថា បណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិ។ បណ្ដាញនេះត្រូវបានផ្ដួចផ្ដើមចងក្រងដោយគណៈកម្មាធិការអង្គការ មិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារ (គ.អ.ស.ក) ក្នុងគោលបំណងពង្រឹងសមត្ថភាពក្រុមកុមារឲ្យមានសមត្ថភាព គ្រប់គ្រាន់ក្នុងការងារតស៊ូមតិដើម្បីឲ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់ កុមារទាំងក្នុងសហគមន៍ ថ្នាក់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ជាសក្ខីភាព កុមារដែលត្រូវបានបោះឆ្នោតឲ្យធ្វើជាតំណាងបណ្ដាញតាមខេត្តក្រុង នីមួយៗត្រូវបានអញ្ជើញឲ្យចូលរួមក្នុងសិក្ខាសាលាថ្នាក់ជាតិស្ដីពី ការផ្ដល់អនុសាសន៍លើរបាយការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលស្ដីពីការអនុវត្តន៍ សិទ្ធិកុមារនៅកម្ពុជាកាលពីពេលកន្លងមក។ ក្រុមកុមារដែលជាសមាជិកអ្នកដឹកនាំបណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិទាំង នោះ ក៏ធ្លាប់បានចូលរួមជាតំណាងឲ្យកុមារកម្ពុជាក្នុងសន្និបាតថ្នាក់ តំបន់ និងថ្នាក់ពិភពលោកស្ដីពីការរៀបចំផែនការ និងគោលនយោបាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាកុមារផងដែរ។
កុមារា ជា សុជាតិ អាយុ១១ឆ្នាំជាអនុប្រធានបណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិប្រចាំស្រុក ស្ទឹងហាវ ខេត្តព្រះសីហនុបានបង្ហាញពីអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយរបស់ខ្លួនដែល ទទួលបាននូវចំណេះដឹងជាច្រើននាពេលកន្លងមក តាមរយៈអង្គការសហគមន៍សុវត្ថិភាពកុមារ CCBO និង គ.អ.ស.ក រួមមានដូចជាចំណេះដឹងស្ដីពីសិទ្ធិកុមារ ការចូលរួមរបស់កុមារ ពលកម្មកុមារ អំពើហិង្សាលើកុមារ មិត្តអប់រំមិត្ត ការតស៊ូមតិ និងភាពជាអ្នកដឹកនាំជាដើម។ ជាមួយនឹងចំណេះដឹងដ៏មានសារសំខាន់ទាំងនេះ សុជាតិតែងតែឆ្លៀតឱកាសផ្សព្វផ្សាយចែករំលែកដល់សមាជិកក្នុងគ្រួសារ និងមិត្តភក្ដិនៅសាលាជារឿយៗ។ សុជាតិបាននិយាយថា "ពេលណាខ្ញុំបានមករៀន ពេលត្រឡប់ដល់ផ្ទះវិញ អ៊ំនិងបងៗតែងជជីកសួរខ្ញុំថា តើឯងទៅរៀនបានចេះអ្វីខ្លះ? ហើយពួកគាត់បានឲ្យខ្ញុំនិយាយរៀបរាប់ពីអ្វីដែលខ្ញុំបានរៀន ឲ្យពួកគាត់ស្ដាប់"។ សុជាតិមិនត្រឹមតែបានចែករំលែកការយល់ដឹងរបស់ខ្លួនទៅដល់ គ្រួសារ និងកុមារក្នុងសហគមន៍ប៉ុណ្ណោះទេ គេថែមទាំងបានប្រើប្រាស់ចំណេះដឹងទាំងនេះដើម្បីជួយដោះស្រាយបញ្ហា កុមារក្នុងសហគមន៍ទៀតផង។ "ខ្ញុំធ្លាប់ជួយកុមារម្នាក់នៅក្បែរផ្ទះដែលខ្ញុំរស់នៅ"។
តាមការរៀបរាប់របស់សុជាតិមានកុមារម្នាក់រស់នៅក្បែរផ្ទះរបស់ ប្អូនក្នុងភូមិកំពេញ ស្រុកស្ទឹងហាវ ខេត្តព្រះសីហនុ ដែលធ្លាប់ជាសិស្សឆ្នើមមួយរូបក្នុងថ្នាក់ បានធ្លាក់ខ្លួនរៀនសូត្រពុំបានលទ្ធផលល្អ ដោយសារតែពុំទទួលបានការលើកទឹកចិត្តពីម្ដាយ និងតែងទទួលនូវការវាយធ្វើបាបជាញឹកញាប់។ សុជាតិបានជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់មិត្តខ្លួនតាមរយៈការស្វែងរក ពេលវេលាទំនេរ ដើម្បីជជែកលេងជាមួយម្ដាយរបស់កុមារនោះ ដើម្បីព្យាយាមពន្យល់គាត់ឲ្យយល់ពីតម្រូវការភាពកក់ក្ដៅ និងការលើកទឹកចិត្តរបស់កុមារ និងបានបង្ហាញពីអត្ថប្រយោជន៍នៃការយកចិត្តទុកដាក់លើផ្លូវចិត្ត របស់កូនដែលមិនត្រឹមធ្វើឲ្យកូនសប្បាយចិត្តប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងអាចជាឈ្នួនជួយដល់ការសិក្សារបស់កុមារទៀតផង។ សុជាតិ ក៏បានពន្យល់ម្ដាយកុមារឲ្យយល់ពីសញ្ញាណនៃសិទ្ធិកុមារផងដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ សុជាតិក៏មិនភ្លេចណែនាំមិត្តរបស់ខ្លួន កុំឲ្យធ្វើកិច្ចការដែលម្ដាយមិនសប្បាយចិត្ត និងព្យាយាមស្ដាប់ដំបូន្មានរបស់គាត់ផងដែរ។
ជាការពិតគំនិត និងសម្ដីរបស់កុមារអាយុជាង១០ឆ្នាំរូបនេះ ពុំទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ស្ដាប់ និងពិចារណាពីម្ដាយរបស់កុមារភ្លាមៗឡើយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ការព្យាយាមនិងភាពប៉ិនប្រសប់ របស់សុជាតិបានជួយឲ្យគេទទួលបានជោគជ័យក្នុងកិច្ចការសប្បុរសធម៌ របស់ខ្លួននៅពេលក្រោយមក។ "រហូតមកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំបានសង្កេតឃើញថា មីងដែលនៅក្បែរផ្ទះរបស់ខ្ញុំនេះ លែងសូវវាយជេរស្ដីមិត្តរបស់ខ្ញុំទៀតហើយ ហើយមិត្តខ្ញុំក៏ចាប់ផ្ដើមរៀនបានពូកែឡើងវិញដែរ"។ នេះបើតាមសម្ដីរបស់សុជាតិ ទង្វើរបស់កុមារសុជាតិជាគំរូល្អមួយដែលបង្ហាញពីតម្លៃនៃការចូល រួមរបស់កុមារក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាកុមារក្នុងសហគមន៍។
ជាមួយគ្នានេះ កុមារនៅអាចចូលរួមក្នុងដំណើរការនៃការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត ទាក់ទងនឹងបញ្ហាកុមារក្នុងសហគមន៍របស់ខ្លួនផងដែរ។ ជាក់ស្ដែងតំណាងបណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិមកពីភូមិជីចេះ ភូមិស្វាយសរ និងភូមិថ្មី ឃុំស្នាអន្សា ស្រុកក្រគរ ខេត្តពោធិ៍សាត់ បានចូលជួបតំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ និងតំណាងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានស្នាអន្សា ក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយកាលពីពេលកន្លងមក ដើម្បីលើកពីបញ្ហាកុមារដែលកំពុងកើតមានក្នុងសហគមន៍ ដើម្បីស្នើសុំឲ្យមានអន្តរាគមន៍ពីក្រុមប្រឹក្សាឃុំ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ បញ្ហាចម្បងៗដែលកុមារបានលើកឡើងនាឱកាសនោះមានដូចជា កុមារប្រកបមុខរបរឡើងត្នោត និងកុមារបោះបង់ការសិក្សាទៅរកការងារធ្វើនៅទីក្រុង និងខេត្តផ្សេងៗ។
លោក មេឃុំ និងជំទប់បានប្រាប់តំណាងកុមារថា លោកក៏បានដឹងពីរឿងនេះដែរ ថែមទាំងធ្លាប់បានចុះនិយាយអប់រំឪពុកម្ដាយកុមារទាំងនោះទៀតផង ហើយបច្ចុប្បន្នលោកកំពុងតែស្វែងរកអង្គការដែលមានបណ្ដុះបណ្ដាល ជំនាញផ្នែកត្បាញកន្ទេល ហូល ស៊ឹង ក្រមា ភ្លេងការ ភ្លេងពិណពាទ្យ...ដើម្បីលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជន និងទប់ស្កាត់ការធ្វើចំណាកស្រុក។ លោកក៏មានគម្រោងសហការជាមួយនាយកសាលាគ្រប់ភូមិគោលដៅ ដើម្បីផាកពិន័យឪពុកម្ដាយណា ដែលមិនឲ្យកូនទៅរៀន ឬប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាលើកុមារ។ លោកក៏ធ្លាប់បានចុះណែនាំអប់រំដល់ប្រជាជនក្នុងភូមិឲ្យយល់ពី តម្លៃកុមារ គុណប្រយោជន៍នៃការសិក្សារបស់កុមារ ផលប៉ះពាល់អាក្រក់នៃការកេងប្រវ័ញ្ចលើពលកម្មកុមារ និងការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាលើកុមារ។ ជាមួយនឹងសកម្មភាពទាំងនេះ លោកមេឃុំបានជួបរឿងព្រៃផ្សៃជាក់ស្ដែងមួយ ដែលគ្រួសារមួយបានប្រើអំពើហិង្សាលើកូនបង្កើតរបស់ខ្លួនដោយចង ព្យួរជើងឡើងលើវាយធ្វើបាបដូចសត្វធាតុ។ លោកបានចុះណែនាំពន្យល់ហេតុផលដើម្បីឲ្យគ្រួសារនោះបញ្ឈប់អំពើ ព្រៃផ្សៃបែបនេះ ទីបំផុតគ្រួសារនោះបានធ្វើចំណាកស្រុកចេញឆ្ងាយពីឃុំរបស់លោក។ លោកមេឃុំក៏បានអំពាវនាវសុំឲ្យកុមារនៅតាមក្លឹបជួយតាមដាន និងរាយការណ៍រាល់បញ្ហាទាំងឡាយណាដែលបានជួបប្រទះ ដើម្បីងាយស្រួលដល់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំចាត់វិធានការអន្តរាគមន៍ទាន់ពេល ជាពិសេសសូមឲ្យកុមារនៅក្នុងក្លឹបជួយណែនាំដល់មិត្តភក្ដិដែល ឈប់រៀន ឲ្យចូលសាលារៀនវិញផង។ គួរបញ្ជាក់ថា កិច្ចប្រជុំស្រដៀងគ្នានេះ តែងតែត្រូវបានរៀបចំជារឿយៗនៅតាមខេត្ត-ក្រុងទាំង១១ដែល ប្រតិបត្តិការដោយ គ.អ.ស.ក និងអង្គការដៃគូ។
នៅក្នុងបរិបទជាច្រើន គេសង្កេតឃើញមានការផ្ដល់ឱកាសឲ្យកុមារបានចូលរួមក្នុង ព្រឹត្តិការណ៍ធំៗរបស់សង្គម ប៉ុន្តែក៏មានការចូលរួមជាច្រើនធ្វើឡើងគ្រាន់តែយកកុមារឲ្យ ចូលរួមដើម្បីល្អមើល ដោយពុំបានផ្ដល់នូវការចូលរួមដ៏ពេញលេញមួយដល់ពួកគេ។ លោក កែវ ផល្លា បានធ្វើការកត់សម្គាល់ផ្ទាល់ខ្លួនថា នៅមានការយល់ពុំច្បាស់លាស់នៅឡើយក្នុងសង្គមកម្ពុជាសព្វថ្ងៃពី អត្ថន័យពិតនៃការចូលរួមរបស់កុមារ។ លោកបានបង្ហាញថា ការចូលរួមរបស់កុមារពិតគឺជាដំណើរការដែលកុមារអាចចូលរួមសម្ដែង គំនិត ទស្សនៈ ដែលគំនិតទស្សនៈទាំងនោះ ត្រូវបានគេយកទៅពិចារណាថ្លឹងថ្លែង ដើម្បីធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្តក្នុងគោលបំណងការពារឧត្ដមប្រយោជន៍ របស់កុមារ។
គណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារបាន ធ្វើការអំពាវនាវថា ប្រសិនជាមានអ្វីដែលទាក់ទងទៅដល់កុមារ គឺអាចទំនាក់ទំនងមកគណៈកម្មាធិការនេះបានតាមរយៈលោកពិសីមន្ត្រីនៃ អង្គការនេះដែលមានលេខទំនាក់ទំនង ០២៣ ៨៨២ ៤១២៕
ភ្នំពេញ៖ កុមារដែលជាទូទៅត្រូវបានកំណត់ថា ជាក្រុមមនុស្សដែលមានអាយុក្រោម១៨ឆ្នាំ។ ជារឿយៗក្រុមនេះស្ថិតក្នុងស្ថានភាពដែលងាយរងគ្រោះ និងពុំសូវត្រូវបានផ្ដល់ឱកាសឲ្យមានការចូលរួមនៅក្នុងសង្គម។
លោក កែវ ផល្លា មន្ត្រីផ្នែកការចូលរួមរបស់កុមារនៃអគ្គលេខាធិការដ្ឋានរបស់ គណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីសិទ្ធិកុមារបានឲ្យដឹងតាមរយៈបទពិសោធន៍ការងារកន្លងមកថា ថ្វីត្បិតតែស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយល្អប្រសើរជាងមុន ក៏ការឲ្យតម្លៃលើការចូលរួមរបស់កុមារក្នុងចំណោមប្រជាជនកម្ពុជា ពុំទាន់មានលក្ខណៈទូលំទូលាយនៅឡើយ។ មនុស្សចាស់ភាគច្រើនពុំបានឲ្យតម្លៃពេញលេញដល់គំនិតទស្សនៈរបស់ កុមារ ដោយយល់ឃើញថា កុមារនៅមានភាពក្មេងខ្ចីទាំងវ័យ ចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍ជីវិត។ ពួកគាត់ពុំបានមើលឃើញពីតម្លៃ និងប្រយោជន៍ដែលកុមារអាចចូលរួមចំណែកចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមជាតិ ឡើយ។ លោក ផល្លា បានបន្តឲ្យដឹងថា ជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែង សុភាសិតបុរាណមួយឃ្លាដែលពោលថា "មិនជឿចាស់ស្រឡះដៃធេង បើជឿក្មេងរលីងសក់ក្បាល" នៅតែដក់ជាប់ក្នុងគំនិតទស្សនៈរបស់មនុស្សចាស់មួយចំនួនធំ។ ទស្សនៈនេះបាន និងកំពុងបង្កជាឧបសគ្គដ៏ធំធេងដល់ដំណើរការលើកកម្ពស់ការចូលរួម របស់កុមារនៅប្រទេសកម្ពុជា។
បើតាមទស្សនៈរបស់លោកការផ្សព្វផ្សាយឲ្យមានការយល់ដឹង ច្បាស់លាស់អំពីសិទ្ធិ និងតម្លៃនៃការចូលរួមរបស់កុមារ និងអប់រំឲ្យមានការយល់គ្នាបានល្អរវាងមនុស្សចាស់ និងកុមារ ជាវិធីសាស្ត្រល្អមួយសម្រាប់ជួយដល់ការលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ កុមារ។ ការចូលរួមរបស់កុមារបានផ្ដល់នូវតម្លៃ និងអត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនសម្រាប់កុមារផ្ទាល់ និងសង្គមជាតិទាំងមូល រួមមានដូចជា ជួយរួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ទាំងផ្នែករាងកាយ និងបញ្ញាស្មារតីរបស់កុមារ ដើម្បីអាចឲ្យពួកគេបានបំពេញតួនាទីជាកូនល្អ សិស្សល្អ មិត្តល្អ និងពលរដ្ឋល្អនៅថ្ងៃអនាគតជាដើម។ ម្យ៉ាងទៀតការផ្ដល់ឱកាសឲ្យកុមារបានចូលរួមមានន័យថា បានផ្ដល់ឱកាសឲ្យពួកគេបានចូលរួមចំណែកកសាងសង្គម និងបានត្រៀមខ្លួនដើម្បីក្លាយខ្លួនជាអ្នកដឹកនាំសង្គមនៅថ្ងៃ ខាងមុខ។
កន្លងមក រាជរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទាដែលមានក្រុមប្រឹក្សាជាតិដើម្បីកុមារជា សេនាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើនបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងកិច្ចការលើក កម្ពស់ស្ថានភាពនៃការចូលរួមរបស់កុមារនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា។ ជាក់ស្ដែងតាមរយៈគម្រោងតស៊ូមតិដើម្បីការចូលរួមរបស់កុមាររបស់ គណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារ ដែលឧបត្ថម្ភដោយអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជា (PLAN International Cambodia) និងអង្គការន័រវេស្ស៍សង្គ្រោះកុមារនៅកម្ពុជា (Save the Children Norway
in Cambodia) កុមារដែលជាសមាជិកក្លឹបកុមារចំនួនជាង២០០ក្លឹបនៅ១១ខេត្ត -ក្រុង បានទទួលនូវការបណ្ដុះបណ្ដាលពង្រឹងសមត្ថភាពទាំងចំណេះដឹងទូទៅ និងចំណេះដឹងជំនាញជាប្រចាំពីអង្គការសាមី និងគណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារ។ ក្លឹបកុមារដែលសម្របសម្រួលដោយអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងអន្តរជាតិទាំងនេះបានចងក្រងជាបណ្ដាញមួយឈ្មោះថា បណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិ។ បណ្ដាញនេះត្រូវបានផ្ដួចផ្ដើមចងក្រងដោយគណៈកម្មាធិការអង្គការ មិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារ (គ.អ.ស.ក) ក្នុងគោលបំណងពង្រឹងសមត្ថភាពក្រុមកុមារឲ្យមានសមត្ថភាព គ្រប់គ្រាន់ក្នុងការងារតស៊ូមតិដើម្បីឲ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់ កុមារទាំងក្នុងសហគមន៍ ថ្នាក់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ជាសក្ខីភាព កុមារដែលត្រូវបានបោះឆ្នោតឲ្យធ្វើជាតំណាងបណ្ដាញតាមខេត្តក្រុង នីមួយៗត្រូវបានអញ្ជើញឲ្យចូលរួមក្នុងសិក្ខាសាលាថ្នាក់ជាតិស្ដីពី ការផ្ដល់អនុសាសន៍លើរបាយការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលស្ដីពីការអនុវត្តន៍ សិទ្ធិកុមារនៅកម្ពុជាកាលពីពេលកន្លងមក។ ក្រុមកុមារដែលជាសមាជិកអ្នកដឹកនាំបណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិទាំង នោះ ក៏ធ្លាប់បានចូលរួមជាតំណាងឲ្យកុមារកម្ពុជាក្នុងសន្និបាតថ្នាក់ តំបន់ និងថ្នាក់ពិភពលោកស្ដីពីការរៀបចំផែនការ និងគោលនយោបាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាកុមារផងដែរ។
កុមារា ជា សុជាតិ អាយុ១១ឆ្នាំជាអនុប្រធានបណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិប្រចាំស្រុក ស្ទឹងហាវ ខេត្តព្រះសីហនុបានបង្ហាញពីអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយរបស់ខ្លួនដែល ទទួលបាននូវចំណេះដឹងជាច្រើននាពេលកន្លងមក តាមរយៈអង្គការសហគមន៍សុវត្ថិភាពកុមារ CCBO និង គ.អ.ស.ក រួមមានដូចជាចំណេះដឹងស្ដីពីសិទ្ធិកុមារ ការចូលរួមរបស់កុមារ ពលកម្មកុមារ អំពើហិង្សាលើកុមារ មិត្តអប់រំមិត្ត ការតស៊ូមតិ និងភាពជាអ្នកដឹកនាំជាដើម។ ជាមួយនឹងចំណេះដឹងដ៏មានសារសំខាន់ទាំងនេះ សុជាតិតែងតែឆ្លៀតឱកាសផ្សព្វផ្សាយចែករំលែកដល់សមាជិកក្នុងគ្រួសារ និងមិត្តភក្ដិនៅសាលាជារឿយៗ។ សុជាតិបាននិយាយថា "ពេលណាខ្ញុំបានមករៀន ពេលត្រឡប់ដល់ផ្ទះវិញ អ៊ំនិងបងៗតែងជជីកសួរខ្ញុំថា តើឯងទៅរៀនបានចេះអ្វីខ្លះ? ហើយពួកគាត់បានឲ្យខ្ញុំនិយាយរៀបរាប់ពីអ្វីដែលខ្ញុំបានរៀន ឲ្យពួកគាត់ស្ដាប់"។ សុជាតិមិនត្រឹមតែបានចែករំលែកការយល់ដឹងរបស់ខ្លួនទៅដល់ គ្រួសារ និងកុមារក្នុងសហគមន៍ប៉ុណ្ណោះទេ គេថែមទាំងបានប្រើប្រាស់ចំណេះដឹងទាំងនេះដើម្បីជួយដោះស្រាយបញ្ហា កុមារក្នុងសហគមន៍ទៀតផង។ "ខ្ញុំធ្លាប់ជួយកុមារម្នាក់នៅក្បែរផ្ទះដែលខ្ញុំរស់នៅ"។
តាមការរៀបរាប់របស់សុជាតិមានកុមារម្នាក់រស់នៅក្បែរផ្ទះរបស់ ប្អូនក្នុងភូមិកំពេញ ស្រុកស្ទឹងហាវ ខេត្តព្រះសីហនុ ដែលធ្លាប់ជាសិស្សឆ្នើមមួយរូបក្នុងថ្នាក់ បានធ្លាក់ខ្លួនរៀនសូត្រពុំបានលទ្ធផលល្អ ដោយសារតែពុំទទួលបានការលើកទឹកចិត្តពីម្ដាយ និងតែងទទួលនូវការវាយធ្វើបាបជាញឹកញាប់។ សុជាតិបានជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់មិត្តខ្លួនតាមរយៈការស្វែងរក ពេលវេលាទំនេរ ដើម្បីជជែកលេងជាមួយម្ដាយរបស់កុមារនោះ ដើម្បីព្យាយាមពន្យល់គាត់ឲ្យយល់ពីតម្រូវការភាពកក់ក្ដៅ និងការលើកទឹកចិត្តរបស់កុមារ និងបានបង្ហាញពីអត្ថប្រយោជន៍នៃការយកចិត្តទុកដាក់លើផ្លូវចិត្ត របស់កូនដែលមិនត្រឹមធ្វើឲ្យកូនសប្បាយចិត្តប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងអាចជាឈ្នួនជួយដល់ការសិក្សារបស់កុមារទៀតផង។ សុជាតិ ក៏បានពន្យល់ម្ដាយកុមារឲ្យយល់ពីសញ្ញាណនៃសិទ្ធិកុមារផងដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ សុជាតិក៏មិនភ្លេចណែនាំមិត្តរបស់ខ្លួន កុំឲ្យធ្វើកិច្ចការដែលម្ដាយមិនសប្បាយចិត្ត និងព្យាយាមស្ដាប់ដំបូន្មានរបស់គាត់ផងដែរ។
ជាការពិតគំនិត និងសម្ដីរបស់កុមារអាយុជាង១០ឆ្នាំរូបនេះ ពុំទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ស្ដាប់ និងពិចារណាពីម្ដាយរបស់កុមារភ្លាមៗឡើយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ការព្យាយាមនិងភាពប៉ិនប្រសប់ របស់សុជាតិបានជួយឲ្យគេទទួលបានជោគជ័យក្នុងកិច្ចការសប្បុរសធម៌ របស់ខ្លួននៅពេលក្រោយមក។ "រហូតមកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំបានសង្កេតឃើញថា មីងដែលនៅក្បែរផ្ទះរបស់ខ្ញុំនេះ លែងសូវវាយជេរស្ដីមិត្តរបស់ខ្ញុំទៀតហើយ ហើយមិត្តខ្ញុំក៏ចាប់ផ្ដើមរៀនបានពូកែឡើងវិញដែរ"។ នេះបើតាមសម្ដីរបស់សុជាតិ ទង្វើរបស់កុមារសុជាតិជាគំរូល្អមួយដែលបង្ហាញពីតម្លៃនៃការចូល រួមរបស់កុមារក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាកុមារក្នុងសហគមន៍។
ជាមួយគ្នានេះ កុមារនៅអាចចូលរួមក្នុងដំណើរការនៃការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត ទាក់ទងនឹងបញ្ហាកុមារក្នុងសហគមន៍របស់ខ្លួនផងដែរ។ ជាក់ស្ដែងតំណាងបណ្ដាញកុមារអ្នកតស៊ូមតិមកពីភូមិជីចេះ ភូមិស្វាយសរ និងភូមិថ្មី ឃុំស្នាអន្សា ស្រុកក្រគរ ខេត្តពោធិ៍សាត់ បានចូលជួបតំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ និងតំណាងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានស្នាអន្សា ក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយកាលពីពេលកន្លងមក ដើម្បីលើកពីបញ្ហាកុមារដែលកំពុងកើតមានក្នុងសហគមន៍ ដើម្បីស្នើសុំឲ្យមានអន្តរាគមន៍ពីក្រុមប្រឹក្សាឃុំ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ បញ្ហាចម្បងៗដែលកុមារបានលើកឡើងនាឱកាសនោះមានដូចជា កុមារប្រកបមុខរបរឡើងត្នោត និងកុមារបោះបង់ការសិក្សាទៅរកការងារធ្វើនៅទីក្រុង និងខេត្តផ្សេងៗ។
លោក មេឃុំ និងជំទប់បានប្រាប់តំណាងកុមារថា លោកក៏បានដឹងពីរឿងនេះដែរ ថែមទាំងធ្លាប់បានចុះនិយាយអប់រំឪពុកម្ដាយកុមារទាំងនោះទៀតផង ហើយបច្ចុប្បន្នលោកកំពុងតែស្វែងរកអង្គការដែលមានបណ្ដុះបណ្ដាល ជំនាញផ្នែកត្បាញកន្ទេល ហូល ស៊ឹង ក្រមា ភ្លេងការ ភ្លេងពិណពាទ្យ...ដើម្បីលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជន និងទប់ស្កាត់ការធ្វើចំណាកស្រុក។ លោកក៏មានគម្រោងសហការជាមួយនាយកសាលាគ្រប់ភូមិគោលដៅ ដើម្បីផាកពិន័យឪពុកម្ដាយណា ដែលមិនឲ្យកូនទៅរៀន ឬប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាលើកុមារ។ លោកក៏ធ្លាប់បានចុះណែនាំអប់រំដល់ប្រជាជនក្នុងភូមិឲ្យយល់ពី តម្លៃកុមារ គុណប្រយោជន៍នៃការសិក្សារបស់កុមារ ផលប៉ះពាល់អាក្រក់នៃការកេងប្រវ័ញ្ចលើពលកម្មកុមារ និងការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាលើកុមារ។ ជាមួយនឹងសកម្មភាពទាំងនេះ លោកមេឃុំបានជួបរឿងព្រៃផ្សៃជាក់ស្ដែងមួយ ដែលគ្រួសារមួយបានប្រើអំពើហិង្សាលើកូនបង្កើតរបស់ខ្លួនដោយចង ព្យួរជើងឡើងលើវាយធ្វើបាបដូចសត្វធាតុ។ លោកបានចុះណែនាំពន្យល់ហេតុផលដើម្បីឲ្យគ្រួសារនោះបញ្ឈប់អំពើ ព្រៃផ្សៃបែបនេះ ទីបំផុតគ្រួសារនោះបានធ្វើចំណាកស្រុកចេញឆ្ងាយពីឃុំរបស់លោក។ លោកមេឃុំក៏បានអំពាវនាវសុំឲ្យកុមារនៅតាមក្លឹបជួយតាមដាន និងរាយការណ៍រាល់បញ្ហាទាំងឡាយណាដែលបានជួបប្រទះ ដើម្បីងាយស្រួលដល់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំចាត់វិធានការអន្តរាគមន៍ទាន់ពេល ជាពិសេសសូមឲ្យកុមារនៅក្នុងក្លឹបជួយណែនាំដល់មិត្តភក្ដិដែល ឈប់រៀន ឲ្យចូលសាលារៀនវិញផង។ គួរបញ្ជាក់ថា កិច្ចប្រជុំស្រដៀងគ្នានេះ តែងតែត្រូវបានរៀបចំជារឿយៗនៅតាមខេត្ត-ក្រុងទាំង១១ដែល ប្រតិបត្តិការដោយ គ.អ.ស.ក និងអង្គការដៃគូ។
នៅក្នុងបរិបទជាច្រើន គេសង្កេតឃើញមានការផ្ដល់ឱកាសឲ្យកុមារបានចូលរួមក្នុង ព្រឹត្តិការណ៍ធំៗរបស់សង្គម ប៉ុន្តែក៏មានការចូលរួមជាច្រើនធ្វើឡើងគ្រាន់តែយកកុមារឲ្យ ចូលរួមដើម្បីល្អមើល ដោយពុំបានផ្ដល់នូវការចូលរួមដ៏ពេញលេញមួយដល់ពួកគេ។ លោក កែវ ផល្លា បានធ្វើការកត់សម្គាល់ផ្ទាល់ខ្លួនថា នៅមានការយល់ពុំច្បាស់លាស់នៅឡើយក្នុងសង្គមកម្ពុជាសព្វថ្ងៃពី អត្ថន័យពិតនៃការចូលរួមរបស់កុមារ។ លោកបានបង្ហាញថា ការចូលរួមរបស់កុមារពិតគឺជាដំណើរការដែលកុមារអាចចូលរួមសម្ដែង គំនិត ទស្សនៈ ដែលគំនិតទស្សនៈទាំងនោះ ត្រូវបានគេយកទៅពិចារណាថ្លឹងថ្លែង ដើម្បីធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្តក្នុងគោលបំណងការពារឧត្ដមប្រយោជន៍ របស់កុមារ។
គណៈកម្មាធិការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីសិទ្ធិកុមារបាន ធ្វើការអំពាវនាវថា ប្រសិនជាមានអ្វីដែលទាក់ទងទៅដល់កុមារ គឺអាចទំនាក់ទំនងមកគណៈកម្មាធិការនេះបានតាមរយៈលោកពិសីមន្ត្រីនៃ អង្គការនេះដែលមានលេខទំនាក់ទំនង ០២៣ ៨៨២ ៤១២៕
ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកកំពុងត្រូវបានរៀបចំបញ្ចូលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក
ភ្នំពេញ៖ ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ដែលជាអតីតរាជធានីខ្មែរច្រើនជំនាន់មុនអង្គរ បាននឹងកំពុងស្ថិតក្នុងដំណើររៀបចំដើម្បីបញ្ចូលជាសម្បត្តិ បេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ នៅក្នុងដំណើរការនោះគំនិតផ្ដួចផ្ដើមក្នុងការបង្កើតគម្រោងប្លង់មេ ដើម្បីអភិរក្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ប្រាសាទនេះ ក៏ត្រូវបានគូសវាសឡើង ហើយលទ្ធផលស្រាវជ្រាវនឹងការងារអភិរក្ស និងទិសដៅនៃការជួសជុលប្រាសាទនាពេល
អនាគត ត្រូវបានលើកយកមកបង្ហាញនៅក្នុងសិក្ខាសាលាមួយកាលពីថ្ងៃទី១៣ មីនា ក្រោមកិច្ចសហការរវាងក្រសួង
វប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈកម្ពុជា អង្គការយូណេស្កូ និងសកលវិទ្យាល័យវ៉ាសេដា ប្រទេសជប៉ុន។
ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកបច្ចុប្បន្នស្ថិតក្នុងខេត្តកំពង់ធំ ចន្លោះភូមិអូរគ្រូកែ និងភូមិសំបូរ ឃុំសំបូរ ស្រុកប្រាសាទសំបូរ ដែលជារាជធានីបុរាណរបស់ខ្មែរឈ្មោះថា ឥសានបុរី បានកសាងឡើងដោយព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ នាពាក់កណ្ដាល
ទី១នៃសតវត្សរ៍ទី៧( ៦១៥-៦៥០) នៃគ្រិស្តសករាជ។
ព្រះរាជាណាចក្រសម័យមុនអង្គរ បានតាំងរាជធានីភ្នំពេញនៅទីនោះជាច្រើនជំនាន់ ហើយទីនោះក៏មិនត្រូវបានបោះបង់ចោលទាំងស្រុងនោះឡើយ។ នៅសម័យអង្គរ មានព្រះរាជាជាច្រើនអង្គនៅតែបន្តមានទំនាក់ទំនងជាមួយអតីតក្រុង ឥសានបុរី។
ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ៣០គីឡូម៉ែត្រខាងជើងក្រុងកំពង់ធំ និងចម្ងាយប្រមាណ១៩៥គីឡូម៉ែត្រភាគឦសានក្រុង
ភ្នំពេញ ឥសានបុរី ឬសំបូរព្រៃគុក ធ្លាប់មានការតាំងលំនៅនៃប្រជាពលរដ្ឋទាំង២ម៉ឺនគ្រួសារ ហើយមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនបានសាងសង់នៅទីនេះ។
លោក សោម សុគន្ធ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ បានមានប្រសាសន៍ក្នុងសិក្ខាសាលាថា សូមកោតសរសើរនឹងអរគុណដល់លោកបណ្ឌិតសាស្ត្រាចារ្យណាកា ហ្គាវ៉ា តាកេស៊ី និងបុគ្គលិកនៃសកលវិទ្យាល័យ
វ៉ាសេដា ដែលបានខិតខំស្រាវជ្រាវ និងអភិរក្សប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ដែលជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់ជាតិខ្មែរ។ ជាពិសេសពេលនេះទៀត ជប៉ុនបានបន្តការសហការរៀបចំឲ្យមានសិក្ខាសាលានេះឡើង ដើម្បីពិភាក្សាផ្លាស់ប្ដូរមតិយោបល់គ្នា ជុំវិញការងារស្រាវជ្រាវថែរក្សា អភិរក្សនិងទិសដៅអភិរក្សបន្ត ព្រមទាំងការងារជួសជុលប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក។
ទាក់ទងនឹងគោលដៅនឹងការបង្កើតប្លង់មេសម្រាប់អភិរក្ស និងបន្តអភិរក្សប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកនោះ លោក គូ វ៉ិត មន្ត្រីនាយកដ្ឋានគាំពារ និងអភិរក្សសំណង់បុរាណបាននិយាយថា គម្រោងប្លង់មេនោះមាន៨ចំណុច។
ទី១ កំណត់ព្រំប្រទល់សម្រាប់ធ្វើជាតំបន់ការពារទាំងប្រាសាទ ក៏ដូចជាបរិស្ថានជុំវិញប្រាសាទ។
ទី២ បង្កើនការគាំពារអភិរក្ស និងជួសជុលប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកឲ្យរួចផុតពីគ្រោះមហន្តរាយផ្សេងៗ ដែលបង្កឡើងដោយធម្មជាតិ និងមនុស្សអសីលធម៌។
ទី៣ ការពារនឹងទប់ស្កាត់ការជីករុករក ការកាប់ឆ្ការព្រៃឈើ និងការត្រួសត្រាយដណ្ដើមដីជាកម្មសិទ្ធិ។
ទី៤ ការពារនឹងទប់ស្កាត់រាល់ការធ្វើអាជីវកម្មខុសច្បាប់លើការជីក រុករកចម្លាក់ថ្ម រូបបដិមាជាដើម ទាំងនៅក្នុងដី ឬនៅលើដីក្នុងតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក។
ទី៥ រៀបចំប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ឲ្យមានតម្លៃពិតផ្នែករមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ក៏ដូចជានៅក្នុងពិភពលោកទាំងមូលដែរ ដើម្បីបញ្ចូលប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនាពេលអនាគត។
ទី៦ អភិវឌ្ឍន៍តំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ឲ្យមានដំណើរការល្អសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ទាំងជាតិ និងអន្តរជាតិ។
ទី៧ រៀបចំនគរោបនីយកម្មដែនដី និងសំណង់នៅតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ឲ្យមានសោភ័ណភាពឡើង។
ទី៨ រៀបចំអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ចធម្មជាតិ និងវប្បធម៌របស់ប្រជាជននៅតំបន់ជុំវិញប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកឲ្យ
មាន ភាពសម្បូរសប្បាយ និងរស់រវើកឡើងវិញ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុកនោះ លោក ជុច ភឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងទទួលបន្ទុកបុរាណវិទ្យា បានមានប្រសាសន៍ថា នឹងមានការសង់សំណង់មិនរាំងមាំដូចជា តូបលក់សំបុត្រ កន្លែងផ្ដល់ព័ត៌មាន តូបលក់ភេសជ្ជៈ តែមិនមែនជាអាហារដ្ឋាន។ ទាំងនេះមិនប៉ះពាល់ដល់ប្រាសាទទេ។ ក្រសួងរៀបចំធ្វើស្លាកសញ្ញាបង្ហាញពីទិសប្រាប់ផ្លូវក្នុងប្រាសាទ និងស្លាកសញ្ញាពន្យល់ និងបង្ហាញពីព័ត៌មាន
ប្រាសាទនីមួយៗ។ រាល់សំណង់ទាំងអស់ត្រូវរៀបចំឲ្យបានល្អ និងមិនត្រូវធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សំណង់ប្រាសាទ
ឬវត្ថុសិល្បៈផ្សេងទៀតក្នុងដីនិងលើដី ត្រូវជៀសវាងផងដែរនូវការធ្វើឲ្យខូចបរិស្ថានរមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ។
ក្រៅពីនេះនៅតំបន់ទ្រនាប់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក នឹងត្រូវរៀបចំធ្វើឲ្យមានបង្គន់ កន្លែងចតឡាន ម៉ូតូ កង់ អាហារដ្ឋាន រោងសិប្បកម្ម កន្លែងលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ សារមន្ទីរតាំងពិព័រណ៍វត្ថុសិល្បៈ រូបថតជាដើម ព្រមទាំងកន្លែងសម្ដែងសិល្បៈ។
នៅតំបន់រណបនៃប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុក នឹងរៀបចំឲ្យមានផ្ទះសម្បែងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់តាម លក្ខណៈទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌ខ្មែរ។ ការដាំដុះដើមឈើ បង្កើតភូមិវប្បធម៌ សួនសត្វ និងរៀបចំឲ្យមានប្រព័ន្ធទឹកស្អាត។
គួរបញ្ជាក់ថា ក្រុមប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុក ត្រូវបានអ្នកស្រាវជ្រាវបែងចែកជា៣ក្រុមសំខាន់គឺ ក្រុមសម្បូរព្រៃគុក, ក្រុមរបងមាស និងក្រុមឫស្សីលៀក។
ក្រុមអ្នកបច្ចេកទេសបានអំពាវនាវ នៅក្នុងសិក្ខាសាលាថ្ងៃទី១៣មីនា ឲ្យក្រសួងវប្បធម៌ ក៏ដូចជាស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនានាផ្ដល់លទ្ធភាព ថវិកា និងសម្ភារៈស្រាវជ្រាវផ្សេងៗ ដើម្បីសម្រេចនូវបំណងខាងលើ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី គេមិនបាននិយាយពីទំហំនៃថវិកា និងពេលវេលាជាក់ស្ដែង ដែលត្រូវរៀបចំនោះឡើយ៕
ភ្នំពេញ៖ ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ដែលជាអតីតរាជធានីខ្មែរច្រើនជំនាន់មុនអង្គរ បាននឹងកំពុងស្ថិតក្នុងដំណើររៀបចំដើម្បីបញ្ចូលជាសម្បត្តិ បេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ នៅក្នុងដំណើរការនោះគំនិតផ្ដួចផ្ដើមក្នុងការបង្កើតគម្រោងប្លង់មេ ដើម្បីអភិរក្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ប្រាសាទនេះ ក៏ត្រូវបានគូសវាសឡើង ហើយលទ្ធផលស្រាវជ្រាវនឹងការងារអភិរក្ស និងទិសដៅនៃការជួសជុលប្រាសាទនាពេល
អនាគត ត្រូវបានលើកយកមកបង្ហាញនៅក្នុងសិក្ខាសាលាមួយកាលពីថ្ងៃទី១៣ មីនា ក្រោមកិច្ចសហការរវាងក្រសួង
វប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈកម្ពុជា អង្គការយូណេស្កូ និងសកលវិទ្យាល័យវ៉ាសេដា ប្រទេសជប៉ុន។
ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកបច្ចុប្បន្នស្ថិតក្នុងខេត្តកំពង់ធំ ចន្លោះភូមិអូរគ្រូកែ និងភូមិសំបូរ ឃុំសំបូរ ស្រុកប្រាសាទសំបូរ ដែលជារាជធានីបុរាណរបស់ខ្មែរឈ្មោះថា ឥសានបុរី បានកសាងឡើងដោយព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ នាពាក់កណ្ដាល
ទី១នៃសតវត្សរ៍ទី៧( ៦១៥-៦៥០) នៃគ្រិស្តសករាជ។
ព្រះរាជាណាចក្រសម័យមុនអង្គរ បានតាំងរាជធានីភ្នំពេញនៅទីនោះជាច្រើនជំនាន់ ហើយទីនោះក៏មិនត្រូវបានបោះបង់ចោលទាំងស្រុងនោះឡើយ។ នៅសម័យអង្គរ មានព្រះរាជាជាច្រើនអង្គនៅតែបន្តមានទំនាក់ទំនងជាមួយអតីតក្រុង ឥសានបុរី។
ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ៣០គីឡូម៉ែត្រខាងជើងក្រុងកំពង់ធំ និងចម្ងាយប្រមាណ១៩៥គីឡូម៉ែត្រភាគឦសានក្រុង
ភ្នំពេញ ឥសានបុរី ឬសំបូរព្រៃគុក ធ្លាប់មានការតាំងលំនៅនៃប្រជាពលរដ្ឋទាំង២ម៉ឺនគ្រួសារ ហើយមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនបានសាងសង់នៅទីនេះ។
លោក សោម សុគន្ធ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ បានមានប្រសាសន៍ក្នុងសិក្ខាសាលាថា សូមកោតសរសើរនឹងអរគុណដល់លោកបណ្ឌិតសាស្ត្រាចារ្យណាកា ហ្គាវ៉ា តាកេស៊ី និងបុគ្គលិកនៃសកលវិទ្យាល័យ
វ៉ាសេដា ដែលបានខិតខំស្រាវជ្រាវ និងអភិរក្សប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ដែលជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់ជាតិខ្មែរ។ ជាពិសេសពេលនេះទៀត ជប៉ុនបានបន្តការសហការរៀបចំឲ្យមានសិក្ខាសាលានេះឡើង ដើម្បីពិភាក្សាផ្លាស់ប្ដូរមតិយោបល់គ្នា ជុំវិញការងារស្រាវជ្រាវថែរក្សា អភិរក្សនិងទិសដៅអភិរក្សបន្ត ព្រមទាំងការងារជួសជុលប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក។
ទាក់ទងនឹងគោលដៅនឹងការបង្កើតប្លង់មេសម្រាប់អភិរក្ស និងបន្តអភិរក្សប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកនោះ លោក គូ វ៉ិត មន្ត្រីនាយកដ្ឋានគាំពារ និងអភិរក្សសំណង់បុរាណបាននិយាយថា គម្រោងប្លង់មេនោះមាន៨ចំណុច។
ទី១ កំណត់ព្រំប្រទល់សម្រាប់ធ្វើជាតំបន់ការពារទាំងប្រាសាទ ក៏ដូចជាបរិស្ថានជុំវិញប្រាសាទ។
ទី២ បង្កើនការគាំពារអភិរក្ស និងជួសជុលប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកឲ្យរួចផុតពីគ្រោះមហន្តរាយផ្សេងៗ ដែលបង្កឡើងដោយធម្មជាតិ និងមនុស្សអសីលធម៌។
ទី៣ ការពារនឹងទប់ស្កាត់ការជីករុករក ការកាប់ឆ្ការព្រៃឈើ និងការត្រួសត្រាយដណ្ដើមដីជាកម្មសិទ្ធិ។
ទី៤ ការពារនឹងទប់ស្កាត់រាល់ការធ្វើអាជីវកម្មខុសច្បាប់លើការជីក រុករកចម្លាក់ថ្ម រូបបដិមាជាដើម ទាំងនៅក្នុងដី ឬនៅលើដីក្នុងតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក។
ទី៥ រៀបចំប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ឲ្យមានតម្លៃពិតផ្នែករមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ក៏ដូចជានៅក្នុងពិភពលោកទាំងមូលដែរ ដើម្បីបញ្ចូលប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនាពេលអនាគត។
ទី៦ អភិវឌ្ឍន៍តំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ឲ្យមានដំណើរការល្អសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ទាំងជាតិ និងអន្តរជាតិ។
ទី៧ រៀបចំនគរោបនីយកម្មដែនដី និងសំណង់នៅតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ឲ្យមានសោភ័ណភាពឡើង។
ទី៨ រៀបចំអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ចធម្មជាតិ និងវប្បធម៌របស់ប្រជាជននៅតំបន់ជុំវិញប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកឲ្យ
មាន ភាពសម្បូរសប្បាយ និងរស់រវើកឡើងវិញ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុកនោះ លោក ជុច ភឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងទទួលបន្ទុកបុរាណវិទ្យា បានមានប្រសាសន៍ថា នឹងមានការសង់សំណង់មិនរាំងមាំដូចជា តូបលក់សំបុត្រ កន្លែងផ្ដល់ព័ត៌មាន តូបលក់ភេសជ្ជៈ តែមិនមែនជាអាហារដ្ឋាន។ ទាំងនេះមិនប៉ះពាល់ដល់ប្រាសាទទេ។ ក្រសួងរៀបចំធ្វើស្លាកសញ្ញាបង្ហាញពីទិសប្រាប់ផ្លូវក្នុងប្រាសាទ និងស្លាកសញ្ញាពន្យល់ និងបង្ហាញពីព័ត៌មាន
ប្រាសាទនីមួយៗ។ រាល់សំណង់ទាំងអស់ត្រូវរៀបចំឲ្យបានល្អ និងមិនត្រូវធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សំណង់ប្រាសាទ
ឬវត្ថុសិល្បៈផ្សេងទៀតក្នុងដីនិងលើដី ត្រូវជៀសវាងផងដែរនូវការធ្វើឲ្យខូចបរិស្ថានរមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ។
ក្រៅពីនេះនៅតំបន់ទ្រនាប់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក នឹងត្រូវរៀបចំធ្វើឲ្យមានបង្គន់ កន្លែងចតឡាន ម៉ូតូ កង់ អាហារដ្ឋាន រោងសិប្បកម្ម កន្លែងលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ សារមន្ទីរតាំងពិព័រណ៍វត្ថុសិល្បៈ រូបថតជាដើម ព្រមទាំងកន្លែងសម្ដែងសិល្បៈ។
នៅតំបន់រណបនៃប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុក នឹងរៀបចំឲ្យមានផ្ទះសម្បែងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់តាម លក្ខណៈទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌ខ្មែរ។ ការដាំដុះដើមឈើ បង្កើតភូមិវប្បធម៌ សួនសត្វ និងរៀបចំឲ្យមានប្រព័ន្ធទឹកស្អាត។
គួរបញ្ជាក់ថា ក្រុមប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុក ត្រូវបានអ្នកស្រាវជ្រាវបែងចែកជា៣ក្រុមសំខាន់គឺ ក្រុមសម្បូរព្រៃគុក, ក្រុមរបងមាស និងក្រុមឫស្សីលៀក។
ក្រុមអ្នកបច្ចេកទេសបានអំពាវនាវ នៅក្នុងសិក្ខាសាលាថ្ងៃទី១៣មីនា ឲ្យក្រសួងវប្បធម៌ ក៏ដូចជាស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនានាផ្ដល់លទ្ធភាព ថវិកា និងសម្ភារៈស្រាវជ្រាវផ្សេងៗ ដើម្បីសម្រេចនូវបំណងខាងលើ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី គេមិនបាននិយាយពីទំហំនៃថវិកា និងពេលវេលាជាក់ស្ដែង ដែលត្រូវរៀបចំនោះឡើយ៕
គម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ ត្រូវបានជ្រើសជាគម្រោងមួយ ក្នុងចំណោមគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ល្អបំផុត
ចំនួនពីរគម្រោងកម្មវិធីកម្ពុជាមួយ ត្រូវបានជ្រើសរើសជាគម្រោងល្អជាងគេ ក្នុងចំណោមគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍
ពីរ ដែលប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច ។
គម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ/កម្មវិធីសាលារៀនបើកចំហ ជាគម្រោងដែលត្រូវបានជ្រើសរើសសម្រាប់ចូលរួមធ្វើការប្រកួតផ្ដាច់ ព្រាត់ Stockholm ដើម្បីដណ្ដើមពានរង្វាន់
GKP ដែលជាគម្រោងមួយក្នុងចំណោមគម្រោងពីរ ដែលបានដែលប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យា ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ សេដ្ឋកិច្ច ។ ពានរង្វាន់ Stockholm ដែលមានទីស្នាក់ការនៅប្រទេសស៊ុយអែតនេះ គឺជាពានរង្វាន់មួយដ៏មានកិត្យានុភាព សម្រាប់គម្រោងដែលបានប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យា ដើម្បីចូលរួមនូវការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងប្រទេសដែលកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ។
គម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ (KhmerOS) មានគោលការណ៍សាមញ្ញពីរគឺ ៖ វានឹងពុំមានការរីកចម្រើនខាងសេដ្ឋកិច្ចទេ ប្រសិនបើប្រទេសនោះមិនប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យា និងពុំមានការផ្សព្វផ្សាយប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាអោយបានទូលាយទេ ប្រសិនបើបច្ចេកវិទ្យានោះ ពុំមានជាភាសារបស់ប្រទេសនោះ ។ ដោយសារតែពុំទាន់មានការបង្កើតកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ វិស្វករជនជាតិអេស្ប៉ាញ៉ុល គឺលោក Javier Solá បានផ្ដួចផ្ដើមគំនិតបង្កើតគម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ KhmerOS) ដោយឥតគិតថ្លៃនេះឡើង នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ដោយធ្វើការបកប្រែ និងបង្កើតឡើងនូវកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជា
ភាសាខ្មែរ (ស្លឹករឹត នព្វន្ត កម្មវិធីអ៊ីនធឺណិត និងអ៊ីមែលជាដើម) ក៏ដូចជាការបង្កើតសម្ភារៈសម្រាប់ការបណ្ដុះបណ្ដាល និងឯកសារជាច្រើនទៀត ។ ប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការលីនុចក៏ត្រូវបានបកប្រែជាភាសាខ្មែរផងដែរ ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ និង ២០០៦ ដោយមានកិច្ចសហការជាមួយនឹង អាជ្ញាធរជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការអភិវឌ្ឍន៍បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យា NiDA) គ្រូបង្រៀនរដ្ឋ និងឯកជនជាច្រើនពាន់នាក់ ព្រមទាំងបុគ្គលិករដ្ឋាភិបាល ត្រូវបានបណ្ដុះបណ្ដាលអំពីការប្រើប្រាស់នូវកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជា ភាសាខ្មែរ ។ ស្ថាប័នកណ្ដាល និងរដ្ឋបាលជាច្រើនបានចាប់ផ្ដើមប្រើប្រាស់នូវកម្មវិធីកុំព្យូទ័រ ជាភាសាខ្មែរ សម្រាប់ការងារប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ ដោយសារតែការប្រើប្រាស់កម្មវិធីជាភាសាអង់គ្លេសពុំមែនជាជម្រើសដ៏ ឋិតថេរនោះទេ ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ វិទ្យាស្ថានបើកទូលាយដែលជាម្ចាស់គម្រោង និងក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនៃការចាប់ផ្ដើមកម្មវិធីសាលារៀនបើកចំហក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា ។ គោលបំណងនៃកម្មវិធីនេះ
គឺ ដើម្បីធ្វើការបញ្ច្រាបនូវការប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន វិទ្យានៅក្នុងការអប់រំ ។ សកម្មភាពមុនដំបូងគេបង្អស់នៃកម្មវិធីនេះគឺ ធ្វើការបណ្ដុះបណ្ដាលដល់គរុគ្រូនៅតាមសាលាគរុកុសល និងវិក្រិតការទាំងអស់ និងតាមបណ្ដាលវិទ្យាល័យ ដែលមានកុំព្យូទ័រ (២៨% នៃចំនួនវិទ្យាល័យសរុប)នូវការបង្រៀន និងការប្រើប្រាស់កម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ ។ សៀវភៅពុម្ពស្ដីពីការប្រើប្រាស់កម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ ត្រូវបានបោះពុម្ព និងធ្វើការចែកទៅតាមសាលា ។ ដូច្នេះ ប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយជាប្រទេសដំបូងបំផុត ក្នុងការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដចំហ និងឥតគិតថ្លៃ (Free Software application) តាមរយៈប្រព័ន្ធអប់រំ ។ កម្មវិធីក៏បានបង្កើតអោយមាននូវក្ដារចុចជាភាសាខ្មែរ និងសៀវភៅជាច្រើនទៀតជាភាសាខ្មែរ ។ ដើម្បីធ្វើអោយមាននិរន្តរភាព បច្ចេកវិទ្យាសម្រាប់ការបង្កើតក្ដារចុច ត្រូវបានផ្ទេរដល់អ្នកផ្គត់ផ្គង់កុំព្យូទ័រដែលបាន
កំពុងផលិត និងលក់ផលិតផលនេះនៅលើទីផ្សារ ។ មាតិកានៃសៀវភៅត្រូវបានផ្ដល់សិទ្ធិដល់ជនគ្រប់រូប ដែលមានគោលបំណងធ្វើការបោះពុម្ព ដើម្បីស្វែងរកប្រាក់ចំណូល ។ ចំណុចមួយទៀតនៃគម្រោងនេះគឺ
ស្វែងរកដៃគូទី៣ ដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ក្នុងការធ្វើអោយកម្មវិធីនេះ (តម្រូវការមូលនិធិ) ក្លាយទៅជា
អាជីវកម្មវិញ ដើម្បីជំរុញអោយមាននូវនិរន្តរភាព ។
គម្រោងផ្ដួចផ្ដើមបង្កើតអោយមានកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ បានសម្រេចគោលដៅការងារសម្រាប់ឆ្នាំ ២០០៤ ដោយធ្វើអោយប្រជាជនកម្ពុជាអាចប្រើនូវកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ ។ ក្នុងកំឡុងពេលនេះដែរ គម្រោងកម្មវិធីនេះបានងាកមកធ្វើការយកចិត្តទុកដាក់លើប្រព័ន្ធ អប់រំវិញ ។
ជាផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីសាលារៀនបើកចំហ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា និងវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយនឹងបង្កើតនូវគម្រោងផែនការមេអំពី បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យាមួយ សម្រាប់ឆ្នាំខាងមុខនេះ នៅក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ ដែលមិនគ្រាន់តែធ្វើការពង្រីកការប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រតាមគ្រប់
វិទ្យាល័យទាំងអស់ ក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែនឹងធ្វើការប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យា ដើម្បី
ពង្រឹងនូវគុណភាពនៃការអប់រំដោយប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធ ផ្សព្វផ្សាយ និងការសិក្សាពីចម្ងាយ និងចំហជាភាសាខ្មែរ ។ សម្រាប់លោក Javier Solá ជាអ្នកបង្កើត និងជាអ្នកសម្របសម្រួលនៃគម្រោងនេះបាននិយាយថា "កត្តានៃការជោគជ័យសំខាន់បំផុតរបស់គម្រោងកម្មវិធី
កុំព្យូទ័រជា ភាសាខ្មែរ (KhmerOS) បានផ្ដល់នូវសមត្ថភាពក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍ជំនាញរបស់អង្គការ ក្រៅរដ្ឋាភិបាល ជាមួយនឹងអ្នកជំនាញផ្នែកបច្ចេកវិទ្យានៃសហគមន៍ប្រភពកូដចំហ និងឥតគិតថ្លៃ និងតាមរយៈបទពិសោធន៍ និងទស្សនវិស័យរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការបង្កើតគម្រោងផែនការដែលមានការចាប់អារម្មណ៍ពីសំណាក់
ឈ្មួញ ពាណិជ្ជកម្ម ធ្វើយ៉ាងណាអោយមាននិរន្តរភាពនៃការប្រើប្រាស់ "បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មាន
វិទ្យាជាភាសាខ្មែរក្នុងតម្លៃទាប ក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ រដ្ឋាភិបាល និងសង្គម ដើម្បីកាត់បន្ថយនូវគម្លាតខេរូបនីយកម្ម" ។
គម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ (KhmerOS) ទទួលបានការឧបត្ថម្ភពីទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ
នៃ ប្រទេសអេស្ប៉ាញ៉ុល (AECI) អង្គការពង្រឹងសមត្ថភាពអាល្លឺម៉ង់ (InWEnt) និង UNESCO ។
ចំនួនពីរគម្រោងកម្មវិធីកម្ពុជាមួយ ត្រូវបានជ្រើសរើសជាគម្រោងល្អជាងគេ ក្នុងចំណោមគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍
ពីរ ដែលប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច ។
គម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ/កម្មវិធីសាលារៀនបើកចំហ ជាគម្រោងដែលត្រូវបានជ្រើសរើសសម្រាប់ចូលរួមធ្វើការប្រកួតផ្ដាច់ ព្រាត់ Stockholm ដើម្បីដណ្ដើមពានរង្វាន់
GKP ដែលជាគម្រោងមួយក្នុងចំណោមគម្រោងពីរ ដែលបានដែលប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យា ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ សេដ្ឋកិច្ច ។ ពានរង្វាន់ Stockholm ដែលមានទីស្នាក់ការនៅប្រទេសស៊ុយអែតនេះ គឺជាពានរង្វាន់មួយដ៏មានកិត្យានុភាព សម្រាប់គម្រោងដែលបានប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យា ដើម្បីចូលរួមនូវការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងប្រទេសដែលកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ។
គម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ (KhmerOS) មានគោលការណ៍សាមញ្ញពីរគឺ ៖ វានឹងពុំមានការរីកចម្រើនខាងសេដ្ឋកិច្ចទេ ប្រសិនបើប្រទេសនោះមិនប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យា និងពុំមានការផ្សព្វផ្សាយប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាអោយបានទូលាយទេ ប្រសិនបើបច្ចេកវិទ្យានោះ ពុំមានជាភាសារបស់ប្រទេសនោះ ។ ដោយសារតែពុំទាន់មានការបង្កើតកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ វិស្វករជនជាតិអេស្ប៉ាញ៉ុល គឺលោក Javier Solá បានផ្ដួចផ្ដើមគំនិតបង្កើតគម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ KhmerOS) ដោយឥតគិតថ្លៃនេះឡើង នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ដោយធ្វើការបកប្រែ និងបង្កើតឡើងនូវកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជា
ភាសាខ្មែរ (ស្លឹករឹត នព្វន្ត កម្មវិធីអ៊ីនធឺណិត និងអ៊ីមែលជាដើម) ក៏ដូចជាការបង្កើតសម្ភារៈសម្រាប់ការបណ្ដុះបណ្ដាល និងឯកសារជាច្រើនទៀត ។ ប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការលីនុចក៏ត្រូវបានបកប្រែជាភាសាខ្មែរផងដែរ ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ និង ២០០៦ ដោយមានកិច្ចសហការជាមួយនឹង អាជ្ញាធរជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការអភិវឌ្ឍន៍បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យា NiDA) គ្រូបង្រៀនរដ្ឋ និងឯកជនជាច្រើនពាន់នាក់ ព្រមទាំងបុគ្គលិករដ្ឋាភិបាល ត្រូវបានបណ្ដុះបណ្ដាលអំពីការប្រើប្រាស់នូវកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជា ភាសាខ្មែរ ។ ស្ថាប័នកណ្ដាល និងរដ្ឋបាលជាច្រើនបានចាប់ផ្ដើមប្រើប្រាស់នូវកម្មវិធីកុំព្យូទ័រ ជាភាសាខ្មែរ សម្រាប់ការងារប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ ដោយសារតែការប្រើប្រាស់កម្មវិធីជាភាសាអង់គ្លេសពុំមែនជាជម្រើសដ៏ ឋិតថេរនោះទេ ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ វិទ្យាស្ថានបើកទូលាយដែលជាម្ចាស់គម្រោង និងក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនៃការចាប់ផ្ដើមកម្មវិធីសាលារៀនបើកចំហក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា ។ គោលបំណងនៃកម្មវិធីនេះ
គឺ ដើម្បីធ្វើការបញ្ច្រាបនូវការប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន វិទ្យានៅក្នុងការអប់រំ ។ សកម្មភាពមុនដំបូងគេបង្អស់នៃកម្មវិធីនេះគឺ ធ្វើការបណ្ដុះបណ្ដាលដល់គរុគ្រូនៅតាមសាលាគរុកុសល និងវិក្រិតការទាំងអស់ និងតាមបណ្ដាលវិទ្យាល័យ ដែលមានកុំព្យូទ័រ (២៨% នៃចំនួនវិទ្យាល័យសរុប)នូវការបង្រៀន និងការប្រើប្រាស់កម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ ។ សៀវភៅពុម្ពស្ដីពីការប្រើប្រាស់កម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ ត្រូវបានបោះពុម្ព និងធ្វើការចែកទៅតាមសាលា ។ ដូច្នេះ ប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយជាប្រទេសដំបូងបំផុត ក្នុងការប្រើប្រាស់កម្មវិធីប្រភពកូដចំហ និងឥតគិតថ្លៃ (Free Software application) តាមរយៈប្រព័ន្ធអប់រំ ។ កម្មវិធីក៏បានបង្កើតអោយមាននូវក្ដារចុចជាភាសាខ្មែរ និងសៀវភៅជាច្រើនទៀតជាភាសាខ្មែរ ។ ដើម្បីធ្វើអោយមាននិរន្តរភាព បច្ចេកវិទ្យាសម្រាប់ការបង្កើតក្ដារចុច ត្រូវបានផ្ទេរដល់អ្នកផ្គត់ផ្គង់កុំព្យូទ័រដែលបាន
កំពុងផលិត និងលក់ផលិតផលនេះនៅលើទីផ្សារ ។ មាតិកានៃសៀវភៅត្រូវបានផ្ដល់សិទ្ធិដល់ជនគ្រប់រូប ដែលមានគោលបំណងធ្វើការបោះពុម្ព ដើម្បីស្វែងរកប្រាក់ចំណូល ។ ចំណុចមួយទៀតនៃគម្រោងនេះគឺ
ស្វែងរកដៃគូទី៣ ដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ក្នុងការធ្វើអោយកម្មវិធីនេះ (តម្រូវការមូលនិធិ) ក្លាយទៅជា
អាជីវកម្មវិញ ដើម្បីជំរុញអោយមាននូវនិរន្តរភាព ។
គម្រោងផ្ដួចផ្ដើមបង្កើតអោយមានកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ បានសម្រេចគោលដៅការងារសម្រាប់ឆ្នាំ ២០០៤ ដោយធ្វើអោយប្រជាជនកម្ពុជាអាចប្រើនូវកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ ។ ក្នុងកំឡុងពេលនេះដែរ គម្រោងកម្មវិធីនេះបានងាកមកធ្វើការយកចិត្តទុកដាក់លើប្រព័ន្ធ អប់រំវិញ ។
ជាផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីសាលារៀនបើកចំហ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា និងវិទ្យាស្ថានបើកទូលាយនឹងបង្កើតនូវគម្រោងផែនការមេអំពី បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យាមួយ សម្រាប់ឆ្នាំខាងមុខនេះ នៅក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ ដែលមិនគ្រាន់តែធ្វើការពង្រីកការប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រតាមគ្រប់
វិទ្យាល័យទាំងអស់ ក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែនឹងធ្វើការប្រើប្រាស់នូវបច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ ព័ត៌មានវិទ្យា ដើម្បី
ពង្រឹងនូវគុណភាពនៃការអប់រំដោយប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធ ផ្សព្វផ្សាយ និងការសិក្សាពីចម្ងាយ និងចំហជាភាសាខ្មែរ ។ សម្រាប់លោក Javier Solá ជាអ្នកបង្កើត និងជាអ្នកសម្របសម្រួលនៃគម្រោងនេះបាននិយាយថា "កត្តានៃការជោគជ័យសំខាន់បំផុតរបស់គម្រោងកម្មវិធី
កុំព្យូទ័រជា ភាសាខ្មែរ (KhmerOS) បានផ្ដល់នូវសមត្ថភាពក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍ជំនាញរបស់អង្គការ ក្រៅរដ្ឋាភិបាល ជាមួយនឹងអ្នកជំនាញផ្នែកបច្ចេកវិទ្យានៃសហគមន៍ប្រភពកូដចំហ និងឥតគិតថ្លៃ និងតាមរយៈបទពិសោធន៍ និងទស្សនវិស័យរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការបង្កើតគម្រោងផែនការដែលមានការចាប់អារម្មណ៍ពីសំណាក់
ឈ្មួញ ពាណិជ្ជកម្ម ធ្វើយ៉ាងណាអោយមាននិរន្តរភាពនៃការប្រើប្រាស់ "បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មាន
វិទ្យាជាភាសាខ្មែរក្នុងតម្លៃទាប ក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំ រដ្ឋាភិបាល និងសង្គម ដើម្បីកាត់បន្ថយនូវគម្លាតខេរូបនីយកម្ម" ។
គម្រោងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រជាភាសាខ្មែរ (KhmerOS) ទទួលបានការឧបត្ថម្ភពីទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ
នៃ ប្រទេសអេស្ប៉ាញ៉ុល (AECI) អង្គការពង្រឹងសមត្ថភាពអាល្លឺម៉ង់ (InWEnt) និង UNESCO ។
